NAY

Florens Naytingel (ing. Florence Nightingale; 12 may 1820[…], Florensiya, Böyük Toskana hersoqluğu – 13 avqust 1910[…], London, İngiltərə, Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı) — Xeyirxah tibb bacısı. == Həyatı == Florens Naytingel tibb bacıları ixtisası və hospitalların islahatının təşəbüsçüsü kimi məşhurdu. O, öz missiyasını insanlara xidmət və insanları xəstəliklərdən, ölümdən azad etməkdə görürdü. Buna o bütün həyatını həsr etmişdi. Naytingeyl (ing.nightingale)-bülbül mənasına gəlir. Florens Naytingelin əsas xidməti Britaniya ordusun tibbi xidmətini islahati və tibb bacılarının işini ciddi xidmıtə çevirilməsi idi. Tibbi xidmətlərin əsası Florens Naytingelin XIX əsirdə müharibələrdə iştirakı götürülüb. Florens Naytingel 12 may 1820-ci ildə İtaliyanın Florensiya şəhərində zəngin ingilis sahibkarının ailəsinin Avropada uzun çəkən səyahəti zamanı anadan olub. Ailəsi Britaniyanın ali cəmiyyətinə aid idi.

"Florens Naytingel" medalı — tibb bacısı üzrə xüsusi fərqlənənlərə təqdim edilən və britaniyalı tibb bacısı Florens Naytingelin adını daşıyan beynəlxalq mükafat. Medal 1907-ci ildə Londonda keçirilən Qızıl Xaç Cəmiyyətlərinin Səkkizinci Beynəlxalq Konfransından sonra Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (BQXK) tərəfindən 1912 ildə təsis edilmişdir. Bu, tibb bacısının əldə edə biləcəyi ən yüksək beynəlxalq mükafatdır və tibb bacılarına və ya tibb bacısının köməkçilərinə "xəsarət alanlara, xəstələrə və ya əlillərə və ya münaqişə və ya fəlakətin mülki qurbanlarına fövqəladə cəsarət və sədaqət" və ya "İctimai səhiyyə və ya tibb bacısı təhsili sahələrdə nümunəvi xidmət və ya ixtiraçılıq və qabaqcıl ruh" üçün verilir. Florens Nightingale Medal Komissiyası BQXK-nın bir neçə üzvü və işçilərindən ibarətdir, onlardan bir neçəsi tibb bacısı mütəxəssisləri və Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri Federasiyasının baş tibb bacısıdır. Komissiyanın işində Beynəlxalq Tibb Bacıları Şurasının nümayəndəsi də iştirak edir. 12 may 2021-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi Arəstə Baxışova Florens Naytingel medalı ilə təltif edilmişdir.

Kira Naytli (ing. Keira Knightley) — məşhur İngiltərə aktrisası. == Həyatı == Kira Naytli 1985-ci il mart ayının 26-da İngiltərənin Teddinqton şəhərində sənətçi ailəsində anadan olub. Onun anadan olması qəribə mərc əsasında baş verir. Belə ki, onun valideynləri - anası aktrisa Şerman Makdonald və atası aktyor Uill Naytli öz aralarında mərc qoşurlar. Şerman karyerasını yarımçıq qoyub, dramaturgiya ilə maraqlanır. Əgər o, özünün birinci əsərini təqdim etsə, onda ailədə ikinci uşaq anadan ola bilər. Şerman Makdonald mərcdə qalib gəlir və gələcək aktrisa Keira Knightley anadan olur. Kiranın özündən böyük Kaleb adlı bir qardaşı var. O, uşaqlıqdan aktrisa olacağına əmin idi.

Martin Naydiç (17 dekabr 1990) — Argentinalı üzgüçü. Martin Naydiç Argentinanı 2016-cı ildə XXXI Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil etdi. == Karyerası == Martin Naydiç birinci dəfə Olimpiya Oyunlarına 2016-cı ildə qatıldı. O, Rio-de-Janeyroda baş tutan XXXI Yay Olimpiya Oyunlarında kişilər 1500 m sərbəst stildə, təsnifat mərhələsində iştirak etdi. 15:39.93 saniyəlik nəticəsi ilə 43-cü yeri tutdu və finala vəsiqə qazana bilmədi.

