QAN
сущ. 1. иви; qan dövranı физиол. иви къекъуьн (бедендин дамарра); qan getmək ифи фин, гзаф иви авахьун; // ивидин; qan damarı анат. ивидин (иви къекъведай) дамар; qan azlığı мед. ивидин тӀимилвал, бегьем иви тахьун; 2. пер. ивидин мукьвавал; // са ивидикай тир (мес. мукьвад); qan qardaşı хайи стха; 3. пер. итим ягъун, итим кьин; 4. пер. мидявал, уьжвал, душманвал (ивидин); 5. кьисас, ккам; // qan düşməni ивидин душман, сад-садав баришугъ техжер къати душман; qan düşmənçiliyi куьгьн. ивидин душманвал, яна кьенвай касдин кьисас къахчудай адет; 6. пер. дяве; 7. пер. хесет, тӀебиат, тебят; qanında olmaq ивидик хьун, тебятдик хьун, хесетдик хьун; 8. пер. рах. гъейрат, гъейратлувал манада; ** qan ağlamaq а) шехьун, вилерай иви галай нагъв авадарун, ясда гьатун; б) ччан туьтуьниз атун, бизар хьун, жазан хьун, шерзум хьун, икрагь хьун, дад чӀугун; qan ağlatmaq ччан туьтуьниз гъун, шерзумун, жазанарун, зулум авун, азият гун; qan axıtmaq а) иви(яр) экъичун, дяве авун; дяве къизмишрун; б) инсанар рекьиниз, къирмиш хьуниз себеб хьун; qan axmaq пер. иви(яр) экъич хьун, дяве (къиргъин) гьатун; qan aldırmaq иви къачуз тун, иви къачуз гун (дамардилай); qan almaq а) иви къачун (дамардилай); б) пер. кьисас къахчун; qan aparmaq ивиди тухун, хиряй гзаф иви авахьуникди вичелай вин; qan bahası куьгьн. ивидин гьакъи, вичи итим яна кьенвай касдивай ва я адан мукьвабурувай кьейи касдин эвезда къахчудай пул, ччил ва я мс. затӀ; qan bahasına ивияр экъична, гзаф инсанар кьена, чӀехи къурбандар гана; qan başına vurmaq иви кьилиз ягъун, гзаф хъел атун, вичяй акъатун, къапарай акъатун; qan beyninə vurmaq (sıçramaq) кил. qan başına vurmaq; qan çanağı а) иви-иви луьгьудай, ивияр экъичун (дяве) кӀани, фитнекар, араяр акадардай кас; б) пер. чехир авай сукӀра; qan çanağına dönmək вилериз иви хъиткьинун, вилер яп-яру хьун (хъилекай, шехьуникай, азардикай, ахвар тахьуникай ва мс.); qan çəkmək а) ивиди чӀугун, рикӀиз чими хьун, агатун; б) яру хьун (вилер); qan düşmək иви гьатун, иви экъич хьун, дяве гьатун, мидявал гьатун; qan eləmək (etmək) а) итим кьин; б) пер. гзаф зарар гун, телеф хьуниз, сед хьуниз, бедбахтвилиз себеб хьун; qan görmək иви акун, вацран кьилер хьун (агакьай рушариз); qan içdirmək кил. qan uddurmaq; qan içmək иви хъун, зулум авун, къансарвал авун, инсандин ивидихъ къаних хьун; // пер. иви фитӀинун, алажун; qan iddiası кьисас хкӀан хьунухь, кьисас тӀалабун; qan istəmək а) ивидин гьакъи тӀалабун, кьисас тӀалабун; б) кил. qan-qan demək; qan iyi gəlmək ивидин ни атун (иви экъичиз, итим рекьиз гьазур тир касдикай рахадамаз); qan-qan demək иви-иви лугьун, ивидихъ къаних хьун; са себебни авачиз иви экъичун, кукӀун, дяве авун патал багьна жугъурун; qan qaraltmaq иви чӀулаварун, хъел гъун, хъел кутун, кефияр чӀурун, перт авун; qan qardaşı ивидин стха (дяведа, женгера сада-садаз стха лагьай, стха хьиз акахьай кас); qan qaynamaq иви ругун, ччан атун, ашкъида гьатун, вини кӀарариз акъатун; qan qohumluğu ивидин мукьвавал, диде ва буба патай мукьвавал; qan qoxusu gəlmək ивидин ни атун а) дяве хьунин (къарагъунин) мумкинвал