1. Kök “yox”dur, -su feil düzəlib (Anadolu türklərində yox-su-maq feili var), qax-sı-maq qəlibi üzrə yaranıb
Əsli ağuş olub, eniş kəlməsinin antonimi kimi yaranıb. Ağ “yuxarı qalxmaq” deməkdir, ağuş isə “aşağıdan yuxarı gedən” anlamını əks etdirir
Əsli yor (yörelqe,oruq kimi də işlədilib) kimi olub. Yerimək, yüyürmək sözü ilə də bağlıdır. Yəni yol yerimək (hərəkət, gediş-gəliş) üçün nəzərdə tutu
Sinonimlər birləşməsidir. İz sözünün “yol” mənası mənbələrdə qeydə alınıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Qısğac” (kəlbətin), “yonğac” (rəndə), “burğac” (şurup) sözləri ilə yolğuc (indi ülgüc kimi işlədilir) sözləri struktur baxımından eyni olub
1. Bəzi türk dillərində (məs. Qaqauz dilində) ruscaya заражаться kimi tərcümə olunub, ehtimal ki, il kökündən yaranıb (ilişmək kəlməsini yada salın)
Yüli (бритъ), yülikü (ülgüc), yülük (бритый) sözləri qohumdur. Filankəs yoluğun biridir deyirlər. Yoluq sözü qırxmaq sözü ilə semantik yaxınlığa mal
Nalbənd alətidir, “qıracaq” da deyirlər (atın dırnağı yonurlar). Yonmaq sözündən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov
Feildən düzəlmiş isimdir, yonmaq feili ilə bağlıdır. Rəndənin yonduğu qırıntılara deyirlər. (Bəşir Əhmədov
Lələk, tük, qıl mənalarını əks etdirən yük sözü olub. Yolmaq, qırxmaq yerinə yunlamaq işlədilib. Güman ki, yun sözü yonmaqla bağlıdır, “çıxarılan his
Yonmaq feilindən düzəlib. Yon-ta “azca yonmaq” deməkdir. Ondan eşələ qəlibi üzrə yontala əmələ gəlib
Sözün kökü yonmaq feili ilə bağlıdır. Səpələmək qəlibi üzrə intensivlik bildirən -ala şəkilçisinin köməyi ilə yon(t)ala sözü əmələ gəlib
Atın həm qabaq, həm də dal ayaqlarını soldan eyni zamanda atmaqla olan yeriş növüdür. Növbə ilə sonra sağ ayaqlar işə düşür
Yörgə feilindən əmələ gəlib. “Yörgə”nin mənası bürünmək, bələnmək (yürgək) demək olub. Beşiyə “yüyürük” deyirik və hərəkətlərlə (yerimək, yellənmək)
Qaqauz dilində arğın sözü “zəif” mənasında işlədilir. Arqımaa feili isə arıqlamaq kimi açıqlanıb. Deməli, arıq və arğın sözləri eyni kökdən əmələ gəl
Yerimək kəlməsi ilə qohumdur. Canlı varlıqlar çox yeridikdə, hərəkət etdikdə yorulur. Deməli, yorulmaq yeriməyin (hərəkətin) nəticəsi ilə bağlıdır
Yırtmaq sözünün dəyişilmiş formasıdır (bağırmaq və böyürmək, çağırmaq, çığırmaq tipli sözlərin qəlibi üzrə əmələ gəlib)
Bu alınma sözdür, bizdə oynaq kəlməsi işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dovşan sözü ilə qohumdur. Dovşan dişlərini bərkitmək üçün yovşanla da qidalanır. Dovşan ən çox yovşan olan yerdə yaşayır (rəngləri uyğun olduğundan ya
Dilimizdə “развязать” anlamını verən yaz, yoz, çöz (hamısı eyni sözdür) sözləri olub, çiçək açıldı yerinə “çiçək yazıldı” deyiblər
“İşi yönünə qoy” deyirik. Yön “способ” deməkdir. Yöndəm, yöndəmsiz sözləri də buradandır. (Bəşir Əhmədov
Yön sözü mənbələrdə “üsul” anlamında işlədilib. Yöndəm isə “üsullu”, “qolaylıq”, “səliqə” deməkdir. Yöndəmsiz sözü “səmtsiz”, “uyğun olmayan” mənas
Ön (qabaq tərəf), yönəlmək, göndərmək sözlərinin kökdaşlığı barədə fikir söyləməyə dəyər. “Göndər”in əsli yöndər kimi olub (yönəltmək
