Tuva dilində yazı əvəzinə, cazı işlədilir. Cızmaq feili ilə bağlıdır. Azərbaycan dilində filankəsin üzünü ülgüclə yazıblar tipli cümlələr işlədilir
Lampaların piltəsinin neçə sapdan toxunması ilə bağlı olaraq onlara yeddilik,onluq, otuzluq və s. adlar veriblər
Dilimizdə yetmək feilinin bir mənası “dartmaq” kimi açıqlanıb. Yedək həmin feildən əmələ gəlib: “nəyisə, kimisə dartıb arxasınca aparmaq” deməkdir
Bu şəhər 1723-cü ildə I Pyotr tərəfindən yaradılıb və xanımı I Yekaterinanın şərəfinə belə adlandırılıb (burq almanca şəhər deməkdir)
Mənbələrdə əkə, ağa, yekə, qağa sözlərinin mənaları “böyük” kimi açıqlanıb. Deməli, bunların kökü ağ sözü (yuxarı, uca) ilə bağlıdır
Əsli yekəyanadır (müqayisə et: saymaz+yana...), yekəcəsinə deməkdir və lovğa anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov
Yunanca “işıq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Oxun qanadı”dır və onun uzağa getməsinə şərait yaradır. Xəstə Qasım yazırdı: Bir igidin dövlət-varı olmasa, yeləksiz ox kimi çovar (əsli: ciuvar) dey
Bəzi türk dillərində cilim, celim, cilen, celin kimi işlədilir. Ci(ce) isə “su” deməkdir. Cibin - höyüş deməkdir
Yelmək feili olub, sürüşkən qəlibi üzrə də yelkən əmələ gəlib. Silah növü olan yay-oxda da yelək var
El arasında “qamqalaq” da deyirlər. M.Kaşğari də qamğaq kimi verilib. Ruslar “перекати-поле” deyirlər
Tüpür-cək qəlibi üzrə yellən-cək sözü də yaranıb, külək mənası ilə deyil, surət anlamı ilə bağlıdır (yelləncək həmişə sürətlə bağlı olur)
Yel sürətlə getməkdir, maya isə dişi dəvəyə deyirlər, “sürətlə gedən dəvə” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Pazə hissəsi farscadır, badbezen (külək vuran) sözünün bezən hissəsi ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Özbəklər buna “bodrinq” (bad - külək?) deyirlər. Çərpalaq farsca “4-cü yarpağı açan zoğ” deməkdir. Görünür, yelpənək “körpə xiyar” deməkdir
Mənbələrdə yelpi (обмаихваться), yelpiku (веер) sözləri var. Deməli, sözün törəmə kökü “yelpi”dir, həmin feildən yelpik ismi əmələ gəlib, ilk kökü is
Deyim qəlibi üzrə ye-yim şəklində olub. Sonra -yim şəkilçisindəki ilk iki səs ixtisara düşüb və kəlmə yem formasında sabitləşib
Bütün yeməli meyvələrin ümumi adı olub, yemək feili ilə bağlıdır. İndi iki sözdə (yemiş, yəni qovun və yemşən) qalır
1. Tarixən feili bağlama kimi formalaşıb, “qayıtmaq” mənasında yan feili qeydə alınıb. Yenə həmin sözlə bağlıdır
“Yeni su, yeni çay” deməkdir. Fasmer yazır ki, ruslar bu çayın adını bir qəbildən eşidib və işlətməyə başlayıblar
Güman edirik ki, yer və yerimək sözləri etimoloji baxımdan eyni kökə malikdir. Məlumdur ki, yer və göy sözləri bir-birinin antonimidir
Aralanmaq feili ilə bağlıdır, indi rus dilində “qarışıqlıq” mənasıda işlədilir. Qədimdə “qarşıqlıq salanları aralamaq” mənasında işlədilib
Və bağlayıcısı ərəb mənşəlidir, bizdə onun yerinə ma(mə) bağlayıcısı olub. Az-maz (az-ma-az), darmadağın (dar-ma-dağın) sözlərində özünü saxlaya bilib
Mənbələrdə həvəs göstərmək, istəmək kimi açıqlanıb. Yerimək (bətndə dölün tərpənməsi) sözü ilə heç bir əlaqəsi yoxdur, çünki proses (həvəs) tərpənmədə
