Marketinq
Marketinq – bir şirkətin xidmət və ya malın alqı-satqısını təşviq etmək üçün həyata keçirdiyi fəaliyyətlər cəmidir.
Marketinq – ingilis dilində “market” sözündən götürülüb, bazar mənasını verir. Azərbaycan dilinə hərfi tərcüməsi “bazarda fəaliyyət”dir. Fərdi və ya təşkilati məqsədlərə çatmağa istiqamətli mal, xidmət, fikir və ya hadisələrlə əlaqədar alış-verişi təmin məqsədilə məhsula, paylamağa, qiymətə və saxlamağa bağlı fəaliyyətlərin planlaşdırılması, həyata keçirilməsi və nəzarət müddətidir.
Marketinq – mübadilə fəaliyyətini həyata keçirmək üçün bazarda aparılan məqsədyönlü fəaliyyətdir. Mübadilə prosesini effektiv həyata keçirmək üçün istehlakçıların təlabatlarının müəyyən edilməsi bu təlabatlara uyğun məhsulların hazırlanması, məhsulların bazara çıxarılması, anbarlaşdırılması, daşınması, qiymətləndirilməsi, satışdan əvvəl və satışdan sonrakı xidmətin təşkili reklam fəaliyyəti tələb olunur və bütün bunlar marketinq tərəfindən həyata keçirilməlidir.
Başqa sözlə, bu, buraxılan məhsulun satışı üçün əlverişli şərait yaratmaq, onun keyfiyyətini, çeşidini və istehsal həcmini istehlakçıların tələbatına uyğunlaşdırmaq məqsədilə bazar şəraitinin təhlili və proqnozlaşdırılmasıdır. Marketinqin fəlsəfəsi çox sadədir: “elə məhsul istehsal et ki, onun satışı təmin edilmiş olsun”. Yalnız belə olduqda, müəssisə bazarda özünə möhkəm yer tuta bilər və onun gəliri də yüksək olar.
Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, marketinq müasir müəssisələrdə, firmalarda əmtəələrin təkrar istehsalı prosesində fəaliyyətin təşkili sistemidir.
AIDA (marketinq)
AIDA (ing. attention, ing. interest, ing. Desire, ing. action sözlərinin ilk hərflərindən yaranıb) – hər hansı bir malı almaq qərarını verəndə alıcı reaksiyasının baş verən ardıcıl etaplarıdır. 1896-cı ildə E. Levis tərəfindən yaradılıb. Attention-diqqət, İnterest-maraq, Desire-arzu və Action-fəaliyyət ingilis sözlərinin baş hərflərindən ibarət abviaturadır.
İlk mərhələdə alıcının diqqətini cəlb etmək lazımdır. Bu zaman etibar üçün zəmin yaradılır. Maksimum səmərəlilik üçün qabaqcadan istehlakçı haqqında məlumat olmalıdır, onun dəyərləri, motivləri, stimulları öyrənilməlidir.
Marketinq araşdırmaları
Marketinq araşdırmaları (ing. marketing research) — bazarın diktə etdiyi iqtisadiyyatda istehlakçıların, rəqiblərin və bazarların davranışlarını, istəklərini və üstünlüklərini anlamağa yönəlmiş biznes tədqiqatının bir forması və tətbiqi sosiologiyanın istiqaməti.
1923-cü ildə ACNielsen şirkətinin yaradılması ilə statistik elm kimi marketinq tədqiqatı sahəsinə Artur Nilsen tərəfindən öncülük edilmişdir.
Marketinq tədqiqatı metodları şirkətin mövcud olduğu marketinq mühitinin empirik, nəzəri və praktiki öyrənilməsi və təhlili üsulları, prosedurları və əməliyyatlarıdır [1].
sahə tədqiqatı üsulları - təbii şəraitdə marketinq mühitinin tədqiqi (sorğular, sınaqlar);
kreslo bazarının tədqiqi üsulları;
müntəzəm tədqiqat (dövri tədqiqat);
təkrar tədqiqat - əvvəllər əldə edilmiş məlumatı dəqiqləşdirmək, təsdiqləmək məqsədilə aparılan tədqiqat;
tək müşahidələr (məqsədli tədqiqatlar);
davamlı tədqiqat;
nümunə tədqiqatları;
Müşahidə obyektindən asılı olaraq tədqiqat metodları fərqləndirilir.
xarici marketinq obyektlərinin tədqiqi;
özünü müşahidə (məsələn, müştəri xidmətinin keyfiyyətinin tədqiqi).
