Subyekt

Subyekt latın dilində subjectum — əvəzlik. Subyekt (məntiq ) — haqqında nəsə təsdiq və ya inkar edilən predmet. Subyekt (tibb ) — hansısa tibbi xüsusiyyətlərin daşıyıcısı olan insan. Subyekt (psixologiya) — insan düşüncəsinin aktiv şəkildə özünü dərk etməsi, xarici dünyaya özünü əks qoyaraq onu obyekt kimi görməsi. Subyekt (fəlsəfə) — obyektdən fərqli olaraq dərk edən, düşünən və fəliyyət göstərən kəslər; fəaliyyət daşıyıcısı. Hüquq subyekti — hər hansı hüquq və vəzifəyə malk olan hüquqi və fiziki şəxs. Cinayət subyekti — cinayət törətmiş və məsuliyyət daşımağa qadir olan şəxs. Subyekt (qeyri-termin məna) — ümumilikdə insan.

Tibbi subyekt rubrikası (qısaca: TSR (ing. Medical Subject Headings, qısaldılmış MeSH) — genişhəcmli, nəzarət olunan tibbi lüğət, indeksləşdirilmiş elmi məcmuə, jurnal və kitabların, eyni zamanda informasiyaların əldə edilməsini asandlaşdıran Amerika Birləşmiş Ştatlarının "Milli Tibbi Kitabxanası" (NLM) tərəfindən Medline və PubMed məqalələri bazası əsasında yaradılmış və daim yeniləşən bir xidmət rubrikasıdır. MeSH və ya Tibbi subyekt rubrikası internet vasitəsilə izlənilə bilinir. İlk olaraq ingilis dilində yaradılan bu rubrika artıq bir neçə dillərə tərcümə olunmuşdur.

Böhran nəzəriyyəsi — Marksist siyasi-iqtisadına aid anlayış. Kapitalizmin böhranının həm subyektiv, həm də obyektiv səbəbləri var. Kapitalizmin böhranının subyektiv səbəbləri ilk növbədə işçilərin mübarizəsi, tətillər, nümayişlər nəticəsində yaranır. Kapitalizmin böhranının subyektiv səbəbləri, kapitalizmin böhranının obyektiv səbəbləri ilə qarşılıqlı dialektik əlaqəlidirlər.

Rusiyanın federasiya subyektləri - Rusiya Federasiyasında yuxarı dərəcəli ərazi vahidinin adıdır. Rusiya Federasiyasının 1993-cü ildə qəbul edilən konstitusiyasına əsasən Rusiya federativ dövlətdir və Rusiya Federasiyası bərabər hüquqlu subyektlərdən ibarətdir. Konstitusiyaya əsasən Rusiya Federasiyasının tərkibinə 85 subyekt daxildir, həmçinin 22 respublika, 9 vilayət, 46 əyalət, 3 federal əhəmiyyətli şəhər, 1 muxtar vilayət, 4 muxtar dairə. Fedreasiya subyektləri 8 federal dairədə qpuplaşır: Mərkəzi, Cənub, Şimal-Şərq, Uzaq Şərq, Sibir, Ural, Volgayanı, Şimali Qafqaz.Federasianın hər subyektində parlament və icraedici orqan (hökumət) vardır. Çoxunda həmçinin 5 il müddətinə bərabər və birbaşa seçilməklə baş vəzifəli şəxs postu vardır. Federasianın hər subyektində öz inzibati-ərazı bölgüsü vardır. Adətən bü respublika (vilayət) əhəmiyyətli rayon və şəhərlərdir.