Bərk-i-mək qəlibi üzrə yer kəlməsindən əmələ gəlib. Qədim mənası “yer dəyişmək” deməkdir. Yer mənasında oru (or) sözü, türkmənlərdə indi də işlədilir
Qədimdə nüfuzlular “tör”də (başda), adi adamlar isə “il”də (aşağıda) oturublar. Hər kəs öz yerini bilib
Əsir sözünün dəyişmiş formasıdır, mənbələrdə “невольный”, “пленник” kimi açıqlanıb. Rus dilinə də keçib və есырь kimi işlədilir
Yetikmək feilindən kəsik qəlibi üzrə əmələ gəlib. “Filankəsə yetikliyin varmı?”deyirik. Yetik “tanıma”, “bələdolma” (əlaqə) deməkdir
Ərəblərdən keçib, türk dillərində onun yerinə öksüz kəlməsi işlədilib. Əri olmayan (dul) qadına da öksüz qadın deyiblər
1517-ci ildə alman rahibi Martin Lüter katolik və protestantların bir-birindən qəti surətdə ayrılmaları ilə nəticələnən münaqişənin təşəbbüskarı qismi
Qədim mənbələrdə iyər (əyər) kimi verilib. İyərqə isə əymək şəklində izah olunub. Yəhər sözü əyri sözü ilə kökdaşdır, onun dəyişmiş formasıdır
İuda (iudizm sözün xatırlayın) sözünün dəyişmiş formasıdır. Güman ki, cuhud sözü ilə eyni kökə malikdir
Bibliyada İohan kimi verilmiş sözün ərəb variantıdır. Yaqub isə eyni qayda ilə Yakov sözünün dəyişmiş formasıdır
Farscadır, ət xörəyinin (pörtləmə) adıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Yığmaq feilindən düzəlib. Xırmanda dəni, qışda qarı bir yerə yığmaq üçün istifadə olunan alət adıdır
Qərb dialektlərində iqbal sözü bu cür tələffüz edilir, ərəbcədir, istiqbal kəlməsi ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov
Yığmaq feilindən və ərəb mənşəli olan cəm kəlməsindən əmələ gəlib. Sinonimlər birləşməsidir. (Bəşir Əhmədov
Məclis kəlməsinin sinonimidir, yığmaq feili zəminində əmələ gəlib. Sözün əsli yığ-ın-aq kimi olub, -ın şəkilçisi “biçin” qəlibi üzrə isim düzəldib, -a
“Bütün günahlarını mənim üstümə yıxma”, - deyirik. Mənbələrin araşdırılması göstərdi ki, buradakı yıxmaq sözünün əsli yığmaq olub
Maqazanik göstərirdi ki, Anadolu türklərində yılmaq feili var və qorxmaq sözünün sinonimidir. Yılmaz adı həmin feillə bağlıdır, mənası “qorxmaz” demək
Dağıtmaq kəlməsindən darmadağın, bağırmaq feilindən bar-barbağırmaq əmələ gəldiyi kimi “yığışmaq”dan da yır-yığış sözü törəyib
Kök “yerimək”, “hərəkət etmək” anlamını əks etdirən yır (yor) hissəsidir. Qovurğa qəlibi üzrə yırğa, ondan da yırğala sözü əmələ gəlib
“Двигать” mənasını əks etdirən ırna (yırna) sözümüz olub. Yelləncək sözünün sinonimi kimi ırğanda kəlməsi də qeydə alınıb
Cırıq sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Etimoloji cəhətdən düzəltmə sözdür. Kökü yoğfeildir, yoğmaq “dolmaq” anlamında işlədilib. Yoğun sifətdir “üstün” “yaxın”, “sərin” sözlərinin qəlibi üz
Dialektlərdə “işi yoğunutma” deyirlər. Söz belə yaranıb: yoğun+ad= толстетъ (müq. et: yox+ ad= исчезатъ) yoğunad kəlməsi yoğunud şəklinə düşüb
Yoğurmaq“qarışdırmaq” deməkdir.Yoğurğuc isə “мешалка”dır, “oxlov”dur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qədim mənası “qarışdırmaq” deməkdir. Bir vaxtlar qatıq əvəzinə yoğurt işlətmişik (“südlə mayanın qarışığı” deməkdir)
Qədimdə qatıq anlamında işlədilib, mənası “qarışıq” deməkdir (yoğurmaq qarışdırmaqdır). (Bəşir Əhmədov
“Yox olmaq” deməkdir.Ton-ad sözü “одеватъ” deməkdir. -ad şəkilçisi adlardan feil düzəldib. (Bəşir Əhmədov