NAYO (Norveç dili: Norges Aserbaidsjanske Ungdomsforening, Azərbaycan dili: Norveç Azərbaycanlıları Gənclər Təşkilatı, İngilis dili: Norwegian Azerbaijanis Youth Organization) — Norveçdəki Azərbaycan cəmiyyətinə, Azərbaycana və Azərbaycanın mədəniyyətinə maraq göstərən gənclər üçün qeyri-siyasi, qeyri-gəlir, qeyri-dini təşkilatdır. Təşkilat bir qrup azərbaycanlı, norveçli və xarici tələbələrin təşəbbüsü ilə, Norveç Tələbə İttifaqının keçmiş vitse-prezidenti olan Ramil Əliyevin başçılığı ilə 2006-ci ildə yaradılmışdır. NAYO Azərbaycana aid prezentasiyalar, mədəni görüşlər, foto sərgilər, informasiya tədbirlər, şənliklər və konsertlər təşkil edir.

Nayada (yun. Ναϊάδ-ες) və ya Neptun III— Neptunun daxili peyklərindən biri. Peykə Yunan mifalogiyasıda Nimfa növü olan Nayadanın adı verilib. Nayada Voyacer 2 zondu tərəfindən şəkilləri çəkillməzdən əvvəl Sentyabrın ortalarında kəşf edilmişdir.Peyk ilk olaraq S/1989 N 6 adlandırılmışdır.Bu kəşf 29 Sentyabr 1989-cu il də açıqlanmışdır..Adı isə 16 sentyabr 1991-ci il də verilmişdir. Nayada düzənsiz formalaşır və hər hansı geoloji dəyişikliklərin əlamətinin olmadığını göstərir.Çox güman ki, bu peyk, Neptunun orijinal peyklərinin hissələrinin yenidən biləşərək əmələ gətirdikləri dağıntılardan ibarət bir yığndır. Nayadanın orbiti Neptunun buludlarının yuxarı təbəqəsi üzərində təxminən 23,500 km məsafədə fırlanır.Nayadanın radiusu Neptunun sinxron orbital radiusundan aşağıda olduğundan,o nəhəg yavaşlama ilə içəriyə doğru spiralvari dolanır və ola bilsin ki sonda Neptunun atmosferinə təsir göstərsin Voyacer 2 dən sonra Neptun sistemi yerüstü rəsədxanalar və Habbl teleskopu vasitəsilə geniş şəkildə öyrənilib.2002-2003-cü illərdə sistem adaptiv optika istifadə edərək Kek teleskopu vasitəsilə müşahidə olunmuş və ən böyük dörd daxili peyk asanlıqla aşkar edilmişdir.Talassa bəzi şəkillərin emalı nəticəsində tapılsa da,Nayadanın yeri müəyyən edilməmişdir.Habbl bütün məlum olan peykləri aşkar etmək imkanına malikdir və mümkün yeni peyklər və daha çoxu Voyacer 2 zondu tərəfindən tapılıb.8 Oktyabr 2013-cü ildə SETİ İnstitutu açıqladı ki,Nayada 2004-ci ilə aid arxivdəki Habbl şəkillərində yerləşmişdir.Araşdırmalardan sonra Nayadanın gözlənilən mövqeyindən 80 dərəcə aşağıda yerləşdiyi məlum olmuşdur.

Nayada (yun. Ναϊάδ-ες) və ya Neptun III— Neptunun daxili peyklərindən biri. Peykə Yunan mifalogiyasıda Nimfa növü olan Nayadanın adı verilib. Nayada Voyacer 2 zondu tərəfindən şəkilləri çəkillməzdən əvvəl Sentyabrın ortalarında kəşf edilmişdir.Peyk ilk olaraq S/1989 N 6 adlandırılmışdır.Bu kəşf 29 Sentyabr 1989-cu il də açıqlanmışdır..Adı isə 16 sentyabr 1991-ci il də verilmişdir. Nayada düzənsiz formalaşır və hər hansı geoloji dəyişikliklərin əlamətinin olmadığını göstərir.Çox güman ki, bu peyk, Neptunun orijinal peyklərinin hissələrinin yenidən biləşərək əmələ gətirdikləri dağıntılardan ibarət bir yığndır. Nayadanın orbiti Neptunun buludlarının yuxarı təbəqəsi üzərində təxminən 23,500 km məsafədə fırlanır.Nayadanın radiusu Neptunun sinxron orbital radiusundan aşağıda olduğundan,o nəhəg yavaşlama ilə içəriyə doğru spiralvari dolanır və ola bilsin ki sonda Neptunun atmosferinə təsir göstərsin Voyacer 2 dən sonra Neptun sistemi yerüstü rəsədxanalar və Habbl teleskopu vasitəsilə geniş şəkildə öyrənilib.2002-2003-cü illərdə sistem adaptiv optika istifadə edərək Kek teleskopu vasitəsilə müşahidə olunmuş və ən böyük dörd daxili peyk asanlıqla aşkar edilmişdir.Talassa bəzi şəkillərin emalı nəticəsində tapılsa da,Nayadanın yeri müəyyən edilməmişdir.Habbl bütün məlum olan peykləri aşkar etmək imkanına malikdir və mümkün yeni peyklər və daha çoxu Voyacer 2 zondu tərəfindən tapılıb.8 Oktyabr 2013-cü ildə SETİ İnstitutu açıqladı ki,Nayada 2004-ci ilə aid arxivdəki Habbl şəkillərində yerləşmişdir.Araşdırmalardan sonra Nayadanın gözlənilən mövqeyindən 80 dərəcə aşağıda yerləşdiyi məlum olmuşdur.

