İyirminci sülalə (Misir)

XX sülalə - Qədim Misirdə yeni padşahlıq dövründə hakimiyyətdə olmuş sonuncu sülalə.

Qədim Misir tarixi

Sülalə öncəsi dövr

Tasi mədəniyyəti

Badar mədəniyyəti

Nakadi mədəniyyəti

Amrat mədəniyyəti (I Nakad) Gerzey mədəniyyəti (II Nakad)

Aşağı Misir

Yuxarı Misir

Sülalələr dövrü

Erkən padşahlıq

I sülalə • II sülalə

Qədim padşahlıq

III sülalə • IV sülalə V sülalə • VI sülalə

Birinci aralıq dövr

VII sülalə • VIII sülalə IX sülalə • X sülalə XI sülalə

Orta padşahlıq

XI sülalə • XII sülalə

İkinci aralıq dövr

XIII sülalə • XIV sülalə XV sülalə • XVI sülalə XVII sülalə

Yeni padşahlıq

XVIII sülalə XIX sülalə • XX sülalə

Üçüncü aralıq dövr

XXI sülalə XXII sülalə • XXIII sülalə XXIV sülalə • XXV sülalə XXVI sülalə

Sonrakı dövr

XXVIII sülalə XXIX sülalə • XXX sülalə

Fars dövrü

XXVII sülalə • XXXI sülalə

Yunan-Roma dövrü

Argeadlar • Ptolemeylər

bax müzakirə redaktə

XIX sülalənin son hökmdarı Tausertin hökmdatlığının son illərində mərkəzi hakimiyyət zəiflədi. Bu dövr tapıntılar az olduğundan yaxşı öyrənilmişdir. Güman edilir ki, taxt-tac uğrunda mübarizə və yadelli hücumların çoxaldığı bu zamanda Setnaxt adlı şəxs hakimiyyəti ələ keçirərək yeni sülalənin əsasını qoymuşdur^[1]. Bəzi misirşünaslar Setnaxtın II Ramzesin çoxsaylı uşaqlardan birinin övladı olduğunu qeyd edirlər. Setnaxt rəqiblərini məğlub edərək ölkədə sabitlik yaratdı.

Setnaxtdan sonra taxta oğlu III Ramzes çıxdı. Yeni firon dəniz xalqlarına qarşı uğurlu müharibələri, Suriya, Fələstin və Punta yürüşləri ilə tanınırdı. III Ramzesin dövründə geniş tikinti işləri aparılmışdır. Onun hakimiyyətinin 29-cu ilində bəşər tarixində ilk tətil baş verdi. Beləki seçilmiş və tanınmış kral məbəd inşaatçıları və sənətkarları onlar üçün nəzərdə tutlmuş pay yeməkləri verilmədiyinə görə işləməkdən imtina etmişlər^[2].

III Ramzes hakimiyyətini möhkəmləndirmək üçün din xadimləri ilə yaxınlaşır. Kahinlər hökmdardan geniş səlahiyyətlər və var-dövlət alırlar. Nəticədə onlar çox güclənərək artıq mərkəzin siyasətindən yayınmağa başlayırlar. III Ramzesdən başlayaraq fironun təsir gücü azalır və ölkə zəifləyir. III Ramzes oğlu Pentaur tərəfindən öldürüldü. Pentaurun əsas istəyi hakmiyyətə gəlmək olsa da bunu edə bilmir. Cinayətin üstü açılır və Pentaur intihara məhkum edilir. III Ramzes cinayət işi ilə bağlı bu məlumatlar "Turin məhkəmə papiruslarında" qeyd edilmişdir.

IV Ramzesin dövründə Suriya və Fələstin torpaqları itirildi. Sosial-iqtisadi zəifləmə və siyasi xaos ayrı-ayrı bölgələrin müstəqilləşməsinə səbəb oldu. Tebesdəki Amon məbədi baş kahinini o qədər güclənir ki,artıq firon da ona mane ola bilmir. Din xadimlərinin gücü baş kahin Amenhotepin zamanında daha da artır. Sonuncu firon XI Ramzesin hakimiyyəti zamanında baş kahin Herihor bütün vacib dövlət vəzifələrini əlində cəmləşdirmişdi. Artıq din xadimləri fironlarla yox, tanrı ilə insanlar arasında vasitəçi rolunu oynayırdı. Buna görə hökmdarlar əvvəlki kimi ilahiləşdirilən gücə malik deyildilər^[3].

XX sülalənin mövcudluğunun sonuna yaxın firon məqbərələrinin yağmalanması halı geniş yayılmışdı. Əldə edilmiş papiruslara əsasən IX Ramzesin fironluğunun on doqquzuncu ilində XIII sülalə hökmdarı Sobekemsafın qəbir abidəsinin hücuma məruz qalması ilə bağlı araşdırma aparıldığı məlumdur.

XI Ramzesin ölümü ilə XX sülalə də süqut edir. Tebes və ətraf torpaqlarda hakimiyyət baş kahin Herihorda qalırsa, Nil deltasında XXI xanədan taxta çıxdı. Bununla Misirdə mərkəzləşdirilmiş dövlət yenidən bölünür. Tarixdə bu dövr üçüncü aralıq dövr adlanır.

Yevsevi XX sülalədən 12 fironun 172 il hakimiyyətdə olduğunu qeyd edirlər. Alman misirşünas Yurqen fon Bekeratu bu xanədanlığın 1186/1185 — 1070/1069 illəri arasında hökmdarlıq etdiyi yazır.

Ad	Şəkil	Taxt adı	Hakimiyyət illəri
Setnaxt		Userxara-setepenra	e.ə. 1189-11186
III Ramzes		Usermaatra-Meriamun	e.ə. 1186 – 1155
IV Ramzes		Usermaatra Setepenamun Heqamaatra Setepenamun	e.ə. 1155 – 1149
V Ramzes		Usermaatra Sexeperenra	e.ə. 1149 – 1145
VI Ramzes		Nebmaatra Meryamun	e.ə. 1145 – 1137
VII Ramzes		Usermaatra Setepenra Meryamun	e.ə 1136 – 1129
VIII Ramzes		Usermaatra-Axenamun	e.ə. 1130 – 1129
IX Ramzes		Neferkara Setepenra	e.ə. 1129 – 1111
X Ramzes		Xepermaatra Setepenra	e.ə. 1111 – 1107
XI Ramzes		Menmaatra Setpenptah	e.ə. 1107 – 1077

Setnaxt

Tiya-Merenesit

İsida

III Ramzes

Titi

Nubxesdeb

VI Ramzes

IV Ramzes

Tentipet

Mentuxepxepeşef

Taxat

Pentaur

VIII Ramzes

VII Ramzes

V Ramzes

IX Ramzes

Baketurel

X Ramzes

Titi

Xerixor

Necemet

Tentamon

XI Ramzes

Xereret

Pianx

Xenuttaui

Tentamon

Smendes

I Pinucem

Ameneminisu

XXI sülalə

1. ↑ Hartwig Altenmüller, "The Tomb of Tausert and Setnakht," in Valley of the Kings, ed. Kent R. Weeks (New York: Friedman/Fairfax Publishers, 2001), pp.222-31
2. ↑ William F. Edgerton, The Strikes in Ramses III's Twenty-Ninth Year, JNES 10, No. 3 (July 1951), pp. 137-145
3. ↑ "New Kingdom of Egypt". Ancient History Encyclopedia. Retrieved 2017-05-06". 2021-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-22.