sorğu hədəf auditoriyanın fikirlərini öyrənmək yolu ilə məlumat əldə etmək üsuludur;
müşahidə müşahidə obyektinə heç bir təsir göstərmədən məlumat əldə etmək üsuludur;
eksperiment müəyyən amillərin tədqiqat obyektinə təsirinin bir və ya bir neçə amildə idarə olunan dəyişikliklər metodu ilə öyrənildiyi və onların öyrənilən obyektə təsirinin izləndiyi bazar tədqiqatı üsuludur;
simulyasiya modelləşdirmə tədqiqat obyektinin davranışını adekvat surətdə əks etdirən əvvəllər işlənmiş riyazi modeldən istifadə etməklə marketinq tədqiqatı üsuludur;
ekspert qiymətləndirmələri üsulu - mütəxəssislərdən məlumat əldə etməyə, onun təhlilinə və ümumiləşdirilməsinə yönəlmiş prosedurlar məcmusudur.
Auditoriya cəlb edilməsinin qanunauyğunluğuna görə bazar tədqiqatı üsullarının təsnifatı
təsadüfi seçmə — hədəf auditoriyaya aid tədqiqat respondentləri üçün təsadüfi seçilmiş;
giriş paneli marketinq sorğularında iştirak edən respondentlərin daimi bazasıdır.
Marketinq evangelizmi
Evangelizm – marketinqin “qulaqdan qulağa” şəklində genişlənən formasıdır. Bu zaman hər hansı bir şirkətin məhsul və yaxud xidmətinə qarşı böyük inama sahib olan evangelist müştəri digər potensial müştəri qismində olan şəxslərə həmin məhsulu almağı və yaxud xidmətdən yararlanmağı məsləhət görür. Belə müştərilər könüllü şəkildə brendin tanınmasında iştirak etmiş olur.
Bəzən marketinqdə evangelizm və partnyor marketinqi bir-biri ilə səhv salınır. Lakin unutmaq lazım deyil ki, partnyor proqramlar bu tanınmanı pul qarşılığında və yaxud məhsul qismində etməyə razıdırlar. Evangelist müştərilər isə yeni müştərilərə brend ilə bağlı məsləhətləri sırf həmin şirkətə olan inamlarından edirlər, qarşılığında heç bir təmənna olmadan. Müştərilərin evangelist məqsədləri digər insanlara fayda qazandırmaqdır.
Belə müştərilər fərdi şəkildə fəaliyyət göstərdiklərindən potensial müştərilərə daha çox təsir etmək imkanına sahibdirlər. Evangelist müştərilərin məsləhət qarşılığında heç bir gəlir əldə etməmələri və heç bir konkret şirkət ilə bağlı olmamaları onların məsləhətlərini digərləri üçün daha etibarlı edir.
Evangelizm yunan sözündən əmələ gəlib və “xoş xəbərlər vermək” kimi tərcümə edilir.
Marketinq strategiyası
Marketinq strategiyası (ing. marketing strategy) — davamlı rəqabət üstünlüyünə nail olmaq kimi əsas məqsədi olan uzunmüddətli, perspektivli planlaşdırma yanaşmasıdır . Strateji planlaşdırma şirkətin məqsədlərinə nail olunmasına töhfə verən bazar yönümlü rəqabət mövqeyinin işlənib hazırlanması, qiymətləndirilməsi və seçilməsindən əvvəl şirkətin strateji başlanğıc nöqtəsinin təhlilini əhatə edir.
Strateji marketinq ayrıca bir araşdırma sahəsi kimi 1970-ci illərdə meydana çıxdı və ondan əvvəlki strateji idarəetməyə əsaslanırdı. Marketinq strategiyası marketinqin təşkilat və onun müştəriləri arasında əlaqə kimi rolunu vurğulayır.
Marketinq əlaqələri
Marketinq əlaqələri — məhsul haqqında məlumatın hədəf auditoriyaya çatdırılması prosesidir. Marketinq kommunikasiyaları hər proses ola bilər: reklam, şəxsi satış, birbaşa marketinq, sponsorluq, kommunikasiya və ictimaiyyətlə əlaqələr.
Marketinq kommunikasiyaları marketinq qarışığından ibarətdir, yəni 4P: Qiymət, Tanıtım, Məkan və Məhsul, ticarət biznesi və 7P: Qiymət, Tanıtım, Yer, Məhsul, İnsanlar, Sübut və Proses, xidmət üçün əsaslanan biznes.