Subyektin özünüidarəetmə identifikasiya kodu (alm. Amtlicher Gemeindeschlüssel‎) — bəzi ölkələrdə (Almaniya, Avstriya, İsveçrə) şəxsi idarəetmə subyektin birmənalı şəkildə müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunan rəqəmsal ardıcıllıq. Regionları müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunan digər sistemlər də mövcüddur (poçt indeksi, NUTS). Almaniyada identifikasiya kodları əsasən statistik məqsədlər üçün istifadə edilir və dövlətin statistik orqanları onları vermək üçün məsuliyyət daşıyırlar. Almaniyada identifikasiya kodu 8 rəqəmdən ibarətdir. İlk İki rəqəmi torpaq, üçüncüsü — inzibati rayon. İnzibati rayonlar olmadığı torpaqlarda üçüncü rəqəm 0 təşkil edir. Dördüncü və beşinci rəqəmlər rayonun və ya şəhərin torpaq tətərfdən idarə edilməsinin, altıncı, yeddinci və səkkizinci — yerli hökumətin aktual subyektini özünüidarəetməni göstərir. 08 1 11 000 — Ştutqart 08 — Baden-Vürtemberq torpağı 1 — Ştutqart inzibati rayonu 11 — Ştutqart torpaq tabeliyində olan şəhəri 000 — (torpaq tabeliyində olan bir şəhər olaraq, Ştutqartda daha bir bölmə yoxdur) Federativ dövlətlər şimaldan cənuba (1-9), Almaniyanın Federativ Respublikasına (10) və əlifba sırasına (11-16) qoşulma xronoloji qaydada verilir. 01: Şlezviq-Qoltşteyn 02: Qamburq 03: Aşağı Saksoniya 04: Bremen 05: Şimali Reyn — Vestfaliya 06: Qessen 07: Reynland-Pfalts 08: Baden-Vürtermberq 09: Bavariya 10: Saar 11: Berlin 12: Branderburq 13: МMeklenburq — Pomeraniya 14: Saksoniya 15: Saksoniya-Anxalt 16: Türinqiya Almaniyanın Statistika İdarəsi (alm.) Avstriyanın identifikasiya kodu 5 rəqəmdən ibarətdir.

Subyektiv, bir mühakiməni şəxsdən asılı olaraq qiymətləndirmək (qazanmaq) üçün deyilir. Təyin olunmuş (müəyyənləşdirilmiş) dəyər nöqteyi-nəzərindən baxdıqda, hər kəs üçün fərqli, insandan insana fərqlənən bir dəyərdir. Pozitiv elmlər insandan insana görə dəyişməyən dəyərlərin mövcudluğunu müdafiə edir. Subyektiv dəyərlərin isə obyektiv biliklərdən fərqli olaraq fərdi biliklər vasitəsilə əldə edildiyini bildirirlər. Müasir dövrün pozitiv elm nəzəriyyələri həm obyektiv, həm də subyektiv məlumatları bilik kimi qəbul edirlər.

Subyektiv hüquq, subyektiv mənada hüquq, və ya hüquq; c.h. hüquqlar — subyektin hər hansı bir yaxşı və ya davranış forması üçün tanınmış tələbi. Subyektiv qanun xüsusi sosial normaların kompleks sistemi olan və sosial tənzimləyici rolunu oynayan obyektiv qanundan (obyektiv mənada qanun) fərqlənməlidir. Subyektiv hüquq hüquqşünaslığın ən vacib kateqoriyalarından biridir və azadlıq, vəzifə və qadağa anlayışları ilə yanaşı hüquq nəzəriyyəsinin əsas anlayışlarından birini ifadə edir. Azadlıq kimi, subyektiv hüquq, öhdəliyin əksinə — düzgün davranış ölçüsü və qadağan — yolverilən davranış ölçüsü, uyğun bir subyektin mümkün (yəni icazə verilən) davranışının ölçü və hədlərini müəyyənləşdirir. Subyektiv qanun, obyektiv hüquq normaları əsasında mövcuddur, onların hüquqi tənzimlənməsi nəticəsində hüquqi iştirakçılara subyektiv hüquqları və qanuni öhdəlikləri olan münasibətlər olur. Hüquq münasibətlərinin məzmunu subyektiv hüquqların həyata keçirilməsinə və qanuni vəzifələrin yerinə yetirilməsinə yönəlmiş iştirakçıların davranışıdır. İctimaiyyətlə əlaqələr çərçivəsində subyektiv hüquq və vəzifələr iştirakçılar arasında qarşılıqlı əlaqə zamanı özünü göstərir. Obyektiv hüquq norması müəyyən şəxslərin qanuni davranışlarını müəyyənləşdirir, yəni müəyyən subyektiv hüquq və vəzifələrin kimə məxsus olduğunu göstərir. Subyektiv hüquq, subyekt tərəfindən müəyyən bir hüquqi əlaqənin yaranması ilə yanaşı hüquqi fakt əsasında əldə edilir.

Subyektiv, bir mühakiməni şəxsdən asılı olaraq qiymətləndirmək (qazanmaq) üçün deyilir. Təyin olunmuş (müəyyənləşdirilmiş) dəyər nöqteyi-nəzərindən baxdıqda, hər kəs üçün fərqli, insandan insana fərqlənən bir dəyərdir. Pozitiv elmlər insandan insana görə dəyişməyən dəyərlərin mövcudluğunu müdafiə edir. Subyektiv dəyərlərin isə obyektiv biliklərdən fərqli olaraq fərdi biliklər vasitəsilə əldə edildiyini bildirirlər. Müasir dövrün pozitiv elm nəzəriyyələri həm obyektiv, həm də subyektiv məlumatları bilik kimi qəbul edirlər.