Bakının görməli yerləri

Bakının görməli yerləri

Bakının görməli yerlərinin siyahısı — Azərbaycanın paytaxtı və ən böyük şəhəri olan Bakı şəhərinin turizm potensialı ilə bağlıdır. Siyahıda şəhərin turistik və görməli yerləri — teatrlar, kinoteatrlar, saraylar, konsert zalları, parklar, muzey və qoruqlar, habelə ibadət yerləri, idman arenaları və s. öz əksini tapmışdır.

Ümumi məlumat olaraq sahəsi 2130 km² olan Bakı şəhəri Abşeron yarımadasında, Xəzər dənizinin qərb sahilində yerləşir və şəhərin tərkibinə 12 inzibati rayon, 5 şəhər tipli qəsəbə və 32 kənd daxildir. Şəhərin mərkəzi hissəsi Bakı buxtasına pilləli enən amfiteatrda yerləşir. Bakının dəniz sahili hissəsi okean səviyyəsindən təqribən 28 metr (92 ft) aşağıdır.

Bakı şəhərində və Abşeron yarımadasında insanlar çox qədim zamanlardan məskunlaşmış və burada yaşayış məntəqələri yaratmışlar. Buna səbəb Bakı şəhərinin fiziki-coğrafi şəraiti şimaldan-cənuba, qərbdən-şərqə gedən miqrasiya və ticarət yollarının kəsişməsi mərkəzində yerləşməsi, iqlim şəraiti və ən qədim zamanlardan yer üzünə çıxan nafta adlanan yanacaq və enerji sərvəti olmuşdur.

Bakı Qafqazda ən əhəmiyyətli turistik məkanlardan biri sayılır. 2014-cü ildə Bakı Forbes jurnalının rusiyalılar üçün biznes qurulması sahəsində ən cəlbedici keçmiş SSRİ şəhərlərinin reytinqində top onluğa düşmüşdür. 2015-ci ildə Bakı Lonely Planet nəşrinin səyahət edilməli ən maraqlı məkanların reytinqində 7-ci sırada, New York Times qəzetinin "2015-ci ildə səfər etmək üçün dünyanın ən yaxşı yerləri" reytinqində isə 51-ci yerdə qərarlaşmışdır. 2016-cı ildə "TripAdvisor" səyahət məsləhətçisi saytının topladığı rəy sorğusunda daha çox üstünlük verilən və inkişaf etməkdə olan turizm məntəqələri siyahısında Bakı şəhəri 5-ci yerdə qərarlaşmışdır.[1]

Siyahı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Teatrlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax: Azərbaycan teatrlarının siyahısı
Adı Yarandığı il Haqqında Şəkil İstinadlar
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı 1919 Bakıda yerləşən akademik dram teatrıdır. Yüksək nailiyyətlərinə görə teatra akademik adı verilmiş (1959), Qırmızı Əmək Bayrağı (1948) və Lenin ordenləri (1974) ilə təltif edilmişdir. Teatrın 125 illik tarixində Əbülfət Vəli, Məhəmməd bəy Əlvəndi, Hüseyn Ərəblinski, Cahangir Zeynalov, Əbülhəsən Anaplı kimi aktyor məktəbi yaradanlardan sonra, böyük aktyor və rejissor nəsli yetişmişdir: SSRİ xalq artistləri Mirzağa Əliyev, Sidqi Ruhulla, Mərziyyə Davudova, Ələsgər Ələkbərov, Adil İsgəndərov (rejissor), Hökumə Qurbanova, İsmayıl Dağıstanlı, İsmayıl Osmanlı, o cümlədən xalq artistləri Möhsün Sənani, Rza Təhmasib (aktyor və rejissor), Barat Şəkinskaya, Leyla Bədirbəyli, Əliağa Ağayev, Məlik Dadaşov, Əli Zeynalov, Tofiq Kazımov (rejissor), Ələsgər Şərifov (rejissor), Nəcibə Məlikova və s. Akademik teatrda üç aktyor məktəbi var:
  • Romantik aktyor məktəbi;
  • Realist aktyor məktəbi;
  • Lirik-psixoloji üslublu aktyor məktəbi.
 [2][3][4]
Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı 1920 1910-cu ilin sonlarında Bakıya Rusiyadan məşhur bir opera müğənnisi qastrola gəlir. Müğənninin şərəfinə verilən ziyafətlərdən birində Bakı milyonçusu Mayılov sənətçi qadından bir də bu şəhərə nə vaxt gələcəyini soruşur. Aktrisa "heç vaxt!" deyə cavab verir. Milyonçu bu cavabın səbəbi ilə maraqlandıqda müğənni qadın deyir: "Belə böyük şəhərdə oxumağa opera binası yoxdursa, gəlməyimin nə mənası var?" Bu sözlər bakılı milyonçuya bərk təsir edir və elə oradaca qadına söz verir ki, cəmi bir il ərzində opera teatrı üçün gözəl bina tikdirəcək. Gələcək teatr binası üçün Qubernski – Torqovı (indiki Nizami) küçəsində yer alınır və tikinti başlayır. Bu cür təşəbbüsləri həmişə alqışlayan Hacı Zeynalabdin Tağıyev bildirir ki, belə bir binanı bir ilə tikmək qeyri – mümkündür. Mərc gəlirlər ki, əgər opera teatrı vaxtında hazır olsa, onun bütün xərclərini Tağıyev çəkəcək. Beləliklə, cəmi on ay ərzində – 1910 – 1911-ci illərdə memar N. Q. Bayevin layihələşdirdiyi teatr binası hazır olur. Ölkəmizdə ən böyük musiqili teatrı olan Azərbaycan Opera və Balet Teatrı 1920-ci ildən bu günədək bu yaraşıqlı binada fəaliyyət göstərir. 1928-ci ildə teatra M. F. Axundovun adı verilmişdir. Bu sənət məbədi 1959-cu ildən Akademik Opera və Balet Teatrı adlanır. [5][6][7]
Səməd Vurğun adına Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrı 1937 Teatr 1920-ci ildən Bakı Azad Tənqid-Təbliğ Teatrı (BATTT), 1923-cü ildən Bakı İşçi Teatrı (BİT) adı ilə fəaliyyət göstərmişdir. 1937-ci ildən Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrı adlanır. 1956-cı ildə teatra Səməd Vurğunun adı verilmişdir.[8] 1925–30-cu illərdə teatr "Lyubov Yarovaya" (K. Trenyov), "Qiyam" (B. Lavrenyov) və s. tamaşaları səhnələşdirmişdir. 1930–40-cı illərdə teatrın repertuarı "Don Karlos" (F. Şiller), "Romeo və Cülyetta" (V. Şekspir), "Canlı meyit" (L. Tolstoy) və s. əsərlərlə zənginləşmişdi. XX əsrin 50-ci illərdə səhnələşdirilən "Aydın" (C. Cabbarlı), "Hamam" (V. Mayakovski) və başqa tamaşalar teatrın yaradıcılıq nailiyyəti kimi qiymətləndirilməlidir. [9][10][11]
Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı 1931 İndiki Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla teatrının əsasını 1931-ci ildə Mollağa Bəbirli qoymuşdur. Bu teatrın ilk tamaşası 1932-ci ildə ("Sirk" adlı tamaşa) göstərilmişdir. Müxtəlif illərdə (1931–1941-ci illər); (1946–1950-ci illər) müstəqil teatr kimi, müəyyən dövrlərdə isə Azərbaycan Gənc tamaşaçılar teatrı (1941–1946-cı illər) və Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının nəzdində (1950-ci ildə) fəaliyyət göstərmişdir. Azərbaycan və rus bölmələri var. 1964-cü il aprel ayının 15-də teatra "Dövlət" statusu verilib. 1975-ci ildən teatrda böyüklər üçün də tamaşalar göstərilir. [12][13][14]
Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrı 1934 Azərbaycan milli musiqili komediya janrı 20-ci əsrin əvvəllərində yaranmışdır. Opera kimi bu janrın da yaradıcısı Üzeyir Hacıbəylidir. Onun 1909-cu ildə yazdığı "Ər və arvad" musiqili komediyasının ilk tamaşası 24 may 1910-cu ildə Bakıda Nikitin qardaşlarının sirk binasında olmuşdur: Məhz bu tamaşa ilə də Azərbaycan Musiqili Komediya Teatrının əsası qoyulmuşdur. Sonrakı illərdə Üzeyir Hacıbəyovun "O olmasın, bu olsun" (1911), "Arşın mal alan" (1913) musiqili komediyaları oynanıldı. İnqılaba qədərki dövrdə həmçinin Z. Hacıbəyovun "Əlli yaşında cavan", "Evliykən subay", M. Kazımovskinin "Molla Cəbi", "Vurhavur" musiqili komediyaları da tamaşaya qoyuldu. 1938-ci ildə Soltan Dadaşov bəstəkar Zülfüqar Hacıbəyovun "Evliykən subay" operettasını yeni redaksiyada işlədi və onu tamaşaya qoydu. İlk tamaşa 1938-ci il 30 mayda "Rote Fane" (indiki Nizami adına park) mədəniyyət və istirahət parkinda göstərildi. Afişalarda və proqramın yuxarı hissəsində "Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrı" sözləri yazılmışdı. 1941-ci il iyun ayının 22-də Faşist Almaniyası SSRİ-yə hücum etdi. Hökumətin qərarı ilə teatrın fəaliyyət – iş prinsipi yenidən quruldu. Kollektivə "Aqitteatr" (Azərbaycan Dövlət Agitasiya Teatrı) funksiyası verildi. 29 avqust 1942-ci ildə təbliğat teatrının yenidən Azərbaycan Dövlət Musiqili komediya Teatrı adlandırılması barədə əmr verdi. Şəmsi Bədəlbəyli aprel ayının 27-də teatra direktor və bədii rəhbər təyin edildi. 1943-cü ilin avqust ayında teatra nasir-dramaturq, publisist, "Molla Nəsrəddin" jurnalının banisi Cəlil Məmmədquluzadənin adı verildi. [15][16][17][18]
Azərbaycan Dövlət Pantomim Teatrı 1994 16 may 1994-cü ildə Azərbaycann mədəniyyət nazirinin sərəncamı ilə "Dəli yığıncağı" Pantomim Teatr-Studiyası kimi yaranmış və Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının nəzdində fəaliyyət göstərmişdir. 2000-ci ildə "Dəli yığıncağı" pantomim teatr-studiyasına Dövlət statusu verilib. Pantomim teatrının əsasını qoyan Azərbaycan Xalq Artisti Bəxtiyar Xanızadədir. [19][20][21][22][23]
Rəşid Behbudov adına Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrı 1968 Rəşid Behbudov adına Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrı 1968-ci ildə vokal sənətinin görkəmli nümayəndəsi, SSRİ xalq artisti Rəşid Behbudov tərəfindən yaradılmış və hal-hazırda öz yaradıcısının adını daşıyır. Teatrın repertuarı bu gün Üzeyir Hacıbəyov, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Cahangir Cahangirov, Rauf Hacıyev, Tofiq Quliyev, Polad Bülbüloğlu, Ramiz Mirişli, Faiq Sücəddinov, Azər Dadaşov və başqaları kimi milli bəstəkarların əsərlərindən ibarətdir. Repertuarın əsasını təşkil edən xalq mahnılarının, muğam və təsniflərin ifası bu günə kimi böyük müğənnimiz Rəşid Behbudovun özünəməxsus ənənəvi ifa tərzini qoruyub saxlamışdır. Teatr fəaliyyət göstərdiyi vaxtdan burada Zaur Rzayev, Natavan Şeyxova, Mübariz Tağıyev, Elxan Əhədzadə, Xədicə Abbasova, Azər Zeynalov, Zöhrə Abdullayeva, Aybəniz Haşımova, Gülyaz və Gülyanaq Məmmədovalar, Bilal Əliyev və s. kimi populyar sənət ustaları çalışmışdır.[24] [24][25][26]
Maksim Qorki adına Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı 1928 1927-ci il mart ayının 15-də Bakı Uşaq Teatrı pioner və məktəblilərin bədii özfəaliyyət dram dərnəklərinin əsasında yaranmışdır. 1927-ci ildə mart ayının 15-də Bakıda yeni bir teatr afişası göründü. Afişada bu sözlər yazılmışdır: "Bu gün Pioner dəstə rəhbəri Lətif Kərimlinin quruluşunda "Fırtına" tamaşası göstəriləcəkdir". 14 yaşlı Ağadadaş Qurbanovun təşəbbüsü ilə hazırlanan bu tamaşa respublikamızda uşaq teatrının yaranmasının təməlini qoydu. Azərbaycan Milli teatr sənətinin ayrılmaz qolu olan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı bir sıra müqtədir səhnə xadimləri yetişdirmişdir. Bunlardan bir çoxu sonradan öz yaradıcılıqlarını Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında davam etdirmişlər. Xalq artistləri Ağadadaş Qurbanov, Əliağa Ağayev, Süleyman Ələsgərov, Firəngiz Şərifova, Yusif Vəliyev, Hüseynağa Sadıxov, Lütfi Məmmədbəyov, Aleksey Lejnyov, Georqiy Sıqankov, Xuraman Hacıyeva, Gülşən Qurbanova, Solmaz Qurbanova, Tariyel Qasımov, Ağaxan Salmanlı, Yasin Qarayev, Əməkdar Artistlər Məmmədağa Dadaşov, Osman Hacıbəyov və s. Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında hazırda 5 Xalq artisti, 22 Əməkdar artist, 3 Əməkdar incəsənət xadimi, 2 Əməkdar Mədəniyyət işçisi, 2 Prezident təqaüdçüsü, 10 Prezident mükafatçısı çalışır. Bundan başqa teatrın 7 aktyoru 2013-cü ilin iyun ayında və 2 aktyoru 2014-cü ilin mart ayının 7-də Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təsis etdiyi "Fəxri mədəniyyət işçisi" döş nişanı ilə təltif olunmuşlar. [27][28][29]
Üns Yaradıcılıq Səhnəsi Teatrı 2006 Teatr 22 aprel 2006-cı ildə yaradılıb. Teatrın yaradılmasında əsas məqsədlərdən biri Azərbaycandakı zəngin teatr sənətinə dayanaraq hazırkı müasir səviyyəyə çatdırmaq, özlüyündə ənənə və yeniliyi birləşdirməkdir. Həmçinin incəsənət və mədəniyyətdə şərq və qərb mədəniyyətinin sintezinin bədii əksinin göstərilməsidir. Üns Yaradıcılıq Səhnəsinin rəhbəri Nərgiz Paşayevadır. [30][31]
Azərbaycan Dövlət "Yuğ" Teatrı 1989 Azərbaycan Dövlət Yuğ Teatrının əsası 18 oktyabr 1989-cu ildə Həsənağa Turabov və Vaqif İbrahimoğlu tərəfindən qoyulmuşdur. 1993-cü ildə teatra Dövlət statusu verilib. 2003-cü ildə isə Yuğ teatrı Bakı milyonçusu Murtuza Muxtarov küçəsindəki köhnə hamamın binasına köçürülüb. Əvvəl isə Milli Teatrın 4-cü mərtəbəsində idi. 2011-ci ilə qədər teatrın bədii rəhbəri Vaqif İbrahimoğlu olmuşdur. 2011–2017-ci illərdə teatrın direktoru Tərlan Rəsulov olmuşdur. 2017–2018-ci illərdə Rəşad Əhmədzadə teatrın direktoru vəzifəsini müvəqqəti icra edib. 2018-ci ildən İslam Həsənov teatrın direktorudur.

Yuğ teatrının yerləşdiyi bina tarixi əhəmiyyət daşıyır. Belə ki, binanın əsası 1888-ci ildə qoyulub. İstifadəyə verildiyi ilk dövrdə Hacı Fərəculla hamamı kimi fəaliyyət göstərmişdir.

[32] 5

Kinoteatrlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adı Yarandığı il Haqqında Şəkil İstinadlar
Nizami kinoteatrı 1934 1934-cü ildə əsası qoyulan Kinoteatrın binası "Azərbaycanda kino sənətinin inkişaf etdirilməsi haqqında" Azərbaycan Prezidentinin Sərəncamına əsasən yenidən qurulmuşdur. Əsaslı təmirdən sonra 24 noyabr 2011-ci il tarixdə yenidən fəaliyyətə başlamışdır. Açılış Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən edilmişdir. Yenidənqurmadan sonra kinoteatrın birinci mərtəbəsində 50 və 80 yerlik iki, ikinci mərtəbədə 500 nəfərlik böyük, beşinci mərtəbədə isə 24 nəfərlik VİP kinozalları yaradılmışdır. Binada Almaniyada, Yaponiyada və Böyük Britaniyada istehsal olunmuş ən müasir kinoqurğular, səs, işıq, havalandırma, yanğından mühafizə sistemləri quraşdırılmışdır. Binanın birinci mərtəbədə ticarət köşkləri, ikinci mərtəbədə kafe, dördüncü mərtəbədə kafe-klub, mətbuat mərkəzi, beşinci və altıncı mərtəbələrdə isə müştərilərə milli və Avropa mətbəxinin nümunələrini təqdim edən 250 yerlik restoran, həmçinin inzibati otaqlar yaradılmışdır. Bu restoranın tavanı mövsümə uyğun olaraq mexaniki üsulla açılıb örtüləcəkdir. Direktoru Leyli Mirzəyevadır. [33]
"CinemaPlus" kinoteatrlar şəbəkəsi Kinoteatrlar şəbəkəsinə 6 kinoteatr, 31 ekran və 3134 oturacaq daxildir. Yüksək ölçülü 3D-kontentini nümayiş etdirmək imkanı olan rəqəmsal proyeksiya sistemi və kinoekranlar ilə təchiz olunub. Həmçinin, gücləndirilmiş parlaqlıq və Enhanced 4K Barco dəqiq təsvirinə malikdir. Kinoteatrlar şəbəkəsinin tətbiq etdiyi Platinum Movie Suites konsepsiyası tamaşaçılara yüksək komfortlu, dəbdəbəli və dəridən hazırlanmış, söykənəcəyi tam arxaya açılan italyan kreslolarda film izləmək və kinoseans zamanı qida və içkilərin sifariş etmək imkanı yaradır. Bundan əlavə CinemaPlus Azərbaycanda ilk dəfə Dolby Atmos texnologiyası tətbiq edib. Səs müşayiətini kinoteatrın istənilən yerinə yerləşdirmək və yerini dəyişmək imkanı hesabına Dolby Digital Atmos film yaradıcılarına kinoda səsi yeni bir mərhələyə çıxarmaq imkan yaradır. Nəticədə tamaşaçı ekranda baş verənləri sadəcə izləmir, hadisənin mərkəzinə daxil olur. [34][35][36]
Park Cinema 2010 Bakı bulvarında yerləşən çoxmərtəbəli ticarət və istirahət mərkəzi. Mərkəz Baku Plaza Ltd tərəfindən 41.5 milyon dollara 7.500 kvadrat metrlik ərazidə tikilib. Park Bulvar Bakı metropoliteninin sahil stansiyasının yaxınlığında, Hökumət Evi ilə üzbəüz yerləşir. Ümumi ərazisi 17.000 kvadrat metr təşkil edir. 550 yerlik dayanacaq yeri var. Mərkəzdə 99 mağaza fəaliyyət göstərir. Hər birinin ərazisi 50 kvadrat metrdən 370 kvadrat metrə qədər dəyişir. Burada eləcə də 1207 kvadrat metr ərazisi olan supermarket, 6 kinoteatr, planetarium, 3D kinotetr, Happy Land uşaq meydançası, foto studiya, Bakı körfəzinə baxan restoranlar, boulinq və digər obyektlər yerləşir. 3-cü və 4-cü mərtəbələrdə Türk, Rus, İtalyan, Çin, Meksika və Azərbaycan mətbəxindən olan təamları təklif edən restoranlar yerləşir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ticarət mərkəzinin açılışında iştirak etmişdir. Park Bulvar 700 nəfəri işlə təmin edir. [37][38]

