cümə, Толковый словарь азербайджанского языка. Obastan - онлайн словари, справочники и энциклопедии.

Molla Cümə

Molla Cümə (tam adı: Süleyman Salah oğlu Orucov; d. 1854, Aşağı Layısqı, Nuxa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası — ö. may 1920, Aşağı Layısqı, Nuxa qəzası, Azərbaycan SSR) — Azərbaycan aşığı və şairi. Molla Cümənin həyatı haqqında ən səhih mənbə şeir və dastanlarıdır. Molla Cümənin anadan olma tarixi indiyə qədər təxmini qeyd edilmişdir. O, 1854-cü ildə Nuxa qəzasının Aşağı Layısqı kəndində anadan olmuşdur. "Molla" təxəllüsünü ona savadlı olduğu üçün verilmişdir. Molla Cümənin əsas peşəsi əkinçilik olmuşdur. Qax, Zaqatala, Balakən varlılarının zəmisində biçin biçmiş və bundan aldığı zəhmət haqqı ilə ailəsini dolandırmışdır. Molla Cümə ilk təhsilini Aşağı Göynük kəndində İbrahim Əfəndizadənin mədrəsəsində almışdır.

Kordova Cümə məscidi

Kordova məscidi-kafedralı(isp. Mezquita-Catedral de Córdoba) — Kordova əmiri I Əbdürrəhmanın xanımının şərəfinə tikdirdiyi məscid (isp. Catedral de Nuestra Señora de la Asunción) İspaniyanın Əndəlüs bölgəsində yerləşən daha sonra Müqəddəs Məryəm Kafedralı kilsəsi adlanan Kordova Yeparxiyasının Katolik Kafedralı. Quruluşca Mavritaniya memarlığının qazanılmış abidələrindən biri olaraq qəbul edilir. Ənənəvi hesaba görə,daha öncə,kiçik bir Vestqot krallığı kilsəsi,Bazilika memarlıq üslubundakı Müqəddəs Vikent Lerinski Katolik kilsəsi olmuşdur .784-cü ildə I Əbdülrəhman, sonrakı müsəlman hökmdarları tərəfindən xeyli genişləndirilən Böyük Məscidin inşasını əmr edir. Kordova, Rekonkista dövründə 1236-cı ildə xristianlar tərəfindən ələ keçirilir və bina Roma Katolik Kilsəsinə çevrilir, daxili interyerinin bazilika memarlıq planına uyğunlaşması ilə XVI əsrdə tam olaraq İntibah dövrünün tələblərinə uyğun xristian kilsəsinə məbədinə çevrilməsi yekunlaşır. 2000-ci illərin əvvəllərindən bəri Kordova Kafedralındakı müsəlman icmasına burada namaz qılmaları üçün icazə verdilər . Bu müsəlman icması həm İspaniyadakı, həm də Vatikandakı kilsə rəhbərliyi tərəfindən dəfələrlə rədd edilmişdi. == Mənşəyi == Ümumiyyətlə inanılır ki,Məscid-Kafedral əvvəlcə Müqəddəs Vikentiy Lerinski monastrı olmuş, Pireney yarımadasının ərəblər tərəfindən fəthindən sonra, müsəlmanlar və xristianlar tərəfindən bölüşdürüldü. Tikilinin bucürə paylaşmasının təşkili 784-cü ilə qədər davam etdi,tikilinin xristianlara aid hissəsinin I Əbdürrəhman tərəfindən satın alındıqdan, sonra orijinal quruluş sökülməyə və yerində Kordovanın möhtəşəm məscidini tikilməyə başladı.

Kurçaloy cümə məscidi

Küntə Hacı Kişiyev adına Kurçaloy cümə məscidi (çeç. Куршлойн гIалар Киши Кунт-Хьажи цӀарах маьждиг) — Çeçenistan Respublikasının Kurçaloy şəhərinin tarixi mərkəzi hissəsində yerləşən müsəlman dini ibadətgahı. Məscid cümə məscidi statusuna malikdır. Burada eyni vaxtda 5000-ə qədər insanın ibadət etməsi üçün şərait vardır. == Tarixi == Kurçaloydakı köhnə məscidin banisi Küntə Hacı Kişiyevdir (1796–1867). Yerli tarixçilərin fikrincə, ilk köhnə Kürçaloy məscidi təxminən 1840-cı illərdə tikilmişdir. Məscid əvvəlcə kiçik bir ibadət evi idi. Sonra bir neçə dəfə genişləndirilərək yenidən inşa edilmişdir. 2007-ci ildə Çeçenistan Respublikasının Prezidenti Ramzan Kadırov məscidin genişmiqyaslı yenidən qurulması təşəbbüsü ilə çıxış etdi. 2008-ci ildə yeni məscidin tikintisinə başlanıldı.

Mayrtup Cümə Məscidi

Tamerlan Musayev adına Mayrtup cümə məscidi (çeç. Майртупар маьждиг Тамерлан Мусаев цӀарах дина) — Çeçenistan Respublikasının Kurçaloyevski rayonu Mayrtup kəndində əsas cümə məscidi. Məscid eyni vaxtda 5000-ə qədər insanın ibadət etməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. == Tarixi == 1883-cü ilə qədər Mayrtup kəndində 7 məscid, o cümlədən, əsas Cümə məscidi və 6 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərirdi. 2019-cu ildə Mayrtup kəndində Tamerlan Musayev adına məscidin təməli qoyulmuş, tikintisi 2020-ci ilin noyabrında başa çatdırılmışdır. Məscid 20 noyabr 2020-ci ildə açılmışdır. Kənd sakinləri məscidin təntənəli açılışına toplaşmış, tədbirə Çeçenistan Respublikasının əsas rəsmiləri gəlmişdilər. Çeçenistan Respublikasının başçısı Ramzan Kadırov rəsmi mərasimdə çıxış etmişdir. Açılışdan sonra rəsmi qonaqlar yerli sakinlərlə birlikdə yeni məbədin divarları arasında ilk cümə namazını qılıb. Məscid 2019-cu ilin iyulunda Rostov vilayətində qəza nəticəsində həlak olmuş Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin Şali rayonu İdarəsinin keçmiş rəisi Tamerlan Musayevin adını daşıyır.