Reklam marketinq kommunikasiyalarının kiçik, lakin vacib hissəsidir; Marketinq kommunikasiyaları qarışığı hədəf auditoriyaya aydın və ardıcıl məlumat çatdırmaq üçün istifadə edilə bilən alətlər toplusudur. Buna adətən reklam qarışığı da deyilir. Krozye (1990) iddia edir ki, bütün terminlər 4ps kontekstində eyni məna daşıyır: məhsul, qiymət, yer və təşviq. Qiymət hədəf auditoriyaya mesaj göndərə bilər. Məsələn, 50 dollarlıq çantanı 10 dollarlıq çanta ilə müqayisə edərkən, birincisinə lüks və ya daha davamlı bir əşya kimi baxmaq olar.
Marketinq planı əsas imkanları, təhdidləri, zəif və güclü tərəfləri müəyyən edir, hədəflər qoyur və marketinq məqsədlərinə çatmaq üçün fəaliyyət planı hazırlayır. Hər 4P bölməsi öz obyektini qurur; məsələn, qiymət müəyyən bir coğrafi bazarda öz məhsul və ya xidmətinizin qiymətini rəqiblərininkindən aşağı müəyyən etməklə satışları artıra bilər.
Rəqəmsal marketinq
Rəqəmsal marketinq (ing. digital marketing) — marketinq fəaliyyətini rəqəmsal texnologiyaların köməyi ilə həyata keçirmə prosesinə deyilir. Rəqəmsal marketinqin əsas məqsədi markanı, məhsul və ya xidməti internet vasitəsilə tanıtmaqdır. Bununla yanaşı müxtəlif üsullarla satışların artırılması da əsas məqsədlərdən biridir. Burada potensial müştəriləri cəlb etmək, istehlakçı kimi saxlamaq məqsədilə rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edilir. Hansı ki, sosial şəbəkələri, veb saytları, e-mail xidmətlərini, mobil telefonları, rəqəmsal televizorları, bir sözlə internetə çıxışı olan bütün rəqəmsal texnolagiyaları və alətləri buraya daxil etmək olar. Lakin internetə birbaşa qoşulmayan kanallardan da istifadə oluna bilər. Buna isə əsasən mobil telefonların SMS, MMS xidmətləri, zəng melodiyaları aid edilir.
Rəqəmsal marketinq kanalları məhsul dəyərini yarada, sürətləndirə və istehsalçıdan istehlakçıya ötürə bilən, internətə əsaslanan sistemlərdir.
Rəqəmsal marketinqin 1990–2000-ci illərdən bəri inkişafı marka və müəssisələrin marketinq üçün texnologiyadan istifadə üsulunu dəyişdirdi.
Strateji marketinq
Strateji marketinq — istehlakçıları rəqiblərinkindən daha yüksək istehlak dəyərinə malik mallarla təmin edən əmtəə və xidmətlərin yaradılması siyasətini sistemli şəkildə həyata keçirməklə orta bazar göstəricilərini aşmağa yönəlmiş uzunmüddətli plan üfüqlü aktiv marketinq prosesi.
Strateji marketinq şirkəti öz resurslarına uyğunlaşdırılmış və böyümə və gəlirlilik potensialını təmin edən iqtisadi imkanları hədəfləyir. Strateji marketinqin vəzifəsi şirkətin missiyasını aydınlaşdırmaq, məqsədləri hazırlamaq, inkişaf strategiyasını formalaşdırmaq və şirkətin məhsul portfelinin balanslaşdırılmış strukturunu təmin etməkdir.
Strateji marketinq prosesinin orta və uzunmüddətli üfüqləri var;
Şirkətin missiyasının aydınlaşdırılması,
Unikal satış təklifinin (USP) formalaşdırılması,
Məqsədlərin müəyyənləşdirilməsi,
İnkişaf strategiyasının hazırlanması,
Məhsul portfelinin balanslaşdırılmış strukturunun təmin edilməsi.
Ламбен Ж.-Ж. Стратегический маркетинг Европейская перспектива. / Пер. с фр. Б. И. Лифляндчик, В. Л. Дунаевский. — СПб. : Наука, 1996.
Çoxsəviyyəli marketinq
Şəbəkə marketinqi (və ya çoxsəviyyəli marketinq; ing. multilevel marketing, MLM) — müstəqil distribyutorlar (satış agentləri) şəbəkəsinin yaradılmasına əsaslanan mal və xidmətlərin satışı konsepsiyası, hər biri məhsul satmaqla yanaşı, eyni hüquqlara malik tərəfdaşları da cəlb etmək hüququna malikdir. Bu zaman şəbəkənin hər bir üzvünün gəliri məhsulların satışına görə komisyon haqlarından və onların cəlb etdiyi satış agentləri tərəfindən həyata keçirilən satışın həcmindən asılı olaraq əlavə mükafatlardan (bonuslardan) ibarətdir.