Saraylar, malikanələr və mülklər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax: Kateqoriya:Azərbaycan monarxlarının iqamətgahları və Kateqoriya:Azərbaycanın tarixi evləri
Adı Tikilmə tarixi Haqqında Şəkil İstinadlar
Gülüstan Sarayı 1979–1980 Bakı şəhərinin mərkəzində, zirvəsində Şəhidlər xiyabanının olduğu dağın aşağı ətəklərində yerləşən ictimai binadır. Binanın daxilində çoxməqsədli təyinata malik gölçülü restoran zalı yerləşir. "Gülüstan" sarayı 1980-ci ildə tikinti işləri üzrə Azərbaycan SSR-nin Nazirlər şurasının sədr müavini Əliş Ləmbəranskinin təşəbbüsü ilə inşa edilmişdir. Sarayın memarları olaraq Nazim Hacıbəyov və Hafiz Əmirxanov, inşaat işləri üzrə konstruktorlar isə Novruz İsmayılov və Kamil Kərimov seçilmişdilər. Binanın layihəsi "Bakgiproqor" institutunda hazırlanmışdır. 1982-ci ildə sarayın müəllif kollektivi (memarlar Nazim Hacıbəyov və Hafiz Əmirxanov, konstruktorlar Novruz İsmayılov və Kamil Kərimov, Fira Rüstəmbəyova və Teodor Şarinskinin başçılığı altında mühəndislərdən ibarət işçi qrupu, eləcə də inşaatçılar Tofiq Əhmədov və Armais Kevorkov) Azərbaycan SSR Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür Gülüstan sarayının binası, Bakı körfəzinin və şəhər mənzərəsinin ən uğurlu şəkildə müşahidə etməyin mümkün olduğu Bakının dağlıq hissəsində yerləşdirilmişdir. Bu yerdə relyef qərbdən şərqə doğru kəskin düşür. Layihənin müəllifləri planlaşdırma zamanı bundan uğurla istifadə etmişdilər. Mümarşünas Rəna Əfəndizadə belə mürəkkəb relyefdə sarayın tikintisi üçün memarların həcmli qərarını olduqca cəsarətli və doğru olduğunu hesab edirdi. Əfəndizadənin sözlərinə görə, saray "relyefin ümuni strukturunu pozmadan, kənarları boyunca sərilmişdir". [39][40][41][42]
Bakı xanlarının evi XVII-XVIII əsrlər Şamaxı qapısından (indiki qoşa qala qapısı) daxil olanda sol tərəfdə XVIII əsrin memarlıq abidəsi – Bakı Xanlarının sarayının qalıqları yerləşir. Bu kompleks 1747-ci ildən 1806-cı ilə qədər Bakıda hökmranlıq etmiş Bakı xanlarının yaşayış yeri olmuşdur. Burada 1747–1768 – I Mirzə Məhəmməd xan (Dərgahqulu xanın oğlu); 1768–1784 – Məlik Məhəmməd xan (I Mirzə Məhəmməd xanın oğlu); 1784–1791 – II Mirzə Məhəmməd xan (Məlik Məhəmməd xanın oğlu); 1791–1792 – Məhəmməd Qulu xan (I Mirzə Məhəmməd xanın oğlu); 1792–1806 – Hüseyn Qulu xan (Hacı Əliqulu Ağa xanın oğlu) yaşamışdır. Bakı xanlarının sarayı, haqqında məlumatlar, XIX əsrin əvvəlləri, daha dəqiq desək 30 oktyabr 1809-cu ilin plan rəsmlərindən götürülmüşdür. Plan Xan sarayı yaşayış kompleksi və onun ətrafında 5 həyəti təqdim edir. Əsas korpusların fasad örtükləri aşağıdakı şəkildə xarakterizə edilir. Xan sarayının fasadında həyətin ərazisinə çıxan asimmetrik, kənarları xətlənmiş, böyük tağlı (arkalı) giriş üçün keçid vardır. Onun üzərində "balaxana" yerləşirdi. Balaxana kiçik otaq deməkdir yəni "bala" – yuxarı, hündür, "xana" – ev deməkdir. Binanın 1-ci mərtəbəsinin divarlarında çoxlu sayda taxçalar, onların üstündə isə 2-ci mərtəbədə dördbucaqlı pəncərələr təsvir edilmişdir. Tədqiqatçılar yaşayış evinin 100-dən çox otaqlarının olduğunu qeyd edirlər. Evin divarları yerli əhəng daşından tikilib. Planda əsas ölçüləri isə bunlardır: 49,6 x 28,0; hündürlüyü 7 m- dir. [43]
De Burun sarayı 1891–1895 XIX əsrdə Bakının neft milyonçularından biri olan Lev de Bur tərəfindən inşa etdirilmiş saraydır. Niyazi küçəsində (keçmiş Sadovaya) yerləşən saray 1891–1895-ci illərdə memar Nikolay fon der Nonnenin layihəsi əsasında inşa edilmişdir. Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası ilə üzbəüz yerləşən saray binası Mircəfər Bağırovun 1951-ci ildə onu Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinə verməsindən sonra bu günə kimi muzey kimi fəaliyyət göstərib. Hazırda sarayda muzeyin I korpusu yerləşir. Nikolay fon der Nonnenin inşa etdiyi saray tipli bina memarın plastik vasitələrdən fəal istifadə etməklə həcmi-fəza həllinin həyata keçirilməsində ilk və sonuncu cəhdidir. Bu, Bakıda müstəvi ölçülü tikililər arasında üçölçülü kimi qavranılan yeganə tarixi binadır. Şəhərin ətraf əraziləri yenidən planlaşdırıldıqdan sonra da, De Burun sarayı nümunəvi dayaq binası olaraq qalır. Əhəmiyyətli həcmi və effektli yerləşmə məkanı onu ucaldılmış uğurlu binalar arasında kompozisiya aksenti kimi səsləndirir. Sarayın sakit, horizontal bölünmələrinin ətrafdakı klub binası və Sadıxovların mülkünün vertikalları ilə həmahəng görünüş yaratdığı qeyd edilir. De Burun sarayının layihələşdirildiyi dövrdə, küçənin qırmızı xətləri boyunca yerləşən meydançalar boş idi. Bununla əlaqədar olaraq, memar Fon der Nonne binanın layihəsini işləyərkən, onun qonşuluqdakı binalarla ahəng təşkil etməsinə xüsusi diqqət yetirmişdi. Sarayın xüsusi mövqeyi və Xəzər dənizinə yaxın yerləşməsi nəzərə alındıqda, həcmli və plastik həlli maraq doğurur. Sarayın Barokko üslubunda işlənmiş memarlığının, təmtəraqlı alınmasında yaxşı şəkil yerləşdirilmiş klassik elementlər və yonulmamış daşla hörmənin fonunda istifadə edilmiş güclü plastik vasitələr (portiklər) mühüm rola malikdir. [44]
İsmailiyyə Sarayı 1891–1895 Bakı şəhərində yerləşən bu saray Bakı milyonçusu Musa Nağıyev tərəfindən, oğlu İsmayılın şərəfinə Qotik üslubda inşa etdirilmişdir. Binanın memarlıq layihəsinin müəllifi mülki memar İ. K. Ploşkodur. Saray ilkin dövrdə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin qərargahı kimi istifadə olunsa da, hal-hazırda AMEA-nın Rəyasət Heyətinin binası kimi istifadə edilir. Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızlar məktəbinin binası (1898–1901) planlaşdırılarkən, eyni vaxtda Qoslavski 1898-ci ildə məktəblə yanaşı inşa edilməsi planlaşdırılan bazar binasının layihəsini hazırlamışdı. Nikolayev küçəsinin prespektivini nəzərə alaraq sonradan bu ərazidə bazar tikilməsi planı təxirə salındı. Şəhər Duması belə hesab edirdi ki, mərkəzi magistral (XIX əsrin sonlarında indiki İstiqlaliyyət küçəsi mərkəzi magistral hesab edilirdi) ticarət sıralarının yeri deyildir. Lakin, həmin sahə on il ərzində Bakı milyonçusu Ağa Musa Nağıyevin sifarişi ilə oğlu İsmayılın (1875–1902) xatirəsinə orada Bakının ən gözəl saraylarından biri olan "İsmailiyyə" ictimai-xeyriyyə binası tikilənədək boş qaldı. 1890-cı illərin başlanğıcında Nikolayev küçəsinin nizamlanması layihəsi yerinə yetirildi. Bu küçə bütünlüklə Qubernatorun evi, Şəhər Duması və İdarəsi (indiki Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin Binası), Realni Məktəb (indiki Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin binası), məscid və ticarət cərgələri kimi inzibati-ictimai idarələrə verildi. 1893-cü ildə Cümə məscidinin inşası üçün sahə hazırlanmasına başlanıldı. Məscidi fontanları və hovuzları olan parkda yerləşdirmək nəzərdə tutulmuşdu. Bakı müsəlmanları məscidin yaşıllıqlar, fontanlar və şəffaf sulu hovuzlar arasında gözəl mənzərəli memarlıq mühitinin təmsil edildiyi İstanbul, Təbriz, İsfahan və başqa şərq şəhərlərindəki məşhur məscid nümunələrini təkrarlayan dini ansambl yaratmaq istəyirdilər. Lakin, qonşu küçədə dəbdəbəli Aleksandr Nevski kafedralının tikilməsi Cümə məscinin tikilməsinə də öz təsirini göstərdi. Belə ki, planlaşdırılmış ərazidə məscidin inşa edilməsi Çar Rusiyası hakimiyyəti nümayəndələri tərəfindən qqadağan edildi. 5 noyabr 1896-cı ildə Cümə məscidinin inşası üçün hazırlanmış yer Hacı Zeynalabdin Tağıyevin Qızlar məktəbinin tikilməsi üçün verildi. Hazırda İsmailiyyə sarayının yerləşdiyi sahə küçənin quruluşunda şəhərsalma cəhətdən əlverişli idi, memarlıq planında mühüm yer tuturdu. Sarayın memarlıq layihəsi artıq Bakıda tanınmış memarlardan biri olan mülki mühəndis İ. Ploşko tərəfindən 1901–1913-cü illərdə hazırlandı və tikildi. Bu binanın layihəsinə maraq o qədər böyük idi ki, onu şəhər köşklərində satmaq üçün yerli mətbuatda dərc etdirdilər. İlk təməl daşının qoyulması böyük kütlənin və Bakı milyonçuları H. Z. Tağıyev, Ş. Əsədullayev, M. Muxtarov, İ. Hacınski, Aşurbəyov və Dadaşov qardaşlarının iştirakı ilə 21 dekabr 1908-ci ildə təşkil edildi. Binanın inşa işləri isə 1913-cü ildə tamamlandı.[45] [45][46]
Səadət Sarayı 1911–1912 Milyonçu Murtuza Muxtarovun 1911–1912-ci illərdə osetin mənşəli həyat yoldaşı Yelezaveta (Liza) xanım Tuqanova üçün inşa etdirdiyi saraydır. Sarayın layihə müəllifi memar İosif Ploşkodur. Murtuza Muxtarovun sarayının tikintisi şəhərin mərkəzi magistralında (o zamanki Nikolayev, indiki İstiqlaliyyət küçəsi) nəzərdə tutulsa da, sonradan Nikolayev küçəsinin qonşuluğunda yerləşən ərazinin bu məqsəd üçün istifadə olunması qərarlaşdırılmışdır. Yerin sahibi torpağı satmaqdan imtina etdiyindən Muxtarov Persidski (hazırda Murtuza Muxtarov küçəsi) və Vrangel (hazırda Əhməd Cavad küçəsi) küçələrinin əks tərəfində, Aleksandr Nevski kafedralı (memar R. R. Marfeld, 1888–1889, inşaatçı Y. V. Qoslavski) ilə üzbəüz ərazini alır. Saray belə nəhəng və monumental kilsə ilə yanaşı yerləşməsinə baxmayaraq, çox əlverişli şəhərsalma mövqeyinə malik idi. 1930-cu ildə kilsənin sökülməsindən sonra sarayın ətrafı tamamilə açılmışdır. [47]
Hacı Zeynalabdin Tağıyevin sarayı 1893–1902 Bakı şəhəri, H. Z. Tağıyev küçəsi 4 (köhnə Qorçakovskaya küçəsi 6) ünvanında yerləşən, əvvəllər Bakı milyonçusu Hacı Zeynalabdin Tağıyevə məxsus olmuş, hazırda isə Azərbaycan Tarix Muzeyinin yerləşdiyi saray binasıdır. Bina 1893–1902-ci illərdə mülki mühəndis Y. V. Qoslavski tərəfindən inşa olunub. Saray həyat yoldaşı Sona xanım üçün Tağıyevın hədiyyəsi idi. Bina şəhərin mərkəz hissəsində bütöv bir kvartalı əhatə edir və zəngin planlaşdırma strukturuna malikdir. Bu əzəmətli saray hər dörd fasadı və nəhəng gümbəzləri ilə diqqəti cəlb edirdi. Əsas simmetrik fasad italyan renessansının təmtəraqlı formalarında həll olunub. Sarayın tikintisi zamanı, Qoslavski klassik order sistemindən istifadə etsə də, kompozisiyanın bəzi elementləri və zalların interyerləri Azərbaycan memarlıq ənənələrindən ilhamlanmışdır. Sarayın tikintisi zamanı müxtəlif memarlıq üslublarından istifadə olunmuşdu. Belə ki, simmetrik baş fasad italyan intibahının təmtəraqlı formalarında, təmizlik otağı fransız rokokosu, yemək otağı flamand barokkosu, yataq otağı isə modern üslubunda həll olunmuşdur. [48][49]
Hökumət Evi 1936–1952 Bakı şəhərinin mərkəzində yerləşən inzibati binanın memarları Lev Rudnev və Vladimir Muntsdur. Sarayın inşasına 1924-cü ildə, ASSR-in yenicə qurulduğu dövrdə başlanmış və mürəkkəb inşaat işləri 1952-ci ildə tamamlanmışdır. Binanın tarixi çox qədim olmasa da, bir çox tarixi proseslərin şahididir. 1988-ci ildə Milli Azadlıq Hərəkatı məhz bu binanın yerləşdiyi meydandan – Azadlıq meydanından başlayıb. 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Bakıya yeridilən sovet ordusunun vəhşi müdaxiləsi nəticəsində həlak olan şəhidlərimizin yüz minlərlə insanın iştirakı ilə nəhəng matəm mitinqi də bu bina qarşısında keçirilmiş və bu mənzərə tarixin yaddaşına həkk olunmuşdur. [50][51]
Qrifonlu ev 1894–1896 Bakı şəhəri, Yusif Məmmədəliyev küçəsi, 20 ünvanında yerləşən, memar İ. V. Edelin layihəsi əsasında 1894–1896-cı illərdə B. Lazerevin sifarişi əsasında inşa edilmiş iki mərtəbəli malikanə tipli bina memar İ. V. Edelin yaradıcılığında xüsusi yer tutur. Keçmiş Politseyskaya (indiki Yusif Məmmədəliyev) küçəsində yerləşən bu malikanə, başlanğıcda Lazarev ailəsinə məxsus olduğu guman edilir. Bunu binanın əsas frontonunda quraşdırılmış LB inisialı olan nəfis venzel təsdiqləyir. Bir müddət sonra, bu binaya tanınmış ticarətçi Akopov köçür və binanın birinci mərtəbəsində "Münch und Weiss" Ticarət Yoldaşlığını təsis edir. Azərbaycan Demokratik Respublikasının mövcudluğu illərində burada Gürcüstanın diplomatik nümayəndəliyi (həmin dövrdə Gürcüstanın Azərbaycandakı səfiri N. S. Alşibay idi) yerləşirdi. Malikanə (mülk) tipdə olan yaşayış evi 1894–1896-cı illərdə memar İohann Vilhelmoviç Edel tərəfindən inşa edilmişdir. Bina ümumilikdə Yusif Məmmədəliyev (keçmiş Politeseyskaya) küçəsinin memarlıq quruluşuna uyğunlaşdırılsa da, öz klassik formaları, kompozisiyasının zərifliyi, memarlıq elementləri və detallarının incəliklə təsvir edilməsi ilə ətrafdakı binalardan fərqlənir. [52][53][54]
Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin binası 1900–1904 Bakı şəhərində, İstiqlaliyyət küçəsi, 4 ünvanında yerləşən inzibati bina 1900–1904-cü illərdə memar İosif Qoslavskinin layihəsi əsasında barokko stilində inşa edilmişdir. Bina memar Qoslavskinin son əsəridir. 1904-cü ildə Qoslavskinin ölümündən sonra layihənin tamamlanması işinə əvvəlcə Kazimir Skureviç, daha sonra isə İosif Ploşko rəhbərlik etmişdir. Bakı şəhər Dumasının sifarişi ilə inşa edilmiş bina hazırda Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti tərəfindən istifadə edilir. Həmçinin bina, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 nömrəli qərarı ilə ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. [55][56]
Mirzəbəyovun mədaxil evi 1911–1915 Bakı şəhərində, İstiqlaliyyət küçəsi, 29/31 və Şeyx Şamil küçəsi 3/5 kəsişməsində, Bakı metropoliteninin İçərişəhər metrostansiyası və Filarmoniya bağı ilə üzbəüz yerləşən yeddi mərtəbəli tarixi binadır. Bina, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 nömrəli qərarı ilə yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. Əsası 1911-ci ildə qoyulmuş binanın inşasına Mirzəbəyov (Mirzabekyants) qardaşlarının sifarişi ilə başlansa da, 1915-ci ildə Birinci Dünya müharibəsinin başlanmasından sonra sifarişçi inşaatı hələ tamamlanmamış binanı Musa Nağıyevə sataraq Bakını tərk etmişdir. Binanın memarı mülki-mühəndis Vartan Sarkisovdur. Klassik memarlıq elementlərindən geniş istifadə ilə intibah memarlığı üslubunda inşa edilmiş bina demək olar ki, bütöv bir kvartalı əhatə edir. Əsas fasadın mərkəzi hissəsi Korinf orderi ilə xüsusi olaraq nəzərə çarpdırılmışdır. Zəngin məzmunlu pərvaz bir az yüklənmişdir. Bütöv əhəngdaşı bloklardan dərin relyefli üsulla yonulmuş aslanlar, qadın və kişi başlarının maskaları çox incə şəkildə işlənmişdir. Binanın daş memarlıq detalları tamamilə qabarıqdır və dekorativ-tətbiqi incəsənət abidələri olmaqla bədii ifadə ilə zəngindir. [57]
Ağabala Quliyevin evi 1899 Bakı şəhərində, Murtuza Muxtarov küçəsi, 24 ünvanında yerləşən tarixi binadır. Bina, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 nömrəli qərarı ilə ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. Ağabala Quliyevin evi Bakıda memarlığın milli-romantik yöndə inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Binanın memarlıq kompozisiyası üçölçülü əndazəsi sayəsində böyük həcmi üstünlüklərə malikdir, dar küçələrdə yerləşməsinə baxmayaraq, ikimərtəbəli bina perspektivdə uğurlu alınmışdır. Ş. Fiqarov-Fətullayev qeyd edir ki, "Ağabala Quliyevin evinin memarlığının təsiri altında 1898–1901-ci illərdə Nikolayevskaya (indiki İstiqlaliyyət) küçəsində i. V. Qoslavskinin layihəsi əsasında H. Z. Tağıyevin Qızlar məktəbinin binası inşa edilmişdir." Bina Skibinskinin yaradıcılığında mühüm əhəmiyyət tutmaqla, Azərbaycan milli memarlığının ən yaxşı nümunələrindən biri kimi dəyərləndirilir. [58][59]
Sadıqov qardaşlarının mədaxil evi 1912 Bakı şəhərində, İstiqlaliyyət küçəsi və Niyazi küçəsinin kəsişməsində, Filarmoniya bağı ilə üzbəüz yerləşən yeddi mərtəbəli tarixi binadır. Bina, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 nömrəli qərarı ilə yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. Sadıqov qardaşlarının mənfəət evi 1910–1912-ci illərdə Qavriil Ter-Mikelovun layihəsi əsasında inşa edilmişdir. Bina fərqli kompozisiya quruluşu və memarlıq işləmələri, yerli memarlığın zərif elementləri və detalları ilə qeyd edilmişdir. Yaşayış evi zəngin həcmli plastikaya və yüksək tikinti mədəniyyətinə malikdir. Onun planlaşdırma quruluşu ənənəvi şüşəbəndlərsiz otaqların iki sıralı düzülüşü ilə seçilir. Ön və yaşayış otaqları əla göstərilmiş interyerlərə malikdir. Düzgün çatmatağla xüsusi olaraq nəzərə çarpdırılmış ön giriş, ilk işıqla işıqlandırılmış mərmər pilləkənli vestibülə aparır. [60]
Mələkli ev 1912 Bakı şəhərində, Nigar Rəfibəyli küçəsi ilə Rəsul Rza küçələrinin kəsişməsində yerləşən üçmərtəbəli binadır. Bina Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 nömrəli qərarı ilə yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. Bu ev 1893-cü ildə milyonçu Sergey Tumayevin sifarişi ilə tikilib, tarix binanın kartuşunda döyülüb. Binanın damında cəmi dörd mələk var. İkisi meydana, ikisi isə arxaya, Xaqani bağına tərəf baxır. Keçmiş dövrlərin tədqiqatçıları hesab edirlər ki, mələklər burada "elə belə deyil, bunun mənası var". İki versiya mövcuddur: birinci versiyaya görə, mələkləri Tumayevlərin əkiz övladlarının dünyaya gəlməsi münasibətilə qoyublar; ikinci versiyaya görə isə, mələklər Sergey Tumayevin dənizdə batan qohumları Qriqori Tumayev və onun xanımının xatirəsinə həsr olunub. Evin üstünə döyülən hərflər isə heç də rus əlifbasının "ТС" deyil, latın qrafikasının "TG" hərfləridir, yəni Tumayev Grigori. 2000-ci ildə baş verən zəlzələ zamanı mələklərdən birinin başı və çiyninin bir hissəsi qopub düşüb. Hadisə qurbansız ötüşüb. Mələyi yerinə qaytarıblar. Bina 1917-ci il oktyabr inqilabına qədər Sergey Tumayevə məxsus idi. Sovet dövründə binanı milliləşdiriblər və Yazıçılar İttifaqına veriblər. Bu binada ədiblər və nomenklatura işçiləri işləyib. Binanın tanınmış sakinləri şairlər Rəsul Rza və Nigar Rəfibəyli olub, binanın fasadında onların xatirəsinə lövhə quraşdırılıb.[61] [61][62]
Əlibəyovların evi 1903 Bakı şəhərində, Rza Quliyev döngəsi 4 (keçmiş Karaulnıy döngəsi 4) və Süleyman Tağızadə küçəsi 60 (keçmiş Poçtovaya küçəsi 60) ünvanında yerləşən yaşayış evidir. ülkü tikdirən Rza bəy Əlibəyov Kazanda tibb təhsili alıb. Sonradan isə Peterburqdan hüquq fakültəsini qızıl medalla bitirib. Bu medalla onu şəxsən imperator II Nikolay təltif etmişdi. Məhz Peterburqda təhsil aldığı zaman o memar Nikolay Prokofyev ilə tanış olur. Sonradan isə ağlında olan malikanəni məhz tanışı Nikolaya tikdirir. Bina 1903-cü ildə akademik N. Prokofyevin layihəsi üzrə inşa edilmişdir. Künc ərazidə uğurla yerləşən varlı malikanə üslubuna aiddir. Relyefdə bina istər həcmli modelləşdirilməsi istərsə də arxitektur şərhi ilə şəhərin tarixi məhəllələr strukturuna daxil edilmiş və yaşayış evinin yüksək estetik səviyyədə həllinin maraqlı nümunəsi kimi çıxış edir. Burada "şüşəbənd" formasında yerli memarlığın klassik üsulları və həcmli elementlərindən istifadə edilmişdir ki, bu da özünəməxsus memarlıq kompozisiyasının yaranmasını şərtləndirmişdir. Forma və elementlərinin zənginliyi, üsul və heykəltaraşlıq motivlərinin müxtəlifliyi malikanənin bədii tərəfini açmışdır. Piləkən qəfəsinin və divar naxışları, zəngin yapmalar ilə olan yaşayış yerlərinin interyerləri diqqəti diqqəti cəlb edir, onlar, həndəsi şəklin dolğun plafonu ilə olan şərqi otaq və stalaktit karniz məxsusi olaraq böyük zövqlə yerinə yetirilmişdir. Bina Peterburq memarının yaradıcılığında mühüm yer tutur, memarlıq irsinin bir hissəsi və memarlıq abidəsidir. [63][64]

Binalar və göydələnlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax: Bakının ən yüksək binalarının siyahısı
Adı Tikilmə tarixi Haqqında Şəkil İstinadlar
Alov qüllələri 2013 Bakı şəhərində ən hündür binadır. Hündürlüyü 190 m-dir. Xarici görünüşü ilə bu tikinti alov dillərini xatırladır. Üç çoxmərtəbəli binalardan ibarət kompleksdir. Bura yataqxanalar, mənzillər və ofislər daxildir. Tikilinin ümumi sahəsi 235 min kv.metrdir. Binanın tikilişinə 2007-ci ilin oktyabr ayından başlanmışdı və bu işi Azərbaycan-Türk kompaniyası "DİA Holding" yerinə yetirmişdir. Binaların tikintisinin başa çatdırılması 2010-cu ilə planlaşdırılırdı. Amma əlverişsiz hava şəraitinə görə bu vaxt 2012-ci ilə qədər uzadıldı və məlumata görə 2013-cü ildə inşası başa çatmışdır. Əcnəbilərə Bakını tanıtmaq üçün ən yaxşı simvollardan biri Alov Qüllələridir. Alov qüllələri 2013-cü ildə Avropanın daşınmaz əmlak bazarında ən iri innovasiya layihəsi olan MIPIM 2013 müsabiqəsinin "Ən yaxşı otel və turizm mərkəzi" nominasiyasının qalibi elan edilib. [65][66]
SOFAZ Tower 2013 Bakı şəhərində yerləşən çoxmərtəbəli binadır. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) yeni inzibati binası olan bu göydələn yüksək beynəlxalq standartlara uyğun olan ən son texnoloji yenilikləri və Azərbaycanın 9 xalçaçılıq məktəbinin elementlərini özündə ehtiva edən unikal layihədir. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 29 dekabr 2009-cu il tarixli, 367s nömrəli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) yeni inzibati binasının tikilməsi məqsədilə Nizami rayonu 6-cı Köndələn küçəsi 2 ünvanında 0,64 hektar torpaq ərazisi Fondun balansına verilmişdir. Həmin gündə prezident İlham Əliyev onun bünövrəsinin təntənəli qoyulması mərasimində iştirak etmişdir. 20 dekabr 2011-ci ildə N. V. Besix S. A. şirkət-inşaatçısı ilə tikintiyə dair ikitərəfli müqavilə imzalanmışdır. Bundan sonra SOFAZ Tower binasının tikintisinin aktiv mərhələsinə start verilmişdir. N. V. Besix S. A. şirkəti Azərbaycan Respublikası Satınalmalar üzrə Dövlət Agentliyinin razılığı əsasında "Dövlət satınalmaları haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 48-ci maddəsinə uyğun olaraq, təkliflər sorğusu metodu ilə satınalma müsabiqəsinin nəticəsində qalib gəlmiş və 20 dekabr 2011-ci ildə Dövlət Neft Fondu və Besix-Az Besix konsorsiumu arasında 84 916 000 avro məbləğində müvafiq satınalma müqaviləsi imzalanmışdır. Baş podratçı tərəfindən binanın tikintisinə yerli və xarici sub-podratçı şirkətlər cəlb edilmişdir. Binanın tikinti və dizayn işləri 5 il ərzində yekunlaşmışdır. Binanın tikinti layihəsi Fransanın "İnter Art Etudes" şirkəti tərəfindən hazırlanmışdır. Tikinti prosesinin icrası Amerikanın "AECOM"şirkətiin nəzarəti altında Belçikanın "N. V. Besix S. A."şirkəti tərəfindən həyata keçirilmişdir. [67][68][69][69]
SOCAR Tower 2010 2010-cu ilin oktyabr ayında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə Bakının Heydər Əliyev prospektində Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin yeni inzibati binasının təməlqoyma mərasimi keçirilib. ARDNŞ-nin müasir ofis binasının layihələndirilməsi ilə əlaqədar işlərə 2007-ci ildən başlanıb, bununla bağlı müsabiqə elan olunub, dünyanın, eləcə də Azərbaycanın bir sıra nüfuzlu şirkətlərinin təkliflərinə baxılıb. Müasirlik, funksional xüsusiyyətlərinin əlverişliliyi, paytaxtın arxitekturasına, habelə ARDNŞ-nin qoyduğu texniki şərtlərə uyğunluğu baxımından Cənubi Koreyanın "Heerim Architects & Planners Co. Ltd" şirkəti tərəfindən təqdim olunan "külək-alov" konsepsiyası daha cəlbedici hesab edilib. Layihələndirmə işlərinin həmin konsepsiya əsasında aparılması məqsədəuyğun sayılıb. 2007-ci ilin sentyabrında ARDNŞ ilə layihələndirmə müsabiqəsinin qalibi olan "Heerim Architects & Planners Co. Ltd" şirkəti arasında müvafiq müqavilə imzalanıb. 2010-cu ilin martında tikinti üzrə xidmətlərin göstərilməsi üçün açıq müsabiqə elan edilib və dünyanın səkkiz nüfuzlu tikinti şirkəti arasında Türkiyənin "TEKFEN İnşaat və Təchizat" şirkəti qalib gəlib və həmin şirkətlə ARDNŞ arasında müqavilə imzalanıb. [70][71][72]
Trump Tower Baku 2008–2015 Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu, Həsən Əliyev küçəsində yerləşən, 72 mənzil və 189 ayrı otel nömrəsindən ibarət çoxmərtəbəli bina. Hündürlüyü 130 metr olan "Trump Tower Baku" 33 mərtəbədən ibarətdir. Azərbaycanın 10 ən yüksək binasından biri hesab olunur. Tikintisinə 2008-ci ildə başlanılıb. 2009-cu ilin iyun ayında binanın bünövrəsi artıq tam hazır idi, həmin ilin iyulunda binanın birinci mərtəbəsinin tikintisinə başlanılıb. 2011-ci ilin sonuna kimi binanın beton karkası tikilmiş və eksteryerinin şüşələnməsinə başlanılmışdır. 2015-ci ildə fasadın bəzədilməsi üzrə bütün çöl işləri başa çatdırılmışdır. Binada 11 ədəd sürətli lift quraşdırılmışdır. [73][74]
Baku Tower Bakı şəhəri, Heydər Əliyev prospekti 109 ünvanında inşa edilən 52 mərtəbəli ofis binasıdır. "Azinko Holding" MMC və "Azvil Tikinti" MMC-nin Bakıda yeni biznes mərkəzi tikmək planı haqqında ilk məlumat 2014-cü ildə yayımlanmışdır. Lakin həmin məlumatda binanın 49 mərtəbəli olacağı və 252 metr hündürlükdə planlaşdırılması bildirilirdi. Layihənin "Arxin-M Ltd" tərəfindən hazırlanması, memarın isə Eren Yorulmazer olduğu bildirilir. [75][76]
Azərbaycan Qülləsi "Khazar Islands" layihəsi çərçivəsində tikintisi planlaşdırılan göydələn. Bina Bakıdan 25 km cənubda yerləşəcək. Layihənin təşəbbüskarı "Avesta" şirkətidir. Qüllənin dəyəri 2 milyard ABŞ dolları təşkil edir və hündürlüyü 1050 metr olacaq. Layihə həyata keçərsə indiki ən hündür bina adını daşıyan Bürc Xəlifə qülləsindən təqribən 200 metr, tikilən "Kingdom Tower"dən isə 50 metr hündür olacaq. [77][78]