Moskva Cümə Məscidi

Moskva Cümə Məscidi — Rusiyanın Moskva şəhərindəki ən böyük və əzəmətli məscidi. == Yenidənqurma və bərpa işləri == 2015-ci il sentyabrın 23-də məscidin yenidənqurma və bərpa işlərindən sonra açılışı olub. Açılış mərasimində Rusiya prezidenti Vladimir Putin, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, Fələstin Dövlət Başçısı Mahmud Abbas da iştirak edib. Tədbirə Tatarıstan prezidenti, Çeçenistan, Dağıstan, eləcə də Rusiyanın digər subyekt başçıları, Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri Polad Bülbüloğlu, Moskva meri Sergey Sobyanin, Ümumrusiya azərbaycanlılar Konqresinin, Azərbaycandakı əfqan icmasının və tatar diasporunun nümayəndələri və digərləri də qatılıb. == Tikinti xüsusiyyətləri == Məscidin sahəsi bərpadan sonra 20 dəfə artırılaraq 19 min kvadratmetrə çatdırılıb. Bərpadan sonra məsciddə eyni vaxtda 10 min möminin namaz qıla biləcək. Altı mərtəbəli məsciddə 7 lift var. Məscidin günbəzi 46 metr, diametri 27 metrdir. Məscidin minarələrində quraşdırılmış eyvanlardan bütün Moskva şəhərini seyr etmək mümkündür. Məscidin tikintisinə 170 milyon dollar xərclənib.

Nalçik Cümə Məscidi

Nalçik Cümə Məscidi (kab.-çərk. Налшык и курыт мэжджытqaraç.-balk. Налчыкъ орта межгит) — Kabarda-Balkar Respublikasının Nalçik şəhərinin əsas mərkəzi cümə məscidi. == Yerləşməsi == Nalçik Cümə Məscidi şəhər meydanlarından birində, Şogentsukov prospekti ilə Osetinskaya küçəsinin kəsişməsində yerləşir. Məscidin rəsmi ünvanı Şoqençukov prospekti, 41-dir. == Tikilməsi == Məscidin dizayn layihəsi memar Andrey Asanovdur. Məscid layihəsi Nalçik şəhəri rəhbərliyi tərəfindən Rusiya Memarlar İttifaqının Kabardino-Balkar təşkilatı ilə birlikdə keçirilən müsabiqədə seçilib. Nalçik şəhərində yeni bir məscidin inşasına 2000-ci ilin əvvəllərində keçmiş Yunost kinoteatrının yerində başlanmışdır. Daxili və xarici bəzək işlərində əsasən yerli daş və daşı təqlid edən süni materiallardan istifadə edilmişdir. Nalçik Cümə Məscidi rəsmi olaraq 20 May 2004-cü ildə ibadətçilərin üzünə açılmışdır.

Naxçıvan Cümə məscidi

Cümə məscidi – Naxçıvandakı Atabəylər memarlıq ansamblının ən monumental tikililərindən biridir. XX əsrin əvvəllərində uçurularaq məhv edilmiş bu nadir memarlıq abidəsinin plan-məkan quruluşu haqqında XIX əsrdə çəkilmiş rəsmlər və foto təsvirlər aydın təsəvvür yaradır. Mərənd və Urmiya məscidləri kimi Naxçıvan cümə məscidinin də günbəzlə örtülən kubvari gövdəsinin güney üzündən başqa, qalan üzlərinin hər birində iki sivri açırım olmuşdur. Bu fakt göstərir ki, Mərkəzi Azərbaycanda XII əsrdə yerli monumental cümə məscidi tipi işlənib hazırlanmışdı. Foto sənədlərə əsasən Naxçıvan cümə məscidinin məqsurəsinin üç yandan yerləşgələrlə dövrələndiyi bəlli olur. Ancaq bu yerləşgələrin necəliyini daydınlaşdıran dəlillər yox dərəcəsindədir. Bu baxımdan V. A. Engelqardın XIX yüzildəki məlumatı maraq doğurur. Onun yazdığına görə "Bu türk məscidi yonulmuş daşdan qurulmuş tağları olan iri tikilidir və onun içərisində yüksək işlməli müxtəlif yapma (gəctəraşlıq) naxışlar görünür. Binanın bir bölümü artıq uçmuşdur, qalanı sə uçmaq təhlükəsindədir. Ondan 50 sajen (təqribən 107 m) aralıda vaxtilə bu məscidə aid olan və yanlarında hər biri 10 sajen (təqribən 42 m) ucalıqda qoşa minarəli qapı var.