Şəbəkə şirkətləri satış agentlərinə mükafat ödəmək üçün bir qədər fərqli sxemlərdən də istifadə edə bilərlər. Belə ki, Böyük Britaniyada Amway şirkətin məhsulları üçün alınan pərakəndə sifarişlərin həcmindən asılı olaraq mükafat ödəyir . ABŞ-də Amway Global aylıq məhsuldarlığa əsasən bonuslar ödəyir.
Şəbəkə marketinqi mağazadankənar pərakəndə ticarətin bir forması, birbaşa (şəxsi) satışın xüsusi bir növü hesab edilə bilər ki, burada bir istehsal şirkətinin satış agentləri (distribyutorları) ilk növbədə şəxsi münasibətlər əsasında müstəqil şəkildə təsis edirlər. əlaqələr, potensial alıcılarla birbaşa əlaqə. Satış adətən alıcının evində aparılır. Müəyyən bir məhsulu alıcıya satdıqdan sonra distribyutor onu satış həcminin müəyyən faizi üçün yeni alıcılar tapmağa dəvət edir; onlara da öz növbəsində eyni şərtlərlə yeni alıcılar tapmaq təklif olunur və s.
Beynəlxalq marketinq
Beynəlxalq marketinq — fərdi və ya təşkilati məqsədlərə cavab verən mübadilələr yaratmaq üçün ideyaların, əmtəə və xidmətlərin konsepsiyası, qiymətləri, təşviqi və paylanmasının planlaşdırılması və icrasının beynəlxalq səviyyədə prosesi. Bu strategiya şirkətin öz ölkəsində istifadə olunan texnikaların genişləndirilməsinə aid edilir.
Marketinqin digər elementləri kimi beynəlxalq marketinqin vahid tərifi yoxdur. Bundan əlavə, bəzi müəlliflər beynəlxalq marketinq və qlobal marketinqi fərqli şəkildə müəyyənləşdirirlər:
Çox sadə səviyyədə beynəlxalq marketinq şirkətin milli sərhədlər daxilində bir və ya bir neçə marketinq qərarının qəbul edilməsini nəzərdə tutur. Çox mürəkkəb səviyyədə bu, şirkətin xaricdə istehsal müəssisələrinin yaradılmasını və bütün dünyada marketinq strategiyalarının əlaqələndirilməsini əhatə edir.
Beynəlxalq marketinq marketinq yönümünün və bacarıqlarının beynəlxalq biznesə tətbiqidir.
Beynəlxalq marketinq firmanın əmtəə və xidmətlərinin axınını mənfəət üçün birdən çox ölkədə istehlakçılara və ya istifadəçilərə yönəldən biznes fəaliyyətinin təmin edilməsidir.
Beynəlxalq bazar ixracatçı taciri üstələyir və onu bizneslə məşğul olduğu ölkələrdə marketinq mühitinə daha çox cəlb edir.
Qlobal marketinq investisiyaların, məhsulların qlobal səviyyədə bir şirkətin təcrübəsinə səmərəli şəkildə istifadə edilməsinə diqqət yetirir və həmçinin hər bir ölkədə həqiqətən unikal və fərqli olanı uyğunlaşdırır.
Qlobal marketinq dedikdə, bir çox ölkə bazarlarında əlaqələndirilmiş və inteqrasiya olunmuş marketinq fəaliyyətləri başa düşülür.
Ko-marketinq
Ko-marketinq (ing. co-marketing) və ya müştərək marketinq — ümumi məqsəd və vəzifələri olan vahid kompleks prosesi təmsil edən xidmət və malların yaradılmasının, habelə onların bazarda satışı mexanizmlərinin birgə idarə edilməsidir. Daha dar mənada ko-marketinq bazarda məhsulu birgə satan iki və ya daha çox sahibkarlıq subyekti arasında formal əlaqə kimi qəbul edilir. Şirkətlərin fəaliyyətinin açıq şəkildə özünütəşkilati xarakteri əməkdaşlığın yeni formalarını yaradır və onları təyin etmək üçün istifadə olunan bir sıra yeni terminlərin yaranmasına kömək edir: dual branding (ikili brendinq), cross-marketing (kross-marketinq), coalition loyalty program (koalisiya loyallıq proqramı), co-branding (ko-brendinq).
malların satışından və ya xidmətlərin göstərilməsindən əldə edilən mənfəətin artırılması;
satış artımının təmin edilməsi;
bazar seqmentində şirkətin payının artırılması;
müştərilərin və ya istehlakçıların ehtiyaclarını ödəmək;
marketinq büdcəsinin optimallaşdırılması;
məhsulun istehlakçılara təqdimatının optimallaşdırılması
Birgə marketinqin əsas obyektləri adətən:
pul və ya maddi sərvətlər
reklam
müştəri bazaları
istehsal olunan məhsullar
müəyyən bir sahədə təcrübə
saytlar (pərakəndə satış sahələri, qablaşdırma materialları, internet saytları və s.)
xeyriyyə
ideyalar.