аваз хьун; б) дяве кӀан хьун, дяве авун патал багьна жугъурун; qan qusdurmaq иви экуьчиз тун (гун), гзаф азабар (азиятар) чӀугваз тун, кьилиз бала хьун; qan qusmaq иви экъуьчун а) чахутка хьун, верем хьун; б) пер. гзаф азабар (азиятар) чӀугун; qan olmaq а) иви экъич хьун, ивияр авахьун, инсанар рекьин; б) пер. къиямат акъатун, дяве гьатун; qan salmaq иви ттун, фитне ттун, дяве ттун, къал ттун, кукӀурун; qan səpilmək пер. яр ягъун, яру хьун (мес. цав); qan su yerinə axmaq (yerimək) яд хьиз (цин чкадал, сел хьиз) иви авахьун, гзаф ивияр экъич хьун, акьалтӀай гзаф инсанар кьин, къирмиш хьун; къиргъин хьун; qan tökmək иви(яр) экъичун а) дяве авун; б) кьин; qan tökülmək иви(яр) экъич хьун (авахьун), инсан(ар) рекьин, дяве хьун; qan tutmaq а) ивиди кьун, кьил-кьилел аламукь тавун, гъавур вичив гумукь тавун, вичи-вич квадарун, вич-вичив гумукь тавун (инсан кьейи тахсиркардин гьакъинда); б) къаргъишди кьун, агьди кьун; qan uddurmaq пер. иви хъун, акьалтӀай гзаф азабар (азиятар) гун (чӀугваз тун), югъ тагун, экуь дуьнья мичӀи (дар) авун; qan udmaq пер. иви экъуьчун, акьалтӀай гзаф азабар (азиятар, зегьметар) чӀугун, азабдик (азиятдик) хьун; qana boyanmaq ивидлай хьун, ивиди ричин, кьин (ва я хиряй гзаф иви фин, авахьун); qana bulamaq ивидлай авун, гъилер ивидай кьацӀурун, яна кьин, кьин; qana dolmaq рангар къекъифун, ччан хтун, рангар чкадиз хтун (пӀузаррин, ччинин); qana düşmək квачирдак акатун, буьгьтендик акатун, (кьил) хатадик (къалдик, баладик) акатун; qana qan eləmək (etmək) кьисас къахчун, ккам къахчун; ивидин эвезда иви къахчун; qana susamaq ивидихъ къаних хьун, дяве кӀан хьун, иви экъичун (инсанар рекьин) мурад авун; qanda üzmək ивидин къене сирнавун, гзаф ивияр экъичун, гзаф инсанар рекьин, къиргъин туькӀуьрун; qanı batmaq иви ччилел аламукьун, итим кьенвай кас жаза тагана амукьун; кьисас къахчунвачиз хьун; qanı cuşə gəlmək кил. qan qaynamaq; qanı halal olmaq пер. иви гьалал хьун, жазадиз (кьиникьиз) лайих хьун; qanı qaçmaq рангар атӀун, рангар катун, рангар хъипи (лацу) хьун (пӀузаррин, ччинин); qanı qaralmaq иви чӀулав хьун, кефияр (гьалар) чӀур хьун, гзаф перт хьун; qanı qaynamaq ивиди чӀугун, рикӀиз чими хьун, гзаф бегенмиш хьун, хуш атун, рикӀяй кӀан хьун, вердиш хьун; qanı tutmaq агьди кьун, къаргъиш акьун, авур гьахъсузвилин жаза чӀугун; qanı yerdə qalmaq, qanı itmək кил. qanı batmaq; qanına qəltan etmək (eləmək) ивидлай авун, гзаф хирер авуна кьин; qanına susamaq ивидихъ къаних хьун, сад рекьиз кӀан хьун; qanına yerimək (keçmək, işləmək) ивидик фин а) фин, акатун (садакай масадак азар); б) пер. мефтӀедик фин, дамардик фин, вердиш хьун; qanından keçmək а) кьисас къахчунин фикирдилай гъил къачун, багъишламишун; б) ччандилай гъил къачун, вичи-вич къурбанд авун, ччанни гуз гьазур хьун; qanını əsirgəməmək кил. qanından keçmək б); qanını içmək садан иви хъун, кьин; qanını sormaq иви фитӀинун, зулум авун, авай-авачирди гъилягъ къачун, алажун; qanını tökmək садан иви экъичун, кьин; qanını yerdə qoymamaq садан иви чилел тун тавун, итим яна кьейи касдиз жаза гун, адавай кьисас къахчун.