Ordubad Cümə məscidi

Ordubad Cümə məscidi və ya Şah Abbas məscidi— Ordubad şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən XVII əsrə aid tarixi məscid binasıdır. I Şah Abbasın fərmanı ilə Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi üslubunda inşa edilmiş məscid, Ordubad şəhərin mərkəzi meydanında ən hündür yerdə ucaldılıb. == Tarixi == Ordubadda-orta əsrlərə aid memarlıq abidəsi.Şəhərin mərkəzi meydanının ən hündür yerində ucalan məscid möhtəşəmliyi ilə diqqəti cəlb edir. Məscidin memarlıq görkəmi 17-18 əsrlərə aid abidələrin başlıca cəhətlərini özündə daşımaqdadır.Cümə məscidinin şərq qapısı üzərindəki daş lövhədə I Şah Abbasın nəsx xətti ilə farsca beş sətirlik fərmanı həkk edilmişdir. 1604-cü ilə aid olan bu fərmanda deyilir: . Bu fərman da Cümə məscidinin son orta əsrlərdə formalaşdığını deməyə əsas verir.Lakin məscidin plan quruluşu, bəzi elementləri və bədii tərtibatı onun ilkin əsasının daha qədim olduğunu göstərir. XVII əsrdə isə məscidin əsaslı şəkildə bərpa edildiyi güman olunur. Məscidin içəri divarlarındakı həndəsi formalı ornamentlər Naxçıvanın qədim abidələrindəki rəsmləri xatırladır. Bəzi mənbələrə görə, 1902-1903-cü ildə məsciddə təmir işləri aparılarkən tapılmış bir kərpicdəki yazıdan onun 12-13-cü əsrlərdə tikildiyi aydın olur. Cümə məscidinin cənubundakı meydanda vaxtilə karvansaralar, dükanlar olmuşdur.

Oysxara Cümə Məscidi

Oysxara cümə məscidi (çeç. Ойсхар маьждиг) — Qudermes rayonunun Oysxara qəsəbəsinin tarixi mərkəzi hissəsində yerləşən məscid. Məsciddə ibadət zamanı beş minə qədər insan yerləşə bilər. == Tarixi == Oysxara qəsəbəsindəki köhnə Cümə məscidi 1998-ci ildə tikilib. 2017-ci ilin əvvəlində Oysxara kəndinin sakinləri köhnə məscidin bu qədər sayda dindarı qəbul edə bilmədiyi üçün yeni məscid tikmək xahişi ilə respublika rəhbərinə müraciət ediblər. 2017-ci ilin may ayında Oysxara kəndinə Çeçenistan Respublikasının başçısı Ramzan Kadırov baş çəkdi, onun girişində yeni xəstəxana, məscid və idman kompleksinin tikintisi təşəbbüsü ilə çıxış etdi. İki gündən sonra respublika rəhbəri yenidən kəndə gələrək kompleksin tikintisi üçün bünövrə atılması mərasimində iştirak etdi və təxminən bir ay sonra, iyunun 7-də 5000 nəfərlik məscidin tikintisi başladı. Məscid Sulim Kadırovun adını daşımalı idi. Respublika başçısı Ramzan Kadırovun nəslindən olan dini lider Sulim Kadırov 1930-cu illərdə uşaqlara Quran öyrətdiyinə görə həbs edilərək sürgünə göndərilib, on dörd ilini QULAQ düşərgələrində keçirib, sonra oradan Qazaxıstana sürgün edilib. Respublikanın ilk prezidenti Əhməd Kadırovun anadan olmasının 69-cu ildönümünə təsadüf edən məscidin təntənəli açılışı 21 avqust 2020-ci ildə baş tutdu.

Qexi Cümə Məscidi

İlyas Bonoyevski adına Qexi cümə məscidi (çeç. ГихтӀа маьждиг Ильяс Бенар цӀарах дина) — Çeçenistan Respublikasının Urus-Martan rayonunun Qexi kəndində yerləşən dini ibadətgah. Məsciddə eyni anda ibadət üçün 5000 nəfər tutuma malikdir. == Tarixi == 1874-cü ilə qədər Qexi kəndində 5 məscid, o cümlədən əsas Cümə məscidi və 4 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərirdi. Bir müddət sonra, 1889-cu ildə çar idarələrinin rəsmi statistikasına görə, Qexidə artıq 11 məscid fəaliyyət göstərirdi. Qexi kəndindəki köhnə keçmiş kafedral məscid 1913-cü ildə tikilmiş və ibadət zamanı 150-yə yaxın adamı qəbul etməyə malik idi. 2 yanvar 2015-ci ildə beş minə qədər möminin eyni vaxtda namaz qıla biləcəyi yeni məscid açıldı. Məscid çar hakimiyyəti tərəfindən 1864-cü ildə Şeyx Kunta Hacı Kişiyevlə birlikdə sürgünə göndərilmiş Ramzan Kadırovun əcdadı İlyas Benoyevskinin (Kunta Hacı Kişiyevin müridi) adını daşıyır. == Təsviri == Dini ibadətgahın memarlığı iki üslubu — klassik Osmanlı memarlığı və Bizans üslubunu birləşdirir. Qexi mərkəzi məscidi müsəlmanların əsas ziyarətgahı olan Məscidül-Həram məscidinə (ehtiyat məscidi) tərəf yönəldilmişdir.

Qudermes cümə məscidi

Hacı Taşu adına Qudermes cümə məscidi (çeç. Гуьмсер маьждиг Ташу-Хьаьж цӀарах дина) — Çeçenistan Respublikasının Qudermes şəhərində əsas cümə məscidi. Məsciddə eyni vaxtda 7000-ə qədər insan ibadət edə bilər. == Tarixi == 1883-cü ilə qədər Qudermes kəndində 4 məscid, o cümlədən, əsas cümə məscidi və 3 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərirdi. Hacı Taşu məscidi Çeçenistan Respublikasının Qudermes şəhərində, 84-cü dəniz piyadaları briqadasının küçəsində yerləşir. Hacı Taşu (Vokkha Xyazha) Sayasanski məşhur ilahiyyatçı, döyüşçü, islam mücahidi, Çeçenistan Respublikasının ən hörmətli müqəddəslərindən biridir. Qudermes şəhərinin əsas məscidi 23 avqust 2011-ci ildə açılmışdır. Məscidin açılışı Çeçenistan Respublikasının Prezidenti Əhməd Kadırovun 60 illik yubileyinə təsadüf etmişdir. == Təsviri == Qudermes cümə məscidi Səudiyyə Ərəbistanında müsəlmanların əsas ziyarətgahı olan Məscidül-Həram (ehtiyat məscidi) istiqamətinə doğru yönəldilib. Məscid binası ətaf ərazi ilə birlikdə yeddi mindən çox dindarı qəbul etməyə qadirdi.