Konsert zalları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adı Yarandığı il Haqqında Şəkil İstinadlar
Heydər Əliyev Sarayı 1972 Saray 1972-ci il dekabrın 14-də fəaliyyətə başlayıb. O zamandan Sarayının səhnəsində– Türkiyə, Yuqoslaviya, Çexoslovakiya, İngiltərə, ABŞ kimi böyük ölkələrdən, SSRİ-nin bütün regionlarından incəsənət xadimləri çıxış ediblər. Artıq 30 ildir ki, ən mühüm Beynəlxalq əhəmiyyətli, Respublika miqyaslı, Dövlət səviyyəli ictimai–siyasi, mədəni–kütləvi tədbirlər Heydər Əliyev Sarayında keçirilir. Sarayının səhnəsində çıxış edən artistlərin şəkillərinin, fotoarxivindən düzəldilmiş fotoqaleriyasına girərək, keçirilmiş konsertlər haqda daha ətraflı məlumat ala bilərsiniz. Bu fotoşəkillərin çoxu eksklüzivdir və ilk dəfə olaraq nümayiş etdirilir. Sarayın adı ilk növbədə Lenin sarayı, sonra Respublika saray, 10 mart 2004-cü ildən isə Heydər Əliyev adına saray olub [79][80]
Müslüm Maqomayev Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyası 1912 Filarmoniya binası 1910–1912-ci illərdə mülki-mühəndis Qavril Ter-Mikelovun layihəsi əsasında Niyazi küçəsi (keçmiş Sadovaya küçəsi) və İstiqlaliyyət küçəsinin (keçmiş Nikolayevskaya küçəsi) kəsişməsində, sonradan Filarmoniya bağı adlandırılmış park (keçmiş adı Qubernator bağı) ərazisində inşa edilmişdir. Dövlət Filarmoniyası isə, 25 may 1936-cı ildə yaradılmışdır. Palladiya ruhunda İtaliya intibahı, memarın layihəsini işlədiyi tikilinin obrazlı həllinə son dərəcə yaxşı uyğun gəlirdi. Bu həll, memarlıq-planlaşdırma ideyasını, tikili üçün ayırılan torpaq sahəsinin yeri – yerin uduşlu relyefini və iqlim xüsusiyyətlərini əvvəlcədən müəyyən edirdi. İctimai məclisin layihəsində koloritli və ifadəli (binanın aid olduğu mövzuya uyğun olaraq) kompozisiya yaradılmışdı. İşıq və kölgə oyunlarının böyük kütlələri ifadə etmək üçün vasitə kimi istifadə edildiyi, terras və verandalarla zəngin bina İntibah dövrü İtaliya villalarını xatırladır. [81][82][83]
Bakı Kristal Zalı 2011 5000 m2 ərazini əhatə edən 25 000 nəfərlik kompleks orijinal arxitekturası ilə fərqlənir və paytaxtın memarlıq quruluşuna xüsusi yaraşıq verir. 10 yanvar 2012-ci il tarixinə zalın çox funksional arenasının dam örtüyü tamamilə quraşdırıldı. Dam örtüyünün çəkisi 2400 tondu. İnşaat prosesində 500 nəfər çalışmışdır. Avroviziya müsabiqəsinin keçirilməsi üçün 6 həftəyə ərsəyə gəlmiş olan – "Bakı Kristal Zalı"nın səhnəsində işıq effektləri və televiziya avadanlıqları quraşdırılıb. "Bakı Kristal Zalı"nda istifadə olunan möhtəşəm işıqlandırma sistemi, 2500-dən çox projektor, 3.000 metrdən artıq naqil Almaniyadan gətirilib. Səhnənin bəzi elementləri hazır şəkildə Hamburq şəhərindən paytaxtımıza gətirilib. 2 ədəd yük təyyarəsi ilə isə Avropanın müxtəlif şəhərlərindən müasir işıq-diod texnologiyası və videokamera sistemi daşınıb. "Bakı Kristal Zalı"nın səhnəsində 1.300 m-dən artıq sahəsi olan işıq-diod ekranlar "elektron pəncərə"lər formasında yerləşdirilib. Bundan əlavə, şounu ekrana gətirmək üçün arenada xüsusi sistem vasitəsilə 25 HD kamera quraşdırılıb. [84][85]
Beynəlxalq Muğam Mərkəzi 2008 2009-cu il dekabrın 27-də Bakıda, dənizkənarı Milli parkda Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin açılışı olmuşdur. Heydər Əliyev Fondunun milli mənəvi dəyərlərimizin qorunması və dünyada geniş təbliği ilə bağlı reallaşdırdığı möhtəşəm layihələr sırasında xüsusi əhəmiyyəti olan bu mərkəzin inşası fondun prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilmişdir. Belə bir mədəniyyət ocağının tikilməsi, muğamın daha da inkişaf etdirilməsi və təbliği üçün görkəmli xanəndələrin, muğam bilicilərinin iştirakı ilə "dəyirmi masa" keçirilmiş və Bakıda Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin yaradılması qərara alınmışdı. Bundan sonra 2005-ci il aprelin 6-da Prezident İlham Əliyev Bakıda Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin yaradılması haqqında sərəncam imzalamışdı. Beləliklə, xalqımızın qədim mədəni irsinin ölməz nümunəsi, Azərbaycan musiqisinin zəngin fəlsəfi təməl üzərində təşəkkül tapmasında əvəzsiz rol oynayan muğama möhtəşəm abidə ucaldılması istiqamətində ciddi addım atılmışdır. Azərbaycan muğamının bəşər mədəniyyətinin nadir inciləri ilə bir sırada YUNESKO-nun Dünya irs siyahısına daxil edilməsi isə bütövlükdə onun nə dərəcədə bənzərsiz sənət növü olduğunu bir daha təsdiqləyir. Azərbaycan-YUNESKO əməkdaşlığının bəhrəsi olan Beynəlxalq Muğam Mərkəzində 350 yerlik konsert salonu, klub, 80 nəfərlik restoran, dərs otaqları, səsyazma studiyası vardır. Bina müasir havalandırma və istilik sistemləri ilə təchiz edilmişdir. [86][87][88]
Yaşıl Teatr 1960-cı illərin ortaları Yaşıl Teatr Bakıda yerləşən açıq hava teatrıdır. Teatr 2500 nəfər üçün nəzərdə tutulub. Teatr 1960-cı illərin ortalarında Bakı şəhər xalq deputatları sovetinin icraiyyə komitəsinin sədri Əliş Ləmbəranski tərəfindən tikilib. Yaşıl Teatr vacib mədəni tədbirlərin təşkili məkanı kimi tikilmişdi. 1993-cü ildə teatrın fəaliyyəti dayandırıldı. 2005-ci ilin avqust ayında Azərbaycanın Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə teatrda təmir işləri başlandı [89][90]
Bakı Caz Mərkəzi 1977 İlk konsert zamanı caz klassikləri ilə yanaşı musiqiçilər Niyazi və Tofiq Quliyevin əsərlərini ifa etmişlər.[91] Eyni zamanda, "Çahargah" mugamı ilk dəfə saksofon improvizasiyaları ilə ifa edilmişdir. 1941–1945-ci illərdə, müharibənin bitməsindən sonra Rauf Hacıyev "Dövlət cazının" direktoru oldu. Bakıda ilk caz festivalı 1969-cu ildə keçirilib. Uzun aradan sonra ənənə 2005-ci ildə geri gəldi və indi də davam edir. Hər il, festival bütün dünyadan Caz ulduzlarını Bakıya dəvət edir. Azərbaycanlı caz ifaçıları, öz növbəsində, beynəlxalq caz festivalı və müsabiqələrinin iştirakçıları və qalibləridir. Azərbaycanda Vaqif Mustafazadə və Rafiq Babayev kimi istedadlı caz musiqiçiləri var. [92][93]
Buta Palace 2006 2006-cı ildə Heydər Əliyev prospektində tikilmiş Buta Palace binası Beynəlxalq Bakı aeroportu yaxınlıqda yerləşir, kiçik və böyük zallardan ibarətdir və 800 avtomobillik avtodayanacağa malikdir. Karvansara üslubunda stilləşdirilmiş böyük zal 1572 kvadrat metr ərazidən ibarətdir və 2000 qonağa qədər yerləşdirmə imkanına malikdir. [94][95]

Əyləncə yerləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adı Yarandığı il Haqqında Şəkil İstinadlar
Bakı Dövlət Sirki 1945 Bakı Dövlət Sirki 1945-ci ildə Azərbaycanın ilk milli sirk truppası kimi yaradılmışdır. Truppa yalnız sirk nömrələrindən ibarət olmamış; tərkibinə estrada və balet artistlərinin çıxışları da salınmışdır. Ənvər Quliyev, "Ulduz bacıları", kəndirbaz Əlixan və digər artistlərin nömrələrinin çıxışlarından ibarət olan truppa fəaliyyəti dövründə "Zirvədən işıq" adlı proqramla SSRİ ərazisində, Afrika, Asiya, Amerika və Avropada qitələrində daimi qastrollarda olmuşdur. 1967-ci ildə Bakı Dövlət Sirkinin hazırkı binası istifadəyə verilmişdir. Həmin binanın memarları İsmayılov və Leontyev idi. Tikildiyi dövrdə texniki imkanlarına görə çox müasir sayılan bina memarlıq baxımından bu gün də əksər dünya sirkləri ilə rəqabət aparmağa qadirdir. [96]
Bakı Əyləncə Mərkəzi 1998 Bakıda fəaliyyət göstərən istirahət məkanlarından biridir. Bakı Əyləncə Mərkəzinin açılışı 1998-ci ildə ölkə başçısı Heydər Əliyevin iştirakı ilə olmuşdur. Açıldığı gündən bəri burada boulinq, Fitness&SPA, shopping və restoran sahələrində xidmət göstərilir. Bakı Əyləncə Mərkəzi Cənubi Qafqazda açılmış ilk ən müasir 12 xətli boulinq meydançasına sahibdir. Boulinq meydançasındakı "X-Strike" kafesində Azərbaycan, Türkiyə və Avropa mətbəxinin gözəl ləzzətləri təqdim olunur. Əyləncə mərkəzi Rusiyada yaşayan iş adamı, milyarder İsgəndər Xəlilova məxsusdur. [97]
Bakı Zooloji Parkı 1942 Bakı zooloji parkı 2 yanvar 1942-ci ildə yaradılmışdır. Respublika Milli Arxivində sənədləri araşdırarkən müəyyən olunmuşdur ki, Bakı şəhərində belə bir parkın yaradılması üçün müxtəlif cəhdlər göstərilmişdir. 1928-ci ildə Bakı şəhərinin keçmiş Lunaçarski, hal-hazırkı Nizami parkında belə bir guşə fəaliyyət göstərmişdir. Heyvanat parkı nadir və nəsli kəsilməkdə olan heyvan növlərinin canlı genofondunu yaratmaq, onları saxlamaq və artırmaq kimi vacib vəzifəni yerinə yetirir. Bakı heyvanat parkında Azərbaycanın faunasına aid olan adi, nadir və nəsli kəsilməkdə olan heyvanlardan başqa dünyanın müxtəlif iqlim qurşaqları üçün xas olan heyvanların genofondu toplanmışdır. Hal-hazırda parkın ərazisi 4.25 hektardır. [98][99]
Bakı funikulyoru 1960 Bakı funikulyoru Əliş Ləmbəranskinin təşəbbüsü ilə tikilmişdir. 1960-cı il mayın 5-də istifadəyə verilmişdir. SSRİ zamanında funikulyorun qatarları xüsusi sifarişlə Ukraynanın Xarkov şəhərində hazırlanaraq buraya gətirilmişdir. 2 stansiyası var: "Bəhram Gur" və "Şəhidlər Xiyabanı". Stansiyalar arası məsafə 455 metrdir. Cəmi 2 vaqonu olan bu funikulyorda vaqonlar saniyədə 2,5 metr sürətlə hərəkət edərək bir stansiyadan digərinə 4 dəqiqəyə çatırdı. Vaqonlararası interval 10 dəqiqə, gediş haqqı isə 20 qəpik olmuşdur. Funikulyor saatda orta hesabla 2 min sərnişini daşımaq imkanına malik idi. Bakı funikulyoru müxtəlif vaxtlarda bir neçə dəfə təmir edilmişdir. [100][101]
Şeytan çarxı 2015 Bakı bulvarında attraksiondur. "Şeytan çarxı" attraksionunu Hollandiya şirkəti Dutch Wheel quraşdırıb. 28 adi və adilərdən bir az fərqlənən daha rahat oturacaqlarla və stolla təmin edilmiş 4 VİP kabinədən ibarətdir. VİP kabinələrdə 8 yox, 4 sərnişin otura bilər. Attraksionda eyni vaxtda cəmi 240 sərnişin yerləşir. Yeni "şeytan çarxı"nın diametri 60 metrdir, o, köhnə attraksiondan 3 dəfə iridir. [102]

Ticarət mərkəzləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adı Tikilmə tarixi Haqqında Şəkil İstinadlar
Park Bulvar 2010 Bakı bulvarında yerləşən çoxmərtəbəli ticarət və istirahət mərkəzidir. Mərkəz Baku Plaza Ltd tərəfindən 41.5 milyon $-a 7500 kvadrat metrlik ərazidə tikilib. Park Bulvar Bakı metropoliteninin sahil stansiyasının yaxınlığında, Hökumət Evi ilə üzbəüz yerləşir. Ümumi ərazisi 17.000 kvadrat metr təşkil edir. 550 yerlik dayanacaq yeri var. Mərkəzdə 99 mağaza fəaliyyət göstərir. Hər birinin ərazisi 50 kvadrat metrdən 370 kvadrat metrə qədər dəyişir. Burada eləcə də 1207 kvadrat metr ərazisi olan supermarket, 6 kinoteatr, planetarium, 3D kinotetr, Happy Land uşaq meydançası, foto studiya, Bakı körfəzinə baxan restoranlar, boulinq və digər obyektlər yerləşir. 3-cü və 4-cü mərtəbələrdə Türk, Rus, İtalyan, Çin, Meksika və Azərbaycan mətbəxindən olan təamları təklif edən restoranlar yerləşir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ticarət mərkəzinin açılışında iştirak etmişdir. Park Bulvar 700 nəfəri işlə təmin edir [37][38]
Port Baku Towers 2007–2011 Bakıda, Neftçilər prospektində, dəniz limanının yanında yerləşən yüksək mərtəbəli ofis binası. Yüksəksəviyyəli kompleksdə iki qüllə mövcuddur. Port Baku Residence və The Crescent Development Project ilə şəhərin mərkəzindən Sumqayıt şəhərinə köçürülmüş limanın torpaqları üçün nəzərdə tutulmuş ilk transformativ memarlıq obyektidir. Binada "A" sinif otaqları, ticarət zonaları, beynəlxalq SPA və səhiyyə mərkəzi, restoran və kafe var. 1200 avtomobil üçün park yeridə var. Binanın memarlıq üslubu müasirdir. Ən yüksək qüllə aşağı və yuxarı əsaslarla üçbucaqlı bir prizma formasında qurulmuşdur. Belə bir geometriya sayəsində, cənub qülləsi baxış bucağından asılı olaraq görünüşü bir çox istiqamətdə təqdim edir: şəhərin şərq və qərb hissələrindən düz düzbucaqlı kimi görünür, lakin şimaldan silindrik bir bina kimi görünür. Prizmanın kənarında tikinti yığıncağının lateral üzləri Bakının cənubundan görünür. Skyscrapernews.com-a görə, cənub qülləsinin forması XX əsrin əvvəllərində inşa edilən Nyu-Yorkun göydələni Flatiron Building-i xatırladır. Lakin Flatiron Building-dən fərqli olaraq, Port Baku Southern Tower-in yuxarı səviyyələri tədricən bina üstünə doğru sıxılmış və binanın orta hissəsində konveksiya yaradır. Belə bir həndəsi həlli yuxarı səviyyədə şüaların sayını azaldacaq və gecə və gündüz kristal şəffaflığın yüksək dayanıqlı xüsusiyyətləri təmin edir. [103][104][105]
28 Mall 2012 28 May metrostansiyasının yaxınlığında, Azadlıq prospektində yerləşən ticarət mərkəzi. 15 sentyabr 2012-ci ildə açılış mərasimi baş tutmuşdur. Bakının ən böyük ticarət mərkəzidir. Bəzi mənbələrə görə Bakının ən böyük ticarət mərkəzi Sədərək Ticarət Mərkəzidir. TripAdvisor saytına görə ayda 1 milyondan çox ziyarətçini cəlb edir. 70-dən çox beynəlxalq və yerli brend mağaza, 16 restoran[106], 15 kiosk, kinoteatr və uşaq əyləncə mərkəzi mövcuddur. 350 yerlik avtomobil dayanacağı mövcuddur. [106][107][108][109][110]
Gənclik Mall 2016 Gənclik metrostansiyasının yaxınlığında, Fətəli xan Xoyski küçəsində yerləşən ticarət mərkəzidir. Gənclik Mall ticarət mərkəzində Zara, Massimo Dutti, Mango, Ted Baker, Lacoste, Tommy Hilfiger, French Connection, LC Waikiki, Koton, New Yorker, DeFacto, Calliope, Terranova, Stradivarius, OVS, Pimkie və s. kimi dəb aləminin dünya şöyrətli brendləri təqdim olunub. İdman məhsullarının geniş çeşidləri və inventar GO Sport və Courir mağazalarında mövcuddur. Gənclik Mall ticarət mərkəzinə Gənclik metrostansiyasından çıxmadan daxil olmaq mümkündür. Bu da ticarət mərkəzinin üstün cəhətlərindən biridir. Metrostansiyadan çıxan kimi alıcılar (-1 mərtəbə) zonasında daxil ola bilərlər. Burada Maxi.az elektron mallar və məişət texnika, Zel Home, The One və CoinCasa kimi mebel və aksessuarlar mağazaları yerləşib. Həmin mərtəbədə geniş Bravo supermarketi fəaliyyət göstərir. Burada yerli və xarici məhsulları münasib qiymətə əldə etmək mümkündür. [111][112]
Metropark 2011 "MetroPark" ailəvi istirahət, ticarət və əyləncə mərkəzi Nəriman Nərimanov metrostansiyasının tam yaxınlığında yerləşir. Paytaxtda son inşa edilən ticarət mərkəzlərindən biridir. Dünyanın aparıcı geyim markalarının bir çoxunu özündə cəmləyən bu mərkəzdə həm də rahat avtomobil dayanacağı var. Uşaq attraksionlarından ibarət xüsusi bir mərətəbə övladlarınızın dincəlməsi üçün unikal məkandır. [113]
Sədərək Ticarət Mərkəzi 1995 Azərbaycanın ən böyük ticarət mərkəzlərindən biridir. "Sədərək Ticarət Mərkəzi" 1995-ci ildən Binə qəsəbəsi yaxınlığında fəaliyyətə başlamış, sonradan şəhərdə aparılan tikinti və abadlaşdırma işləri ilə əlaqədar 2009-cu ilin aprel ayında Lökbatan qəsəbəsinə köçürülmüşdür. Sədərək Firmasının rəhbərliyinin dəstəyi sayəsində iş adamları ABŞ, Fransa, İtaliya, Çin, Yunanıstan, Rusiya, Türkiyə, İran Çexiya, Polşa kimi bir sıra xarici ölkələrin aparıcı fabrik və zavodları ilə işgüzar əlaqələr quraraq əməkdaşlıq edirlər. Bu əməkdaşlıq nəticəsində regionda qiymətlərin 30–40%-ə qədər enməsinə, Ticarət Mərkəzində dünyanın bir çox xarici ölkələrindən gətirilən yüksək keyfiyyətli malların satılmasına nail olunmuşdur. Bu gün Sədərək Ticarət Mərkəzi yalnız Azərbaycanda, deyil eyni zamanda Cənubi Qafqaz regionunda yerləşən qonşu Gürcüstan, Rusiyanın iş adamları üçün də əsas topdansatış mərkəzinə çevrilmişdir. Sədərək Ticarət mərkəzinin ərazisində təmizlik, yaşıllaşdırma və abadlıq işləri hər gün aparılır. Ticarət mərkəzinin ərazisindəki istər istehsal, istərsə də satışla məşğul olan qurumlar mövcud ekoloji standartlara uyğun fəaliyyət göstərir. Sədərək Ticarət mərkəzinin ərazisindəki cirkab sular, dünya standartlarına uygun xüsusi su təmizləmə qurgu vasitəsilə təmizlənir, təmiz texniki su halına gətirilərək, ərazidəki yaşıllıqların sulanmasında istifadə olunur. [114][115][116]

Parklar və xiyabanlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Bakı parklarının siyahısı
Adı Yarandığı il Haqqında Şəkil İstinadlar
Dənizkənarı Milli Park 1909 Dənizkənarı bulvarın salınması 1909-cu ildə Bakı şəhər Duması tərəfindən qərarlaşdırılmış və o vaxtlar Dumada çalışan məşhur mühəndis Məmməd Həsən Hacınskinin adı ilə bağlıdır. O zaman tender yolu ilə seçilmiş layihənin işlənib həyata keçirilməsində mühəndis Kazimir Skureviçin və memar Adolf Eyxlerin də böyük zəhməti olmuşdur. Onların təklifi əsasında dəniz sahili ilə yeni salınmış II Aleksandr küçəsinin (indiki Neftçilər prospekti) arasında yaşıllıq zolağının salınması nəzərdə tutulmuşdu. İki il müddətində buraya kənardan münbit torpaq daşınmış, Azərbaycanın başqa bölgələrindən və hətta Avropadan belə müxtəlif nadir bitki növləri gətirilib əkilmişdir. 1970-ci illərdə dövlət tərəfindən respublikada və birinci növbədə Bakı şəhərində yaşıllaşdırma və abadlaşdırma işlərinin genişləndirilməsi nəticəsində Dənizkənarı bulvarda da yenidənqurma işləri aparıldı. Bulvar şərq və qərb istiqamətlərində genişləndirildi, onun uzunluğu 3,7 kilometrə çatdırıldı. [117][118]
Fəvvarələr meydanı 1868 Bakının ilk mərkəzi meydanlarından biridir. Meydan Səbail rayonunun ərazisindəki Nigar Rəfibəyli küçəsinin Əhməd Cavad küçəsi ilə kəsişdiyi yerdə yerləşir. Meydanın mərkəzini fəvvarələr kompleksi bəzəyir. Meydan XIX–XX əsrə aid memarlıq abidələri Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi, "Araz" kinoteatrının binası, İSR Plaza ot eli, Müqəddəs Qriqori kilsəsi və s. ilə əhatə olunmuşdur. Meydanı əhatə edən hər üç küçə nəqliyyat vasitələri üçün bağlıdır. [119]
Xaqani bağı 1870 Bakının ən qədim parklarından biri olan Xaqani bağının ərazisi kiçikdir (0.8 hektar), Səbail rayonunda yerləşir. Park adını orta əsrlərdə Şamaxıda yaşamış şair Xaqani Şirvanidən alır. Park cənubdan Üzeyir Hacıbəyov küçəsi ilə, şimaldan Xaqani küçəsi ilə, şərqdən Qoqol küçəsi ilə, qərbdən Rəsul Rza küçəsi ilə məhdudlaşır. Bağın arxitektura-landşaft kompozisiyasının əsası üç qızın heykəlindən təşkil edilmiş "Üç gözəl" heykəllər qrupu ilə əyri cızıqlı formalı hovuzdan ibarətdir. Heykəllər qrupu adi daşın böyük parçaları üzərində oturdulmuşdur. Bağ pavilyonunun cərgələri su hovuzundan başlayır. Bağın yolları elə istiqamətlənib ki, onlar mərkəzdə yerləşən hovuza qədər diaqonal şəklində davam edir. Bağın ərazisi kiçik olsa da (0.8 hektar), kifayət qədər rahatdır və bakılıların istirahət üçün sevimli məkanıdır. Yaşıllıq əraziləri elə yerləşib ki, skamyaların yanında kifayət qədər kölgəlik ərazisi var. Ağacların ətrafında kolluqlar və güllüklər var. [120]
Filarmoniya bağı 1830 Sahəsi 4,6 hektar olan bu bağ 1830-cu ildə salınıb və sonrakı dövrdə ilk dəfə abadlıq işləri ötən əsrin 70-ci illərində aparılıb. Uzun inkişaf mərhələsi keçən bağ bir çox dövrlərdə baxımsızlıqdan ziyan çəkib. Bağda əsaslı yenidənqurma işlərinə 2009-cu ildə başlanılıb. Bağın özünəməxsus bitki örtüyü olduğu kimi qorunub saxlanılıb, yaşıllıq zolağının artırılmasına daha çox diqqət yetirilib. 1865-ci ildə burada əkilən dekorativ bitkilər öz gözəlliyi ilə diqqəti çəkir, yeni ağac və gül kolları da bağdakı yaşıllıq zolağına, ümumilikdə isə park elementlərinə əlavə çalar qatır. Yenidənqurma zamanı burada nadir ağac növləri – palıd, sidr və göyrüş ağacları əkilib, yeni suvarma sistemi quraşdırılıb, ərazi müxtəlif bitkilərlə zənginləşdirilib, gözəl landşaft kompozisiyaları yaradılıb. Hətta Filarmoniya bağında aparılan təmir-bərpa işləri zamanı qədim yeraltı tunelin aşkarlandığı da bildirilir. [121]
Şəhidlər Xiyabanı 1990 Bakı şəhərində əsasən Qara Yanvar və Qarabağ müharibəsi şəhidlərinin dəfn olunduğu kütləvi məzarlıq. Şəhidlər Xiyabanı müxtəlif dövrlər ərzində Çəmbərəkənd qəbiristanlığı, Dağüstü Park və Kirov Parkı kimi fəaliyyət göstərmişdir. [122]
Fəxri Xiyaban 1948 Bakı şəhərində Azərbaycan xalqına xidmətdə xüsusi fədakarlıq göstərmiş insanların bir qisminin dəfn olunduğu kütləvi məzarlıqdır. Fəxri Xiyaban Azərbaycan SSRİ Nazirlər Sovetinin 27 avqust 1948-ci il sərəncamı ilə yaradılıb. Hazırda Bakıda I, II və III Fəxri Xiyaban mövcuddur. Birinci Fəxri Xiyabanın salınması Mir Cəfər Bağırovun adı ilə bağlıdır. 1948-ci il avqust ayının 27-də M. C. Bağırovun tapşırığı ilə Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti aşağıdakı qərarı qəbul etmişdir:
  1. Bakı Şəhər İcraiyyə Komitəsinə (A. Buzdakov və T. Qasımov yoldaşlara) tapşırılsın ki, 1948-ci ildə ümumi dəyəri 180 min manat dəyərində Fəxri Xiyabanın tikintisinə başlasınlar və buraya Azərbaycanın böyük elm və incəsənət xadimlərindən 12-sinin qəbri köçürülsün (siyahı əlavə olunur), Fəxri Xiyabanın tikintisi 1949-cu ilin 1-ci yarısında başa çatdırılsın.
  2. Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti Yanında Arxitektura İşləri İdarəsinə təklif edilsin ki, bu il sentyabr ayının 20-dən gec olmayaraq, Azərbaycanın görkəmli elm və incəsənət xadimlərinin 12 nəfərinin qəbirüstü abidəsi daxil olmaqla, Fəxri Xiyabanın ilk model nümunəsini hazırlasın.
  3. Azərbaycan SSR Maliyyə Nazirliyinə bir vəzifə olaraq tapşırılsın ki, 1948-ci ildə Bakı Şəhər İcraiyyə Komitəsinə qəbirüstü abidə daşlarının hazırlanması məqsədilə neft çıxarılması üzrə vəsaitdən 90 min manat ayırsınlar, 1949-cu ildə də bu məbləğ nəzərdə tutulsun. Həmçinin Vidadinin qəbirüstü abidəsinin qoyulmasına Qazax rayon icraiyyə komitəsinə 15 min manat, Seyid Əzim Şirvaninin və Mirzə Ələkbər Sabirin qəbirüstü abidəsinin hazırlanması üçün Şamaxı rayon icraiyyə komitəsinə 30 min manat məbləğində vəsait ayrılsın.
  4. Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti Dövlət Plan Komitəsinə tapşırılsın ki, Fəxri xiyabanın tikintisi üçün Bakı Şəhər İcraiyyə Komitəsini lazım olan miqdarda sementlə təmin etsin.
 [123][124]
Zabitlər parkı 2011 Bakının şəhərinim ən köhnə parklarından biri, əvvəllər bulvar adlanan Zabitlər parkı faşizmə qarşı döyüşlərdə həlak olan qəhrəmanların xatirəsinə Böyük Vətən müharibəsi illərində salınıb. Müharibədən sonra bu parka iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı olan Həzi Aslanovun adı verilib. 2009-cu ildə parkda abadlaşdırma işlərinə başlanılıbvə Zabitlər parkı 16 mart 2011-ci ildə yenidən açılıb. Yenidən açılışında İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva iştirak edib. Bəzi köhnə cizgilərini çoxillik ağacların kölgəsində gizlədən 4 hektar sahəsi olan Zabitlər parkının siması tamamilə dəyişib. Burada orijinal işıqlandırma sistemi, əzəmətli daş fəvvarə və bu gün Bakının mərkəzi parklarının vizit-kartına çevrilmiş bürünc heykəllər qoyulub: fikrə dalan və gedişini planlaşdıran şahmatçı, çayxana girişində gülərüz çayçı və s. Fəvvarənin yaxınlığında, skamyaların birində yorğun bürünc fotoqraf heykəli, bir az aralıda çiçək satan qız heykəli yerləşir. [125][126]
Mərkəzi Nəbatat Bağı 1934 Təşkil olunduğu 1936-cı ildən müstəqil təşkilat kimi fəaliyyət göstərdiyi 2000-ci ilədək Botanika bağı Botanika İnstitutunun şöbəsi olmuşdur. Botanika İnstitutunun ilk direktoru Qafqaz florasının görkəmli tədqiqatçısı, akademik Aleksandr Alfonsoviş Qrossheym, Botanika bağının ilk direktoru isə Mixail Vasilyeviç Brjezitskiy təyin olunur. Bu vaxtdan etibarən Botanika bağının sahələrində Azərbaycan və ekzot floradan olan bitkilərin kolleksiyasının yaradılması ilə yanaşı, texniki, dərman bitkiləri üzərində elmi-tədqiqat işləri aparılır. [127][128]
Sabir bağı 1922 Bakının skverlərindən biri. Şəhərin Səbail rayonunda yerləşir. Azərbaycanlı şair-satirik Mirzə Ələkbər Sabirin adını daşıyır. Cənub tərəfdən skver İçəri şəhərin qala divarına söykənir, şimal tərəfində İstiqlaliyyət küçəsi, şərqində tərəfdən – Konstitusiya məhkəməsinin binası, qərbində isə, daha çox İsmailiyyə adı ilə tanınan, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının prezidiumu yerləşir. Bağın mərkəzində həmçinin şairin heykəli ucaldılıb. [129]
Əliağa Vahid bağı 1990 Bakıda, İçərişəhərdə kiçik meydandır. Kiçik Qala küçəsinə bağlanır. Çin məscidi və YAY!Gallery burada yerləşir. Bağçanın adı Azərbaycan şairi Əliağa Vahidin büstü qoyulduqdan sonra müəyyənləşdirildi. Əvvəllər, 1990-cı ildə, əvvəlcə Mikayılovski və ya Qubernator Baharı kimi tanınırdı. Cənubunda Niyazi küçəsi, şimal tərəfində İçərişəhər metrostansiyası, qərbdə İstiqlaliyyət küçəsi və şərqdə İçərişəhərin köhnə hissəsinin qala divarı yerləşir. 2009-cu ildə büst İçərişəhərə köçürüldü və bağ "Filarmoniya bağı" adlandırıldı. Bakı Filarmoniyası Cəmiyyəti adına "Əliağa Vahid bağı" adı yeni bir yerə təyin edildi. [130][131][132][133][134]

