Qudermes rayonu

Qudermes rayonu (çeç. Гуьмсан кӏошт[4]) — Rusiya Federasiyası, Çeçenistan Respublikasının tərkibindəki inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Qudermes şəhəridir.

Qudermes rayonu
Гуьмсан кӏошт
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb

43°21′ şm. e. 46°06′ ş. u.HGYO

Ölkə
İnzibati mərkəz Qudermes[1]
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb mart 1922
Sahəsi
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 181.085 nəf. (2024)[3]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 87152
Rəsmi sayt
Qudermes rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qudermes rayonu Çeçenistan Respublikasının şərq hissəsində yerləşir. Relyefi əsasən düzəndir, cənub hissəsindən isə Gudermes silsiləsi qalxır.

Şimalda Şelkovski rayonu, Dağıstan Respublikasının şərqdə Xasavyurd rayonu və cənub-şərqdə Novolak rayonu ilə, cənub-şərqdə Nojay-Yurt rayonu, cənubda Kurçaloyevski rayonu, cənub-qərbdən Şali rayonu və qərbdən isə Qroznı rayonu ilə həmsərhəddir. Bölgə ərazisindən bir çox çay axır: Qums (Belka), Calka (Qara), Sunja və Terek.

Qudermes rayonu Çeçen regional icraiyyə komitəsinin 1922-ci ilin martında çıxardığı bir qərarla, Vedeno rayonundan ayrılaraq müstəqil bir rayona çevrildi. Çeçen Regional İnqilab Komitəsinin 23 yanvar 1923-cü il tarixli qərarı ilə isə mərkəzi Qudermes kəndi olan Qudermes rayonu Qudermes dairəsi olaraq adlandırıldı[5].

Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 30 sentyabr 1931-ci il tarixli qərarı ilə Qudermes dairəsi yenidən Qudermes rayonu adlandırıldı. 15 yanvar 1934-cü ildə Çeçen-İnquş Muxtar Bölgəsinə aşağıdakı kənd sovetləri daxil oldu - Azamat-Yurtovski, Alleroevski, Baçi-Yurtovski, Qerzel-Aulski, Qudermes, Cuqurtinski, İsti-Sunski, İşxoy-Yurtovski, Kadi-Yurtovski, Koşkeldinski, Kurçaloyevski, Mayrtupski, Neuberdinski, Oysurqunski, Sentaroevski, Elesxan-Yurtovski, Engel-Yurtovski, Daut-Yurtovski və Braqunski.

23 yanvar 1935-ci ildə Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə Çeçen-İnquş Muxtar Vilayəti Qudermes rayonunun bir hissəsi yeni yaradılan Kurçaloyevski rayonuna verildi.

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Urbanizasiya

Rayon ərazisində ümumi əhalinin 36.12 % şəhərlərdə yaşayır.

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir (Qudermes şəhəri istisna)[6]:

Xalq Say,
nəf. 		Ümumi əhaliyə
olan nisbəti, %
çeçenlər 73 856 94,56 %
qumuqlar 4 066 5,21 %
digərləri 82 0,10 %
bildirməyənlər 104 0,13 %
ümumi 78 108 100,00 %

İnzibati ərazi bölgüsü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qudermes rayonuna eyni adlı 22 inzibati ərazi vahidliyi daxildir. Ümumilikdə 1 şəhər və 21 kənd tipli yaşayış məntəqəsi mövcuddur.

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İqlim şəraiti istilik sevən bitkilərin becərilməsi üçün əlverişlidir. Burada düyü, qarğıdalı, üzüm və s. bu kimi bitkilər əkilir. Bölgədə neft və qaz sahələri mövcuddur.

Nəqliyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon 4 istiqamətdən gələn dəmir yolu qovşağında yerləşir - Həştərxan, Bakı, Mozdok, Qroznı.

Rayon mərkəzinə şəhərlərarası və beynəlxalq avtobus xətləri fəaliyyət göstərir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.
  2. ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst96/DBInet.cgi?pl=8006001.
  3. ↑ "Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года"..
  4. ↑ "Бовза хьай Дайхмохк". 2019-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-10.
  5. ↑ "Паспорт Гудермесского муниципального района. 1. Историческая справка". 2019-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-11.
  6. ↑ "Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-01.