Ko-marketinq marketinq sahəsində yeni bir istiqamət kimi 90-cı illərin sonlarında meydana çıxdı. XX əsrdir və məhsul və ya məhsullar qrupunun birgə istehsalı, təşviqi və satışı üçün öz imkanlarını və resurslarını birləşdirən bir neçə şirkətin qarşılıqlı əlaqəsinə əsaslanır. C. Narus və C. Anderson hesab edirlər ki, birgə marketinqin yaranması "… müəyyən bir şirkətin uğurunun indi qismən digər şirkətdən asılı olduğunun qarşılıqlı anlaşması və etirafı…" deməkdir.
Ko-marketinq ideyaları ənənəvi marketinq ("şaquli marketinq") dövrünün sonunun başlanğıcını qoydu və bu sahədə lateral marketinq adlanan yeni eranın və müvafiq olaraq lateral düşüncənin inkişafına töhfə verdi. Ko-marketinq növü şaquli müxtəlifliyindən mövcud bazarlardakı vəziyyətdən asılı olmayaraq, əsas diqqəti əmtəə istehsalına yönəltməsi ilə fərqlənir.
İnfluyenser marketinq
İnfluyenser marketinq (ing. influencer marketing) ya da Təsiretmə marketinqi —
sosial media marketinqinin bir növü olub, sosial nüfuza malik olan İnternet məşhurlarının təsdiqlərini və ya məhsul yerləşdirmələrini əhatə edir.
İnfluyenser (təsiredici) məzmuna nümunə kimi influyenserlərin (təsir edənlərin) potensial alıcı rolunu oynadıqları və ya üçüncü tərəf kimi göründükləri ifadə reklamlarını (referans reklamlar) nümunə göstərmək mümkündür.
Sosial media marketinq
Sosial media marketinqi (ing. Social Media Marketing, SMM) — Bu, tam hüquqlu bir marketinqdir və yalnız müxtəlif sosial platformalar vasitəsilə təbliğat deyil. Sosial media hesablarının saxlanması marketinq və ünsiyyət strategiyasının bir hissəsidir.
Bu, bir şirkətin və ya markanın tanıdılması və digər iş problemlərinin həlli üçün sosial mediadan istifadə etmək üçün bir sıra fəaliyyətlərdir. Qısaltmada marketinq dəqiq bir söz deyil, çünki marketinq qarışığının bir hissəsi olan tanıtım deməkdir. Yəni, daha doğru bir ad, sosial şəbəkələrdə ingilis dilindən tanıtımdır. Sosial media tanıtımı (SMP). Sadə bir şəkildə, bu gələcək istehlakçı ilə sosial şəbəkələr vasitəsilə ünsiyyətdir.
Əsas vurğu, təşkilatçının iştirakı olmadan insanların sosial şəbəkələr vasitəsilə təkbaşına paylayacaqları bir mesaj (mətn və ya vizual) yaratmaqdır. Sosial şəbəkələr vasitəsilə ötürülən mesajların bir məhsul və ya xidmətin potensial istehlakçıları arasında daha çox güvən yaratdığına inanılır.
Tor (internet)
Tor (ing. The Onion Router) internetdə senzuradan yayınma alətlərindən biridir. O, istifadəçilərə onlayn məxfiliklərini qorumaq üçün yaradılıb, bu alət vasitəsilə internet istifadəçilərinin məlumatlarının veb saytlar və onlayn cəsuslar tərəfindən ələ keçirilməsi çətinləşdirilir. Tor istifadəçilərə imkan yaradır ki, məxfiliklərini təmin etməklə bərabər internetə daxil olduqları ərazidə baxılmasına qadağa qoyulmuş məlumatlara çıxış əldə etsinlər. Tor istifadəçilərin internet bağlantısını və məlumatlarını bir sistem vasitəsilə yönəldir, bu sistem təsadüfi seçilmiş relelərdən ibarətdir. Bu, təmin edir ki, istifadəçilərin məlumatlarının istəmədikləri insanlar tərəfindən əldə edilməsi demək olar ki, qeyri-mümkün olsun. Bildirişlərə görə, Azərbaycanda TOR-un saytı rəsmi olaraq bloklanmışdır
Tor, şəbəkə - (ing. grid, rus. сетка, решетка) - düzbucaq altında kəsişən iki xətlər qrupu. Məsələn, elektron cədvəl sətirlər və sütunlar şəklində olan tordan ibarətdir; displeyin ekranı şaquli və üfüqi nöqtələrin (piksellərin) torudur.
