NATO-nun Lissabon sammiti (2010)

2010 Lissabon sammiti — NATO-ya üzv dövlətlərin dövlət və hökumət başçılarının 2010-cu il 19–20 noyabr tarixlərində Portuqaliyanın paytaxtı Lissabonda keçirilən toplantısı.

Üzv dövlətlər 1999-cu ildə Vaşinqton sammitində qəbul edilmiş əvvəlki planın başa çatmasından sonra ittifaqın yeni onillik planı olan yeni "Strateji Konsepsiya"nı qəbul etdilər. İttifaqın terrorizm və kiberhücumlar kimi müasir çağırışlarına cavab verən Strateji Konsepsiyasını qəbul etməklə yanaşı, üzvlər raketdən müdafiə sistemini birgə inkişaf etdirmək barədə razılığa gəliblər. Üzvlər təşkilatın bu ölkədəki əməliyyatları ilə bağlı Əfqanıstan prezidenti Həmid Kərzai ilə görüşüb. Onlar 2014-cü ilə qədər qoşunların tədricən ölkədən çıxarılması barədə razılığa gəliblər. NATO Əfqanıstan qüvvələrinə və polisinə təlim və məsləhət vermək üçün Əfqanıstanda qalmaq öhdəliyini təkrarlayıb.

Görüş

Sammit Millətlər Parkı (Parque das Nações) ərazisindəki Lissabon Beynəlxalq Sərgi Salonunda (Feira Internacional de Lisboa) baş tutub. Bu, 2009-cu ilin avqustunda NATO-nun baş katibi vəzifəsinə başlayan Anders Foq Rasmussenin sədrliyi ilə keçirilən ilk sammit idi.

Gündəlik

Strateji Konsepsiya

Sammitə daxil olan üzv dövlətlərin 1999-cu ildən bəri ilk dəfə olaraq yeni Strateji Konsepsiya qəbul edəcəyi gözlənilirdi. Sammitdən əvvəl baş katib Rasmussen özü planın layihəsini hazırlayıb. Rasmussen bildirib ki, yeni Strateji Konsepsiyanın məqsədi "NATO-nun ərazi müdafiəsi üzrə əsas missiyasını bir daha təsdiq etməli, lakin kibermüdafiə və raketdən müdafiə də daxil olmaqla, bizim bunu necə edəcəyimizi modernləşdirməli".^[1] ABŞ-nin keçmiş dövlət katibi Madleninin rəhbərlik etdiyi ekspertlər qrupu. Olbrayt planın hazırlanmasına kömək etmək üçün bir hesabat hazırladı. Sammitdən əvvəl keçirilən görüşlərdə rəsmilər planın "98% orada" olduğunu və əlavə fikir ayrılıqlarının sammitdə müzakirə ediləcəyini bildiriblər. Layihədə etiraf edilir ki, ittifaqın üzvlərinə qarşı müasir təhdidlər terrorizm, kütləvi qırğın silahlarına sahib olmaq və enerji infrastrukturunu poza biləcək kiberhücumlar kimi qeyri-ənənəvi formalarda olur.^[2]

Cümə günü, noyabrın 19-da keçirilən sammitin ilk günündə üzv dövlətlər ittifaqının növbəti 10 il üçün missiya planı kimi xidmət edəcək yeni Strateji Konsepsiya üzərində razılığa gəldilər. Sənəd beynəlxalq təhlükəsizliyə yaranan təhdidlərin vacibliyini vurğuladı və ittifaqın gələcək üzvlər və Rusiya ilə əməkdaşlığa sadiqliyini bir daha təsdiq etdi.^[3]^[4] 11 səhifəlik sənədin adı "Fəal iştirak, müasir müdafiə"dir.^[5]

Əfqanıstan

Əfqanıstan prezidenti Həmid Kərzai şənbə günü, noyabrın 20-də sammitdə çıxış edib. Karzay bildirib ki, o, NATO-nun 2014-cü ilin sonuna qədər ölkəyə nəzarəti geri qaytarmasını istəyir.^[6] Sammitdən əvvəl Böyük Britaniyanın Baş naziri Devid Kemeron demişdi ki, "NATO-nun Lissabon sammiti təhlükəsizlik məsuliyyətinin tədricən əfqan qüvvələrinə təhvil verilməsi üçün başlanğıc nöqtəsi olacaq"^[7].