Muzeylər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax: Bakı muzeylərinin siyahısı
Adı Yarandığı il Haqqında Şəkil İstinadlar
Heydər Əliyev Mərkəzi 2012 Bakı şəhərində, Heydər Əliyev prospektində inşa edilmiş araşdırma və beynəlxalq dialoq mərkəzi. Mərkəz böyük bir kompleksdən ibarət olmaqla özündə iri konqres zalı, Heydər Əliyev Muzeyi, sərgi salonları, adminstrativ ofisləri birləşdirir. Mərkəz Azərbaycanın üçüncü prezidenti Heydər Əliyevin adını daşıyır. Mərkəzin layihəsi 2007-ci ildə məşhur memar Zaha Hadid tərəfindən işlənmişdir. Heydər Əliyev Mərkəzinin direktoru Anar Ələkbərovdur. Mərkəz müasir Bakının simvollarından biri hesab edilir. Kompleksin ərazisi 15,93 hektardır. Kompleksin layihəsində demək olar ki, düz xəttlərdən istifadə edilməmişdir. Bina özü dalğavari quruluşa malik olmaqla yerlə təmas edərək düzgün və harmonik görüntü formalaşdırır. Belə bir memarlıq quruluşu postmodernist memarlığı təmsil etməklə, həm də sonsuzluq effekti formalaşdırır. Binanın xətləri sanki keçmişlə gələcəyin birləşməsini simvolizə edir. [135]
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi 1920 Yarandığı ilk gündən həm mədəni-maarif, həm də elmi-tədqiqat müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərən Azərbaycan Tarixi Muzeyinin işi haqqında danışarkən tez-tez "birinci" və ya "ilk dəfə" sözlərini işlətmək lazım gəlir. Belə ki, hələ 1925-ci ildə Xocalıda və Naxçıvanda təşkil olunan arxeoloji ekspedisiyalar Azərbaycan ərazisində qədim maddi-mədəniyyət abidələrinin elmi baxımdan öyrənilməsinin əsasını qoydu. Sonrakı illərdə muzey əməkdaşları Qafqaz Albaniyasının paytaxtı Qəbələdə, orta əsr şəhərləri Gəncədə, Xarabagilanda, Örənqalada arxeoloji tədqiqatlar apardılar. Qəbələ rayonu ərazisində aşkar edilən Yaloylutəpə mədəniyyəti Böyük Qafqaz ərazisindəki maraqlı tapıntılardan oldu. Azərbaycan tarixinin erkən orta əsrlər dövrünün mühüm məsələlərini işıqlandıran Mingəçevir arxeoloji ekspedisiyası isə əldə edilən elmi nəticələrinə görə o dövrdə respublika, hətta Ittifaq miqyasında böyük uğur kimi qiymətləndirildi. Məhz bu ekspedisiyanın materialları muzeyin salonlarının yaraşığına çevrildi, neçə-neçə kitab və dissertasiya üçün mənbə rolunu oynadı. [136][137]
Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi 1936 Azərbaycanın ən böyük incəsənət muzeyidir və muzeydə on yeddi mindən çox eksponat saxlanılır. 1936-cı ildə əsası qoyulmuş muzey, 1943-cü ildən realist teatr-dekorasiya sənətinin yaradıcılarından biri[138] Rüstəm Mustafayevin adını daşıyır.

Hal-hazırda muzey, Bakıda XIX əsrdə inşa edilmiş iki yanaşı tarixi binada – "De Burun sarayı" və "Mariinski Qadın Gimnaziyası" binasında yerləşir. Muzeydə Qədim Şərq və Azərbaycan, Rusiya və Qərbi Avropa incəsənətinin müxtəlif dövrlərini əhatə edən incəsənət əsərləri nümayiş etdirilir. Muzey kolleksiyasında olan dəyərli sənət nümunələrinin Kanada (1966), Kuba (1967), Suriya (1968), Fransa (1969), Çexoslovakiya (1970), Əlcəzair (1970), İraq (1971) və sair ölkələrdə sərgisi təşkil edilib. Muzey bazar ertəsi günləri xaric hər gün saat 10:00-dan 18:00 kimi ziyarətçilərin üzünə açıq olur.

[139][140][141]
Azərbaycan Xalça Muzeyi 1967 Azərbaycan xalqının milli mədəniyyətinin və incəsənətinin əvəzsiz xalça və xalq tətbiqi sənəti nümunələri ilə birgə müasir dövr rəssam və xalq sənətkarlarının ən nümunəvi əsərləri toplanan muzeydir. Muzeyin direktoru Şirin Məlikovadır. Muzeydə qonaqlara bəyəndikləri əşyanın önündə rəngarəng və zövqlə tikilmiş Azərbaycan milli geyimlərindən istifadə edərək xatirə olaraq foto və video çəkilişlərin aparılması üçün şərait yaradılmışdır. Muzeydə müxtəlif növ və çeşnidə xalçaların toxunulması və suvenirlərin hazırlanması üçün sifarişlər qəbul olunur, xalça və xalq tətbiqi sənətinin müxtəlif mövzularına dair mühazirələr, ekskursiyalar, müsabiqə, sərgilər eləcə də xalça toxunan bölgələrə etnoqrafik turlar təşkil edilir. Muzey buklet, bələdçi, kataloq və s. materiallar nəşr edir. Muzeyin zəngin elmi bazası əsasında müxtəlif mövzularda təhsil, folklor proqramları təşkil olunur. Bu proqramlarda maraqlı etnoqrafik səyahətlər, milli xalq ənənəsi üslubunda bədii gecələr və s. təşkil edilir. Eyni zamanda gənc nəslin tədris proqramında yaxından iştirak etmək, onların estetik zövqünün inkişafı, tarixi-bədii ənənələrimizin öyrədilməsi, təsviri sənət, bədii tikmə sənəti, xalça toxuma ənənələrinin incəliklərinin öyrədilməsi məqsədilə muzey təhsil proqramı hazırlamış və bu proqram əsasında da məktəblilərlə iş aparır. [142][143][144]
Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi 1945 1945-ci ildə təşkil olunmuş muzey Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin adınadır. AMEA-nın tərkibindədir. Bakıdadır. Muzey 1959 və 1967-ci illərdə xeyli genişləndirilmiş və yenidən qurulmuşdur. Azərbaycan ədəbiyyatına və mədəniyyətinə aid materialların toplanması, tədqiqi, elmi fondlarda qorunması, ekspozisiyada və sərgilərdə nümayiş etdirilməsi ilə məşğul olur. Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində Azərbaycan ədəbiyyatının ən qədim dövrlərdən müasir dövrə qədər keçmiş olduğu yol işıqlandırılır. Muzeydə müxtəlif sənədlər, əlyazmalar, kitablar və s. ilə yanaşı, qədim və orta əsrlər dövrünə aid maddi mədəniyyət nümunələri, rəsm və heykəltaraşlıq əsərləri nümayiş etdirilir. Ədəbiyyat tarixi muzeyi 30 ekspozisiya zalından, 10 əsas şöbə, 2 regional filial, elmi fond və s. ibarətdir. [145][146]
Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyi 1967 Muzeyin fondunda 60 minə yaxın eksponat toplanmışdır. Bunlardan Azərbaycan milli musiqi alətləri olan tar, kamança, saz, dəf, qoşa nağara, zurna, ney, eləcə də özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə fərqlənən digər musiqi alətləri — əsa-tar, əsa-saz, habelə qramofonlar, patefonlar, qramofon valları, Azərbaycan peşəkar musiqi sənətinin banisi Üzeyir Hacıbəyovun, milli peşəkar vokal sənətinin banisi Bülbülün, gorkəmli bəstəkarlardan Qara Qarayevin, Fikrət Əmirovun muəllif not əlyazmaları, musiqi xadimlərinin şəxsi əşyaları, afişalar, proqramlar, fotoşəkillər, təsviri incəsənət nümunələri, notlar, kitablar və s. materialları göstərmək olar. Bütün bunlar Azərbaycan milli musiqi mədəniyyətinin dəyərli numunələridir. Muzeyin asağıdakı filialları vardır: [147]
Azərbaycan Tibb Muzeyi 1984 Azərbaycan Tibb Muzeyinin yaranması, fəaliyyəti və inkişafı tibbin tarixi ilə bilavasitə əlaqədardır. Muzey Respublika Səhiyyə Nazirliyinin 2 iyul 1984-cü il tarixli əmri ilə yaradılmışdır. Ekspozisiya Asklepinin (qədim yunan mifologiyasında sağlamlıq allahı) təsviri olan barelyeflə başlayır. Girişdə qədim yunan mifologiyasına görə sağlamlıq allahı hesab edilən Asklepi və onun qızları Gigiyeya və Panatseyanın nəhəng barelyefləri var. [148]
Bakı Müasir İncəsənət Muzeyi 2009 Muzeyin açılışı 2009-cu il mart ayının 20-də olmuşdur. Muzeydə əsasən avanqard tərzdə işləyən azərbaycanlı rəssam və heykəltəraşların, o cümlədən Səttar Bəhlulzadə, Böyükağa Mirzəzadə, Elmira Şahtaxtinskaya, Tahir Salahov, Ömər Eldarov, Nadir Əbdürrəhmanovun əsərləri toplanmışdır. Muzeyin dizaynının ideya müəllifi rəssam Altay Sadıqzadədir. Muzeydə uşaq incəsənəti zalı, kitabxana, həmçinin, restoran, videozal və art-kafe vardır. [149]
Azərbaycan İstiqlal Muzeyi 1991 Azərbaycan İstiqlal Muzeyi 1991-ci il yanvarın 9-da yaradılıb. O vaxt muzeyin cəmi 7000 eksponatı olub. Hazırda bu göstərici 22 000 eksponatdan artıqdır. Muzeyin ekspozisiyası 6 zalda nümayiş etdirilir : Azərbaycan İstiqlal Muzeyində rəsm və heykəltaraşlıq əsərləri, xəritələr, şəkillər, kitablr, pul əskinazları və başqa eksponatlar nümayiş etdirilir. Muzeyin ekspozisiyasında müxtəlif tarixi hadisılırı aid maraqlı tematik sərgilər və tədbirlər keçirilir. [150][151][152]
Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu 1986 Respublikamızda Əlyazmaların toplanmasına hələ XX əsrin əvvəllərində başlanmışdır.Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu orta əsrlər Şərq yazılı abidlərinin toplanması, sistemləşdirilməsi, mühafizəsi və nəşri üzrə vahid bir mərkəz kimi 1950-ci ildə Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun əlyazmalar şöbəsinin əsasında yaradılmışdır. 1986-cı ildə fondun bazasında Əlyazmalar İnstitutu təsis edilmişdir. 13 sentyabr 1996-cı ildə instituta Məhəmməd Füzulinin adı verilmişdir. İnstitut əlyazmaların toplanması, sistemləşdirilməsi,katoloqlaşdırılması, tədqiqi, tərcüməsi, nəşri, mühafizəsi və bərpası ilə məşğuldur. İnstitutun təşəbbüsü ilə əlyazmalar kataloqunun ilk cildləri, biblioqrafik məlumat kitabları, klassiklərin əsərlərinin elmi-tənqidi mətnləri, bir sıra alim və ədiblərin yaradıcılıq nümunələri, elmi-nəzəri monoqrafiyalar, tarixi-arxeoqrafik sənədlər nəşr edilmiş, elmi-tədqiqat işlərinin problematikası genişləndirilmişdir. [153]
Miniatür Kitab Muzeyi 2002 Muzeyin ekspozisiyası 27 vitrində yerləşdirilmişdir. Vitrinlərə 73 ölkədə nəşr edilmiş 3750 miniatür kitab düzülmüşdür. Muzeyin kitab fondunda isə 5300-dən çox miniatür nəşr var. Bunları muzeyin yaradıcısı Zərifə Salahova iyirmi ildən artıq müddətdə toplamışdır.[mənbə göstərin] Ekspozisiyanın "Azərbaycanda nəşr olunmuş miniatür kitablar", "Nadir miniatür kitablar", "Dini ədəbiyyat miniatür kitablarda", A. S. Puşkinin sağlığında 1837-ci ildə Sankt-Peterburqda işıq üzü görmüş "Evgeni Onegin" poemasınında daxil olduğu "Puşkiniana" kimi bölmələri böyük maraq doğurur. Onların arasında "H. Əliyev. Əsrin müqaviləsi" kimi 1998-ci ildə Bakıda nəfis tərtibatda nəşr olunmuş kitab, habelə 1815-ci ildə Londonda buraxılmış "İngiltərə tarixi" və digər nadir nüsxələr diqqəti xüsusilə cəlb edir. Muzeyə gələnlər Azərbaycan, Rusiyada, ABŞ, Yaponiya, İngiltərə, Fransa, İtaliya, Almaniya, Çexiya, Slovakiya, Macarıstan, Kuba, isveçrə və keçmiş SSRİ respublikalarında nəşr edilmiş miniatür kitablarla tanış ola bilərlər. Dünyanın 62 ölkəsində çap olunan, olduqca rəngarəng kitablar seyrçilərə təqdim olunur. Kitabların əksəriyyəti ingilis dilində çap olunanlardır. Onların ölçüsü 2 millimetrdən 10 millimetrə qədərdir. Kolleksiyadakı ən kiçik kitab Yaponiyada çap edilən 3 mikrokitabdır. Kitablar – "Doğum daşı", "Zodiak nişanları və onun rəmzləri", "Güllərin dili" adlanır. Bu kitablar 1979-cu ildə nəşr olunub. Onların cildi qoyun dərisindən düzəldilib, ölçüsü isə 2×2 millimetrdir. Hər kitab 16 səhifədən ibarətdir, onlar da öz növbəsində 50–100 işarə göstərilir. Onların oxunması üçün öz lupası da var. Ekspozisiyanın bəzəyi olan kitablardan 1964-cü ildə Münhendə (Almaniyada şəhər) çap olunan 3,5×3,5 millimetrlik 4 kitabça, SSRİ-də çap olunan "Puşkiniana" mövzulu 19 kitabça, atalar sözləri və məsəllər külliyatını misal kimi göstərmək olar. 1985-ci ildə Moskvada "Kniqa" nəşriyyatı "Möcüzələr möcüzəsi" adlı 6×9 mm-lik A. S. Puşkinin və A. M. Qorkinin portret və kəlamlardan ibarət 5 cildli kitab nəşr edir. Muzeyin fondları yeni nəşrlərlə, habelə hədiyyə edilən nəşrlərlə daimi zənginləşdirilir. Muzeydə olan 4300 kitab 35 vitrində nümayiş olunur. Bundan əlavə, muzeyin ehtiyat fondunda 6000-dən çox kitab vardır. [154][155][156]
Arxeologiya və Etnoqrafiya Muzeyi 1976 Muzey Azərbaycan memarı Mikayıl Hüseynovun adını daşıyır. Muzey iki hissədən – "Arxeologiya" və "Etnoqrafiya" bölmələrindən ibarətdir. "Etnoqrafiya" bölməsində XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərinə aid etnoqrafik materiallarla yanaşı eləcə də qədim dövlətlərin tarixi və maddi mədəniyyəti, Azərbaycanın qədim dövr incəsənəti, azərbaycanlıların ulu əcdadlarının həyat tərzi, təsərrüfatı, mənəvi mədəniyyəti əks olunub. "Arxeologiya" bölməsində Azərbaycanın tarixi inkişafı, qədim daş dövrünün inkişaf mərhələlərini əks etdirən arxeoloji tapıntılar var.

2008-ci ildə muzeydə bərpa işləri aparılıb və muzey eksponatların sayını 2000-ə qədər artırıb.