Xırdalan Cümə məscidi

Xırdalan Cümə məscidi — Xırdalan şəhərində yerləşən müsəlman dini məbədi. Məscid 1842-ci ildə inşa edilib. == Tarixi == Xırdalan Cümə məscidi 1842-ci ildə (hicri-qəməri ilə 1263-cü il) Axund Hacı Molla Qafur Molla Ələskər oğlunun təşəbbüsü və Xırdalan kəndinin imkanlı adamlarının maddi yardımı ilə inşa olunub. Məscid vaxtilə həmin ərazidə yerləşmiş kiçik köhnə məscidin yerində tikilib. Tikintidə istifadə olunan daşlar at-araba ilə Alatava və Güzdəkdən daşınıb gətirilmişdir. Məscid Bakı-Abşeron memarlığı üçün ənənəvi üslubda tikilib. 1937-ci ildə minarəsi dağıdılmış, əsas binadan bir müddət kolxozun taxıl anbarı kimi istifadə olunub. Məscidin həyətindəki minarənin daşları sökülərək Xırdalan kənd məktəbinin tikintisində istifadə olunmuşdur. Hazırkı minarə isə 1999-cu ildə tikilmişdir. Hazırda məscidin nəzdində mədrəsə də fəaliyyət göstərir.

İranın Cümə Məscidi

İsfahan Ulu Məscidi və ya İsfahan Cümə Məscidi (Farsca: مسجد جامع اصفهان — Məscid-e-Jāmeh İsfahān) — İranın İsfahan Əyalətindəki bir Cümə məscididir. 771-ci ildən 20-ci əsrin sonlarına qədər davam edən inşaat, yenidənqurma, əlavə və təmir işləri nəticəsində məscid hazırkı formasını almışdır. İsfahan bağlı bazarı, məscidin cənub-qərbində yerləşir. 2012-ci ildə UNESCO tərəfindən Dünya Mirası Siyahısı elan edilmişdir. == Tarix == Əməvilər sülaləsi dövründə tikilən bu məscidin sütunlarından birinin şəxsən Şamda xəlifə tərəfindən tikdirildiyi barədə İsfahanda şayiələr mövcuddur. Məscid olmamışdan əvvəl Zərdüştlər üçün ibadət evi olduğu deyilir.

İsfahanın Cümə Məscidi

İsfahan Ulu Məscidi və ya İsfahan Cümə Məscidi (Farsca: مسجد جامع اصفهان — Məscid-e-Jāmeh İsfahān) — İranın İsfahan Əyalətindəki bir Cümə məscididir. 771-ci ildən 20-ci əsrin sonlarına qədər davam edən inşaat, yenidənqurma, əlavə və təmir işləri nəticəsində məscid hazırkı formasını almışdır. İsfahan bağlı bazarı, məscidin cənub-qərbində yerləşir. 2012-ci ildə UNESCO tərəfindən Dünya Mirası Siyahısı elan edilmişdir. == Tarix == Əməvilər sülaləsi dövründə tikilən bu məscidin sütunlarından birinin şəxsən Şamda xəlifə tərəfindən tikdirildiyi barədə İsfahanda şayiələr mövcuddur. Məscid olmamışdan əvvəl Zərdüştlər üçün ibadət evi olduğu deyilir.

İçərişəhər Cümə məscidi

İçərişəhər Cümə məscidi — İçərişəhərdə yerləşən və ölkə əhəmiyyətli abidə olan məscid. == Came məscidi == === Tarixi === Məscidin divarına həkk olunmuş binanın inşası haqqında olan kitabədə yazılıb: "709-cu ilin rəcəb ayında Əmir Şərəfəddin Mahmud bu tikilini yeniləmək əmri vermişdir". Kitabə barədə Sara Aşurbəyli Şirvanşahlar dövləti kitabında belə yazır: "Bakı qalasında qədim Cümə məscidinin cənub tərəfindəki divarda ərəbcə yazılmış kitabədə binanın təmir olunduğu xəbər verilir. "Məlik əl-üməra və l-əkabir" (əmirlərin və əyanların məliki) Şərəf əd-Din Mahmud ibn Fəxr əd-Dinin adı çəkilir və h.709 (1309/10)-cu il tarixi göstərilir." Görünür həmin dövrdə məscid təmir edilib genişləndirilmişdir. Bakı Came məscidinin atəşgah məbədinin yerində inşa olunduğu iddia olunur. Məscid Hicri-qəməri təqvimlə 1024-cü ildə təmir edilmişdir. Bakı Came məscidi 1899-cu ildə uçurulmuş və yerində Bakı milyonçusu, xeyriyyəçi Hacı Şıxəli Dadaşov tərəfindən yenisi inşa edilmişdir. === Haqqında === Bir qədər mürəkkəb biçimli planı Bakı Came məscidinin bir neçə mərhələdə tikildiyini və ətrafı yaşayış məhəllələri ilə əhatə olunmuş məhdud ərazidə genişləndiyini göstərir. Onun başlıca dayaq bölümləri cənub hissəsində kvadrat biçimli ibadət salonu və şimal tərəfində minarədir. Onların arası müxtəlif ölçülü yerləşgə və kiçik iç həyətlərlə doldurulub.