Naycel Hotorn (5 aprel 1929[…], Koventri, Uest-Midlends[d] – 26 dekabr 2001[…]) — dünyaca məşhur İngilis aktyor. İngiltərənin Koventri şəhərində 1929-cu ildə anadan olan aktyor Cənubi Afrikada böyüdü. və 1950-1960 illər arasında İngiltərədə aktyorluq karyerasına başladı. Ancaq dünyada məşhurluğu Sir Humphrey Appleby xarakteriylə qazandı. Fırıldaqçı dövlət adamlarının təxribara məruz qoyduğu bəxtsiz bir nazirin canlandırıldığı serialı, həmin zamanın Baş Naziri Marqaret Tetçerdə sevdiyini söyləmişdi. Hotorn, 1991-ci ildə Şadovlands oyununda yazıçı C.S. Levis fikri ilə Tony mükafatına 3. George`nin çılğınlığı (The Madness of George III) oyunu ilə 1992-ci ildə ən yaxşı aktyor namizədliyində Oliver mükafatına layiq görülmüşdür.Kral George`nin çılğınlığı oyununun film versiyasında Oskara namizəd göstərilən Naycel Hotorn'a , 1999-cu ildə Kraliça Elizabet tərəfindən Sir adı verilmişdir. İngiltərənin (Yes Minister) adlı televiziya serialında Sir Humphrey Appleby xarakterini canlandıran aktyor , 71 yaşında vəfat etdi.

Naydyonış adası — Şimal Torpağı arxipelaqı ərazisinə daxildir. İnzibati cəhətdən Krasnoyarsk diyarının Taymır Dolqan-Nenes rayonu ərazisində yerləşir. Laptevlər dənizini ərazisində, Oktyabr İnqilabı adasının şərq sahillərində yerləşir. Ondan Uzkiy boğazı ilə ayrılır. Maksimal hündürlük 44 metrdir. Yüksəklik adanın cənubunda yerləşir. Mərkəzində hündürlük 24, şimalında isə 31 metrdir. Şimal-şərqində elədə böyük olmayan yarımada vardır. Gildən təşkil olunmuşdur. Adada bir necə iri göl vardır ki, onlardanda çaylar başlayır.

Nayib Armando Bukele Ortes (isp. Nayib Armando Bukele Ortez; 24 iyul 1981, San Salvador) — Salvadorun hazırkı Prezidenti olan salvadorlu siyasətçi və iş adamı. Bukele 11 mart 2012-ci ildə Nuevo-Kuskatlanın bələdiyyə sədri seçildi. 1 mart 2015-ci ildə San Salvador bələdiyyə sədri seçildi və 1 may 2015-ci ildə vəzifəyə başladı. Siyasətdə özünü solçu hesab edir. Bukele dövləti avtoritar şəkildə idarə etdiyi üçün tənqid edildi. Xüsusilə, qanun layihəsinin qəbul edilməsini təşviq etmək və Salvador Qanunverici Məclisini devirmək üçün Qanunvericilik Məclisinə ordu çağırması ilə qınandı. Bu hərəkət Salvadordakı bir qrup şəxs tərəfindən onu avtokrat və avtoritar olaraq xarakterizə etmələrinə sövq etdi. "Transparency International" Salvador və Kolumbiyanı Latın Amerikasında pandemiya ilə mübarizə əlaqəli "qanun pozuntuları və korrupsiya halları"na görə qınadı. Bukele hökumətinin 20 hökumət qurumu Baş Prokurorluq tərəfindən araşdırılırdı, 2021-ci ilin may ayında Salvador baş prokurorunu və beş ali məhkəmə hakimini vəzifədən azad etdi və bu ölkədə etirazlara səbəb oldu.

Nayin — İranın İsfahan ostanının şəhərlərindən və Nayin şəhristanının mərkəzidir. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 24,424 nəfər və 6,950 ailədən ibarət idi. Əhalisinin əksəriyyəti Nayin dilində danışırlar.