[157]
Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi 1934 Muzeyin təşkili 1934-cü ilə təsadüf edir. Muzeyin yaradıcısı teatr tariximizin öyrənilməsində və təbliğində böyük əmək sərf etmiş Ağakərim Şərifov olmuşdur. 1934-cü ildə teatr işçilərinin respublika müşavirəsində belə bir muzeyin yaradılması barədə məsələ qaldırılmış və elə həmin ildə Azərbaycan Dövlət Dram Teatrının binasında belə bir muzey təşkil olunmuşdur. Əslində bu, teatr tarixinə aid sərgi və gələcək muzeyin təməli idi. Şahidlərin xatırladığına görə, sərginin açılış lentini kəsən böyük ədiblərimiz – Cəlil Məmmədquluzadə və Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev belə demişlər: "Yaşasın Azərbaycan teatrı!" Məhz həmin gündən bu muzey teatr tarixinə və teatr xadimlərinə aid yadigarları, əlyazmaları, fotoşəkilləri, rəsm əsərlərini, müxtəlif sənədləri toplayan və qoruyan məbədə çevrilmişdir. Sərgi tez bir zamanda o vaxtlar fəaliyyət göstərən Azərbaycan Dövlət Muzeyinin teatr şöbəsi kimi rəsmiləşdirilir. Nəhayət, 1934-cü ildə Azərbaycan Dövlət Muzeyinin müvafiq şöbəsinin bazasında Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi yaradılır və Ağakərim Şərifov muzeyin direktoru təyin edilir. Hazırda Azərbaycan Respublikasının zəngin və qabaqcıl mədəniyyət ocaqlarından biri. Direktoru Sevinc Mikayılovadır. Muzeydə 136 mindən çox əşya toplanmışdır. [158]
Abdulla Şaiqin ev-muzeyi 1916 Azərbaycanlı şair, yazıçı, dramaturq, publisist, əməkdar incəsənət xadimi Abdulla Şaiqin 1916–1959-cu illərdə yaşadığı ev; Memorial Muzeyinin ekspozisiyası yaşayış evinin quruluşu ilə birlikdə şairin həyat və fəaliyyətini əks etdirən kompleksdən ibarətdir.Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyindədir. Muzey, Bakı şəhəri, A. Şaiq küç.21 ünvanında yerləşir. Abdulla Şaiq 1900-cü ildə Tiflisdən Bakıya köçərək ilk illər anası Mehri xanım və böyük qardaşı Yusif Ziya Talıbzadə ilə İçəri şəhərdə kiçik bir mənzildə yaşamışdır. Bundan sonra, o, öz yaşayış yerini bir neçə dəfə dəyişmiş, şəhərin müxtəlif yerlərində mənzil kirayə etmişdir. 1916-cı ildə bu gün "Abdulla Şaiqin mənzil muzeyi" adını daşıyan, Yuxarı Dağlıq küçəsində (indiki A. Şaiq adlı küçədə) 21 saylı evin II mərtəbəsində beş otaqdan ibarət mənzilə köçmüş, orada 1957-ci ilin son gününə qədər yaşamışdır. A. Şaiqin qələm və sənət dostlarından N. Vəzirov, S. S. Axundov, H. Cavid, Bülbül, Y. V. Çəmənzəminli, S. Hüseyn, Ə. Cavad, Ə. Abid, A. Musaxanlı, T. Ş. Simurğ, M. M. Seyidzadə, M. Rzaquluzadə, H. Mehdi, Q. Xaliqov, H. Əlizadə və xüsusən, Səməd Vurğun bu mənzilin əziz qonaqlarından idi. Mehriban yazıçı elmi və yaradıcılıq məsləhətləri almağa gələn aspirantlar, tələbələr, hətta məktəb şagirdləri ilə bu mənzildə dəfələrlə görüşmüş, öz yeni əsərlərini onlara oxumuş, maraqlı söhbətlər edib məsləhətlər vermişdir. [159]
Bülbülün ev-muzeyi 1976 Azərbaycan peşəkar vokal sənətinin banisi, SSRİ xalq artisti, Stalin mükafatı laureatı, ictimai xadim, professor Bülbülün Memorial Muzeyinin ekspozisiyası yaşayış evinin quruluşu ilə birlikdə onun həyat və fəaliyyətini əks etdirən kompleksdən ibarətdir. Muzey Bakı şəhəri, Səbail rayonu, Xəqani küçəsi 43 ünvanında yerləşir. Muzey 1976-cı ildə Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əlirza oğlu Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə Bülbülün Memorial muzeyi yaradıldı. Bu mənzildə Bülbül 1937-ci ildən ömrünün son günlərinədək, yəni 1961-ci ilin sentyabr ayının 26-dək yaşayıb yaratmışdır. [160][161]
Cəfər Cabbarlının ev-muzeyi 1982 Görkəmli Azərbaycan dramaturqu Cəfər Cabbarlının vaxtilə yaşayıb-yaratdığı ev indi muzey kimi fəaliyyət göstərir. Muzey ədibin 80 illik yubileyi münasibətilə 1982-ci il martın 20-də açılıb. Mədəniyyət ocağında 8000-dən çox eksponat qorunub saxlanılır. Eksponatların sərgiləndiyi otaqlarda ədibin həyat və yaradıcılığını əks etdirən sənədlər və fotoşəkillər, sağlığında istifadə etdiyi özünə və ailəsinə məxsus şəxsi əşyaları, ayrı-ayrı dram əsərlərinə hazırlanmış səhnə maketləri nümayiş etdirilir. Həmçinin dramaturqa görkəmli şəxsiyyətlərin bağışladığı hədiyyələr, C. Cabbarlı irsini tədqiq edən maraqlı elmi əsərlər ekspozisiyanı zənginləşdirir. Muzey tərəfindən ədibin sözlərinə bəstələnmiş mahnılardan ibarət "Azad bir quşdum" diski buraxılıb. Eyni zamanda C. Cabbarlının 100 illik yubileyi ilə əlaqədar "Cəfər Cabbarlı mükafatı" təsis olunmuş və bir çox sənətçilərə təqdim edilmişdir. Hal-hazırda muzeyə Qəmər Seyfəddinqızı rəhbərlik edir. [162]
Cəlil Məmmədquluzadənin ev-muzeyi 1978 Böyük Azərbaycan ədibi və publisisti Cəlil Məmmədquluzadənin 1920–1932-ci illərdə yaşayıb yaratdığı mənzildə yaradılmış ev muzeyidir. Muzey Azərbaycan Respublikası hökumətinin 1978-ci ildə verdiyi qərarla Bakı şəhəri, Süleyman Tağızadə küçəsi (köhnə Poçt küçəsi), 56 ünvanında yerləşən evdə yaradılmış, 1994-cü il, 28 dekabrda C. Məmmədquluzadənin anadan olmasının 125 illiyi ərəfəsində açılmışdır. Açılış mərasimində Azərbaycan Respublikasının üçüncü prezidenti Heydər Əliyev iştirak etmiş və nitq söyləmişdir. Muzeydə C. Məmmədquluzadə və digər mollanəsrəddinçilərin həyat və fəaliyyətini əks etdirən 3000-ə yaxın eksponat toplanmışdır. [163][164]
Həsən bəy Zərdabi adına Təbiət Tarixi Muzeyi 1930 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Geologiya institutuna mənsub muzeydir. Muzey Azərbaycanın görkəmli ziyalısı Həsən bəy Zərdabinin adını daşıyır. Zərdabi adına Təbiət Tarixi Muzeyi ekspozisiyasında Azərbaycanın zəngin təbii sərvətləri əks etdirilmişdir. Muzey zoologiya, paleontologiya və geologiya bölmələrindən ibarətdir. Zooloji bölmə faunanın onurğasızları və onurğalılarından (balıqlar, suda və quruda yaşayanlar, sürünənlər, quşlar, məməlilər) ibarətdir. Paleontologiya bölməsinin böyük marağa səbəb olması onunla izah olunur ki, burada nadir eksponatlar yerləşir (Binəqədi qır gölündən tapılmış onurğalı heyvanların skeletlərinin qalıqları). Geoloji bölmədə isə Azərbaycanın faydalı qazıntıları nümayiş etdirilir (minerallar, filiz, faydalı qazıntılar). [165]
Leopold və Mstislav Rostropoviçlərin ev-muzeyi 2002 Dünya şöhrətli violonçelist, Mstislav Rostropoviçin anadan olduğu və uşaqlıq illərini keçirdiyi evdə yerləşən muzey. Muzey 2002-ci il mart ayının 4-də açılmışdır. Muzeyin ekspozisiyasında M. Rostropoviçin uşaqlıq, gənclik, həyat və yaradıcılıq illərinin çiçəkləndiyi dövrləri əks etdirən maraqlı materiallar nümayiş etdirilir. Muzeyin ekspozisiyası iki hissədən ibarətdir. Birinci hissədə Rostropoviçlər ailəsinin yaşadığı evin ab-havası, o dövrkü mühit əks etdirilmişdir. Muzeydə nümayiş olunan eksponatlar arasında Leopold Rostropoviç tərəfindən oğluna yazdığı (1942-ci il) məktub da vardır. Bu məktub M. Rostropoviç üçün hər bir zaman mənəvi dayaq olmuşdur. Ekspozisiyanın ikinci hissəsində M. Rostropoviçin həyat və yaradıcılığının mühüm anları, onun Bakı ilə əlaqələrini təsdiqləyən materiallar nümayiş olunur. Muzeydə M. Rostropoviç haqqında filmlər, maestronun ifası ilə yazılmış audio kasetlər və disklər vardır. [166][167]
Məmməd Səid Ordubadinin ev muzeyi 1979 Tanınmış Azərbaycan ədibi Məmməd Səid Ordubadinin Bakı şəhərində yaşayıb, fəaliyyət göstərdiyi evdə yaradılmış muzey. Muzey Bakı şəhəri, Xaqani küçəsi 19 ünvanında yerləşir. Muzey Azərbaycan SSR-in direktiv orqanlarının 16 iyun 1976-cı il tarixli qərarı ilə 31 oktyabr 1979-cu ildə ədibin 1938-ci ildən ömrünün sonunadək yaşayıb yaratdığı mənzildə təşkil olunmuşdur. Muzey hazırda Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin nəzdindədir. Muzeyin fondunda 2000-ə yaxın eksponat toplanmışdır. Onlardan 300-ü muzeyin ekspozisiyasında nümayiş etdirilir. Ekspozisiya ümumi sahəsi 60 m² olan iki otaqda yerləşir. Yazıçının həm iş, həm də qonaq otağı olmuş birinci otaqda, məişət əşyaları, mebel, o cümlədən, arxasında məşhur tarixi romanlarını qələməaldığı yazı masası, fotoşəkillər, qrafika və yağlı boya ilə işlənmiş rəsm əsərləri, kitablar toplanmışdır. Otağın görünüşü, ədibin həyatının son dəqiələrində olduğui kimi qorunub saxlanmışdır. [163][168].[169]
Nəriman Nərimanovun xatirə muzeyi 1977 İctimai-siyasi xadim, publisist, dramaturq, müəllim, həkim, dövlət xadimi Nəriman Nərimanovun 1913–1918-ci illərdə ailəsi ilə birlikdə yaşadığı mənzildə açılmış muzey. 1977-ci il noyabrın 6-da keçmiş Nikolayevski küç.17-də (indi İstiqlaliyyət küç.55) yerləşən binanın 2-ci mərtəbəsində açılmışdır. Muzeyin ekspozisiyası 4 otaqdan ibarətdir: yemək, həkim kabineti, qonaq və yataq otaqları. Bu otaqlarda nümayiş etdirilən eksponatlar N. Nərimanovun ictimai-siyasi, ədəbi, maarifçilik, həkimlik, publisistik, diplomatik və dövlət xadimi kimi fəaliyyətindən bəhs edir. Ekspozisiyanın 1-ci otağı N. Nərimanovun uşaqlıq və gənclik illərinə dair sənəd və materialları əks etdirir. N. Nərimanovun anadan olması haqqında şəhadətnamə, Qori müəllimlər seminariyasını bitirməsi haqqında şəhadətnamə, Qızılhacılı kənd məktəbində müəllimlik fəaliyyətindən bəhs edən sənədlər, habelə Tiflisdəki evinin maketi, həkimlik diplomu və s. əşyalar nümayiş etdirilir. [170]
Rinay Malakofauna Muzeyi 1989 "Rinay" Malakofauna Muzeyi rəsmi olaraq 1989-cu ildə təşkil edilmişdir. Yarandığı gündən o Azərbaycanda ilk şəxsi muzey, profili üzrə isə Avroasiyada yeganə muzey sayılır. Toplunun əsasını SSRİ-nin ilk fəxri neftçisi Karayev Sadıx Kərimbəy oğlu hələ 1932-ci ildən qoymağa başlamışdır. Toplunun sonradan zənginləşdirilməsi və sistemləşdirilməsi işini geologiya mineralogiya elmləri üzrə mütəxəssis, professor Karayev Tofiq Sadıxoğlu həyata keçirməyə başlamışdır."Rinay" muzeyinin kolleksiyasında dünyanın müxtəlif okean, dəniz və göllərindən tapılmış 2000-dək molyuska qabığı (pelesipoda, qastropoda) nümunələri təqdim olunur. Sistemləşdirilmiş malakofauna 86 cinsdə nümayiş etdirilir. Toplunun unikallığı onunla səciyyələnir ki, burada müasir dəniz və yerüstü fauna mollyuskalarından başqa eyni zamanda 2000 il bundan öncə Ağcaqıl və Abşeron paleodənizlərində mövcud olan şirin su mollyuska qabıqlarına həsr edilmiş stendlərlə təqdim olunur. Bu toplunun bəzi nümunələri Avstraliya, Argentina, indoneziya milli muzeylərində nümayiş etdirilir. Mollyuska qabığlarına hərs edilmiş geniş elmi materiallara əsasən professor Karayev Tofiq Sadıxoğlu yeni cins Dzejrantçholia və bir neçə digər yeni növ mollyuskalar kəşf etmiş və onların monoqrafik təsviri verilmişdir. Muzey sərgilərində eyni zamanda dəniz ulduzlarının, kirpilərin və tısbağaların nümunələri də nümayiş etdirilir. Muzey ekoloqlar, paleontoloqlar, paleocoğrafiyaçılar üçün böyük maraq və əhəmiyyət kəsb edir. [171]
Səməd Vurğunun Ev Muzeyi 1974 Dahi Azərbaycan şairi, görkəmli dramaturq, alim, ictimai xadim, iki dəfə Dövlət mükafatı laureatı Səməd Vurğunun (1906–1956) ev-muzeyi Azərbaycanda yazıçı və bəstakarların xatirəsini əbədiləşdirmək üçün yaradılmış ilk memorial muzeydir. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tabeliçiliyindədir. Muzey XIX əsrdə inşa edilmiş yaşayış binasının III mərtəbəsində altı otaqlı mənzildə yerləşir. Səməd Vurğun ömrünün son iki ilini bu mənzildə yaşamış, gərgin yaradıcılıq və ictimai fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. Respublika hökumətinin qərarı ilə 1974-cü ildə təşkil edilən ev-muzeyinin 1975-ci il oktyabrın 6-da təntənəli açılışı olmuşdur. Ötən müddətdə muzeyin fondu xeyli zənginləşmiş, yeni ekspozisiya bölmələri yaradılmış, şairin həyat və yaradıcılığı ilə bağlı gərgin araşdırmalar aparılmışdır. Toplama işi muzeyin fəaliyyətinin əsasıdır. Bu iş planlı surətdə, həm də ayrı-ayrı mövzular üzrə aparılır. Məhz bunun nəticəsində Vurğuna aid xatirə əşyaları, orijinal fotoşəkillər, rəsm əsərləri, əlyazmalar, tədqiqat əsərləri, hədiyyələr, ötən illərin qazet-jurnalları və s. materiallar muzeyin fondunu zənginləşdirmişdir. Hal-hazırda (2005-ci ildə) eksponatların ümumi sayı 16000-dən artıqdır. [172][173]
Üzeyir Hacıbəylinin ev-muzeyi 1975 Azərbaycan professional musiqisinin banisi, görkəmli bəstəkar Üzeyir bəy Hacıbəylinin (keçmiş Verxnyaya priyutskaya, sonralar Ketsxoveli) indiki Ak. Şamil Əzizbəyov 67/69 ünvanında yerləşən 1915–1942-ci illər ərzində yaşadığı evdə təşkil olunmuş muzeydir. KP MK-nın birinci katibi vəzifəsində çalışan Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Bakıdakı (keçmiş Verxnyaya priyutskaya, sonralar Ketsxoveli) indiki Şamil Əzizbəyov 67 ünvanında yerləşən – bəstəkarın 1915–1942-ci illər ərzində yaşadığı evdə muzey təşkil olundu və 1975-ci il noyabr ayının 20 –də muzeyin təntənəli açılışı oldu. Muzeyin tərtibatında və hazırlanmasında Azərbaycan xalq rəssamı Kazım Kazımzadə-nin və memar Eduard Kruikinin böyuk əməyi olmuşdur. Bəstakarın 1915–1942-ci illər ərzində yaşadığı bu evdə onun bir çox əsərləri, o cümlədən Azərbaycan milli musiqisinin tacı olan "Koroğlu" operası bəstələnmişdi. Vaxtı ilə Üzeyir bəyin şəxsi katibi olmuş, sonradan isə ev muzeyinin direktoru vəzifəsində çalışmış Ramazan Həmzət oğlu Xəlilovun təşəbbüsü ilə bəstəkarın şəxsi və ev əşyaları toplanıb muzeyə təhvil verilmişdir. [174]
Səttar Bəhlulzadənin ev-muzeyi 1994 Azərbaycan rəssamlıq məktəbinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri, Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi (1960), Azərbaycan xalq rəssamı (1963), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1972) Səttar Bəhlulzadənin yaşayıb yaratdığı mənzildə yaradılmış ev muzeyidir. 1994-cü ildə- Muzey ümummilli lider Heydər Əliyevin istedadlı fırça ustasının Əmircanda yaşadığı evdə muzeyinin təşkil olunması haqqında müvafiq Sərəncamına əsasən yaradılmışdır. Mayın 23-də Bakının Suraxanı rayonunun Əmircan qəsəbəsində Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ev-muzeyinin təmir, bərpa və ekspozisiyanın yeni bədii tərtibatından sonra açılış mərasimi keçirildi. Muzeyin ekspozisiyası evin iki mərtəbədən və həyətdən ibarətdir. Muzeyin kiçik otağında rəssamın "Corat qovunları" adlı əsərinin reproduksiyası, rəssamın fırçaları, boyaları, S. Bəhlulzadə haqqında müxtəlif illərin mətbuat səhifələrində, eyni zamanda, elmi nəşrlərdə dərc olunmuş yazılar yer alıb. Burada Səttar Bəhlulzadənin fərdi və rəssamlarla birgə fotoları, məşhur əsərlərinin reproduksiyaları nümayiş olunur. Muzeydə rəssamın molberti, palitrası, fırçaları, yazı stolu, radiola, başqa məişət əşyaları, haqqında yazılmış kitablar, müxtəlif illərin mətbuat səhifələrində, nəşrlərdə dərc olunmuş yazılar və s. sərgilənir. [175]
Hüseyn Cavidin ev muzeyi 1981 Azərbaycan  Milli Elmlər  Akademiyasının (AMEA) Humanitar Elmlər Bölməsinin tərkibinə daxil olan elmi tədqiqat müəssisəsidir. Muzey Azərbaycan şairi və dramaturqu Hüseyn Cavidin 1920 – 1937-ci illərdə yaşadığı evdə yaradılmışdır. Ev muzeyi Azərbaycanın maarifçilik tarixində, dünyəvi təhsilin inkişafında, Azərbaycan qadınının təhsil almasında böyük rol oynamış Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızlar məktəbinin binasında təsis olunmuşdur. Məktəb görkəmli xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin təşəbbüsü və dəstəyi ilə 1901-ci ildə açılmışdır. Bu məktəb müsəlman Şərqində ilk dünyəvi qızlar məktəbi idi. Ekspozisiyası dörd otaqdan ibarət olan muzeyin ümumi sahəsi 245 m² – dir. Muzeyin əsas fondunda 4000, elmi – köməkçi fondunda isə 200 eksponat var. Ekspozisiyada 600 – dən çox eksponat, o cümlədən məişət və geyim əşyaları, Hüseyn Cavidin nəşr olunmuş kitabları, səhnə əsərlərinin proqram və afişaları, tamaşalardan və ailəvi fotoşəkillər, Hüseyn Cavidin Naxçıvan şəhərindəki məqbərəsinin maketi, şairə həsr olunmuş rəssamlıq və digər təsviri sənət əsərləri, oğlu Ərtoğrul Cavidin bəstələdiyi musiqi əsərlərinin not əlyazmaları, istifadə etdiyi kitablar, rəsm əsərləri, patefon valları, məktublar və digər sənədlər nümayiş etdirilir. [176][177]
Qara Qarayevin Ev Muzeyi 2018 görkəmli Azərbaycan bəstəkarı SSRİ Xalq Artisti, AMEA-nın akademiki Qara Qarayevin 1918–1946-cı illərdə yaşadığı mənzildə yaradılmış, həyat və fəaliyyətini əks etdirən ev muzeyidir. Muzey Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tabeliçiliyindədir. Qara Qarayev bu mənzildə gəncliyini, tələbəlik illərini keçirib, ilk əsərlərini o cümlədən "Yeddi gözəl" baletini burada yaradıb. Muzeyin qurulması əsnasında müxtəlif fondlardan bəstəkara aid olan materialların siyahısı tutuldu və respublikadan kənarda bəstəkarın irsiylə bağlı araşdırma aparılaraq, xeyli material toplandı. Belə ki, Moskvadakı Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivindən Qara Qarayevə aid sənədlər, bəzi əlyazmalar, çəkdiyi fotoşəkillər ölkəmizə gətirildi. Həmçinin eksponatlara digər nadir materiallar – şəxsi kitabxanasından üzərində qeydləri olan kitablar, Sankt-Peterburq teatrından əldə olunan tamaşaların afişaları, şəxsi əşyalar, musiqilərin not əlyazmalarının surətləri, səs yazıları və baletlərinə çəkilmiş eskizlər daxildir. Ümumilikdə bəstəkarın ev-muzeyinə təqdim olunmuş eksponatların sayı 300-dən çoxdur. Muzeydəki Pyotr Çaykovskinin büstü isə Qara Qarayevə qayınanası Yelezaveta Mixaylovnanın hədiyyəsidir. Muzeyin tərtibat-dizayn işlərini "Partner Culture+Projects" (Hors Kampman) şirkəti həyata keçirtmişdir. [178][179][180]

Qoruqlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax: Azərbaycan qoruqları və Azərbaycanın tarixi qoruqlarının siyahısı
Adı Yarandığı il Haqqında Şəkil İstinadlar
İçərişəhər tarixi-memarlıq qoruğu XII əsr "İçərişəhər", xalq arasında həm də "Qala" və ya sadəcə "Qədim şəhər" kimi tanınan tarixi məhəllə Bakının ən qədim hissəsi, həmçinin tarixi-memarlıq qoruğudur. Bakının ən qədim hissəsi olan İçərişəhər, yaxşı qorunmuş qala divarları ilə əhatə olunub. 221 000 m² sahəyə malik olan qoruq ərazisində 1300-dən çox ailə yaşayır. Qoruq ərazisi hələ tunc dövründən məskunlaşmışdır. Arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində müəyyənləşdirilmişdir ki, artıq VIII–IX əsrlər ərazisində İçərişəhər ərazisi sıx məskunlaşmış, burada sənətkarlıq və ticarət inkişaf etmişdir. XV əsrdə Şirvanşahların öz iqamətgahlarını Şamaxıdan Bakıya köçürməsindən sonra İçərişəhərin həyatında "kristallaşma" dövrü başlamışdır. 1748–1806-cı illərdə Bakı və onun mərkəzi olan İçərişəhər Bakı xanlığının paytaxtı olmuşdur. 1806-cı illərdə Bakının ruslar tərəfindən işğal edilməsi və neft bumunun yaşanmasından sonra (XIX əsrin sonları-XX əsrin əvvəlləri) şəhərin inkişaf və genişləndirilməsi prosesi başlamış, insanlar İçərişəhər divarlarından kənarda da sıx məskunlaşmağa başlamışdır. [181][182][183][184]
Qız qalası muzey kompleksi XII əsr Hündürlüyü 28 m, diametri birinci mərtəbədə 16,5 m-dir. Birinci mərtəbədə divarın qalınlığı 5 m-ə çatır. Qalanın daxili hissəsi 8 mərtəbəyə bölünür. Hər mərtəbə yonma daşlarla tikilmiş, günbəz formalı tavanla örtülmüşdür. Qala 1964-cü ildən muzey kimi fəaliyyət göstərməyə başlamış, 2000-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına salınmışdır. Daşdan hörülmüş bu tavanların ortasında dairəvi deşiklər vardır. Deşiklər şaquli xətt istiqamətindədir. Belə ki, VIII mərtəbənin tavanının ortasında olan dairəvi deşikdən baxdıqda birinci mərtəbənin döşəməsini görmək mümkündür. Qalaya yeganə giriş yolu onun qərb tərəfində, yerin əvvəlki səthindən 2 m hündürlükdə və 1,1 m enində olan tağlı qapı yeridir. Azərbaycanın emblemlərindən biri olan Qız qalası Azərbaycan pul əsginaslarının üstündə də dəfələrlə təsvir edilmişdir. [185][186][187][188]
Şirvanşahlar sarayı XIII—XVI əsrlər Şirvanşahlar dövləti hökmdarlarının Bakı şəhərində yerləşən köhnə iqamətgahı. Kompleksə saraydan başqa Divanxana, Şirvanşahlar türbəsi, Şah məscidi, Saray hamamı, ovdan, saray alimi Seyid Yəhya Bakuvinin türbəsi və Keyqubad məscidinin qalıqları daxildir. Saray kompleksi XIII əsrdən XVI əsrə qədər müddət ərzində tikilib. Saray daxil olmaqla bəzi binalar XV əsrin əvvəllərində, Şirvanşah I Xəlilullahın hakimiyyəti dövründə tikilib. Osmanlı imperiyası Bakını ələ keçirəndə saray ərazisində onu şərqdən əhatə edən saray divarı ilə Sultan III Muradın adını daşıyan darvaza tikilib. Saray XIX əsrdən bəri bir neçə dəfə təmir və restavrasiya edilib. Əsas tikililərin müxtəlif vaxtlarda tikilməsinə baxmayaraq saray kompleksi ümumi bədii təəssürat yaradır. Kompleksin memarları Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbinin qədim ənənələrinə əsaslanırdılar. Dəqiq kubik formalı və çoxüzlü memarlıq abidələri yaradaraq onlar divarları zəngin oyma naxışlarla bəzəyirdilər və bu sübut edir ki, sarayı tikənlər bənnalıq sənətini yüksək səviyyədə bilirdilər. Hər memar ənənə və bədii zövq sayəsində öz sələfinin memarlıqla bağlı ideyasını mənimsəmiş, yaradıcı surətdə onu inkişaf etdirmiş və zənginləşdirmişdir. Müxtəlif dövrlərdə həyata keçirilən tikintilər həm ölçülərin vəhdəti, həm də əsas memarlıq formaları olan kubik şəkilli binalar, günbəzlər və portalların ahəngi və mütənasibliyi ilə əlaqələndirilmişdir. [189] [190][191]
Buxara karvansarayı XV əsr XV əsrin sonunda İçərişəhərin ticarət magistralının üzərində tikilmişdir. Planda kvadrat formalı, qabarıq portallı karvansarayın həyəti səkkizüzlü formadadı. Perimetr üzrə eyvanlar və şəxsi otaqlar – hücrələrlə əhatə olunmuşdur. Səkkizüzlü rahat həyət, gündəlik ticarət əməliyyatlarından sonra səyyahların və tacirlərin toplaşdığı, açıq səma altında xüsusi bir zal idi. Düz çərçivəyə alınmış həyətin daxili məkanının bütün perimetri boyu ümumi üslubla birləşən çatma tağ memarlıq kompozisiyasının əsas hissəsini təşkil edir. 1964-cü ildə aparılmış bərpa işləri karvansara binasını sonradan əlavə edilmiş tikililərdən və laylardan tamamilə azad etdi. Bu da onun, ətraf tikililər fonunda iri həcmli quruluşunu üzə çıxarmağa imkan verdi. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində karvansarayın altından, Bakını su ilə təchiz edən küng borulu su xəttinin keçdiyi aşkar olunmuşdur. Araşdırmalardan məlum olub ki, bu tarixi abidə 15-ci əsrdə orta Asiyadan Bakıya gələn tacirlər tərəfindən tikilib. Şərq ölkələrindən gələn tacirlər müvəqqəti sığınacaqlara ehtiyac duyduqlarından, əsasən bu möhtəşəm karvansarada istirahət edərdilər. Elə tikilinin adı da həmin dövrdə Özbəkistanın paytaxtı olan Buxaradan götürülüb. [192][193]
Multanı karvansarayı XIV əsr Multanı karvansarası Azərbaycanda olan yüzlərlə karvansaradan biridir. Öz xarakterinə görə karvansaralar bir-biri ilə əlaqəsi olmayan çoxlu qonağı eyni zamanda yerləşdirməyə kömək edirdi. Buna görə də təhlükəsizlik naminə, bir-birlərini yaxşı başa düşmələri üçün eyni regiondan gələnlər birlikdə yerləşməyə çalışır, bəzən də getdikləri yerlərdə öz hesablarına karvansaralar inşa etdirirdilər. İçərişəhərdə yerləşən Buxara və Multanı karvansaraları da belə meydana gəlmişdir. Bu cür karvansaralar həm ticarət mərkəzi, həm səfirlik, həm raitə qovşağı, həm də bu və ya digər regionun birjası olmuşdur. Tədqiqatçıların XIV əsrə aid etdikləri Multanı karvansarası XX əsrə dağılmış vəziyyətdə gəlib çatsa da, abidə 1973–1974-cü illərdə bərpa edilmişdir. Abidədən yalnız ticarət küçəsinə və Buxara karvansarasına tərəf çıxan baş qərb fasad, cənub-qərb tindəki otaqlar və giriş portalı salamat qalmışdır. Karvansaranın şərq yarısı isə XX əsrin əvvəlində yaxındakı üçmərtəbəli yaşayış evinin tikintisi ilə əlaqədar olaraq dağıdılmışdır. İçərşəhərin XVIII – XIX əsrə aid baş planlarında abidənin tam konturu aydın görünməkdədir. Bu məlumatlar, eləcə də abidəniin özünün diqqətlə tədqiqi karvansara haqqında kifayət qədər təsəvvür yaratmağa və bərpa işlərini əsaslandırmağa imkan vermişdir. [194][195]
Qasım bəy hamamı 1420–1460 Hamam Şirvanşah I Xəlilullah dövründə Salyan darvazası (Salyan qapısı) yaxınlığında tikilmişdir. Xalq etimologiyasında hamamın "Şirin hamam" adı alması, burada çay ilə bərabər şirniyyatın da verilməsi ilə əlaqədardır. Hamamın planlaşdırma strukturu yerli memarlığın ənənəvi üsullarına əsaslanıb. Vestibül hissəsindən, soyunma və yuyunma otaqlarından, xəzinə və odluq kamerasından ibarətdir. Soyunma və çimmə otaqları xaçgünbəzlidir və künclərdə kameralıdır. Hamamın mərkəz hissələri üzərində əsas günbəzlər yerləşən səkkizüzlü formadadır. Tağlar, qübbələr və günbəzlərlə bölünmüş hamamın daxili məkanı memarlıq və konstruktiv formaların böyük vəhdətlik dərəcəsi ilə fərqlənir. Zalın həcmli plastikası, memarlıq kütlələrinin üfüqi və şaquli bölgüləri nəticəsində əldə edilmişdir. Su təminatı, isitmə və qızdırma sistemi divarların içərisində və döşəmənin altında yerləşən küng borular vasitəsilə həyata keçirilirdi. Hamamda bərpa işləri 1970-ci ilin sonlarında aparılmışdır və o, Yaşıl əczaxanasına çevrilmişdir. Qasım bəy hamamı orta əsrlər dövrü mülki memarlığın abidələrindən biridir və dövlət tərəfindən qorunur. [196][197]
Hacı Qayıb hamamı XV əsr Hamam uzun əsrlər boyu torpaq altında qalmışdır. 1964-cü ildə bu ərazidə arxeoloji-təqdiqat işləri aparılarkən orta əsrlərə aid hamam aşkar olunmuşdur. Hamam XV əsrin sonlarında tikilmişdir. Hamamın sifarişçisi Hacı Qayib, memarı isə Hacı Bani olmuşdur. Ona görə də hamama ya Hacı Qayib, ya da Hacı Bani hamamı deyirlər. Müsəlman şəhərlərinin əsas elementlərindən biri olaraq bu hamam karvan yolu üzərində öz iri həcmli görünüşü ilə seçilir. Memarlıq formalarında mövcud olan otaqların zəngin örtüklər sistemi hətta kiçik kameraların interyerinə belə son dərəcə bədii ifadəlik verir. Hamama daxil olarkən orada ifadəli memarlıq formalarından, dolğun həcmli plastika üslubundan istifadə edildiyini hiss etmək olur. Hamam uzun əsrlər boyu torpaq altında qalmışdır. 1964-cü ildə bu ərazidə arxeoloji-təqdiqat işləri aparılarkən orta əsrlərə aid hamam aşkar olunmuşdur. Hamam XV əsrin sonlarında tikilmişdir. Hamamın sifarişçisi Hacı Qayib, memarı isə Hacı Bani olmuşdur. Ona görə də hamama ya Hacı Qayib, ya da Hacı Bani hamamı deyirlər. Müsəlman şəhərlərinin əsas elementlərindən biri olaraq bu hamam karvan yolu üzərində öz iri həcmli görünüşü ilə seçilir. Memarlıq formalarında mövcud olan otaqların zəngin örtüklər sistemi hətta kiçik kameraların interyerinə belə son dərəcə bədii ifadəlik verir. Hamama daxil olarkən orada ifadəli memarlıq formalarından, dolğun həcmli plastika üslubundan istifadə edildiyini hiss etmək olur. [198][199]
Ağa Mikayıl hamamı XVIII əsr Hamam XVIII əsrdə Şamaxı sakini Hacı Ağa Mikayıl tərəfindən İçərişəhərin cənub-qərb tərəfində, əsas küçələrdən biri olan Kiçik Qala küçəsində tikilmişdir. Onun yerləşdiyi ərazi xalq etimalogiyası dilində hamamçılar məhəlləsi adlanır. Hamamın girişi Kiçik Qala küçəsindədir. Otaqların daxili quruluşu öz genişliyi ilə digər hamamlardan fərqlənir. Soyunma və yuyunma otaqları kvadrat formalıdır. Otaqlar dörd mərkəzi dayaq sayəsində böyük kompozisiya təşkil edir. Hamamın memarlıq kompozisiyası proporsional təyin olunan yaruslara bölünmüş çatma formalı tağlar, qübbələr və günbəzlərlə ifadə olunmuşdur. Yerli memarlıq formasına uyğun işlənilmiş sərt fasad və daş üzərində üstünlük təşkil edən günbəzlərin həcmi hamamın əsasını təşkil edir. Bina üzərində özünəməxsus formalı tüstü bacası qurulmuşdur. Abidə cənub-şərq şəhər mülki sisteminə fəal ictimai bina kimi daxil olunmuşdur. [200][201]
Qobustan dövlət tarixi-bədii qoruğu 2007 (təyin edilmə tarixi) Azərbaycan ərazisində, Bakı yaxınlığında arxeoloji abidələr kompleksinin mühafizə edildiyi qoruq. Qoruq Qaradağ rayonunun Qobustan qəsəbəsində, paytaxt Bakıdan 56 km aralıda yerləşir. Burada eləcə də muzey fəaliyyət göstərir. Qoruqda əsasən Mezolit (orta daş dövrü) abidələri sərgilənir. Burada mağaralar, bulaqlar və s var. Hal-hazırda Qobustanın təbiəti Azərbaycanın Arran rayonlarına daha çox uyğundur. 20 – 25 min il əvvəl isə bu yerlərin təbii şəraiti tamamilə fərqli olmuşdur. 10 – 12 min il bundan əvvəl Qobustan qayalarına çəkilmiş heyvan və insan şəkillərindən görünür ki, o zaman bu yerlərdə davamlı isti iqlim hökm sürmüşdür. İnsanlar nazik paltarlarla keçinmiş, kişilər bellərinə kəmərçin bağlamış, qadınlar isə dəridən qısa don geymişlər. Qobustan qışlaq kimi Azərbaycan maldarlarına çoxdan məlum olmuşdur. Lakin oradakı maddi-mədəniyyət qalıqları və qayaüstü təsvirləri ilk dəfə Azərbaycan arxeoloqlarından prof. İshaq Cəfərzadə 1939–1940-cı illərdə aşkara çıxarmışdır. 1941-ci ildə başlanan Böyük Vətən müharibəsi ilə əlaqədar olaraq axtarışlar dayandırılmış və bir də 1947-ci ildə davam etdirilmişdir. İ. Cəfərzadə illər boyu apardığı çətin elmi axtarışların və tədqiqatların nəticəsi olaraq 750 qaya üzərndə döymə, qazma və sürtmə üsulla çəkilmiş 3500-dən artıq insan və heyvan rəsmi və müxtəlif işarə yazılar – petroqliflər qydə almış, 20 qayaaltı sığınacaq aşkarlamışdır. Bunlardan sonra İ. Cəfərzadənin rəhbərliyi altında C. Rüstəmovun və F. Muradovanın apardıqları axtarışlar və arxeoloji qazıntılar nəticəsində çoxlu rəsmlər, yaşayış məskənləri və maddi-mədəniyyət qalıqları aşkara çıxarılmışdır. [202][203][204]
"Qala" Dövlət Tarix-Etnoqrafya Qoruğu 2008 "Qala" Dövlət tarix- etnoqrafiya qoruğu, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 18 aprel 1988-ci il, 135 saylı qərarı ilə Qala qəsəbəsinin tarixi hissəsində yaradılıb. Qoruğun ərazisi 81.5 ha-dır. Bu ərazidə 266 memarlıq və arxeoloji abidə qorunur. Ən qədim aşkar edilən abidə e.ə III minilliyə aid olan qədim insan yaşayış məskəni olub. Deməli 5 min il ərzində Qala kəndi ərazisində insanlar yaşayıb fəaliyyət göstərmişlər. Qala kəndi ərazisində olan memarlıq abidələri arasında 5 məscid, 3 hamam, yeraltı kəhrizlər, 4 ovdan, qəsrin qalıqları, məqbərə, sərdabələr və yaşayış evləri olmuşdur [205][206]
Atəşgah 1713 XVII əsrdə atəşpərəst hindli tacirlər – parslar tərəfindən Bakının yaxınlığındakı Suraxanı kəndində inşa edilmiş məbəd. Gəlmə parslar eşitmişdilər ki, Bakı yaxınlığında təbii qaz sızan yer var və ora gedərkən onun üzərində sönməyən alovun olduğunu görmüşlər. Onlar həmin alov üzərində məbəd tikməyi qərara almışlar və o, "Atəşgah" ("Od yeri") adlandırılmışdır. Od məbədi olan "Atəşgah" Bakının 30 kilometrliyində, Abşeron yarımadasının Suraxanı qəsəbəsinin cənub-şərq hissəsində yerləşir. "Atəşgah" XVII–XVIII əsrlərdə təbii qazın çıxdığı əbədi sönməz alovların yerində inşa edilmiş od məbədidir. Məbədin ən erkən tikilişi olan tövlə eramızın 1713-cü ilinə aiddir, mərkəzi məbəd-səcdəgahı isə 1810-cu ildə tacir Kançanaqaranın vəsaiti ilə tikilmişdir. [207][208]