“Ətraf” deməkdir. Yan sözü ilə semantik qohumluğu var. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Eşük (örtük, qapı), eşü (bürümək) sözləri ilə qohumdur, “gizlətmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dilimizdə eyni kökə malik olan yuban və yubat feilləri var. Sözün kökü indi müstəqilliyini itirmiş yuba feilidir və mənbələrdə, rus dilinə “избегать”
Yuvxa kimi də işlədilib, qalın kəlməsinin antonomidir (yastı sözü ilə qohumdur), nazik isə yoğun sözünün antonimidir
Qədim kökü ağ kəlməsindən ibarətdir. Sonra həmin söz yux, yük (yüksək) formalarına düşüb. Yuxarı sözü yux və arı (yer) hissələrindən ibarətdir, yüksək
Sözün kökü “u”dur, ondan uyumaq (udımaq forması da mövcud olub) feili əmələ gəlib. Söz uyxu kimi olub, sonra yuxu şəklini alıb
İki yozumu var: a. Bədəni lüt olduğu üçün yoluq (yolğun, yulğun) adlanıb. b. Yaxşı yandığı üçün yalov (od) sözü ilə bağlıdır
Bu feil mənbələrdə cumaq kimi verilib. Cu isə “su” deməkdir. Deməli, yumaq sözü su ilə bağlıdır. Eləcə də cummaq (özünü suya atmaq), çamır (suyu çox o
Qədim Yunanıstanın ən böyük həkimi Hippokrat olub. O, davamçıları ilə sağlamlıq və xəstəliklərin ilk ümumi nəzəriyyəsini işləyib hazırlamışdı
Yumaq (ip), yumurta, yumru, yumruq sözləri ilə eyni kökdən törəyiblər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Bu əşya zahiri formasına görə belə adlanıb: “yumru olan” deməkdir. Əsli yumurğa kimi olub. Qovurğa qəlibi üzrə yaranıb
Yolmaq, yonmaq kəlmələri ilə kökdaşdır. Rus dilindəki руно sözü də рвать kəlməsi ilə qohumdur. Yun (tük, qıl və s
Yəhudicə “göyərçin” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Bu, naqqa balığının (balinanın, yəni kit adlanan su heyvanının bir növü olan delfinin) qədim adıdır. Əfsanəyə görə, həmin balıq Yunisi (yəhudi peyğəmb
Belə güman edirəm ki, yer kəlməsi ilə qohumdur, “yaşayışyeri” deməkdir. Sondakı samit nədir? - sualı qaranlıq qaldığından şərh mübahisəlidir
Ərəbcə “hüzn” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qaynaqlarda yuvmaq feili var və ruscaya кружить, вертеть, катить kimi tərcümə olunub. Quşun yuvası da dəyirmi olur
Sözün kökü yuva (dəyirmi olan) kəlməsidir. Əsli yuvalayu (yuva sayağı, yəni dəyirmi) kimi olub. (Bəşir Əhmədov
Mənbələrdə suqunmaq variantı da mövcuddur. Deməli, “su” anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Вьюк şəklində rus dilinə də keçib. Kəlmənin qədim mənası “üstünə qoyulan” (yükləmək) deməkdir və o, yüksək sözü ilə kökdaşdır
Kökü “yük”dür (yoq kəlməsinin dəyişmiş formasıdır), -sə şəkilçisi ondan yüksəmək feilini əmələ gətirib
Əsli “yun saqqal olmaq”dır. Mənası “saqqalın hörməti heyvan yununun qiyməti qədərdir” demək olub. (Bəşir Əhmədov
Yünləmək (yunlama) sözü “tük yolmaq”, “məhv etmək” anlamında işlənib. Bitləmək “biti tapıb öldürmək” deməkdir
Ürgə kimi də işlədilir, yerimək, yürümək, yorğa kimi sözlərlə qohumdur. İkiyaşlı və gözəl yerişli ata deyirlər
Beşik sözünün sinonimi yüyrük sözüdür və yerimək (yüyürmək, hərəkət etmək) feili zəminində yaranıb, yürgək isə bələk sözünün sinonimidir
“Kitabi-Dədə Qorqud”da işlədib: Ata adını yürütməyən xoyrad oğul... Ör sözündəndir, mənası “yüksək”, “hündür”, “yuxarı” deməkdir
Mənbələrdə çətkən kimi də qeydə alınıb, çəkmək feili ilə bağlıdır (qantarğanın qoluna, yəni əldə tutulan qayış hissəsinə deyirlər)