Nayin dili——Hind-Avropa dil ailəsinin Şimal-qərbi İran dillərinin Mərkəzi İran qrupuna aid olan dildir ki İsfahan ostanında xüsusilə Nayində danışılır.

Nayin şəhristanı— İranın İsfahan ostanının şəhristanlarından biridir. Şəhristanın inzibati mərkəzi Nayin şəhəridir. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhristanın əhalisi 36,810 nəfər və 10,995 ailədən ibarət idi.

Nayk Braziliya topu — futbol topu Braziliyalılar ABŞ top şirkəti ilə 1996-cı ildə 120 milyon dollar dəyərində müqavilə imzalayarkən, hər kəs təəccüblənmişdi. Nəticədə bu top 1998-ci ildə hazır oldu. Bu topun vurulan trayektoriya ilə getməsi onun ən böyük üstünlüyüdür.

Naykvist tezliyi (ing. Nyquist frequency, rus. Частота Найквиста) – analoq siqnalını onun ən yüksək tezliyindən iki dəfə böyük tezlikdə diskretləşdirdikdə, siqnalı tezlik spektrindən düzgün bərpa etmək olar. Bu diskretləşdirmə tezliyi Naykvist tezliyi adlanır. İmamverdiyev Y.N., Suxostat L.V. "Nitq texnologiyaları üzrə terminlərin izahlı lüğəti", 2015, “İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı, 111 səh.

Nayl Horan (tam adı: Nayl Ceyms Horan; 13 sentyabr 1993) — İrlandiya müğənnisi. 2010-cu illərdə məşhur olan “One Direction” qrupunun üzlərindən biri. Nayl qrupun 2016-cı ildə fasilə verməsinin ardınca Capitol Records şirkəti ilə müqavilə bağlayıb. O, üç studiya albomu çıxarıb: “Flicker” (2017), “Heartbreak Weather” (2020) və “The Show” (2023). Naylın debüt albomu İrlandiya və ABŞ-də ən çox satılan albomlardan birinə çevrilib. Albomun sinqlları “This Town” və “Slow Hands” bir çox ölkədə musiqi cərgələrinin ilk sıralarına daxil olub. Nayl Ceyms Horan 13 sentyabr 1993-cü ildə İrlandiyada anadan olmuşdur. Onun 1987-ci il təvəllüdlü Qreq adlı böyük qardaşı var. Naylın 5 yaşında ikən anası ilə atası ayrılmış, bu səbəbdən qardaşı ilə Mullingarda anaları ilə yaşamışlar. Naylın uşaq ilən astması var idi.

Nayman Ana - türk və qırğız əfsanələrində adı çəkilən qadın. Manqurt dastanında oğlunu qurtarmağa çalışarkən ölür. Manqurt halına çevrilən oğlu tərəfindən öldürülmüşdür. Ruhu Dönənbəy (Dönenbay) adlı bir quşa çevrilmişdir. Məzarı müqəddəslik qazanmışdır. Naymanlar adlı bir türk-monqol boyu ilə əlaqəlidir. Monqolların səkkiz boyunun anası sayılır. (Nay/Yat) kökündən törəmişdir. Yayan, doğuran deməkdir. Monqolca səkkiz rəqəmi ilə əlaqəlidir.

Naymanlar - bugünkü Qazaxıstanın şimal şərqi ilə Monqolustanın qərbində yaşayan ən əski və çoxsaylı türk tayfalarından biri. Orta çağda bu ulus səkkiz qola bölünürdü. Qazaxların Orta jüzünün 7 böyük oymağından biridir. Çingiz xan zamanında Nayman dövləti bölgənin ən güclü ordusuna sahib dövlət idi. Çingiz xan naymanlarla kereitlər arasındaki nifaqdan ustalıqla istifadə edərək onları savaşa sürüklədi və gücsüzləşən hər iki xanlığı asanlıqla ələ keçirdi. Nayman dövləti Çingiz xan imperatorluğunun içində ərisə də, naymanlar güclü idari və əsgəri bacarıqları sayəsində günümüzə qədər xalq olaraq çatmağı bacarmışdılar. Çingiz ordularının 3/5-ü türk tayfalarından ibarət idi. Çingiz xan ordusunun türk qanadının başında da naymanlarla kereitler dururdular. Naymanlar günümüzdə Qazaxıstanın Şərqi Qazaxıstan, Semey, Jezkazgan, Qızılordu və Çimkənd vilayətlərində, Çin Xalq Respublikasının İlə, Altay, Tarbagatay bölgələrində və Monqolustanın Bayan Ulgey bölgəsində yaşayırlar. Naymanlar qonquratlar, yaklar, kereitlər, arqunlar, qıpçaqlar və naymanlar adlı tayfalardan təşkil olunublar.