Türkmənistanda internet
Türkmənistanda internet — Türkmənistandakı istifadəçilər üçün nəzərdə tutulan internet şəbəkəsinin bir hissəsidir. Türkmənistanda internet azadlığının vəziyyəti dünyanın bir çox dövlətləri ilə müqayisədə göstəricisi aşağı səviyyədədir.
Saparmurat Niyazov (Türkmənbaşı) dövründə internet qeyri-rəsmi olaraq qadağan edildi. Aşqabaddakı ilk İnternet provayderi Türkmənistan şirkəti Türkməntelecom tərəfindən yaradılmışdır. Prezident Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun seçilməsindən sonra internet sürətlə inkişaf etməyə başladı. Bu münasibətlə Berdiməhəmmədov televiziya çıxışında demişdir:
17 fevral 2007-ci ildə Aşqabadda iki internet kafe fəaliyyətə başladı. Bir saatlıq internet istifadəsi 4 avrodan bir qədər az oldu. Bütün ali təhsil müəssisələrinin və tədqiqat institutlarının tələbələri və əməkdaşları, Türkmənistan Mərkəzi Elmi Kitabxanasının oxucuları internetdən pulsuz istifadə edə bilirlər. 2013-cü ildə məhdudiyyətsiz internet tarifləri yaradıldı, Türkməntelecom-un xidmətlərinin ümumi dəyəri azaldı, mobil operator Altın Asır 4G LTE şəbəkəsini təqdim etdi.
YouTube, Facebook, Twitter, Live Journal, kremlin.ru, VKontakte kimi tanınmış saytlar, lenta.ru, russian.rt.com kimi xəbər saytları, habelə WhatsApp, WeChat, Viber kimi messencerlərindən istifadə olunur.
Çat (internet)
Onlayn çat və ya onlayn söhbət (ing. online chat) — mətn mesajlarının göndəricidən alıcıya İnternet üzərindən real vaxt rejimində ötürən kommunikasiya. Digər iştirakçıların tez cavab verməsini təmin etmək üçün söhbət mesajları əsasən qısa olur. Bu sayədə danışığa bənzər bir hiss yaranır ki, bu da söhbəti İnternet forumları və e-poçt kimi digər mətn əsaslı onlayn kommunikasiyadan fərqləndirir. Onlayn çat nöqtədən nöqtəyə kommunikasiya üçün, birdən çox alıcıya məlumat göndərmək və səs və video çat üçün nəzərdə tutula bilər. Veb konfrans xidmətinin bir funksiyası da ola bilər.
Daha sadə izahla, onlayn söhbət ilk növbədə hər hansı birbaşa mətn əsaslı və ya video əsaslı (Vebkamera), ani mesajlaşma, IRC, talker, çox istifadəçili zindan və ya onlayn oyunlardakı təkbətək və ya qrup söhbəti ola bilər. Onlayn söhbət ifadəsi "qeyri-rəsmi söhbət" mənasını verən chat sözündən gəlir. Onlayn söhbətə müvadiq veb əsaslı proqramlar daxildir. Veb konfrans daha spesifik onlayn xidmətdir və tez-tez xidmət kimi satılır və satıcı tərəfindən idarə olunan veb serverdə yerləşdirilir.
İnternet-asılılıq
İnternet-asılılıq (en. Internet аddiction) – psixi nasazlıq, daima İnternetə bağlanmaq arzusu və vaxtında İnternetdən çıxmanın istifadəçi üçün çox çətin olmasıdır. İnternet-asılılıq müasir dövrdə çox geniş müzakirələrə səbəb olsa da, onun statusu hələlik qeyri-rəsmidir. Belə ki, İnternet-asılılıq bir xəstəlik kimi psixi xəstəliklər təsnifatına (DSM-IV) daxil edilməmişdir.
İnternet-asılılıq anlayışı ilk dəfə 1994-cü ildə psixiator Kimberli Yanq tərəfindən söylənilmişdir. 1997-1998-ci illərdə bu problemlə əlaqədar tədqiqat və məsləhətçi-dioqnostik xidmətlər yaradılmışdır.