İbadət yerləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adı Tikilmə tarixi Haqqında Şəkil İstinadlar
Bibiheybət məscidi 1281–1282 Bakı buxtası sahilində yerləşən şiə məscididir. 1990-cı illərdə tikilən məscid Şirvanşahlar dövlətinin iyirmi səkkizinci hökmdarı Əbü-l-Fəth Fərruxzad ibn Axsitan ibn Fəribürz tərəfindən XIII əsrin II yarısında Azərbaycan Elxanilər dövlətinin tərkibində olduğu zaman tikilən eyniadlı məscidin bərpa edilmiş variantıdır. Mahmud ibn Səd tərəfindən tikilən məscid bütün SSRİ ərazisində dinə qarşı mübarizə zamanı 1936-cı ildə bolşeviklər tərəfindən tamamilə dağıdılmışdır. Bibiheybət kompleksində məsciddən başqa seyid nəslindən gələn Həkimə xanım kimi möhtərəm şəxslərə aid sərdabələr və qəbirlər var. Bu abidə Azərbaycandakı İslam memarlığı abidələrinin ən əhəmiyyətli nümunəsidir. Azərbaycan şairi Abbasqulu ağa Bakıxanov, məşhur fransız yazıçısı Aleksandr Düma və Qarabağ xanlığıın son hakimi Mehdiqulu xan Cavanşirin qızı Xurşidbanu Natəvan kimi şəxslər bu məscidi ziyarət ediblər. Hal-hazırda da Azərbaycana gələn xarici ölkələrin nümayədənləri məscidi ziyarət edir. [209][210][211]
Cümə məscidi 1899 Bir qədər mürəkkəb biçimli planı Bakı Came məscidinin bir neçə mərhələdə tikildiyini və ətrafı yaşayış məhəllələri ilə əhatə olunmuş məhdud ərazidə genişləndiyini göstərir. Onun başlıca dayaq bölümləri cənub hissəsində kvadrat biçimli ibadət salonu və şimal tərəfində minarədir. Onların arası müxtəlif ölçülü yerləşgə və kiçik iç həyətlərlə doldurulub. Məscidin özəyi və ən əski bölümü ibadət salonudur. İbadət salonu planda kvadrat biçimli olub quruluşuna görə Səlcuqlular dövrünün köşk tipli məscidlərinə bənzəyir. Onun örtüyü də arxaik biçimli idi. İçəridə iri daş lövhələrin üst-üstə kəsişərək yuxarıya doğru daralması yolu ilə yığılan və qaradam tipli yaşayış evlərinin örtü konstruksiyasına bənzəyən günbəz bayırdan konus biçimli olmuşdur. Bayır biçiminə görə bu günbəz XII yüzildə ucaldılan Marağa-Naxçıvan memarlıq məktəbi türbələrinin çadır örtükləri növündəndir. Günbəzin üst bölümünü örtən torvari bəzək motivinə Səlcuq dövrü memarlıq abidələrində (Şəmkir, Qarabağlar və Atabəylər kompleksinin minarələri, Marağada Qırmızı gümbəz türbəsi və s.) sıx-sıx rast gəlinir. Günbəzin bəzəyində kaşının az işlədilməsi də həmin dövrün əlamətlərindəndir. Bu özümlüklərinə görə, eləcə də minarəsinin kürsülüyünə hörülmüş tikinti kitabələrinin ən əskisinin XII yüzilə aid edilməsini nəzərə alan tanınmış alim Cəfər Qiyasi Bakı Came məscidinin əski günbəzli salonunun həmin əsrdə tikildiyi qənaətinə gəlir. Otaqları çoxbölməli, düzgün olmayan altıbucaq formalı məscidin qeyri-adi planı, eləcə də kvadrata daxil edilmiş və pilləli qübbələr sistemi ilə örtülmüş nisbətən iri ibadət zalı, binanın daxili məkanının xüsusi gözəlliklə tikilməsinə zəmin yaratmışdır. [212][213][214]
Təzəpir məscidi 1905–1914 Bu abidə təkcə Azərbaycanın deyil, bütün Qafqazın dini mərkəzi hesab olunur. Təsadüfi deyil ki, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi də məhz burada yerləşir. Bu əzəmətli tikilinin həm də maraqlı tarixçəsi var. Bu tarix isə bir daha sübut edir ki, Təzəpir məscidi ziyarətgah timsallı memarlıq abidəsidir. Buranın müqəddəsliyinə tapınan insanlar zaman-zaman bu yeri ziyarət ediblər. Qəbrin itməsinə baxmayaraq həmin türbə bu günə qədər də qorunub-saxlanılır. Müqəddəs türbəyə daxil olmaq üçün pilləkənlərlə məscidin altına düşmək lazım gəlir. Ziyarətgahın tarixi olduqca qədimlərə, XIV–XV əsrlərə gedib çıxır. Tədqiqatçılar təsdiq edirlər ki, məscidin dərin suxur qatları altında mövcud olan türbəsi, zəmanəsinin görkəmli alimi və övliyası Əbu Seyid Abdullaya məxsus olub. Ziyarətgahın yerləşdiyi məkan ötən əsrin ortalarına qədər "Xəlfədam" adı ilə tanınırdı. Hazırda isə bu yer Təzəpir məscidinin yerləşdiyi ərazidir. Zaman keçdikcə Əbu Seyid Abdullanın türbəsi dağıntılara məruz qalıb. Lakin pirin kəramətinə böyük etiqad göstərən insanlar onun tamamilə dağılmasına imkan verməyiblər. Ziyarətgah zaman-zaman Bakı əsilzadələri tərəfindən təmir olunub. 1817-ci ildə sonuncu Bakı xanı Hüseynqulu xanın kürəkəni Qasım bəy məscidi əsaslı bərpa etdirib. İbadətgahın əsl tikintisi isə XX əsrin əvvəllərində başlayıb. Belə ki, məscidin əsaslı bərpasından təxminən 90 il sonra zəngin möminlərdən sayılan Nabat xanım Xocabəy qızı Aşurbəyli-Rzayeva birmərtəbəli məscid binasının yerində yeni ibadətgahın tikintisinə başlayır. Deyilənlərə görə, Seyid Yəhya Bakuvinin nəslindən olan bu qadın belə bir məscid tikdirməyi əhd edibmiş və əhdinə sadiq qalaraq, sonunucu zinət əşyasına qədər satıb binanın inşa etdirir. Türbə üzərində yeni məscid tikildiyinə görə xalq arasında bu günə qədər də bu tikili Təzəpir məscidi adlanır. Məscid Nabat Aşurbəyli-Rzayevanın vəsaiti ilə Zivərbəy Əhmədbəyovun layihəsi əsasında 23 iyul 1905-ci ildə tikilib. [215][216][217]
Heydər məscidi 2012–2014 Məscid 26 dekabr 2014-cü ildə ictimaiyyətin istifadəsinə verilmişdir. Məscid 12.000 m² sahədə salınıb, daxili isə 4.200 m² sahəni əhatə edir. Məscidin fasadı Şirvan – Abşeron memarlıq üslubunda xüsusi daşlarla üzlənilmiş, hündürlüyü 95 metr olan 4 minarə inşa olunmuşdur. Məscidin 55 metr hündürlüyündə olan baş günbəzinin və 35 metr hündürlüyündə olan ikinci günbəzinin kənarlarına Quran ayələri yazılmışdır. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi məscidə sünni təriqəti üzrə imam (Hafiz Abbasov) və şiə təriqəti üzrə axund (Rüfət Qarayev) təyin edib. [218][219][220]
Nardaran məscidi 1905–1914 Səfəvilər dövrünə aid 4 minarəli məscid. XV əsr Şirvan memarlıq ənənələrinin XVII əsrdə də davam etdiyini göstərən abidələrdən biri Abşeron rayonunun Nardaran kəndində 1663-cü ildə tikilmiş məsciddir. Binanın üzərindəki kitabədə abidənin memar Muradəli tərəfindən tikildiyi göstərilir. İstər quruluşca, istərsə texniki cəhətdən Nardaran məscidi XV əsr Şirvan məscidlərinə oxşayır. Burada xüsusən daşların incə zövqlə, xüsusi şəkildə yonulmasını qeyd etməliyik. Nardaran məscidi Şirvanşahlar saray kompleksi binalarının səviyyəsində duran yüksək keyfiyyətdə tikilmişdir. Nardaran məscidinin quruluşunda orijinal cəhətlər də vardır. Məscidin əsas düzbucaqlı hissəsinə bitişik tikilmiş yeni bir hissə dəhliz vəzifəsini görür. Məscidə gələnlər burada ayaqqabılarını çıxartdıqdan sonra ibadət salonuna daxil olurlar. [221]
Tuba Şahi məscidi 1481–1482 Tuba Şahi məscidi tikintidə geniş yayılmış ibadətgahların ən səciyyəvi növlərindən biridir. Binanın məkan ilə bağlı həndəsi formalı memarlıq kütlələrinin birləşməsi ifadəli obraz yaratmağa yönəlmişdir: bu obrazın səciyyəvi xüsusiyyəti daxili məkanın binanın ön tərəfi ilə üzvü surətdə bağlılığıdır. Hamar bayır divarı fonunda giriş portalı nəzərə çarpır. Zalın kompozisiya mərkəzində təbilə bənzər yonulmuş fiqurun üzərində hamar gümbəz ucalır. Binanın içərisində kontrastlığa meyl özünü göstərir. Onun divarları səliqə ilə yonulmuş daşlardan hörülmüşdür. Divarların hamarüz hissəsində daş şəbəkələr yonulmuşdur, bu şəbəkələr kiçik dördbucaqlı pəncərələrə qoyulmuşdur. Fasad divarlarının yuxarı hissəsində qapı oyulmuşdur. Konstruktiv və plastiki cəhətcə giriş qapılı fasaddan bir qədər irəlidədir və ondan hündürdür. Onun bayır tərəfi ənənəvi naxışlarla bəzədilmişdir (lentə oxşar naxışlar). Belə portal kompozisiya Azerbaycanının 15-ci əsrin memarlığında geniş yayılmışdır. Şirvan Abşeron ərazisi üçün ənənəvi olunmuşdur. Quruluşuna və sadəliyinə görə məscidin portalı saray məscidinin daha sadə portalına bənzəyir. Bununla belə onun naxışlarının az saylı detalları – giləyə bənzər medalyonları və çatma tağın stalaktit daşları eyni ərazinin abidaləri ilə oxşarlığını göstərir. Kiçik altı tərəfdən yonulmuş və altı dəfə təkrar olunan Əli sözü təkrar olunmuş tağın üzərindəki medalyon da bu növ detallara aiddir. Həmin tağın üzərində iki sətirli yazı paleoqrafik xüsusiyyətlərinə görək onlara yaxındır. [222]
Məhəmməd məscidi 1078–1079 Məscidin tikildiyi enişli relyefdən bacarıqla yararlanan memar bənzərsiz məkan quruluşu olan iki mərtəbəli, tək minarəli məscid binası yaratmışdır. Altı qatı tağbənd örtülü, güney fasada çıxan bir qapısı və iki kiçik pəncərə gözü olan dördbucaq planlı yerləşgədir. Onun sal qaya altında olan quyusu, bəzi arxeoloji materiallar antik dövrün sonu və ilk orta əsrlərə aid edilmişdir. Onu da deyək ki, ilkin araşdırmalarda Məhəmməd məscidinin daha əski bina – atəşgah üzərində yenidən tikilməsi faktı qeydə alınmışdı. Üst qatdakı ibadət salonu (sahəsi 40 m²) planına və mühəndis həllinə görə alt qatı təkrar edir. Salonun quzeyə baxan qapısı önündə kiçik bir yerləşkə – astana, yan qısa tərəflərinin hər birində içəriyə genişlənən kiçik pəncərə gözü var. Güney divarın ortasındakı mehrab tağçasının yanlarında iri pəncərə gözləri açılmışdır. Bu səbəbdən Məhəmməd məscidinin sivri tağbəndlə örtülən ibadət salonu kifayət qədər işıqlandırılır.Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbinin başlıca prinsiplərindən biri – binaların içərisi ilə bayır tutumu arasında birliyin olması Məhəmməd məscidinə də xasdır. Ölçü kiçikliyinə baxmayaraq memar tikilini bölünməz, bütöv şəkildə həll etməmişdir. Əksinə o, binadakı funksional bölgüdə tam yararlanaraq dinamik məkan quruluşu yaratmağa çalışmışdır. Məzmunu bilərəkdən belə mürəkkəbləşdirməkdə müəyyən ibtidailik duyulsa da, bu abidənin təkcə planına deyil, məkan quruluşuna da bədii oynaqlıq vermişdir. Məhəmməd məscidinin kompozisiya ifadəliyini bu bəzəksiz qapalı kütlələrin biçim plastikliyi və qarşılıqlı uyarlığı yaradır. Memarlıq kütlələrinin olduqca məntiqli və sərbəst düzülüşü, eləcə də hörgü işinin yarıyonulu daşlardan aparılması, məscidə zəngin işıq-kölgə effekti, heykəlvari bədiilik vermişdir. Mütəxəssislərin bir çoxu Məhəmməd Əbu Bəkr oğlunu məscidin memarı sayır. Tanınmış alim Cəfər Qiyasi isə katibin mətnindən Məhəmməd Əbu Bəkr oğlunun məscidin sifarişçisi olduğu, özü də həmin şəxsin şəhər rəisi olduğu anlaşılır deyə qeyd edir. [223][224][225][226][227]
Şeyx İbrahim məscidi 1415–1416 Salyan darvazasına çıxmaq üçün, öz istiqamətini dəyişən ticarət magistralı üzərində yerləşmişdir. Fasad üzərindəki epiqrafik yazı, sifarişçi Hacı Əmirşah Yaqub oğlunun adını öyrənməyə imkan verir. Digər yazı isə məscidin Ağa Qafar Hacı Murad oğlu tərəfindən bərpa olunması haqqında məlumat verir. Əsas yazı məscidin Hicri-qəməri təqvimlə 818-ci ildə[q 1] Sultan oğlu Sultan Şeyx İbrahimin dövründə inşa olunmasını qeyd edir. Ona görə də bu məscidə xalq Şeyx İbrahim adını verib. Məscid dördbucaq şəklindədir və çatma formalı daş qübbə ilə örtülmüşdür. Mehrab ənənəvi yan divarda deyil, uzunluğuna olan divarda yerləşmişdir. XIX əsrdə məscidin fasad divarının səthi üç dördbucaq çərçivələrə bölündü və bununla da fasad Avropa memarlıq üslubu aldı. Hər bir çərçivənin içərisində yarıqla tamamlanan pəncərə yerləşdirildi, giriş isə portal formasında işlənildi. Milli memarlıq abidəsinin qədim məzmunu qorunaraq, burada yerli və Avropa motivləri, vahid memarlıq platformasında birləşir. [228]
Aşur məscidi 1169 Məscid sasanilər dövrü abidəsi üzərində tikilmişdir. Həmin abidədən yalnız iki portik və qübbə ilə örtülmüş otağı qalmışdır. Məscid həcmcə parallelepiped formasındadır. Cənub fasadında isə sonradan iki kiçik pəncərə açılmışdır. Məscidin şimal-şərq hissəsində yerləşən kiçik çatma formalı giriş, geniş birkameralı, qalın tipli çatma qübbə ilə örtülmüş ibadət zalına aparır. Gözəl ifadə olunmuş tac, ibadət zalını sanki iki hissəyə bölür. Daşdan tac kimi hörülmüş nəbati və həndəsi naxışlarla bəzədilmiş mehrab isə XII əsrə aid stalaktit ilə zəngin bəzədilmişdir. XX əsrin əvvəlində ibadət zalının cənub-qərb küncündə bir Bakı sakini tərəfindən ikinci mehrab tikilmişdir. Bayır tərəfdən məscidin qədim hissəsində, təmiz yonulmuş iri daş bloklardan yuxarı, daha sonrakı hissəsinə isə xırda daşlardan üz çəkilmişdir. Cənub fasadının oxu ilə sadə profilli karnizin üzərindən kufi xətti ilə "Allah" sözü frizlənmiş lövhə var. 1970-ci ildə məscidin bərpa prosesi zamanı arxeoloji qazıntılar nəticəsində binanın cənub hissəsinin altından sasanilər dövrünə aid iki yarımdairəvi tipli tağlar aşkar edilmişdir. Tağların arxasından isə qübbəli otaq aşkar olunmuşdur. Məscidin qədim atəşpərəstlik məbədi üzərində inşa olunduğu ehtimal edilir. Gələcək arxeoloji qazıntılar, səkkiz əsrdən çox üzərində müsəlman ibadətgahı yerləşən qədim binanın digər hissələrini də üzə çıxaracağı istisna olunmur. Abidə kiçik ölçülü zirzəmi və üst ibadət salonundan ibarətdir. Bərpa zamanı torpaq altından çıxarılmış torpaq yerləşgəsi tağbənd örtülü, planda uzunsov biçimlidir və yarım dairəvi tağlı iki gözlə bayıra yönəlir. [229][230]
Əjdərbəy məscidi 1912 1912-ci ildə inşa edilmişdir. "İttifaq" məscidi kimi də tanınır. Memarı Zivər bəy Əhmədbəyovdur. Ötən əsrin əvvəllərində, 1912–1913-cü illərdə tanınmış xeyriyyəçi Əjdər bəy Aşurbəyov tərəfindən Bakı şəhərində tikilib istifadəyə verilmiş məscid Azərbaycanda mötəbər dini ibadət mərkəzlərindən biridir. Bu müqəddəs məbəd müsəlmanların birliyinin rəmzi kimi ilk vaxtlar "İttifaq" məscidi adı ilə tanınmışdır. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 25 may 2010-cu il tarixdə Bakı şəhərində yerləşən Əjdərbəy məscidinin bərpasi ilə əlaqədar tədbirlər haqqında sərəncam imzalayıb. Sərəncamda qeyd olunmuşdur ki, Azərbaycan Respublikasının 2010-cu il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Prezidentinin Ehtiyat Fondundan Əjdərbəy məscidində bərpa işlərinin tamamlanması üçün Bakı şəhər İcra Hakimiyyətinə vəsait ayrılsın. [231][232][233][234]
Müqəddəs Mürdaşıyan Zənənlər Kafedralı 1908–1909 Bakıdakı bu kilsə Bakı yeparxiyasının mərkəzidir. Hal-hazırda kilsədə pravoslav məzhəbinə etiqad edən dindarların ehtiyaclarının ödənməsindən ötrü dörd keşiş və üç dyakon fəaliyyət göstərir. Kilsənin baş keşişi protoierey Leonid Miltıxdır. Kilsə 1909-cu ildə memar M. F. Verjbitskinin layihəsi əsasında rus stilində, məşhur Azərbaycan milyonçusu və xeyriyyəçisi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin şəxsi maddi yardımı və ianələr hesabına inşa edilmişdir. Kilsənin açılışında o dövrün görkəmli siyasi və din xadimləri, o cümlədən rus çarının Qafqazdakı canişini qraf Vorontsov-Daşkov iştirak etmişdir. İlk zamanlar məbəd 262-ci Salyan piyada ehtiyat alayının tabeliyində idi və onların mənəvi ehtiyaclarını ödəyirdi. Moskvanın və bütün Rusiyanın Patriarxı II Aleksinin Azərbaycana səfəri zamanı 27 may 2001-ci il tarixdə bu məbədi müqəddəs elan etmiş və ona baş kafedral kilsə statusu vermişdir. Açılış mərasimində sabiq prezident Heydər Əliyev, hökumət üzvləri, səfirliklərin nümayəndələri və dini icmaların başçıları iştirak etmişlər. Moskvada yaşayan Ümum-Rusiya Azərbaycan Konqresinin vitse-prezidenti Aydın Qurbanovun köməkliyi ilə kilsənin ikinci həyatına qovuşdurulması diqqətəlayiq haldır. O, Bakı və Xəzəryanı Yeparxiyanın əsas kilsəsinin dirçəldilməsi üçün tələb olunan maliyyə və maddi vəsaitlərinin əsas hissəsini öz üzərinə götürmüşdür. Azərbaycanın paytaxtında Rus Pravoslav məbədinin bərpa edilməsində göstərdiyi xidmətlərə görə Moskva və Ümum-Rusiya Patriarxı II Aleksiy Həzrətləri müsəlman xeyriyyəçini "Pravoslav Ordeni" ilə təltif etmişdir. [235]
Bakirə Məryəmin Məsum Hamiləliyi kilsəsi 1908–1909 Bakı yeparxiyası tabeliyində kilsədir. Kilsə baş rahibi yerey Oleq Kosolapovdur, 3 rahib və 2 dyakon fəaliyyət göstərir. Bazilika formasında olan kilsə 1896-cı ildə ianələr hesabına inşa edilmişdir. Kilsədə prixod məktəbi fəaliyyət göstərmişdir. Oktyabr inqilabından sonra məbəd bağlanmış və hərbi kazarmaya çevrilmişdir. 1944-cü ildə bu ibadət ocağı yenidən Rus Pravoslav Kilsəsinə qaytarılmış və ona Stavropol-Bakı yeparxiyasının Kafedral Kilsəsi statusu verilmişdir. 1946-cı ildə Azərbaycandakı pravoslav kilsələrinin blaqoçini protoyereyi Sergey Kazanskinin təşəbbüsü ilə kilsədə əlavə mehrab quraşdırılmışdır. Kilsədə 1999-cu ildən 2001-ci ilə kimi Bakı və Xəzəryanı Yeparxiyanın yepiskopu Aleksandr İşeinin qayğısı ilə yenidənqurma işləri aparılmışdır.

