BİTƏRƏFLİK

Bitərəflik (alm. Neutralität‎, lat. neuter — nə o, nə də digəri ) — beynəxalq hüquqda müharibədə iştirak etməməkdir, sülh zamanını isə hərbi alyanslarda iştirak etməməkdir. Beynəlxalq hüquqda neytrallıq digər güclər arasında müharibədə iştirak etməyən dövlətin mövqeyidir. Beynəlxalq neytrallıq hüququ digər dövlətlər arasında müharibə zamanı neytral dövlətlərin və ölkələrin hərəkətlərinə üç məhdudiyyəti ehtiva edir: döyüşən tərəfləri öz silahlı qüvvələri ilə təmin etməyin; ərazinizi döyüşən tərəflərin istifadəsinə verməyin (baza, tranzit, uçuş və s.); silah və hərbi malların tədarükü zamanı tərəflərdən heç birinə qarşı ayrı-seçkilik etməmək (yəni məhdudiyyətlər ya eynidir, ya da ümumiyyətlə yoxdur). == Tarixi == Neytrallıq anlayışı qədim dünyaya yad idi; Orta əsrlərdə dövlətlər arasında ümumi dini-mədəni istəklərə və kommersiya maraqlarının inkişafına əsaslanan ünsiyyət qurulsa da, buna baxmayaraq, xüsusilə dəniz müharibəsində bitərəf tərəfin hüquqlarına heç də həmişə riayət edilmirdi. Yalnız XVI əsrdən başlayaraq, müharibə edən tərəflər arasında silahlı mübahisəyə faktiki müdaxilə etməmək kimi neytrallığa dair fikirlərdə daha çox sabitlik yaranmışdır. Bununla belə, bu müdaxilə qeyd-şərtsiz deyildi, çünki neytrallıq onun tərəfindən birbaşa hərbi əməliyyatlar başlamadan və ya 5 iyun 1797-ci il tarixli təlimatda deyildiyi kimi, neytral dövlətdən döyüşən tərəfə qismən yardım göstərmək imkanı verirdi. Qraf Panin, rus korpusunun Fransaya qarşı II Yekaterinaya göndərilməsinə haqq qazandıraraq, belə bir kömək etdi “Köməkçi dövləti ümumi işin bərqərar olması üçün tədbirləri o dərəcədə gücləndirməyincə, onu döyüşən hesab etmək hüququnu vermir.” Neytrallıq anlayışından irəli gələn neytral ticarət hüquqlarını müəyyən edən əsas qədim (XI-XIV əsrlər) İspan dəniz gömrükləri kolleksiyası “Consolato Del Mare” idi ki, bu da aşağıdakı qaydaları müəyyən etmişdir: neytral bayraq düşmənin yükünü əhatə etmir, buna görə də müsadirə oluna bilər; düşmən gəmisindəki neytral əmlak müsadirə olunmur; neytral sahibi döyüşən tərəfin əsir götürdüyü gəmini ala bilərdi. == Tarixdə bitərəflik == === Qədim dünya === E.ə.