Kərzai ilə görüşən üzvlər 2014-cü ilə qədər döyüş əməliyyatlarının mərhələli şəkildə dayandırılması barədə razılığa gəliblər. Bu tarixdən sonra NATO ölkələri Əfqanıstan Milli Ordusunun təlim və məsləhətlərinə töhfə verməyə davam edəcək. Baş katib Rasmussen, "Biz Əfqanıstan hökumətinin ölkə daxilində, bölgədən-regionda təhlükəsizlik üzrə liderliyi öz üzərinə götürəcəyi prosesə başlayacağıq" dedi.^[8]

Rusiya

2010-cu ilin oktyabrında Rasmussen Rusiya prezidenti Dmitri Medvedevin sammitdə iştirak edəcəyini bildirdi.^[9] Medvedev Fransa prezidenti Nikola Sarkozi və Almaniya kansleri Angela Merkel ilə görüşdən sonra iştirak etməyə razılıq verib.^[10] Sammitdə NATO-Rusiya Şurasının 2002-ci ildə yaradılmasından bəri ilk iclası keçirilib. Rusiya ilə ittifaq arasında münasibətlər 2008-ci il Cənubi Osetiya müharibəsindən sonra gərginləşib, Rusiyanın Gürcüstandakı separatçı Cənubi Osetiya və Abxaziya regionlarını dəstəklədiyi və tanıdığı bildirilir. .

Sammitdən əvvəl The Economist-də dərc olunan məqalədə deyilirdi ki, Rusiya NATO məsələlərində əməkdaşlığa daha çox həvəsli ola bilər və Əfqanıstana qoşun göndərəcəyini vəd edə bilər.^[2] Görüşdə Rusiya NATO-nun inkişaf etdirməyə çalışdığı raketdən müdafiə proqramı üzrə əməkdaşlığa razılaşıb. Rusiya həmçinin daha çox yükün Rusiya üzərindən daşınmasına icazə verməklə və Əfqanıstan qüvvələrini Mil Mi-17 helikopterləri ilə təmin etməklə NATO-nun Əfqanıstandakı əməliyyatlarını daha da dəstəkləməyi öhdəsinə götürüb.^[11]

Raketdən müdafiə

Sammitin ilk günündə liderlər Avropadakı bütün üzv dövlətləri, eləcə də ABŞ və Kanadanı əhatə edə biləcək raketdən müdafiə sistemi qurmaq qərarına gəldilər.^[12]^[13] Təklif olunan sistem əvvəllər NATO və Rusiya arasında müzakirə mövzusu olub, lakin sammitdə iştirak edən Rusiya prezidenti Dmitri Medvedev bu məsələdə İttifaqla əməkdaşlığa daha çox hazır olduğunu bəyan edib.^[14]

İştirakçılar

Üzv dövlətlər

Albaniya — Prezident Bamir Topi
Belçika — Baş nazir Yves Leterm
Bolqarıstan — Prezidenti Georgi Pırvanov
Kanada — Baş nazir Stiven Harper
Xorvatiya — Prezident İvo Yosipoviç
Çexiya — Baş nazir Petr Neças
Danimarka — Baş nazir Lars Løkke Rasmussen
Estoniya — Baş nazir Andrus Ansip
Fransa — President Nikolya Sarkozi
Almaniya — kansler Angela Merkel
Yunanıstan — Baş nazir George Papandreu
Macarıstan — Baş nazir Viktor Orban
İslandiya — Baş nazir Yohanna Sigurdottir
İtaliya — Baş nazir Silvio Berluskoni

Latviya — Baş nazir Valdis Dombrovskis
Litva — Prezident Dalya Qribauskayte
Lüksemburq — Baş nazir Jan-Klod Yunker
Niderland — Baş nazir Mark Rutte
Norveç — Baş nazir Yens Stoltenberq
Polşa — Prezident Bronislav Komorovski
Portuqaliya — Baş nazir José Sócrates
Rumıniya — Prezident Trayan Besesku
Slovakiya — Prezident İvan Qaşparoviç
Sloveniya — Baş nazir Borut Pahor
İspaniya — Baş nazir Xose Luis Rodriges Sapatero
Türkiyə — Prezident Abdullah Gül
Böyük Britaniya — Baş nazir David Cameron
ABŞ — Prezident Barak Obama