Şamaxı cümə məscidi

Şamaxı Cümə məscidi – Şamaxı şəhəri ərazisində yerləşən məscid. Azərbaycan Respublikasının ərazisindəki ən qədim məsciddir. Məscid Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. Məscid 743-744-cü illərdə inşa edilmişdir. Şamaxı cümə məscidi Cənubi Qafqazda Dərbənd cümə məscidindən (734-cü ildə inşa edilib) sonra ən qədim məsciddir. Orta əsrlərdə bir neçə dəfə bərpa edilmiş məscid 1856 və 1902-ci illərdə baş vermiş Şamaxı zəlzələləri zamanı dağılmış, birinci dəfə Qasım bəy Hacıbababəyov, sonra isə İosif Ploşko tərəfindən bərpa edilmişdir. 1918-ci ildə ermənilər tərəfindən yandırılmış məsciddə son restavrasiya işləri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamına əsasən 2010-2013-cü illərdə aparılmışdır. Şamil Fətullayev-Fiqarov qeyd edir ki, “Azərbaycan memarlıq tarixində Şamaxı cümə məscidinin əhəmiyyəti o qədər böyükdür ki, onun memarlıq, arxeoloji və elmi-tədqiqat baxımından diqqətlə öyrənilməsi bu qədim qurğunun tarixi haqqında dolğun təsəvvür yaratmağa imkan verir və həmçinin Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbinin bir çox aspektlərini işıqlandırır." == Tarixi == === İnşası === Məscid 743-744-cü illərdə inşa edilmişdir. XIX əsrə qədər Şamaxı cümə məscidinin tikilmə mərhələləri haqqında demək olar ki, heç bir məlumat yox idi. Onun formalaşmasının başlanğıcı qrafik və mətn sənədlərinin mövcud olmadığı erkən orta əsrlərə gedib çıxır.

Cümə

Cümə – dünyanın bir çox ölkələrində həftənin sayca beşinci ( bəzilərində altçncı ) günü. ISO 8601 beynəlxalq standartına görə yeddi günlük həftənin beşinci günüdür. Cümə həftədə cümə axşamı günü ilə şənbə günü arasında yerləşir. Rəsmi sənədlərdə cümə bəzən qısaldılmış şəkildə c.- da yazılır. " Cümə " sözü ərəb dilindəki " يوم CM'A " "toplanmak" ( toplam ) sözündən irəli gələrək yaranmışdır. Qədim Romada cümə günü gözəllik ilahəsi Veneraya, qədim alman tayfalarında Freyya qadın allahına həsr edimişdi.Ona görə də ingilis dilində cümə günü Friday adlanır. Beşgünlük iş həftəsi qəbul edilmiş ölkələrdə cümə günü istirahıət günüdən əvvəlki gün olduğundan işçilərin işə bir qədər laqeyd yanaşması hiss edlir. Rusiyada Pasxa dini bayramından sonra on həftə ərzində hər cümə günü ticarət yarmarkası keçirilirdi. İslam ölkələrində cümə günü qeyri – iş günüdür və kütləvi surətdə inasnlar məscidlərdə namaz qılırılar. ABŞ-də cümə günü haqqında deyirlər "TGIF" —"Thank God It’s Friday" (" Sağ ol, Allah , bu gün cümədir!") Qədim türk dilində bu günün adı, Altıncı Gün və Altınç dır.

Bazar-Cümə

Bazar-Cümə — İranın Gilan ostanında yerləşən şəhər. Bazar-Cümə əhalisinin əksəriyyətini giləklər təşkil edir.

Bazar cümə

Bazar-Cümə — İranın Gilan ostanında yerləşən şəhər. Bazar-Cümə əhalisinin əksəriyyətini giləklər təşkil edir.

Cümə axşamı

Cümə axşamı – dünyanın bir çox ölkələrində həftənin sayca dördüncü günü. ISO 8601 beynəlxalq standartına görə yeddi günlük həftənin dördüncü günüdür. Cümə axşamı həftədə çərşənbə günü ilə cümə günü arasında yerləşir. Rəsmi sənədlərdə cümə axşamı bəzən qısaldılmış şəkildə c.a.- da yazılır. İslam dininə görə vəfat etmiş insanın yeddisindən sonra qırxına qədər hər cümə axşamı anım günü keçirilir. Ərəb dilində "cümə axşamı" "toplanmaqdan əvvəlki gün" (cümə namazında müsəlmanların bir yerə toplanması) mənasını verir. Qədim romalılarda cümə axşamı mifologiyaya görə Yupiterə, qədim slavyanlarda isə ildırım allahı Peruna həsr edilmişdi. Yaponca "cümə axşamı" "ağac günü" kimi səslənir (木曜日). Portuqalca "cümə axşamı" "beşinci gün" kimi səslənir (quinta-feira). == Maraqlı faktlar == Böyük Britaniyada seçkilər bir qayda olaraq cümə axşamı keçirilir.

Cümə məscidi

Cümə məscidi — müxtəlif dövlətlərdəki cümə məscidləri.

