səhralaşma

Səhralaşma — həm insan fəaliyyəti (antropogen səbəblər), həm də təbii amillər və proseslər nəticəsində dünyanın arid, yarımquraq və quraq rayonlarında torpaqların deqradasiyası. Arid ərazilərdə təbii mühitin pozulması təhlükəli vəziyyət almaqdadır, çünki səhralaşma prosesi getdikcə daha aydın nəzərə çarpır. Ərazinin quru iqlim şəraiti – yəni, yüksək günəş radiasiyası, hava və yer səthində yüksək temperatur və səthi buxarlanma, yağıntıların çatışmazlığı və aşağı nisbi rütubət göstəriciləri səhralaşma əlamətləri kimi qəbul olunur. Bəzən, torpaqların səmərəsiz və hədsiz istifadə olunması nəticəsində ekosistemin pozulması səhralaşmaya səbəb olur. Bu zaman əkin sahələri və otlaqlarda bioloji və iqtisadi məhsuldarlığın aşağı enməsi, yəni deqradasiyası müşahidə edilir. Torpaq qatının nazilməsi və strukturunun pozulması, bitki kütləsinin və növ sayının azalması ərazidə külək eroziyasının şiddətini artırır. Səhralaşma çox çətinliklə bərpa olunan bir landşaft prosesidir. Onun 1 sm-lik torpaq qatının bərpasına 70 – 150 il vaxt tələb olunur. Azərbaycanın dağətəyi və düzən rayonlarında səhralaşma prosesi meşələrin müxtəlif tipli şibləklərə (kol-kos), bedlendlərə, otlaq və əkin yerlərinin isə şorlaşmış sahələrə, bataqlıqlara çevrilməsi istiqamətində gedir. Bu proses suvarma kanallarının təşkili və istifadəsinin düzgün aparılmaması, sistemsiz mal-qara otarılması, aqrotexniki qaydalara riayət olunmaması, texnikadan düzgün istifadə edilməməsi, plansız yol şəbəkəsinin salınması və s.

Xüsusilə Afrikada Ciddi Quraqlıq və / və ya Səhralaşma Yaşanan Ölkələrdə Səhralaşma ilə Mübarizə Konvensiyası (ing. The United Nations Convention to Combat Desertification in Those Countries Experiencing Serious Drought and/or Desertification, Particularly in Africa, UNCCD) — dövlətlərin və ictimai təşkilatların beynəlxalq, regional, milli və yerli səviyyələrdə səhralaşma, torpaq deqradasiyası və quraqlığın təsirlərini azaltmaqla mübarizə səylərini birləşdirmək üçün yaradılmış BMT konvensiyası. Konvensiya, 17 iyun 1994-cü ildə Rio-de-Janeyroda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf və İnkişaf Konfransının (UNCED) nəticəsi olaraq Parisdə qəbul edildi və 26 dekabr 1996-cı ildə qüvvəyə mindi. 29 may 2012-ci il tarixindən etibarən Konvensiya 195 ölkə tərəfindən təsdiq edilmişdir. == Tarixi == 1977-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Səhralaşma Konfransı səhralaşmaya qarşı mübarizə planı qəbul etdi. Bununla birlikdə, 1991-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramı (UNEP), "yerli müvəffəqiyyət hekayələri" nə baxmayaraq, quraq, yarı quru və quru sub-rütubətli ərazilərdə torpaqların deqradasiyasının daha da pisləşdiyi qənaətinə gəldi. 1992-ci ildə Rio-de-Janeyroda BMT-nin Ətraf və İnkişaf Konfransı keçirildi, bu müddətdə səhralaşma probleminə yeni inteqrasiya olunmuş yanaşma nəzərdən keçirildi. 1992-ci ilin dekabrında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisi 47/188 saylı qətnamə qəbul edərək Səhralaşma ilə Mübarizə Konvensiyasını hazırlamaq üçün Hökumətlərarası Müzakirə Komitəsi yaratdı. Konvensiya 17 iyun 1994-cü il tarixində Fransanın Paris şəhərində qəbul edilmiş, 14–15 oktyabr 1994-cü il tarixlərində imzalanmaq üçün açılmış və əllinci ratifikasiya alındıqdan 90 gün sonra 26 dekabr 1996-cı ildə qüvvəyə minmişdir. 2006-cı il BMT Baş Məclisi tərəfindən Beynəlxalq Səhra və Səhralaşma İli elan edildi (23 dekabr 2003-cü il tarixli, 58/211 saylı Qərar).