Kartlis tsxovreba

"Kartlis tsxovreba" ( gürc. ქართლის ცხოვრება "Gürcülərin həyatı", yaxud "Kartli həyatı"), VIII əsr ərəfəsində yazılmağa başlamış və zaman-zaman – XIX əsrə qədər, əlavələr edilmiş gürcü əlyazmaları toplosu^[1].

"Kartlis tsxovreba" iki hissəyə ayrılır:

• 1."Qədim Kartlis tsxovreba";
• 2."Yeni Kartlis tsxovreba".

"Qədim" Gürcüstanın XIV əsrə qədərki, "Yeni" isə Gürcüstanın XIV əsrdən XVIII əsrə qədərki tarixini əhatə edir. "Qədim Kartlis tsxovreba"nın XV—XVII əsrlərə aid bir neçə siyahısı qalmışdı. XVIII əsrdə çar VI Vaxtanq tərəfindən yaradılmış komissiya (Beri Eqnataşvili rəhbərliyi ilə) Gürcüstanın XIV—XVIII əsrlər tarixini tərtib etdi. XIX əsrdə "Kartlis tsxovreba"ya XVII—XVIII əsrlərə aid bir sıra tarixi mövzularda məqalələr də əlavə edildi.

"Kartlis tsxovreba"da başlıca olaraq Gürcüstanın siyasi tarixi təsvir edilir və bir çox hallarda orada yazılanlar qeyri-gürcü tarixçilərinin yazdıqları ilə üst-üstə düşür. "Qədim Kartlis tsxovreba" tarix mövzusunda 10 məqalədən ibarətdir.

1. "Kartli çarlarının həyatı" — Leonti Mroveli , XI əsr.
2. «Arçilin şəhidliyi" — Leonti Mroveli
3. "Vaxtanq Qorqasalın həyatı" — Cuanşer Cuanşeriani, XI əsr.
4. "Baqrationilər tarixi və hekayətləri" — Sumbat Davitislpt, XI əsr.
5. "Kartli xronikası" ("Matiane kartlisa") — anonim müəllif, ən tezi XI əsr.
6. "Çarlar çarı Davidin tarixi" — anonim müəllif.
7. "Laşa Giorgi dövrünün əlyazması" (XII əsrin 2-ci yarısı — XIII əsrin əvvəlləri в.) anonim müəllif.
8. "Hökmdarların tarixi və mədhi" — (çariça Tamaranın adı çəkilən 1-ci tarixçisi), 1125-1223.
9. "Çariça Tamaranın tarixi" Basili Ezosmodzqvari (çariça Tamaranın adı çəkilən 2-ci tarixçisi), 1184–1210/1213.
10. "Xronika" monqol hücumları dövrünün anonim tarixçisi, 1212-1318

İlk dəfə olaraq Qarabağın adı XIV əsrin 20-ci illərinə aid olan Kartli əlqazmalarından birində çəkilmişdir.

• «Грузинский летописец»^{[ölü keçid]} Журнал "Русский Вестник", 1841 г.