Cümə namazı

Cümə namazı — cümə günləri zöhr namazı əvəzinə qılınır. İslam dinində, müsəlmanlar cümə namazını məsciddə camaatla bərabər qilmalıdılar. Bu namaz iki xütbə və iki rəkətlı namazdan ibarətdir. Xütbələr ayaq üstə oxunur. Peyğəmbərin (s) xütbəni ayaq üstə oxumasını bu ayə təsdiqləyir: "Onlar bir alış-veriş, yaxud bir əyləncə gördükləri zaman səni ayaq üstə (minbərdə xütbə oxuduğun halda) qoyub ona tərəf cumdular." == Quran ayəsi == Ey iman gətirənlər! Cümə günü namaza çağırıldığınız zaman Allahı zikr etməyə tələsin və alış-verişi buraxın. Bilsəniz, bu sizin üçün nə qədər xeyirlidir!

Cümə salamlığı

Cümə salamlığı — Osmanlılarda padşahın əhaliylə birlikdə cümə namazı qılması və bu əsnada baş tutan mərasim. Tarix boyunca İslam dövlətlərində sikkə kəsdirmək və xütbə oxutmaq hökmdarlığın önəmli ünsürlərindən hesab edilirdi. Xütbə cümə namazında hökmdarın adına oxunurdu və hökmdar da cümə namazını yaxınlıqdakı məscidlərin birində əhaliylə birlikdə qılırdı. Hökmdarın bu məqsədlə məscidə getməsi və məsciddən qayıtması Osmanlılarda cümə salamlığı və ya salamlıq rəsmi adı verilən mərasimlə baş tuturdu. Hökmdar və xalq arasındakı birliyi təmin edən cümə salamlığı yalnız dini olaraq deyil, eyni zamanda hüquqi, sosial və mədəni yönlərdən önəmli rol oynayırdı. Osmanlı dönəmində son cümə salamlığı xəlifə Əbdülməcid Əfəndinin 29 fevral 1924-cü ildə qıldığı namaz əsnasında baş tutmuşdur. == Mənbə == BA, HH, nr. 49.435; BA, İrade-Dahiliye, nr. 38.202; BA, Cevdet-Saray, nr. 576, 2215, 3289; İbn Kemal, Tevârîh-i Âl-i Osmân, I. Defter, s.

Cümə surəsi

62-ci surə

Cümə məscidi (Oğuz)

Oğuz Cümə məscidi — Oğuz şəhərində yerləşən məscid. == Tarixi == Məscidin inşa tarixi 1990-1995-ci illərə aiddir. Həyətyanı sahəsi 4000 kvadratmetr, iç sahəsi isə 16x10 metrdir. Məscid mişar daşı və bişmiş kərpiclə inşa edilib. Məscid binası formaca dördbucaqlıdır. Damı ağ dəmir təbəqə ilə örtülüb. Minarəsi Osmanlı memarlıq üslubunda tikilib. Hündürlüyü 23 metrdir. Döşəmədən tavana qədər olan hündürlük isə 6 metrdir. Minarəni tikən usta Şahiddir.

Kordova Cümə məscid-kafedralı

Kordova məscidi-kafedralı(isp. Mezquita-Catedral de Córdoba) — Kordova əmiri I Əbdürrəhmanın xanımının şərəfinə tikdirdiyi məscid (isp. Catedral de Nuestra Señora de la Asunción) İspaniyanın Əndəlüs bölgəsində yerləşən daha sonra Müqəddəs Məryəm Kafedralı kilsəsi adlanan Kordova Yeparxiyasının Katolik Kafedralı. Quruluşca Mavritaniya memarlığının qazanılmış abidələrindən biri olaraq qəbul edilir. Ənənəvi hesaba görə,daha öncə,kiçik bir Vestqot krallığı kilsəsi,Bazilika memarlıq üslubundakı Müqəddəs Vikent Lerinski Katolik kilsəsi olmuşdur .784-cü ildə I Əbdülrəhman, sonrakı müsəlman hökmdarları tərəfindən xeyli genişləndirilən Böyük Məscidin inşasını əmr edir. Kordova, Rekonkista dövründə 1236-cı ildə xristianlar tərəfindən ələ keçirilir və bina Roma Katolik Kilsəsinə çevrilir, daxili interyerinin bazilika memarlıq planına uyğunlaşması ilə XVI əsrdə tam olaraq İntibah dövrünün tələblərinə uyğun xristian kilsəsinə məbədinə çevrilməsi yekunlaşır. 2000-ci illərin əvvəllərindən bəri Kordova Kafedralındakı müsəlman icmasına burada namaz qılmaları üçün icazə verdilər . Bu müsəlman icması həm İspaniyadakı, həm də Vatikandakı kilsə rəhbərliyi tərəfindən dəfələrlə rədd edilmişdi. == Mənşəyi == Ümumiyyətlə inanılır ki,Məscid-Kafedral əvvəlcə Müqəddəs Vikentiy Lerinski monastrı olmuş, Pireney yarımadasının ərəblər tərəfindən fəthindən sonra, müsəlmanlar və xristianlar tərəfindən bölüşdürüldü. Tikilinin bucürə paylaşmasının təşkili 784-cü ilə qədər davam etdi,tikilinin xristianlara aid hissəsinin I Əbdürrəhman tərəfindən satın alındıqdan, sonra orijinal quruluş sökülməyə və yerində Kordovanın möhtəşəm məscidini tikilməyə başladı.