Nayoro (yap. 名寄市) — Yaponiyanın Hokkaydo adasında və eyni adlı prefekturanın Kamikava sabprefekturada yerləşən şəhər.

Naypyida (birm. ; MLCTS: ne.prany. dau mrui.) — Myanmanın 6 noyabr 2006-cı ildən yeni paytaxtı. Pinmana şəhərindən qərbə 17 kilometr məsafədə olan Çepyi kəndinin yerində salınıb. Keçmiş paytaxt Yanqondan 320 kilometr şimalda yerləşir. Şəhərin adı tərcümədə "Kral ölkəsi" deməkdir. Əhalisi 2009-cu il məlumatına əsasən 925 000 nəfərdir.

Nayrobi — Keniyanın paytaxtı. 1899-cu ildə qurulmuş, 1905-ci ildə isə ölkənin paytaxtına çevrilmişdir. Eyni zamanda Nairobi əyalətinin də mərkəzidir. Ölkənin cənubundakı Nayrobi çayı sahilində qurulan şəhər dəniz səviyyəsindən 1661 metr hündürlükdədir. Şəhər Şərqi Afrikanın əhalisinə görə ən böyük şəhəridir. 1999-cu il siyahıya alınmaya görə əhalinin sayı 2.143.254 nəfər olmuşdur. 1899-cu ildə şəhər bir dəmiryol stansiyası kimi qurulmuş, lakin tez bir müddətdə böyüyərək nəinki Keniyanın, eyni zamanda Şərqi Afrikanın ən böyük şəhəri olmuşdur. Nairobi şəhəri bu gün Afrikanın ən mühüm siyasi və maliyyə mərkəzlərindən biridir. Bir çox şirkətə və təşkilata ev sahibliyi edən Nairobi, iş və mədəniyyət baxımından əhəmiyyətli bir mərkəzdir. Qloballaşma və Dünya Şəhərləri İş Qrupu və Şəbəkəsi (The Globalization and World Cities Study Group and Site — GaWC) Nairobidə gözə çarpan bir ictimai mərkəzdir.

Nayt adası (ing. Knight Island) — Alyaska körfəzində, Şahzadə Vilhelm boğazının girişində yerləşən ada. İnzibati cəhətdən ABŞ-nin Alyaska Valdez-Kordova siyahıyaalma bölgəsinə aiddir. Montaqyo adasının şimalında yerləşir. Nayt adasının sahəsi 277,2 km²-dir. Bu göstərici ilə ABŞ-nin 54-cü ən böyük adasıdır. Daimi yaşayışı yoxdur. Adanın çox hissəsi Çuqaç milli meşəsinin bir hissəsidir. Adanın şimal və şərq sahilləri 1989-cu ildə Ekson Valdez neft sızması nəticəsində ağır şəkildə çirklənmişdir.

Gecə canavarı (ing. Nightwolf) – "Mortal Kombat" oyun seriyasının personajlarından biridir. İlk dəfə bu personaj 1995-ci ildə Mortal Kombat 3 videooyunu üçün hazırlanmışdır. Ardınca "Gecə canavarı" personajı Mortal Kombat oyun seriyaları olan Ultimate Mortal Kombat 3, Mortal Kombat Trilogy, Mortal Kombat: Deception və Mortal Kombat: Armageddon döyüş oyunlarında vardır. Yeraltı dünyanın portalları Şimali Amerikaya açılan zaman Gecə canavarı dəstəsini qorumaq üçün magiyadan istifadə etməyə başlayır. Bu müqəddəs torpaq hətta Şao Kannın qara qüvvələrinin daxil ola bilmədiyi torpaqdır. Bu səbəbdən Gecə canavarı Yerdə yaşayan döyüşçülərə hindu dəstəsinə məxsus torpaqlara qaçmağa kömək edir ki, Yeraltı dünyanın qara qüvvələri onları məğub edə bilməsin. Məhz həmin torpaqlardan Yer döyüşçüləri Şao Kanna qarşı plan qura bilərlər. Yer döyüşçülərin Şao Kann üzərində qələbə qazandıqdan sonra Gecə canavarı dəstəsinə çoxdan itirilmiş torpaqları geri qaytarır. Bu hindu dəstələri burada böyük xalq dəstəsi quraraq Yerin ən böyük liderlərindən birinə çevrilirlər.

Nayuha Toyoda (d. 15 sentyabr 1986) — keçmiş Yaponiya qadın futbolçusu. Yaponiya milli komandasının heyətində 22 oyun keçirib.