İnternet-banner
İnternet-banner yaxud Banner reklamı — veb-səhifədə pulsuz xidmətlər, yaxud əvəz-əvəz ödəniş (PAYMENT IN RETURN) təmin edən üçüncü tərəfin yerləşdirdiyi reklam. Daha çox istifadə olunan veb-saytlar (məsələn, www.weather.com kimi) banner reklamları vasitəsilə dəstəklənir. “Banner” veb-səhifədə məhz belə reklamlar üçün ayrılmış sahədir.
1994-cü ilin oktyabr ayının 27-də dünyanın ilk onlayn kommersiya jurnalı Hotwired öz səhifələrində ilk banner yerləşdirib. Bu gündən 15 il sonra tək ABŞ-da internet-reklamın həcmi 20 milyard dollar dəyərləndirilmişdir.
İlk banner deyəndə "AT&T" telekommunikasiya şirkətinin "Did you ever clicked your mouse right here? You will!" çağırışlı banneri nəzərdə tutulur. Onun təsvir ölçüləri 468 x 60 piksel olub.
Maraqlıdır ki, Şəbəkədə ilk reklam Mosaic Netscape 0.9 – ilk rəsmi brauzerin təqdim olunmasından 12 gün sonra yerləşdirilib. Artıq bu sürəti internet-reklam sahəsinin uğurunun başlanğıcı adlandırmaq olar.
İnternet-folklor
İnternet-folklor — internet folkloru (post-folklor, medialor, nyuslor, texlor, folknet, netlor, şəbəkə folkloru, internetdəki folklor, e-folklor, kiberfolklor, kiberflor, kompüter) — İnternet rabitəsindəki multimedia xalq sənəti. XX əsrin son rübündən başlayaraq müstəqil bir fenomen olaraq meydana gəlmiş və inkişaf etmişdir; nəzəri olaraq folklorun əsasını təşkil edən yaradıcı kütləvi ünsiyyətin şəbəkə platformalarına köçürülməsi (yeni folklor janrlarını canlandıran və ənənəvi janr sistemini yenidən quran) hesab olunur.
İnternet folkloru tarixən şəhər folklorunun ənənəvi janrlarının yayılmasının yeni (elektron) istiqamətlərinin meydana çıxması kontekstində nəzərdən keçirilmişdir (məsələn, çap dövrü üçün “fakslor” yaxud “kserokslor” imza ilə komik şəkillər) ; V.Foks "paperlore-computer art", "şifahi folklorun qeyri şifahi formaları" və imeyl - məsələn, təsadüfi ünvanlarda piramida şəklində poçtları təmsil edən "kompüter" anlayışından istifadə etmişdir. 1980-ci illərdən başlayaraq, Barbara Kirşenblat-Cimblerin əsərlərində ümumiləşdirilən erkən internet formaları ilə folklorun kompüterləşdirilmiş formaları intensiv şəkildə öyrənilmişdir .C. Dorst (1990), “vasitəçiliyə qarşı olan münasibət” konsepsiyasını kompüter vasitəçiliyi şəraitində mövcud olan müxtəlif folklor formalarına postulyasiya edərək folklor və kütləvi informasiya vasitələri arasında ziddiyyəti göstərmişdir.
Deril Dans, internet folklorunun rəqəmsaldan əvvəlki dövrdə hər hansı bir sənət növü üzərində qələbəsinin qaçılmaz olduğunu qeyd edir (s. 647; Dans "texlor" ifadəsini istifadə edir); Robert Qlen Hovardın tədqiqatında da ədəbiyyatın icmalı verilmişdir. Bu tədqiqat işində müəllif qeyd edir ki, internet məkanında əraziyə görə deyil, “xəyali bir dövlət” olaraq lokallaşdırılmış bir qrupa aid olduğuna işarə edən kommunikativ sahənin yalnız o hissəsini düzgün şəkildə "xalq" adlandırmaq olar. Bu "xalq sənəti" həm rəsmiyyətə, həm də kütlə mədəniyyətinə qarşı çıxmalıdır.
İnternetin ictimai və özəl həyatın bütün formalarına sürətlə nüfuz etməsi folklorşünaslar tərəfindən folklor formalarının yeni şəraitdə inkişafının şərti və eyni zamanda tədqiqatçıların - folklor mütəxəssislərinin birbaşa müşahidə yolu ilə sabit məlumat alması üçün bir fürsət kimi öyrənilmişdir. Müxtəlif hadisələrə kütləvi reaksiyalar (faciəli hadisələr də daxil olmaqla), diqqətlə təhlil edilmiş və "qara yumor"un digər formalardan üstün olduğu aşkar edilmişdir.