Meskita (Kordova Cümə məscidi)

Kordova məscidi-kafedralı(isp. Mezquita-Catedral de Córdoba) — Kordova əmiri I Əbdürrəhmanın xanımının şərəfinə tikdirdiyi məscid (isp. Catedral de Nuestra Señora de la Asunción) İspaniyanın Əndəlüs bölgəsində yerləşən daha sonra Müqəddəs Məryəm Kafedralı kilsəsi adlanan Kordova Yeparxiyasının Katolik Kafedralı. Quruluşca Mavritaniya memarlığının qazanılmış abidələrindən biri olaraq qəbul edilir. Ənənəvi hesaba görə,daha öncə,kiçik bir Vestqot krallığı kilsəsi,Bazilika memarlıq üslubundakı Müqəddəs Vikent Lerinski Katolik kilsəsi olmuşdur .784-cü ildə I Əbdülrəhman, sonrakı müsəlman hökmdarları tərəfindən xeyli genişləndirilən Böyük Məscidin inşasını əmr edir. Kordova, Rekonkista dövründə 1236-cı ildə xristianlar tərəfindən ələ keçirilir və bina Roma Katolik Kilsəsinə çevrilir, daxili interyerinin bazilika memarlıq planına uyğunlaşması ilə XVI əsrdə tam olaraq İntibah dövrünün tələblərinə uyğun xristian kilsəsinə məbədinə çevrilməsi yekunlaşır. 2000-ci illərin əvvəllərindən bəri Kordova Kafedralındakı müsəlman icmasına burada namaz qılmaları üçün icazə verdilər . Bu müsəlman icması həm İspaniyadakı, həm də Vatikandakı kilsə rəhbərliyi tərəfindən dəfələrlə rədd edilmişdi. == Mənşəyi == Ümumiyyətlə inanılır ki,Məscid-Kafedral əvvəlcə Müqəddəs Vikentiy Lerinski monastrı olmuş, Pireney yarımadasının ərəblər tərəfindən fəthindən sonra, müsəlmanlar və xristianlar tərəfindən bölüşdürüldü. Tikilinin bucürə paylaşmasının təşkili 784-cü ilə qədər davam etdi,tikilinin xristianlara aid hissəsinin I Əbdürrəhman tərəfindən satın alındıqdan, sonra orijinal quruluş sökülməyə və yerində Kordovanın möhtəşəm məscidini tikilməyə başladı.

Mərkəzi Cümə məscidi (Göyçay)

Göyçay şəhər Mərkəzi Cümə məscidi — Göyçay şəhərinin mərkəzində yerləşən İslam dini abidəsi. Məscid Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi üslubunda 1906-cı ildə tikilmişdir. == Tarixi == Göyçay şəhəri Mərkəzi Cümə məscidinin qədim tarixi var. 1764-cü ilə qədər bu məkanda ətrafında heyva ağacları olan pir-qəbir olmuşdur. Bu səbəbdən yerli əhali tərəfindən bura “heyvalıq” da deyilərmiş. 1764-cü ildə bir tacir burada 10-12 nəfərin namaz qılması üçün hücrə tikdirmiş və hücrə girişində qapı qoydurmuşdur. Buradan karvan keçərkən insanlar namaz qılar və yaxud gecə qalarmışlar. 1898-ci ildə əhalinin çoxluğuna görə məscidin tikilməsi qərara alınmışdır. 1906-cı ildə məscid istifadəyə verilmişdir. Məscid 150-200 nəfərlikdir.

Qara cümə (alış-veriş)

"Qara Cümə" (ing. Black Friday) — ABŞ-də Noyabr ayının dördüncü Cümə axşamı günü qeyd olunan Şükran günündən sonrakı Cüməyə verilən qeyri-rəsmi bir addır. 1952-ci ildən bəri Şükranlıqdan sonrakı gün Amerikanın Milad alış-veriş mövsümünün başlanğıcı kimi qəbul edilib. Buna baxmayaraq "Qara Cümə" termini son onilliklərə qədər elə də geniş yayılmamışdı. Qara Cümə günü bir çox mağazada yüksək səviyyədə təşkil olunan endirimlər təqdim edilir, və mağazaların açılışı çox erkən saatlara, bəzən də gecə yarısına təsadüf edir. Hətta bəzi hallarda mağazalar endirimləri Şükran günü axşam saatlarında başladırlar. Həmin gün məşhur şirkətlər öz məhsullarını 80% güzəştlə satırlar. "Qara cümə" günü ABŞ-dən başqa daha bir neçə ölkələrdə keçirilir. 2013-cü ilin dekabrın 6-dan Rusiyada həyata keçirilən bu tədbiri ABŞ-dən fərqləndirən əsas xüsusiyyət odur ki, burada güzəştli məhsullar, əsasən, internet vasitəsilə həyata keçirilir. Qara cümə rəsmi bir tətil deyil, lakin həmin gün Kaliforniya da daxil olmaqla Amerikanın digər bir neçə ştatında hökumət işçiləri üçün "Şükranlıqdan sonrakı gün" adı altında qeyri iş günü elan edilib.

Rostov Cümə Məscidi (1918)

Rostov Cümə Məscidi — Rostov-na-Donu şəhərində XX əsrin əvvəllərində tikilmiş müsəlman dini ibadətgahı. Məscid 1962-ci ilə qədər fəaliyyət göstərmişdir. Hazırda məscidin binası qəzalı vəziyyətdədir. == Tarixi == Rostov-na-Donuda ilk müsəlman ibadət evləri (məscidlər) XIX əsrin son rübündə yaranmışdır. Belə ki, onlardan birinin tikintisi üçün, 1910-cu illərin ortalarında, Skobelevskaya küçəsi (indiki Krasnoarmeyskaya küçəsi) ilə Pokrovski qəbiristanlığı (indi yoxdur) arasındakı şəhər planında məscidin tikintisi üçün yer ayrıldı. Bu məscidin tikintisinin dəqiq başa çatma tarixi məlum deyil. Təqribən 1917-ci və ya 1918-ci il əsas götürülür. Tikinti Napoleon ordusuna qarşı müharibədə fərqlənmiş tatar alaylarının şərəfinə müsəlman tacirlərin ianələri hesabına həyata keçirilmişdir. Məscid üstü aypara ilə örtülmüş günbəzi olan iki mərtəbəli kubvari bina idi. Məscidin girişinin yerləşdiyi əsas fasadın dekorasiyası uclu tağla vurğulanan mərkəzi yuxarı, dairəvi pəncərənin ətrafında hazırlanmışdır.