26 may 2001-ci ildə Moskva və Ümum-Rusiya Patriarxı II Aleksi Müqəddəs Məryəm kilsəsinə baş çəkmiş və burada dua mərasimini həyata keçirmişdir. Kilsədə pravoslav ədəbiyyatı ilə zəngin kitabxana, uşaqlar üçün bazar günü məktəbi, həmçinin xeyrat yeməkxanası fəaliyyət göstərir.

[236]
Mixail Arxangel kilsəsi 1845 Bakı yeparxiyası tabeliyində olan pravoslav kilsəsidir. Kilsənin protoyereyi Mefodi Ədəndiyevdir, 3 keşiş və 1 dyakon var. Kilsə XIX əsrin 40-cı illərində inşa edilmişdir və hərbi ibadət yerlərindən sayılırdı. 1855-ci il tarixli 39 saylı "Qafqaz" qəzetinin məlumatına görə, məbəd Xəzər dəniz idarəsinin bütün rütbəli şəxsləri tərəfindən, Rusiya könüllü donanmasının və polkunun şefi şərəfinə tikilmişdir. Bu səbəbdən, onun dua otağı ilk vaxtlar gəmi göyərtəsini xatırladırdı və o Xəzər donanmasına tabe idi. Bu dövrdə məbəd, "Donanma kilsəsi" (rusça "Flotskaya") adlanırdı. Kilsə pskov stilində inşa edilmişdi. 1873-cü ildə məbədin binası Bakı batalyonuna, daha sonra isə Salyan polkuna verilir. 1875-ci ildə kilsə Yeparxial idarənin rəhbərliyinə verilir. Hal-hazırda Bakı yeparxiyasının arxiyepiskopu Aleksandr İşeinin təşəbbüsü ilə məbədin aşağı mərtəbəsində müqəddəs həvari Varfolomey adına prixod (aşağı kilsə təşkilatına mənsub üzvlərinin yaşadığı yer) tikilir. 25 may 2001-ci ildə Moskva və Ümum-Rusiya Patriarxı II Aleksi Mixail-Arxangel kilsəsinə baş çəkmiş və burada dua mərasimini həyata keçirmişdi. [237]
Müqəddəs Bakirə Məryəmin Məsum Hamiləliyi kilsəsi 1915 1931-ci ildə sovet hökuməti tərəfindən dağıdılana qədər, 1915–1931-ci illərdə mövcud olmuş Roma-Katolik Kilsəsidir. 2006-cı ildə eyni adı daşıyan yeni kilsə Bakının digər bir yerində tikilmişdir. 29 aprel 2007-ci ildə yeni kilsə nunsi tərəfindən təqdis edilib. Kilsənin adı Müqəddəs Bakirə Məryəm kilsəsidir. [238]
Xilaskar kilsəsi 1896–1899 28 may küçəsində (keçmiş Telefonnaya) yerləşən lüteran kilsəsidir. Kilsə 1896–1899-cu illərdə Adolf Eyxlerin layihəsi əsasında neoqotika üslubunda inşa edilmişdir. Kirxanın planında dartılmış düzbucaqlı formasında olan, dərin ajidonlu zal təqdim olunmuşdur. Təmiz divar fonunda qabarıq profillənmiş qotik tağ diqqətəlayiqdir. Ajido qübbə və yanlardakı tağşəkilli pəncərə yerləri ilə birgə zal interyerinin daxili fəzasının mərkəzi oxunu müəyyən edir. Kirxanın birqülləli şaquli kompozisiyası həyətin dərinliyindədir. Mütənasib proporsiyalar, inşaat qurğusunun əsas hissələrinin səlis bölümləri və qotik elementlərin dekoratic artıqlığına yol vermədən əldə olunmuş həcmi plastika binanı çox ifadəli edir. Ciddi, bir qədər irəli çıxan səciyyəvi pilonlar mərkəzi portalı daha çox nəzərə çatdırır. Portal dekorativ, dinamik frontonla tamamlanır. [239][240]
Aşkenazi yəhudilərinin sinaqoqu 2003 Bakı şəhərində, Dilarə Əliyeva küçəsi, 171 ünvanında yerləşən Aşkenazi və Gürcüstan yəhudilərinin sinaqoqu. Sinaqoq 2002–2003-cü illərdə memar Aleksandr Harberin layihəsi əsasında qüds memarlıq üslubunda inşa edilmişdir. Sinaqoq son 60–80 ildə Yaxın Şərqdə tikilmiş birinci sinaqoq sayılır. 2002-ci ildə yeni sinaqoq binasınnın tikilməsi qərara alınmışdır. Tikintinin maliyyələşdirilməsində təkcə xaricdə yaşayan yəhudi təşkilatları deyil, həmçinin Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi və Rus Pravoslav Kilsəsinin Qafqaz və Xəzəryanı Yeparxiyası da yaxından iştirak etmişdir. 2003-cü il martın 9-da yeni sinaqoqun açılış mərasimi olmuşdur. [241][242][243][244]
Dağ yəhudilərinin sinaqoqu 2011 Bakı şəhərində, Əli Mərdan Topçubaşov küçəsi, 72 ünvanında yerləşən dağ yəhudilərinin sinaqoqudur. Sinaqoq 2011-ci ildə inşa edilmişdir. Bakıdakı dağ yəhudilərinə məxsus sinaqoqun binası 1945-ci ildən fəaliyyət göstərməkdədir. Sovet hakimiyyəti dövründə ikinci dünya müharibəsi bitdikdən sonra dağ yəhudilərinə şəhərin mərkəzində dini tələbatın ödənilməsi məqsədilə qədim bina ayrılmışdır.[245] Binanın şəraiti çox bərbad idi və buraya ibadətə gələnlər şəraitsizlikdən əziyyət çəkirdilər. Bu cür hal Azərbaycanın müstəqillik qazanmasına kimi davam etmişdir. Müstəqillik dövründə məbəddə təmir-bərpa işlərinə başlanılmış, sinaqoqun ikinci mərtəbəsi tikilmiş, buraya ibadətə gələnlər üçün münasib şərait yaradılmışdır. [245]

İdman arenaları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Adı Yarandığı il Haqqında Şəkil İstinadlar
Azərsun Arena 2015 Bakı şəhərində, Suraxanı rayonunda yerləşən futbol stadionu. Stadion əsasən "Qarabağ"ın daxili oyunları üçün nəzərdə tutulmuşdur. Stadion beynəlxalq standartlara cavab verir. Stadionda ilk oyun 26 sentyabr 2015-ci ildə Azərbaycan çempionatının 6-cı turu çərçivəsində "Qarabağ" və "Neftçi" (1:1) arasında baş tutmuşdur. Stadionda ilk qolu isə 61-ci dəqiqədə "Neftçi"nin oyunçusu Erik Ramos atmışdır. "Qarabağ"ın bu stadionda ilk qələbəsi isə 17 oktyabr 2015-ci ildə "Zirə" (4:1) üzərində olmuşdur. [246][247][248][249][250]
Bakcell Arena 2012 AFFA tərəfindən inşa edilən "8-ci km stadionu" 2012-ci il sentyabrın 14-də rəsmi olaraq açılmışdır. Bu stadionda 17 yaşadək qızlar arasında dünya çempionatının bəzi oyunları keçirilmişdir. Dünya çempionatı bitdikdən sonra AFFA və Neftçi Bakının qarşılıqlı anlaşmasına əsasən stadion Neftçi Bakı-ya verilmişdir. Neftçi Bakı bu stadiondakı ilk oyununu ölkə çempionatının 2012–2013 mövsümünün 13-cü turunda Sumqayıt komandasına qarşı keçirmiş və böyük hesabla qalib gəlmişdir. (8–1) "8-ci km stadionu"-nun adı AFFA və Bakcell şirkəti arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən "Bakcell Arena" olmuşdur. "Bakcell Arena" adının açılışı ölkə çempionatının 2012–2013 mövsümünün 21-ci turunda baş tutmuş və ev sahibi olan Neftçi Bakı üçün düşərli olmuşdur. Həmin gün Neftçi Bakı klubu İnter Bakı klubunu 2 cavabsız qolla məğlub etmişdir. [251][252]
Bakı Olimpiya Stadionu 2015 650.000 kv. m-lik ərazinin 225.000 kv m-lik hissəsinin tikinti işləri Fevral, 2015-də tamamlanmışdır. 6 mərtəbəli və 65.7 metr hündürlüyündə olan stadion Bakı şəhəri ərazisində Böyükşor Gölünün yanında salınmışdır və 6 mart, 2015-ci ildə istifadəyə hazır vəziyyətə gətirilmişdir. Stadionun əsas icarəçisi Azərbaycan Milli Futbol Komandasıdır. Stadion İyun, 2015-də baş tutan Bakı-2015 1-ci Avropa Oyunlarının əsas idman məkanı kimi istifadə edilmişdir və eyni tədbirin açılış və bağlanış mərasimlərinə və atletika idman növünə ev sahibliyi etmişdir. Əlavə olaraq, stadionda UEFA-2020 Avropa Çempionatının 3 qrup mərhələsi və 1/4 final mərhələsi keçiriləcək. 2019-cu ildə isə UEFA Avropa Liqasının finalına ev sahibliyi edəcək. Stadion daxilində və xaricində çox avtomobillik dayanacaq sahəsi, gəzinti və yüksək infrastrukturla təchiz edilmişdir. [253][254]
Heydər Əliyev adına İdman Arenası 1977 İdman-Konsert Kompleksinin inşasına 1977-ci ildə Bakının Tbilisi prospektində başlanılıb. İKK 1990-cı ilin noyabr ayında istismara verilmişdir. Kompleks 7,8 min tamaşaçı tutan baş meydandan, üç salonu, o cümlədən hokkey və buz üzərində fiqurlu konkisürmə, basketbol, bədii gimnastika və kulturizm məşğələləri üçün zalı olan məşq korpusundan ibarətdir. Baş meydandan idmanın 16 növü üzrə yarışlar üçün, həmçinin konsert, kino, sirk tamaşaları, buz üzərində balet, ticarət-sənaye sərgiləri, kütləvi forumlar və müxtəlif teatrlaşdırılmış bədii tədbirlər üçün istifadə edilə bilər. [255]
Dalğa Arena 2009 Bakının Mərdəkan qəsəbəsində yerləşir. 6 iyun 2011-ci ildə FIFA prezidenti Yozef Blatter, UEFA prezidenti Mişel Platini və AFFA prezidenti Rövnəq Abdulayevin iştirakı ilə açılış mərasımı olmuşdur. Stadionnun tutumu 6,700 tamaşaçıdır. Rəvan, Kəpəz, Sumqayıt, Bakı, Qəbələ, Neftçi, İnter (Keşlə), Zirə, Azal kimi yerli klublar həm Premyerliqa həm də Avroliqa oyunlarnı, bundan əlavə Azərbaycan milli futbol komandaları qonaq komandaları burada qəbul edib. Dalğa Arena stadionunda bu günə kimi 400-dən çox oyun keçirilmişdir. Dalğa Arena stadionununda daxil olduğu AFFA Futbol Mərkəzinin digər məşq meydançaları ilə birlikdə 4200-dən çox oyun keçirilmişdir. Dalğa Arena stadionu FİFA U-17 Qadınlararası Dünya Çempionatı 2012 Azərbaycanın bir tanıtım stadionlarındandır. [256][257]
Tofiq Bəhramov adına Respublika Stadionu 1951 Bu gün ən möhtəşəm idman tədbirlərinin keçirildiyi milli stadion əfsanəvi hakim Tofiq Bəhramovun adını daşıyır və dünyada hakimin şərəfinə alandırılan yeganə futbol arenasıdı.[258] Görkəmli hakimin adının əbədi ünvan tapdığı stadionun rəsmi açılışı 1951-ci ilin 16 oktyabrında keçirilib. Tikintisinə 1939-cu ildə başlanılsa da, Böyük Vətən müharibəsinin başlaması ilə əlaqədar stadionun tikinti işləri yarımçıq qalıb. Tikinti işləri yalnız müharibədən sonra davam etdirilib və 12 illik fasilədən sonra idman azarkeşlərinin ixtiyarına verilib. Alman hərbi əsirləri tərəfindən tikilən stadion yuxarıdan "S" hərfini xatırladır. Stadionun arxitekturası o zaman xalqların rəhbəri sayılan Stalinin şərəfinə qurulub. Kommunist Partiyasının 20-ci qurultayından sonra stadion Leninin adını daşıyıb. 1990-cı ildən – dünya şöhrətli hakim Tofiq Bəhramovun vəfatından sonra stadion onun adını daşıyır. [253][254]
Bakı Su İdmanı Sarayı 2015 Su idmanları üzrə beynəlxalq və yerli əhəmiyyətli yarışların keçirilməsi üçün nəzərdə tutulan idman kompleksidir. 19 aprel 2013-cü ildən tikilməyə başlanmışdır. Bakı Su İdmanı Sarayında yaradılmış şərait FINA (Beynəlxalq Üzgüçülük Federasiyası) tələblərinə tam uyğundur. Burada üç hovuz yaradılıb. Onlardan ikisi Olimpiya hovuzudur (uzunluğu 50 və 25, eni 25, dərinliyi isə 2,5 metrdir). Suya tullanma hovuzunun uzunluğu 25 metrdir. Burada hündürlüyü 3, 5, 7,5 və 10 metr olan beş pilləli suya tullanma platforması inşa edilib. Sarayın tamaşaçı tutumu 6 mindən çoxdur. Bundan əlavə, sarayda əlil tamaşaçılar, VVIP, VIP və media bölmələri mövcuddur. Su İdmanı Sarayının binasında Avropa Olimpiya Komitəsinin və Beynəlxalq Üzgüçülük Federasiyasının tələblərinə uyğun olaraq funksional və köməkçi sahələr yaradılıb. Binada üzgüçülər üçün xüsusi məşq platformaları və avadanlığı mövcuddur. [259][260][261]
Bakı İdman Sarayı 1974 1974-cü ildə inşa olunan idman qurğusu Bakı şəhərində Xəzər dənizinin sahilində və Bakı Bulvarının ətrafında yerləşir. Tarix ərzində idman qurğusunda badminton, cüdo, futzal, güləş, stolüstü tennis, taekvondo və voleybol idman növlərində müxtəlif ölkə daxili və beynəlxalq yarışlar baş tutub. Avropa Oyunlarına ev sahibliyi etmiş məkanlardan biridir. [261][262]
Bayıl Arena 2012 Stadionun tutumu 5,000 tamaşaçıdır. Rəvan Bakı və "Sumqayıt" qonaq komandaları burada qəbul edir. Bayıl stadionu AFFA tərəfindən inşa edilmişdir. Açılışı 2012-ci ilin sentyabrında olmuşdur Burada FİFA U-17 Qadınlararası Dünya Çempionatı 2012-nin bir neçə oyunu, müxtəlif yaş qruplarına aid Azərbaycan yığma komandalarının beynəlxalq yoldaşlıq görüşləri təşkil olunub. Hazırda Topaz Premyer Liqasında çıxış edən Rəvan Bakı və "Sumqayıt" klubları ev oyunları zamanı bu stadiondan yararlanır. Rəvan Bakı klubunun əvəzedici heyəti, həmçinin müxtəlif yaş qruplarından ibarət komandalarının ev oyunları Bayıl stadionunda keçirilir. [257][263][264]
Milli Gimnastika Arenası 2014 9 000 nəfər üçün nəzərdə tutulmuş Milli Gimnastika Arenası Heydər Əliyev maqistralında və Koroğlu metro stansiyası yaxınlığında yerləşir. Bu yol Heydər Əliyev adına Hava Limanını şəhər ilə birləşdirən və şəhərə giriş çıxış üçün əsas yoldur. MGA Bədii və idman gimnastikasi üzrə keçirilən yarışlar üçün nəzərdə tutulub. Arenanın dizaynı çox funksiyallıgını nümayiş etdirməyə və ev sahibliyi etməyə imkan verir. Yarışların həcmi və xarakterindən asılı olaraq izləyici yerlərinin sayı 5 000'dən 9 000'ə qədər artırıla bilərlər. Açıq və qapalı yerlərdə istifadə olunan oturacaqlar xüsusi dizaynla hazırlanıblar. Xüsusi texnologiya əsasında hazırlanan Arena genişlənə bilər və Ritmik Gimnastika kimi genişhəcmli yarışlara ev sahibliyi edə bilər. Gundəlik əsasda Arenada gimnastların beynəlxalq yarışlara hazırlıq prosesi aparılır. Arenada məşqlər üçün nəzərdə tutulmuş zallar, yeməkxanalar, qimnaziya və auditoriyalar, atletlər üçün xidmət göstərən kafeteriya mövcuddur. Arenada istirahət otaqları, yeməkxana ilə yanaşı əsas yarışların keçirilməsi üçün nəzərdə tutulan 2 mərtəbə və hər qanadda sponsorlar üçün xidmət göstərən VIP kafeteriyalar vardır. Beynəlxalq yarışlara ev sahibliyi edən MGA media və sponsorlar üçün beynəlxalq tələblərə uyğun gələn hər bir şərait yaratmışdır. Burada həmçinin müsahibə otaqları, media kontrolu, sponsor və media üçün otaqlar vardır. [265]
Bakı Şəhər Halqası 2016 Bakı şəhərində, Dənizkənarı Milli Park yaxınlığında yerləşən motor yarışması dairəsi. 2016-cı ildən bu dairədə Avropa Qran Prisi və əlaqəli yarışların keçirilir. Altı kilometr uzunluğu olan və saat əqrəbi istiqamətinin əksinə hərəkət edən yol memar Hermann Tilke tərəfindən dizayn edilmişdir. Azadlıq meydanından başlayan yol Hökumət Evinin ətrafı ilə fırlanaraq Qız qalasına çatmaq üçün İçərişəhər ətrafında 2.2 km (1.4 mi) dairə edir və Neftçilər prospektinə çıxaraq başlanğıc yerinə dönür. Trekin ən geniş yeri 13 metrdir, ən dar hissəsi trekin İçəri Şəhər ətrafında olan bölmələrində, o cümlədən 7-ci və 8-ci döngələrdə 7.6 metr təşkil edir. [266][267][268][269][270]
Bakı Veloparkı 1970-ci illər Bakı şəhərində velosiped idmanı ilə məşğul olanlar üçün nəzərdə tutulan beynəlxalq səviyyəli idman qurğusu. Azərbaycan Velosiped İdmanı Federasiyasının balansındadır. Hazırda Veloparkın yerləşdiyi ərazidəki park 1970-ci illərin əvvəllərində Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə salınmışdır. 1990-cı illərin əvvəllərində baxımsızlıq üzündən bərbad hala düşən bu ərazidə qanunsuz tikililər inşa olunmuşdur. 2005-ci ilin sentyabrında Prezident İlham Əliyev parkın ərazisində təmizlik işlərinin aparılması barədə göstəriş vermişdir. 2013-cü ildə isə parkın ərazisi baza kimi Azərbaycan Velosiped İdmanı Federasiyasına təhkim edilmişdir. Bundan sonra həmin Federasiya tərəfindən 40 hektar ərazidə genişmiqyaslı abadlıq işləri aparılmış, burada minlərlə ağac əkilmiş, yarışlar üçün 4 velosiped marşrutu, o cümlədən dağ velosiped idmanı üçün yollar salınmışdır. Ümumi sahəsi 30 hektardan çox olan Veloparkın ərazisində 2015-ci ildə ilk dəfə keçirilmiş Avropa Oyunlarında istifadə olunmuş BMX veloparkı da inşa olunmuşdur. Sahəsi 28 min kvadratmetr olan BMX veloparkında yarışların keçirilməsi üçün maneəli meydança qurulmuşdur ki, onun da sahəsi 6700 kvadratmetrdir. [271]
Azərbaycan Voleybol Mərkəzi 2011 2011-ci ildə prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə tikilməyə başlamışdır. 2012-ci ilin 18 oktyabrında (Milli müstəqillik günündə) isə arenanın açılış mərasimi olmuşdur. Azərbaycan Voleybol Mərkəzi Azərreyl və Azəryol klubları üçün təlim bazasıdır. Stadionun sahəsi Avropa Voleybol Konfederasiyası və Beynəlxalq Voleybol Federasiyasının standartlarına tam uyğun gəlir. Bu idman meydançasının xüsusiyyətlərindən biri onun məkan quruluşuna malik olmasıdır. Tribunanın tutumu – 2 min tamaşaçıdır. Meydançada qurulan müasir tablo, Avropa Voleybol Konfederasiyası tərəfindən bütün federasiyalara nümunə olaraq tövsiyə olunur. Salonda quraşdırılmış LED monitorların köməyi ilə siz davam edən müsabiqələri izləyə bilərsiniz. [272][273]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Nature & Parks in Baku — TripAdvisor". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-14.
  2. ↑ "Rəsmi saytı". 2012-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  3. ↑ "Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı – tarixi". 2011-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  4. ↑ "Üç əsrin yüz otuz ili. (Akademik Milli Dram Teatrı bu gün). Bakı, "QAPP-POLİQRAF" Korporasiyasi, 2003, 264 s." (PDF). 2018-12-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  5. ↑ "Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının rəsmi saytı". 2020-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-29.
  6. ↑ "Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı". 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  7. ↑ "Azərbaycanda opera teatrı – dünən, bu gün, sabah". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  8. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  9. ↑ "Səda — "Kazanova: sevgi dərsləri" tamaşası nümayiş olunub (25. aprel 2016)". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  10. ↑ "Rus Dram Teatrında "Blisslər ailəsi" eksentrik komediyasının premyerası olub". 2016-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  11. ↑ ""Məhəbbətlə zarafat olmaz" YARAT səhnəsində". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  12. ↑ "Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı rəsmi saytı". 2017-03-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  13. ↑ "Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı haqqında əlavə məlumatlar". 2013-12-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  14. ↑ "Kukla Teatrı Yunanıstanda Azərbaycan mədəniyyəti həftəsində iştirak edib". 2020-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  15. ↑ "Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatri". 2021-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  16. ↑ "Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrı yeni görkəmdə…". 2021-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  17. ↑ "Səda — "999 cu gecə" tamaşasının premyerası olub". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  18. ↑ "Üzeyir Hacıbəylinin "Ər və arvad" tamaşası haqqında". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  19. ↑ "Azərbaycan Dövlət Pantomim Teatrının rəsmi saytı". 2022-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-23.
  20. ↑ "Azərbaycan Dövlət Pantomim Teatrı". 2022-01-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  21. ↑ Elman Rəfiyev: "Pantomim Teatrında müvəffəqiyyətsiz tamaşa yoxdur" [ölü keçid]
  22. ↑ "Can Azerbaycan-Pantomima Teatri". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  23. ↑ Азербайджанские мимы с успехом выступили в Грузии (ФОТО) Arxivləşdirilib 2016-05-30 at the Wayback Machine (rus.)
  24. ↑ 1 2 "Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrı". 2021-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  25. ↑ Незабываемый Рашид Бейбутов: концерт в Баку Arxivləşdirilib 2015-12-18 at the Wayback Machine (rus.)
  26. ↑ Театр песни им. Рашида Бейбутова Arxivləşdirilib 2017-01-03 at the Wayback Machine (rus.)
  27. ↑ ""Ağ ölüm" tamaşası yenidən səhnələşdirildi (12. aprel 2016)". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  28. ↑ Səda — "Tülkü, tülkü, tünbəki" tamaşasının premyerası keçirilib (24. iyun 2016) Arxivləşdirilib 2022-03-25 at the Wayback Machine (rus.)
  29. ↑ "Səda – Kalmık teatrı Bakı səhnəsində (11. iyul 2016)". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  30. ↑ "Səda — ÜNS teatrının yaranmasından 10 il keçir (22.04.2016)". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  31. ↑ "Səda — ÜNS ün təşəbbüsü ilə tamaşa təqdim olunub (01.06.2016)". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  32. ↑ 275 http://azteatr.musigi-dunya.az/file?id=88&dt=37 Arxivləşdirilib 2022-03-25 at the Wayback Machine
  33. ↑ "Nizami kinoteatrının rəsmi saytı". 2022-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  34. ↑ "CinemaPlus rəsmi saytı". 2018-07-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  35. ↑ ""28 Сinema" rebrendinq etdi – FOTO". Ucarliyiq (az.). 18 dekabr 2015. 2017-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2017.
  36. ↑ "Haqqında". CinemaPlus (az.). 2018-07-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2017.
  37. ↑ 1 2 Evgrashina, Lada; Antidze, Margarita. "Park Bulvar". www.neharada.com. 2012-08-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  38. ↑ 1 2 Evgrashina, Lada; Antidze, Margarita. "İlham Əliyev "Park Bulvar" ticarət və istirahət mərkəzinin açılışında iştirak etmişdir". www.president.az. 2022-01-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  39. ↑ Зонн И. С. Каспийская энциклопедия. М.: Международные отношения. 2004. səh. 461. ISBN 5-7133-1212-7.
  40. ↑ “Gülüstan” sarayında Azərbaycan milli mətbuatının 135 illiyinə həsr olunmuş yubiley mərasimi keçirilmişdir. Официальный интернет сайт Президента Азербайджанской Республики. 2010. 2018-03-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  41. ↑ "A ceremony to celebrate the 135th anniversary of the Azerbaijani national press has been held at the Gulustan Palace". March 13, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 11, 2010.
  42. ↑ Ильхам Алиев принял участие в открытии Международного гуманитарного форума. Официальный интернет сайт Президента Азербайджанской Республики. 2011. 2021-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  43. ↑ "BAKI XANLARININ SARAYI". 2018-08-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
  44. ↑ Mühəndis-polkovnik N.A. Fon Der Nonne, 2013. səh. 22
  45. ↑ 1 2 Şamil Fətullayev-Fiqarov-Memarİ. K. Ploşko-İsmailiyyənin müəllifi, Bakı, Azərbaycan Memarlar İttifaqı, 2013, səh. 27–33
  46. ↑ Şamil Fətullayev-Bakıda şəhərsalma, XIX əsrinsonu-XX əsrin əvvəllərində, Bakı, Azərbaycan Memarlar İttifaqı, 2013, səh. 58
  47. ↑ "Səadət sarayı"nın aqibəti. "Həftə içi" qəzeti Arxivləşdirilib 2020-03-28 at the Wayback Machine (az.)
  48. ↑ Юзеф Гославский Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine, polonia-baku.org, Yoxlanılıb: 6. oktyabr 2014
  49. ↑ Bakı memarları XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəllərində, 2013. səh. 193
  50. ↑ "Hökumət evi xəritədə". 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
  51. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
  52. ↑ Дипломатические представительства АДР. 2014 Президентская Библиотека. 2018-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
  53. ↑ Иностранные миссии в Баку в период АДР. Наш Баку. 2014-08-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
  54. ↑ Ş. S. Fətullayev-Fiqarov – Bakının memarlıq ensiklopediyası, səh. 124
  55. ↑ Лебединая песня Гославского: Здание ИВ Баку отмечает 110-летие Arxivləşdirilib 2022-05-24 at the Wayback Machine // Day.az  (rus.)
  56. ↑ Бакинская городская Дума в исторических фотографиях Arxivləşdirilib 2022-01-28 at the Wayback Machine // Azerhistory.com  (rus.)
  57. ↑ Fətullayev-Fiqarov, Şamil. Bakının Memarlıq Ensiklopediyası. Bakı: Azərbaycan Memarlar İttifaqı. 2013. səh. 146. (#accessdate_missing_url)
  58. ↑ Bakı memarları, 2013. səh. 182
  59. ↑ Bakının memarlıq ensiklopediyası, 2013. səh. 417
  60. ↑ Fətullayev-Fiqarov, Şamil. Bakının Memarlıq Ensiklopediyası. Bakı: Azərbaycan Memarlar İttifaqı. 2013. səh. 141-13.
  61. ↑ 1 2 Расул Рза и Нигяр Рафибейли. Улицы, связанные одной судьбой. day.az. — 2014. — 28 yanvar.
  62. ↑ Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı Arxivləşdirilib 2017-04-12 at the Wayback Machine (Распоряжение Кабинета Министров Азербайджанской Республики об исторических и культурных памятниках) (az.)
  63. ↑ Галина МИКЕЛАДЗЕ. "История одного здания, или Пара слов о еще одном шедевре старого Баку" (rus. ). 1news.az. 17 oktyabr 2012. 2019-04-11 tarixində arxivləşdirilib.
  64. ↑ Şamil Fətullayev. Bakının Memarlıq Ensiklopediyası. Bakı: "Şərq – Qərb" Nəşriyyat Evi. 2013. səh. 302. ISBN 978-9952-32-020-6; 978-99-52-32-064-0.
  65. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2013-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  66. ↑ ""Flame Towers" dünyanın ən möhtəşəm memarlıq nümunələri sırasında". 2013-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  67. ↑ "abc.az". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  68. ↑ "1news.az". 2011-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  69. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2018-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  70. ↑ "Heerim Architects Pen SOCAR Tower". 2014-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  71. ↑ "SOCAR Tower". 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  72. ↑ "Проектирование SOCAR Tower в Баку всё ещё не завершено". 2014-09-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  73. ↑ "skyscrapercity.com". 2018-04-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  74. ↑ "etamelcocis.net". 2019-04-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  75. ↑ "Hill International проконтролирует строительство высочайшего небоскреба в Баку". Trend. 6 октября 2015. 2017-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2016.
  76. ↑ "В Баку строится грандиозная «Башня»". pronews.az. 27.02.2014. 2014-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2016.
  77. ↑ Evgrashina, Lada; Antidze, Margarita. ""Azərbaycan Qülləsi" bina kompleksi 2 mlrd dollara başa gələcək". anspress.com. 08.03.2012. 2014-04-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  78. ↑ ""Azərbaycan Qülləsi" bina kompleksi 2 mlrd dollara başa gələcək". 2014-04-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  79. ↑ ""Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əlirza oğlu Əliyevin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 10 mart 2004-cü il tarixli, 38 nömrəli Fərmanı. e-qanun.az". 2012-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  80. ↑ "Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev adına Sarayın yenidənqurma layihəsi ilə tanış olub". AzərTac. 28.12.2007. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyun 2018.
  81. ↑ "Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının rəsmi saytı". 2012-12-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-10.
  82. ↑ В Азгосфилармонии начался ремонт Arxivləşdirilib 2021-09-17 at the Wayback Machine (rus.)
  83. ↑ Филармония — гармония, отточенная временем Arxivləşdirilib 2008-11-20 at the Wayback Machine (rus.)
  84. ↑ Bakı Kristal Zal rəsmi saytı [ölü keçid]
  85. ↑ "AVROVİZİYA 2012"nin ÜNVANI BƏLLİ OLDU: "BAKI KRİSTAL ZALI" Arxivləşdirilib 2012-02-03 at the Wayback Machine (az.)
  86. ↑ "Международный центр Мугама - культура Азербайджана". 2019-12-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-12.
  87. ↑ Мугам, как национальное достояние Азербайджана Arxivləşdirilib 2010-01-14 at the Wayback Machine (az.)
  88. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-12.
  89. ↑ "Зеленый театр в Баку". 2020-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-12.
  90. ↑ В Баку открылся "Зеленый театр"  (rus.)
  91. ↑ "Maestro Niyazi". 2010-12-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-10.
  92. ↑ "Arxivlənmiş surət" (rus). Biografija.ru. 2012-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-12.
  93. ↑ "РАФИК БАБАЕВ – 70". jazz dünyası. 2017-11-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-12.
  94. ↑ "Buta Palace rəsmi veb səhifəsi". 2013-05-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-23.
  95. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-12.
  96. ↑ Bakı Dövlət Sirki gomap.az saytında Arxivləşdirilib 2017-01-01 at the Wayback Machine
  97. ↑ İsgəndər Xəlilovun məşhur obyekti sökülür – Abutalıbovdan xəbərdarlıq Arxivləşdirilib 2020-11-29 at the Wayback Machine. qafqazinfo.az, 1. may 2017 (az.)
  98. ↑ "Zooparkda artım var". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-11.
  99. ↑ Пополнение в бакинском зоопарке Arxivləşdirilib 2022-03-25 at the Wayback Machine (rus.)
  100. ↑ Bakı funikulyorunun rəngi dəyişdirilir. Arxivləşdirilib 2011-08-28 at the Wayback Machine (az.)
  101. ↑ Bakı funikulyoru yenidən qurulur. Arxivləşdirilib 2011-08-23 at the Wayback Machine (az.)
  102. ↑ Tural Səftərov. "Bakıda "Şeytan çarxı"nın açılışı keçirilir" (az.). interaztv.com. 10 Mart 2014. 2014-05-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-29.
  103. ↑ "Pasha Constructions". 2013-11-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  104. ↑ "Port Baku". 2013-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  105. ↑ "SkyscraperNews.com". 2012-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  106. ↑ 1 2 "28 Mall Shopping Center". ulduztourism.az. 9 mart 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2019.
  107. ↑ "28 Mall". citylife.az. 9 mart 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2019.
  108. ↑ "28 Mall". tripadvisor.com. 9 mart 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2019.
  109. ↑ "Bağlanan mağazalarla bağlı "28 Mall"dan açıqlama". big.az. 9 mart 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2019.
  110. ↑ "Top 4 Shopping Malls in Baku". bakuexplorer.com. 9 mart 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2019.
  111. ↑ "Gənclik Mall qonaqları qarşılayır! (FOTO)". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-13.
  112. ↑ "GANJLIK MALL". azerbaijan.travel. 9 mart 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2019.
  113. ↑ ""MetroPark" ticarət və əyləncə mərkəzi". 2019-10-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
  114. ↑ "SƏDƏRƏK TİCARƏT MƏRKƏZİNİN İNTERNET SƏHİFƏSİ". 2016-12-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-23.
  115. ↑ "Sədərək TM-nin Rəsmi Youtube Kanalı". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  116. ↑ "SƏDƏRƏK TM XƏRİTƏDƏ TAP (wikimapia.org)". 2017-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  117. ↑ Köhnə Bakı bulvarı – Foto [ölü keçid]
  118. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-12.
  119. ↑ Hacıbababəyov Qasımbəy / Red. C. Quliyev. — Azərbaycan sovet ensiklopediyası, 1987. — X. Cild. — S. 146.
  120. ↑ А. А. Гасанова. Сады и парки Азербайджана Arxivləşdirilib 2017-01-10 at the Wayback Machine / Под ред. проф. Ф. М. Гусейнова. — Баку: Ишыг, 1996. — 304 с.
  121. ↑ "Filarmoniya bağı". 2014-06-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-13.
  122. ↑ "Bakıya "çəkilmiş" dağ". news.lent.az. 2019-04-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
  123. ↑ "FƏXRI XIYABAN". www.azerbaijan.az. 2019-02-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
  124. ↑ "Fəxri xiyabanda "yaşayanlar..." – FOTOSESSİYA". apa.az. 2016-09-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
  125. ↑ "İlham Əliyev Bakıda Zabitlər parkının açılış mərasimində iştirak etmişdir". President.az (az.). 16 mart 2011. 2018-04-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 aprel 2018.
  126. ↑ "Bakının 12 əfsanəvi parkı". Azertag (az.). 28 iyun 2016. 2017-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 aprel 2018.
  127. ↑ "AMEA Mərkəzi Nəbatat Bağının rəsmi saytı". 2017-05-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-13.
  128. ↑ "AMEA portalında Mərkəzi Nəbatat Bağının səhifəsi". 2021-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-13.
  129. ↑ Эфендизаде Р. М. Архитектура Советского Азербайджана. — Стройиздат. — М., 1986. — С. 74.
  130. ↑ "Древние монеты в новом музее". 2021-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-14.
  131. ↑ "YAY!Gallery". 2021-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-14.
  132. ↑ Парк Филармонии в Баку
  133. ↑ "Дом поэзии "Вахид" закрывается". 2021-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-14.
  134. ↑ "Достопримечательности Баку. Филармония. Сад Филармонии". 2021-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-14.
  135. ↑ About Us — Structure Arxivləşdirilib 2018-10-13 at the Wayback Machine // Mərkəzin rəsmi saytı.
  136. ↑ "Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyin rəsmi saytı". 2017-07-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-14.
  137. ↑ "Azerbaycan Tarix Muzeyi". 2016-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-23.
  138. ↑ Böyük Sovet Ensiklopediyasında Mustafayev Rüstəm Mamed oğlu Arxivləşdirilib 2021-06-30 at the Wayback Machine məqaləsi
  139. ↑ Интервью директора музея Чингиза Фарзалиева. Наша коллекция насчитывает свыше 17 тысяч экспонатов Arxivləşdirilib 2018-02-05 at the Wayback Machine // газета : "Азербайджанские известия". — 2 марта 2012.
  140. ↑ В. Г. Власов. Большой энциклопедический словарь изобразительного искусства. — Лита, 2000. — Т. 1. — С. 534. — ISBN 5933630020
  141. ↑ Азәрбајҹан инҹәсәнәт музеји / Под ред. Дж. Б. Кулиева. — Азербайджанская Советская Энциклопедия: Главная редакция АСЭ, 1976. — Т. 1. — С. 144
  142. ↑ "Azərbaycan Xalça Muzeyinin rəsmi saytı". 2016-12-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-23.
  143. ↑ "Azərbaycan Xalça Muzeyinin qalereyası". 2008-10-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  144. ↑ "Xalça Muzeyinə yeni direktor təyin olundu". 2020-02-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  145. ↑ "Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Tarixi Muzeyi". 2010-08-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  146. ↑ "Azərbaycan muzeyləri (Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi)". 2016-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  147. ↑ "Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyi – Kolleksiya". 2022-08-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  148. ↑ "Azərbaycan Təbabəti Muzeyi". 2017-09-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  149. ↑ "Bakı Müadir İncəsənət Muzeyinin rəsmi saytı". 2017-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-23.
  150. ↑ Lider TV. "Tarixin yaddaşı İstiqlal Muzeyi" (az.). Youtube.com. 29.05.2018. 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-30.
  151. ↑ "Azərbaycan İstiqlal Muzeyi (foto)". 2011-11-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  152. ↑ "İstiqlal muzeyi". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  153. ↑ AMEA Əlyazmalar İnstitutuna Məhəmməd Füzulinin adının verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 13 sentyabr 1996-cı il tarixli Sərəncamı Arxivləşdirilib 2020-01-16 at the Wayback Machine — anl.az saytı
  154. ↑ "Miniatür kitab muzeyi". 2010-12-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  155. ↑ "gomap.az". 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  156. ↑ "Dünyada ilk və yeganə muzey". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  157. ↑ "Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu". 2018-07-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  158. ↑ Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi [ölü keçid]
  159. ↑ "Abdulla Şaiqin Ev Muzeyi". 2018-09-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  160. ↑ "Bülbülün xatirə muzeyi". 2022-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  161. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2017-09-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  162. ↑ "Cəfər Cabbarlının tərcümələri ilk dəfə toplu halda işıq üzü gördü". 2016-04-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  163. ↑ 1 2 Cəlil Məmmədquluzadənin ev muzeyi Bakıda məqaləsi, Naxçıvan Ensiklopediyası, AMEA, Bakı, 2002, səh 310
  164. ↑ "Cəlil Məmmədquluzadənin ev-muzeyi". 2018-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  165. ↑ Tərtibçi:A.Abdullayeva. "Azərbaycan maarifinin yorulmaz carçısı: Həsən bəy Zərdabi – 170" (PDF) (az.). 2012. 2016-05-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-08.
  166. ↑ "Mstislav Leopoldoviç Rostropoviç-XX əsrin ən dahi violençel ifaçısı,dirijor-89". Polemik.az.[ölü keçid]
  167. ↑ "Muzeylər (haqqında, telefonları, internet saytları)". Davam.az. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  168. ↑ "Məmməd Səid Ordubadinin Xatirə Muzeyi". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  169. ↑ "Məmməd Səid Ordubadinin Xatirə Muzeyi". 2012-05-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  170. ↑ "az.baku-art.com". 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  171. ↑ ""Rinay" Dünya Malakofauna Muzeyi". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  172. ↑ Səməd Vurğunun ev-muzeyinin yaradılmasının 40 illiyi qeyd olunub //525-ci qəzet.- 2015.- 5 dekabr. — S.15.
  173. ↑ "Samedvurgun.com". 2020-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  174. ↑ "Üzeyir Hacıbəyovun Ev Muzeyi". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  175. ↑ "Bakıda Səttar Bəhlulzadənin ev-muzeyinin yenidənqurmadan sonra açılışı olacaq". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  176. ↑ "Anspress.com – Bakıda müsəlman aləminin ilk dünyəvi qız məktəbinin açılmasından 110 il ötür". 2011-11-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  177. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2012-08-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-12.
  178. ↑ "Dahi bəstəkar Qara Qarayevin ev muzeyinin açılış mərasimi olub//"azertag.az"". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-20.
  179. ↑ "BAKIDA DAHİ BƏSTƏKAR QARA QARAYEVİN EV-MUZEYİ AÇILACAQDIR//"azertag.az"". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-20.
  180. ↑ "Əbədi ehtiramın daha bir ünvanı//"azerbaijan-news.az"". 2020-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-20.
  181. ↑ Е. И. Тамм. Энциклопедия туриста. — Большая Российская энциклопедия, 1993. — С. 174. — 607 с.
  182. ↑ Леонид Семенович Бретаницкий. Зодчество Азербайджана XII–XV вв. и его место в архитектуре Переднего Востока / Главная редакция восточной литературы. — Наука, 1966. — С. 401. — 556 с.
  183. ↑ Л. С. Бретеницкий, Б. В. Веймарн. Искусство Азербайджана IV–XVIII веков. — М., 1976. Стр. 64.