İnternet-kafe
İnternet kafe (ing. Internet cafe ~ ru. Интернет-кафе ~ tr.İnternet kafe) – İnternetdən istifadə imkanı verən ictimai müəssisə. Adətən, İnternet-kafedə qəlyanaltı etmək, kofe (yaxud başqa içkilər) içmək, söhbətləşmək olar. Bəzi müəssisələrdə İnternetdən istifadə pulsuzdur və giriş qiymətinə daxil edilir. Evdə İnternetə çıxışı olan fərdi kompüteri olmayanlar, yaxud özgə şəhərdə olan və evə məktub yazmaq istəyənlər üçün İnternet kafelər çox əlverişlidir.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
İnternet-kazino
İnternet-kazino ( ing. Internet casino ~ ru. Интернет-казино ~ tr. İnternet casino) – İnternet üzərindən qumar oyunları oynamağa imkan verən sayt və ya proqram. Onlayn kazino (ONLINE CASINO), yaxud virtual kazino (VIRTUAL CASINO) da adlandırılan ilk belə kazino 1997-ci ildə ABŞ-də açılıb.
Oyunların təşkili üçün iki texnologiya mövcuddur: kazino saytından xüsusi proqram təminatını sərt diskə endirmək, yaxud onlayn texnologiyadan istifadə etmək (daha çox bu texnologiyadan istifadə olunur). Adətən, İnternet-kazinoda istər real pula, istərsə də “fantik”ə (“konfet kağızı”na) oynamaq olar. Pul qoymağı/götürməyi müxtəlif üsullarla etmək olar: kredit kartları, bank köçürmələri, xüsusi kazino kartları, onlayn ödəmə sistemləri (Webmoney, Moneybookers, NETELLER) və s. vasitəsilə. İnternet-kazinodakı oyunlar adi kazinolardakı kimidir: poker, ruletka, bləkcek, oyun avtomatları (videopokerlər və videoslotlar).
İnternet arxivi
İnternet arxivi (ing. Internet Archive) — 1996-cı ildə San-Fransiskoda Bryuster Keyl tərəfindən əsası qoyulmuş qeyri-kommersiya təşkilatı. Arxiv, veb-səhifələrin surətlərini, qrafik materialları, video və audioyazıları, proqram təminatını toplayır. Arxiv, toplanmış materialın uzunmüddətli arxivləşdirilməsini və geniş oxucu kütləsi üçün öz məlumat bazalarına pulsuz giriş hüququ təmin edir. Arxivin bəyan edilmiş məqsədləri — internet texnologiyaları dövründə bəşəriyyətin mədəni-tarixi dəyərlərini qorumaq, elektron kitabxananın yaradılması və dəstəklənməsidir.
2012-ci ilin oktyabrında Arxivdə toplanan materialların ölçüsü 10 petabayta çatdı. 2014-cü ilin oktyabrına olan məlumata görə, Arxivdə 430 milyard veb-səhifə toplanıb.
Arxivin serveri San-Fransiskoda, güzgü serverləri Yeni İsgəndəriyyə kitabxanasında və Amsterdamda yerləşir. 2007-ci ildən Arxiv hüquqi olaraq kitabxana statusuna malikdir.
İnternet cəmiyyəti
İnternet cəmiyyəti (ing. ISOC – İnternetin rəhbər orqanlarından olan beynəlxalq ictimai qeyri-kommersiya qurumu. 1992-ci ildə qurulan bu təşkilat şəbəkə standartlarına və protokollarına nəzarət edir. Onun tərkibinə 150-dən çox təşkilat, o cümlədən IETF, IAB daxildir.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
İnternet forumu
İnternet forumu (ing. Internet forum) – veb-saytın ziyarətçilərinin ünsiyyətini təşkil etmək üçün veb-proqramlar sinfi. Forumun işinin mahiyyəti istifadəçilərin (forum iştirakçılarının) müzakirə etmək üçün müəyyən mövzular yaratmaları və bu mövzular daxilində məlumat göndərməklə müzakirələr aparmalarından ibarətdir. Ayrıca götürülmüş mövzu, əslində, tematik qonaq kitabıdır. İstifadəçilər elan olunmuş mövzu haqqında şərhlər verə, onunla bağlı suallar verə və cavablar ala, eləcə də özləri başqa istifadəçilərin suallarını cavablandıra və onlara məsləhətlər verə bilərlər. Mövzu daxilində sorğular (səsvermə) da keçirilə bilər. Suallar və cavablar forumun verilənlər bazasında saxlanılır və gələcəkdə həm forum iştirakçıları, həm də istənilən İnternet istifadəçisi üçün faydalı ola bilər. Forumların mövzuları həyatın bütün sahələrini əhatə etməklə çox rəngarəng ola bilər.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.