Urus-Martan cümə məscidi

Vaxi Camalxanov adına Urus-Martan cümə məscidi (çeç. Хьалха-Мартан Вахин Джамалханов цIарах дина маьждиг) — Çeçenistan Respublikasının Urus-Martan şəhərinin mərkəzində tikilmiş cümə məscidi. Məsciddə eyni vaxtda 5000 insan ibadət edə bilər. == Tarixi == 1883-cü ilə qədər Urus Martan kəndində 9 məscid, o cümlədən əsas Cümə məscidi və 8 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərirdi.. Urus-Martan şəhərində yeni cümə məscidinin tkintisi təşəbbüsü Çeçenistan Respublikasının başçısı Ramzan Kadırova məxsusudur. Onun təklifi ilə məscidin inşasına maliyyə cəsaiti ayrılmışdır. Cümə məscidinin inşası 2009–2010-cu illərdə aparılmışdır. 2010-cu il oktyabrın 5-də Çeçenistan Respublikasının rəsmi şəxslərinin və qonaqların iştirakı ilə məscidin açılışı baş tutmuşdur. == Təsviri == Urus-Martan məscidi şəhərin əsas simvollarından biridir. Boz-mavi günbəzləri olan açıq oxra rənglərində tikilmiş bu böyük bina 5000 müsəlman ibadətçini qəbul edə bilər.

Çoçi Yurd cümə məscidi

Maqomed Mitayev adına Çoçi Yurd cümə məscidi (çeç. Цоцин-Эвлахь Мохьмад Митаев цIарах дина маьждиг) — Çeçenistan Respublikasının Kurçaloyevski rayonu Çoçi Yurd kəndində əsas cümə məscidi. Məscid eyni vaxtda 5000-ə qədər insanın ibadət etməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. == Tarixi == 1883-cü ilə qədər Çoçi Yurd kəndində 9 məscid, o cümlədən, əsas Cümə məscidi və 8 məhəllə məscidi fəaliyyət göstərirdi. Çoçi-Yurd cümə məscidi məşhur çeçen din xadimi Bamat Giray Hacının nəvəsi — Maqomed Mitayevin adını daşıyır. Məscidin tikintisinə 2009-cu ilin mayında başlanılıb. Onun inşa layihəsi Hacı Əhməd Kadırov adına Regional İctimai Fondu tərəfindən maliyyələşdirilib. 2010-cu il noyabrın 16-da məscidin təntənəli açılışı olub. Açılışda yerli sakinlər və Çeçenistan Respublikasının rəhbərliyi iştirak edib. Həmçinin rəsmi tədbirə xarici ölkələrdən qonaqlar da dəvət olunub.

İmam Əli adına Cümə məscidi

İmam Əli adına Ağstafa Cümə məscidi — Ağstafa şəhərində (mərkəzində) yerləşən bu məscid 1996-cı ildən inşa olunub. Həyətyanı sahəsi 6500 kv. metr, daxili sahəsi 17x17 metrdir. Əli ibn Əbu Talib məscidinin binası, eləcədə qoşa minarələri mişar daşı ilə inşa edilmişdir. Məscid düzbucaqlı formada olub, döşəmədən tavana qədər hündürlüyü 5 metr, yerdən günbəzədək hündürlüyü isə 9 metrdir. Məsciddə qadınlar şöbəsi ikinci mərtəbədə yerləşmişdir. Onun sahəsi 34 kv.metrdir. İbadət zalında 10 tağvari formada pəncərə qoyulmuşdur. Mehrabın hündürlüyü 2,5 metrdir. Məscidin iç divarları ağ rəngdə işlənmişdir.

Əmin Cüməyyil

Əmin Cəmayel (ərəb. أمين الجميّل‎; 22 yanvar 1942, Bikfəyya[d], Böyük Livan) — Livan dövlət xadimi. == Həyatı == Əmin Cəmayel 22 yanvar 1942-ci ildə Bikfəyya qəsəbəsində anadan olmuşdur. O, 1970-ci ildə millət vəkili seçilmişdir. Qardaşı Bəşir Cəmayelin 1982-ci ilin sentyabrında öldürülməsindən sonra ölkə prezidenti olmuşdur. Milliyətçi olan Cəmayel ölkəsinin dinamik güvvələrinin birləşməsi və xarici qüvvələrin ölkədən sıxışdırılması üçün çalışırdı. Beynəlxalq aləmdən dəstək gözləyən Cəmayel İsrail Silahlı Qüvvələrinin Livandan geri çəkilməsi üçün 1982-ci ilin dekabrında İsrail hökuməti ilə görüşlər keçirmişdi. O, İsveçrədə "Beynəlxalq sülh konfransının" keçirilməsinin və Livanda sülhün bərqərar olmasının təşəbbüskarı olmuşdur. Cəmayel Suriya və onun Livandakı müttəfiqləri ilə kompromisə nail olmağa çalışmışdır. O, 1988-ci ildə prezidentlik müddəti bitdikdən sonra istefa vermişdir.

CÜMƏ

Значение слова в других словарях

CÜMƏ

cümə

CÜMƏ

CÜMƏ

CÜMƏ

cümə

CÜMƏ

CÜMƏ

cümə

CÜMƏ

CÜMƏ

Присоединяйся к Obastan.