    В более выгодном положении находился только Баку. Перенесение в него в XV в. из Шемахи резиденции ширваншаха способствовало "кристаллизации" его основного ядра — "старого" города, так называемого Ичери-шехер или "Крепости"
  184. ↑ Сара Ашурбейли. Государство Ширваншахов / Главная редакция восточной литературы. — Элм, 1983.. — С. 111. — 341 с
  185. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-26.
  186. ↑ "АЗЕРБАЙДЖАН IV–XVIII веков" Л. С. Бретаницкий, Б. В. Веймарн Издательство "ИСКУССТВО ", Москва, 1976
  187. ↑ "Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower". Unesco.org. April 5, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 25, 2010.
  188. ↑ "Baku (Azerbaijan); Evaluation Report" (pdf). Unesco.org. July 25, 2013 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: November 25, 2010.
  189. ↑ Бретаницкий, Веймарн, 1976. səh. 106
  190. ↑ Левиатов, 1944. səh. 19
  191. ↑ Искусство Азербайджана Arxivləşdirilib 2016-04-11 at the Wayback Machine Всеобщая история искусств. — Искусство, 1961.. — Т. 2-й. — С. 113.
  192. ↑ "BUXARA KARVANSARAYI" ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  193. ↑ Ələki Karvansarayı [ölü keçid]
  194. ↑ "MULTANI KARVANSARAYI" ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  195. ↑ A. A. Salamova, B. A. Sadıxov – Multanı Karvansarasında bərpa işləri, Azərbaycan abidələri, I, Bakı, 1984, səh 95
  196. ↑ "Qasım bəy hamamı" ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  197. ↑ Брeтaницkий Л. С. Зoдчeствo Aзeрбaйджaнa XII–XV вв. и eгo мeстo в apxитekтурe Пepeднeгo Boстoka / Глaвнaя peдakция вoстoчнoй литepaтуры. — М.: Hayka, 1966. — С. 400. — 556 с.
  198. ↑ "HACI BANİ HAMAMI" ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  199. ↑ Sultanova, P. Cismani paklıq mənbəyi mənəvi-mədəni dəyərə çevriləndə…: [XVI əsr memarlıq abidəsi olan Hacı Qayıb hamamı haqqında] //525-ci qəzet.- 2011.- 13 may.- S. 6.
  200. ↑ "Ağa Mikayıl hamamı" (az.). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  201. ↑ APA TV. "Hamam hamam içində - İçərişəhərdəki qadın hamamından reportaj" (az.). Youtube.com. 27.08.2016. 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-02.
  202. ↑ Qobustan dövlət tarixi-bədii qoruğu ərazisində yerləşən tarixi və mədəni sərvətlərin qorunması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI [ölü keçid]
  203. ↑ "Rüstəmov Cəfərqulu. Qobustan dünyası. — B.; Azərnəşr, 1994" (PDF). 2022-06-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  204. ↑ "Qobustan qaya rəsmləri". 2015-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  205. ↑ "Гала-государственный историко-этнографический заповедник". http://www.prehistour.eu/. 2017-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  206. ↑ "Səda – Qala Dövlət Tarix Etnoqrafiya Qoruğunda Novruz şənliyi keçirilib". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  207. ↑ Fariz. "Atəşgah məbədi"ndə yeni muzey ekspoziyasının təqdimatı //Mədəniyyət.- 2015.- 20 may.- S.11.
  208. ↑ "Atəşgah". 2013-10-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  209. ↑ "Yaponiyalı nazirin arvadı Bibiheybət məscidini ziyarət etdi". 2020-12-05 tarixində arxivləşdirilib.
  210. ↑ "İranın vitse-prezidenti Bakıda Bibiheybət məscidini ziyarət edib". 2016-11-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  211. ↑ "Baş Nazirin xanımı Bibiheybət məscidində oldu". 2014-09-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  212. ↑ "CÜMƏ MƏSCİDİ VƏ MİNARƏ" ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  213. ↑ "İçərişəhər "Cümə" məscidi" ( (az.)). scwra.gov.az. 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  214. ↑ Bakının simasında görünən və görünməyən məscidlər
  215. ↑ Mədəniyyət obyektləri: Təzəpir Arxivləşdirilib 2015-04-05 at the Wayback Machine. mct.gov.az (az.)
  216. ↑ "Misilsiz memarlıq incisi Təzəpir". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  217. ↑ "Təzəpir məscidi scwra.gov.az". 2022-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  218. ↑ Heydər məscidi açıldı (FOTO) — ANSPRESS. COM Arxivləşdirilib 2015-07-17 at the Wayback Machine — Xəbərin onlayn yayımlanma tarixi: 26.12.2014 14:57; Yoxlanılıb: 15.02.2015
  219. ↑ İlham Əliyev Bakıda Heydər məscidinin açılışında iştirak edib — www.president.az Arxivləşdirilib 2021-07-25 at the Wayback Machine — Xəbərin onlayn yayımlanma tarixi: 26 dekabr 2014, 14:40; Yoxlanılıb: 15.02.2015
  220. ↑ ""Heydər məscid"nə imam və axund təyin olundu" (az.). lent.az. 2016-01-22. 2016-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-27.
  221. ↑ "İlham Əliyev Nardarandakı "Rəhimə Xanım" məscid-ziyarətgah kompleksi ilə tanış olub". president.az. 21 iyun 2016, 13:30. 2020-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyun 2016.
  222. ↑ "6 əsrə yaxın tarixi olan Tuba Şah məscidi – FOTOREPORTAJ". 2021-01-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  223. ↑ "Ziya Bünyadov, Azərbaycan Atabəylər dövləti" (PDF). 2010-06-12 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  224. ↑ C. Qiyasi, Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 43.
  225. ↑ "Məhəmməd məscidi. icherisheher.gov.az". 2009-11-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  226. ↑ ""Sınıq Qala" Məhəmməd məscidi scwra.gov.az". 2017-11-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-27.
  227. ↑ "İÇƏRİŞƏHƏRİN MƏHƏMMƏD MƏSCİDİ: KONSERVASİYA BAŞA ÇATIB. İCMA MƏSCİDƏ QAYITMAYIB" ( (az.)). mediaforum.az. 2011-05-25. 2015-10-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-09.
  228. ↑ "ŞEYX İBRAHİM MƏSCİDİ" ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  229. ↑ "AŞUR MƏSCİDİ" ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2016-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
  230. ↑ C. Qiyasi. "Nizami dövrünün memarlıq abidələri". Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 47
  231. ↑ "Hacı Əjdərbəy məscidi". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  232. ↑ "Sərəncam". 2021-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  233. ↑ "Sərəncam imzalayıb". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  234. ↑ "Məscidin bərpası". 2010-05-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  235. ↑ "Jen Mironosits" pravoslav kafedral kilsəsi Arxivləşdirilib 2022-07-24 at the Wayback Machine. scwra.gov.az (az.)
  236. ↑ "Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsində görüş". 2020-08-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  237. ↑ "Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsi". 2022-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  238. ↑ Храм Непорочного Зачатия Пресвятой Девы Марии Arxivləşdirilib 2011-08-23 at the Wayback Machine  (rus.)
  239. ↑ Зейналова, Судаба. Немцы на Кавказе (PDF). Bakı: Mütərcim. 2009. 2019-12-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  240. ↑ Гумбатова, Тамара Филипповна. Баку и немцы. Bakı. 2008. səh. 462.
  241. ↑ ""Avropa və Gücüstan yəhudiləri"nin sinaqoqu". Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi. 2021-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  242. ↑ "В Баку открыта новая синагога ашкеназских (европейских) и грузинских евреев". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  243. ↑ "New Jewish Synagogue Opens in Baku". Azerbaijan International. 2017-12-03 tarixində arxivləşdirilib.
  244. ↑ "Places of Worship in Baku, Synagogues". 2021-04-13 tarixində arxivləşdirilib.
  245. ↑ 1 2 ""Dağ yəhudiləri"nin sinaqoqu". Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi. 2018-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-07.
  246. ↑ Qarabağ FK. "«QARABAĞ»IN YENI STADIONU RƏSMƏN BU TARIXDƏ AÇILACAQ" (az.). 9 avqust 2015. 2016-06-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-26.
  247. ↑ ""Azərsun Arena" sükuta qərq olub: faciə qurbanları üçün" (az.). Futbolinfo.az. 2015-12-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-14.
  248. ↑ ""Qarabağ"ın yeni stadionu – "Azərsun Arena"" (az.). İstifadə tarixi: 2015-09-26.[ölü keçid]
  249. ↑ "«QARABAĞ»IN YENI STADIONUNA «AZƏRSUN ARENA» ADI VERILDI" (az.). İstifadə tarixi: 2015-09-26.[ölü keçid]
  250. ↑ ""Qarabağ"ın "Azərsun Arena"da ilk qələbəsi" (az.). Derbi.az. İstifadə tarixi: 2015-12-26.[ölü keçid]
  251. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-01.
  252. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2013-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-01.
  253. ↑ 1 2 UEFA EURO 2020 evaluation report Arxivləşdirilib 2014-09-15 at the Wayback Machine UEFA
  254. ↑ 1 2 "Baku to host 2019 UEFA Europa League final". UEFA (ingilis). 2017-09-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 sentyabr 2017.
  255. ↑ "Heydər Əliyev adına İdman və Konsert Kompleksinin rəsmi saytı". 2011-05-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-12.
  256. ↑ "FIFA satisfied with Azerbaijan's preparation for World Championship – 2012". 21 February 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 May 2011.
  257. ↑ 1 2 "В Баку будут построены новые стадионы - ФОТО". 30 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 July 2011.
  258. ↑ "Hakimin adını daşıyan yeganə futbol arenası".[ölü keçid]
  259. ↑ fina.org
  260. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-21.
  261. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2015-09-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-21.
  262. ↑ "İlham Əliyev Bakı İdman Sarayında yenidənqurma işlərinin gedişi ilə maraqlanıb". president.az. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi internet saytı. 03 fevral 2015, 15:00. 24 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 may 2016.
  263. ↑ "Bayıl stadionunda yubiley". 2013-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-05.
  264. ↑ "fussballtempel". 2013-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-05.
  265. ↑ "Milli Gimnastika Arenasının rəsmi saytı". 2022-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-21.
  266. ↑ Orujova, Nigar. "Baku City Circuit unveils logo". Azernews. 30 October 2015. 7 November 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 mart 2016.
  267. ↑ "Азад Рагимов рассказал о примерной трассе бакинского этапа Формулы-1" [Azad Ragimov told about approximate track of Baku Formula 1 race] (Russian). 2014-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 mart 2016.
  268. ↑ https://news.milli.az/sport/443772.html Arxivləşdirilib 2022-03-25 at the Wayback Machine Bir gün qaldı…
  269. ↑ http://xezerxeber.az/Web%20TV/19787.html Arxivləşdirilib 2023-07-01 at the Wayback Machine Bakı Şəhər Halqası belə tikildi
  270. ↑ https://www.bakucitycircuit.az/az/yaris/halqa-uzr-bldci Arxivləşdirilib 2023-07-01 at the Wayback Machine Halqa üzrə bələdçi
  271. ↑ İlham Əliyev Veloparkın açılışında iştirak edib Arxivləşdirilib 2020-11-24 at the Wayback Machine. president.az, 13. may 2015 (az.)
  272. ↑ İlham Əliyev "Azəryol" voleybol klubunun inzibati binasının, voleybol meydançasının və "Azəryol" hotelinin açılışında iştirak etmişdir president.az Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine (az.)
  273. ↑ "Ильхам Алиев принял участие в открытии административного здания, волейбольной площадки волейбольного клуба "Азерйол" и отеля "Азерйол"". 2020-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-23.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]