qlikol

Qlikolipid – molekullarının tərkibində karbohidrat qalıqları (çox vaxt D-qalaktozalar) olan, onlarda fosfat turşusu olmayan birləşmələr. Bioloji membranların fəaliyyətində onlar əhəmiyyətli rol oynayırlar. Əsasən beyin toxumalarında olurlar, lakin həm də qanın hüceyrələrində və digər toxumalardad da vardır. Heyvan hüceyrələrinin qlikolipidləri də sfinqomielin kimi sfinqozinin törəməlidir. Sfinqozinin amin qrupu sfinqomielində olduğu kimi yağ turşusu ilə asilləşmişdir. Qlikolipidlərin sfinqomielindən fərqi sfinqozin skeletinin birli hidroksilinə birləşmiş komponentin təbiətindəndir. Qlikolipidlərdə bu vəziyyətdə buir və ya bir neçə şəkər qalıqları. Sadə qlikolipid - yalnız bir şəkər qalığına (qlükoza və ya qalaktoza) malik serebroziddirş Bu cür qlikolipidlər böyük miqdarda əsəb hüceyrələrinin membranlarında vardır. Nisbətən mürəkkəb qlikolipidlərdə, məs., qanqliozidlərdə, bir neçə şəkər qalığından ibarət şaxələnmiş zəncir vardır (hətta yeddiyə qədər). S.F. Qarayev, P.Ş. Məmmədova, A.Q. Həbibova.

Qlükozanın piruvata çevrilməsilə eyni zamanda ATP-nin əmələ gəlməsinə gətirib çıxaran reaksiyalar ardıcıllığıdır. Aerob orqanizmlərdə qlikoliz trikarbon turşuları tsikli və elektronların ötürülməsi zəncirindən əvvəl baş verir. Aerob şəraitdə piruvat mitoxondrilərə daxil olur və orada CO2 və H2O-ya qədər oksidləşir. Oksigenin çatışmazlığından piruvat laktata çevrilir. Maya kimi bəzi anaerob orqanizmlərdə piruvat laktaka yox, etanola çevrilir. Qlükozadan etanolun və laktakın əmələ gəlməsi qıcqırmaya misaldır. Qlikoliz yolu ilə gedən reaksiyalar hüceyrənin sitozolunda baş verir. Birinci mərhələ hazırlıq və ya toplamadır. Bu mərhələdə müxtəlif heksozalar qlikolizə cəlb olunurlar. Qlikoliz reaksiyalarında başlıca olaraq qlükozanın oksiləşməsinə baxmayaraq, onunla yanaşı bu prosesə digər müxtəlif heksozalar qoşula bilər.

Qlikoluril —Qlikoluril eyni iki karbonlu zəncirlə birləşən iki tsiklik karbamid qrupundan ibarət üzvi kimyəvi maddədir. Suyun təmizlənməsində, boya və örtüklərdə, bəzən isə yavaş sovrulan gübrə kimi istifadə edilən ağ tozdur. Qlikoluril iki ekvivalent sidik cövhəri ilə qlioksal reaksiyasına girərək sintez edilə bilər. Eynilə, digər karbonil (və ya karbonil hidrat) reagentlərinin istifadəsi karbon zəncirində hidrogen atomları əvəzinə müxtəlif funksional qruplara malik törəmələr verir. Qlikolurilin dörd amidəbənzər və buna görə də turşulu hidrogenləri halogen atomları ilə əvəzlənmə və ya formaldehidlə reaksiya kimi müxtəlif kimyəvi reaksiyalara səbəb olur. Qlikoluril suyun təmizlənməsində, üzgüçülük hovuzunun dezinfeksiyasında biosidlər kimi və kağız istehsalında lil əleyhinə vasitə kimi istifadə edilən tetraxloromoqlikoluril və tetrabromoqlikoluril üçün başlanğıc material kimi istifadə olunur. Qlikolurilin uzadılmış azot gübrəsi kimi istifadəsi müzakirə edilmişdir , lakin yüksək qiymətə görə geniş şəkildə qəbul edilməmişdir. Qlikoluril artıq metanal ilə tetrametilol qlikolurilə çevrilə bilər ki, bu da metanalı gecikdirərək buraxır və buna görə də su əsaslı boyalarda, maye yuyucu vasitələrdə, qulluq və təmizləyici vasitələrdə (0,1% konsentrasiyada) biosid kimi istifadə olunur. O, həmçinin hidroksil tərkibli polimerlər üçün çarpaz birləşdirici agent, sənaye funqisidi və sementlərdə sürətləndirici kimi istifadə olunur. Tetraasetilqlikoluril qlikolurildən sirkə anhidridlə reaksiya yolu ilə hazırlana bilər.