Üzv olmayan dövlətlər

Əfqanıstan — Prezident Həmid Kərzai noyabrın 20-də sammitdə çıxış edib.
Ermənistan — xarici işlər naziri Eduard Nalbandyan
Avstraliya — Baş nazir Culiya Gillard və müdafiə naziri Stiven Smit
Avstriya — Prezident Haynts Fişer
Azərbaycan — Prezident İlham Əliyev
Bosniya və Herseqovina — Rəyasət Heyəti
Finlandiya — Prezident Tarya Halonen
Gürcüstan — Prezident Mixail Saakaşvili. Gürcüstan 2006-cı ildən NATO-ya daxil olmaq üçün Gücləndirilmiş Dialoq mərhələsindədir.
İrlandiya — Prezident Meri Makaliz
İordaniya — Baş nazir Samir Rifai
Şimali Makedoniya — Prezident Gyorge İvanov
Malayziya — Baş nazir Nacib Tun Razak
Monqolustan — Prezident Tsaxiaqiyn Elbeqdorj
Yeni Zelandiya — Xarici işlər naziri Murray McCully
Rusiya — Prezident Dmitri Medvedyev, 2008-ci ildəki Rusiya-Gürcüstan müharibəsindən sonra iştirak edən ilk rus rəsmisi idi.
Sinqapur —
Cənubi Koreya —
İsveç — Baş nazir Yon Fredrik Raynfeldt
BƏƏ — Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri
BMT — BMT-nin Baş katibi Pan Gi Mun

Həmçinin bax

Budapeşt sammiti

İstinadlar

↑ Childs, Nick (13 October 2010). "Nato considers new mission statement". BBC. Archived from the original on 25 November 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ ¹ ² "Fewer dragons, less snakes". The Economist. 11 November 2010. Archived from the original on 15 November 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ "NATO adopts a new Strategic Concept". NATO. 19 November 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ "NATO approves new strategic concept". Reuters. 19 November 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ "Strategic Concept For the Defence and Security of The Members of the North Atlantic Treaty Organisation" (PDF). NATO. Retrieved 19 November 2010.
↑ "Nato to debate Afghanistan at crucial Lisbon summit". BBC. 18 November 2010. Archived from the original on 19 November 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ Reynolds, Paul (18 November 2010). "What does Nato hope to achieve?". BBC. Archived from the original on 19 November 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ Dempsey, Judy (20 November 2010). "NATO Agrees to Assist Afghanistan Past 2014". The New York Times. Archived from the original on 7 may 2011. Retrieved 20 November 2010.
↑ "NATORussia Council Summit to take place in Lisbon". NATO. 19 October 2010. Archived from the original on 8 November 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ "Medvedev to attend NATO summit in Lisbon". Global Security.org. 19 October 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ "NATO, Russia to cooperate on missile defense". Reuters. 20 November 2010. Retrieved 20 November 2010.
↑ "NATO Members Back Joint Missile Defense System". NPR. 19 November 2010. Archived from the original on 3 December 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ "Obama: Missile defence shield for all Nato members". BBC. 19 November 2010. Archived from the original on 20 November 2010. Retrieved 19 November 2010.
↑ Parsons, Christi and Sergei L. Loiko (19 November 2010). "At Portugal NATO meeting, Obama to discuss Afghanistan; Medvedev to focus on missile shield". Los Angeles Times. Archived from the original on 27 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[1] Childs, Nick (13 October 2010). "Nato considers new mission statement". BBC. Archived from the original on 25 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[The_Economist_2010-2] ¹ ² "Fewer dragons, less snakes". The Economist. 11 November 2010. Archived from the original on 15 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[3] "NATO adopts a new Strategic Concept". NATO. 19 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[4] "NATO approves new strategic concept". Reuters. 19 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[5] "Strategic Concept For the Defence and Security of The Members of the North Atlantic Treaty Organisation" (PDF). NATO. Retrieved 19 November 2010.

[6] "Nato to debate Afghanistan at crucial Lisbon summit". BBC. 18 November 2010. Archived from the original on 19 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[7] Reynolds, Paul (18 November 2010). "What does Nato hope to achieve?". BBC. Archived from the original on 19 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[8] Dempsey, Judy (20 November 2010). "NATO Agrees to Assist Afghanistan Past 2014". The New York Times. Archived from the original on 7 may 2011. Retrieved 20 November 2010.

[9] "NATORussia Council Summit to take place in Lisbon". NATO. 19 October 2010. Archived from the original on 8 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[10] "Medvedev to attend NATO summit in Lisbon". Global Security.org. 19 October 2010. Retrieved 19 November 2010.

[11] "NATO, Russia to cooperate on missile defense". Reuters. 20 November 2010. Retrieved 20 November 2010.

[12] "NATO Members Back Joint Missile Defense System". NPR. 19 November 2010. Archived from the original on 3 December 2010. Retrieved 19 November 2010.

[13] "Obama: Missile defence shield for all Nato members". BBC. 19 November 2010. Archived from the original on 20 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[14] Parsons, Christi and Sergei L. Loiko (19 November 2010). "At Portugal NATO meeting, Obama to discuss Afghanistan; Medvedev to focus on missile shield". Los Angeles Times. Archived from the original on 27 November 2010. Retrieved 19 November 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]