On ikinci sülalə (Misir)

XII sülalə - Qədim Misirdə Orta padşahlıq dövründə hakimiyyətdə olmuş sülalə.

Qədim Misir tarixi

Sülalə öncəsi dövr

Tasi mədəniyyəti

Badar mədəniyyəti

Nakadi mədəniyyəti

Amrat mədəniyyəti (I Nakad) Gerzey mədəniyyəti (II Nakad)

Aşağı Misir

Yuxarı Misir

Sülalələr dövrü

Erkən padşahlıq

I sülalə • II sülalə

Qədim padşahlıq

III sülalə • IV sülalə V sülalə • VI sülalə

Birinci aralıq dövr

VII sülalə • VIII sülalə IX sülalə • X sülalə XI sülalə

Orta padşahlıq

XI sülalə • XII sülalə

İkinci aralıq dövr

XIII sülalə • XIV sülalə XV sülalə • XVI sülalə XVII sülalə

Yeni padşahlıq

XVIII sülalə XIX sülalə • XX sülalə

Üçüncü aralıq dövr

XXI sülalə XXII sülalə • XXIII sülalə XXIV sülalə • XXV sülalə XXVI sülalə

Sonrakı dövr

XXVIII sülalə XXIX sülalə • XXX sülalə

Fars dövrü

XXVII sülalə • XXXI sülalə

Yunan-Roma dövrü

Argeadlar • Ptolemeylər

bax müzakirə redaktə

XII sülalənin ilk hökmdarı I Amenemhet IV Mentuhotep zamanı çati vəzifəsinə sahib idi^[1]. Onun necə hakimiyyətə gəlməsi dəqiq şəkildə məlum deyil. Müasir alimlər bunun çevriliş və ya irsi olaraq baş verməsi fikirlərini irəli sürülür.

XII sülalənin hakimiyyəti zamanı paytaxt Tebesdən İttauiyə köçürülür. Manefon bu sülalənin də X xanədan kimi Tebesdən olduğunu yazsa da, hazırda bu fikir qəbul edilmir^[2]. İttaui şəhəri I Amenemhet tərəfindən salınmış və tam adı Amenemhet-it-taui (Amenemhat-itj-tawy ; Amenemhat, iki diyarın işğalçısı) idi. İttauinin vaxtilə Feyyum şəhəri yaxınlığında olduğu hesab olunur.

XII sülalə dövründə Qədim Misir regionun ən güclü dövlətlərdən birinə çevrildi^[3]. Bu zaman aralığı Yeni padşahlığa qədər ən stabil period hesab olunur. İrriqasiya sisteminin inkaş etdirilməsi və genişləndirilməsi, yeni su kanallarının yaradılması nəticəsində əkin sahələri böyüdü. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində əldə edilən artefaktlar Finikiya, Levant və Kiçik Asiya ilə ticari əlaqələrdən xəbər verir. Kiçik Asiyadan gümüş və oduncaq, Levantdan isə sidr ağacının oducağının alındığı məlumdur. Finikiyanın Bibl şəhəri misirli tacirlərin ən çox səyahət etdiyi yerlərdən biri idi.

İqtisadi gücün artması özü ilə birlikdə güclü ordunun da təşkil olunmasınada gətirib çıxartdı. Nubiyanın Nil sahili yuxarı bölgələri işğal edildi.

Ancaq sülalənin hakimiyyətinin sonuna yaxın baş verən üsyanlar və iqtisadi geriləmə mərkəzi dövlətin zəifləməsinə səbəb oldu. Bu hadisələr XII sülalənin devrilməsinə, Qədim Misirin parçlanmasına gətirib çıxartdı.

XII sülalənin hakimiyyəti Qədim Misir ədəbiyyatının çiçəklənmə dövrüdür. Günümüzə qədər çatan "Sinuhe əfsanəsi", "Kəndlinin şikayətləri", "Amenemhetin təlimi" əsərləri ədəbi dilin inkişafından xəbər verir.

Pris, Moskva riyazi və Berlin papiruslarının təxminən XII sülalə dövründə yaradıldığı fikri irəli sürülür.

Fironlar üçün piramidalrın tikintisi davam edir. Dövrmüzə gəlib çatan məqbərələrdən I Amenemhetin, I Senusertin, III Amenemhetin piramidaları seçilir. III Amenemhetin iki piramidası məlumdur. Biri Dahşurdakı "Qara piramida", digəri isə Havara piramidasıdır.

Turin siyahısına görə XII sülalə 213 il hakimiyyətdə olmuşdur.

Ad	Taxt adı	Şəkil	Hakimiyyət illəri	Qeyd
I Amenemhet	Sehetepibre		e.ə. 1991-1962	XII sülalədən ilk firon. IV Mentuhotep zamanı çati olğu düşünülür.
I Senusert	Xeperkare		e.ə. 1971-1926	I Amenemhetin oğlu. Nubiyaya işğalçı yürüş təşkil etmişdir.
II Amenemhet	Nubxaure		e.ə. 1929-1895	I Senusert və Nefrunun oğlu.
II Senusert	Xaxeperre		e.ə. 1897-1878	II Amenemhetin oğlu.
III Senusret	Xakaure		e.ə. 1878-1839	II Senusert və I Xenemetneferhedcetin oğlu.
III Amenemhet	Nimaatre		e.ə. 1860-1814	III Senusertin oğlu.
IV Amenemhet	Maaxerure		e.ə. 1814-1806	III Amenemhetin oğlu.
Sebekneferu	Sobekkare		e.ə. 1806-1802	III Amenehetin qızı.

1. ↑ Hornung, Erik; Krauss, Rolf; Warburton, David A., redaktorlar Ancient Egyptian Chronology. 2006-12-30. səh. 160–161. ISBN 9789047404002. 2020-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-07. (mirror Arxivləşdirilib 2019-03-30 at the Wayback Machine)
2. ↑ Египтопедия. XII Династия. 2021-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-07.
3. ↑ The Ancient Egypt site. 12th Dynasty (1991-1783). 2021-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-07.