Rudbar mahalı

Rudbar mahalı — tarixi-coğrafi ərazilərdən biri.

Mahal
Rudbar mahalı
Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın. 1714-cü il.
Daxildir	Şirvanşahlar dövləti, Şirvan bəylərbəyliyi, Cavad xanlığı, Şirvan xanlığı Şirvan əyaləti Gürcüstan quberniyası Şamaxı qəzası Kaspi vilayəti Şamaxı quberniyası Bakı quberniyası Cavad qəzası Bakı quberniyası Muğan dairəsi
Naib	Darğa Məmməd xan
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	1.100 km²
Əhalisi
Əhalisi	2110[1] nəfər
Rudbar mahalı qonşu xanlıqlar və mahallarla. 18-ci əsrin sonu

Rudbar adının İran İslam Respublikasının Gilan bölgəsindəki Rudbar şəhəri ilə əlaqəsinin olduğu ehtimal edilir. Hazırda həmin şəhərin əhalisinin əksəriyyəti tatlardır. “Rudbar” fars dilində “böyük çay kənarı” deməkdir. Kür çayının kənarında yerləşən kəndləri əhatə etdiyi üçün belə adlandırılmışdır.

Abbasqulu ağa Bakıxanovun da qeyd etdiyi kimi, Rudbar bəyləri ilə Dağıstan feodallarının qohumluq əlaqələri vardı. Qubalı Fətəli xanın Rudbar və Salyan mahallarına meyl etməsi bu qohumluq əlaqələrindən irəli gəlirdi. Quba bölgəsində tat əhalinin sayının artması da məhz Rudbar ailəsinin hakimiyyətdə olması ilə əlaqədardır. Maraqlıdır ki, Şirvanın Rudbar mahalındakı bütün kəndlərin əhalisi türk dilində danışırdılar. XVII-XVIII əsrlərdə Rudbar mahalındakı Cavad kəndi şəhər kimi də tanınmışdır. Əslində Səfəvilər dövründə Salyan və Rudbar mahallarının tarixi bir-biri ilə sıx bağlı olub, qohum bəylər tərəfindən idarə olunub.

Rudbar bəylərinin Şirvan xan ailəsi ilə də qohumluq əlaqələri olmuşdur. Belə ki, Şirvan xanı Ağası xanın bacısı Qızana xanım Rudbar bəylərindən Şərif bəyin oğlu Cəfər ağa ilə evlənib. Onların izdivacından bir qızları – Xasə xanım dünyaya gəlib. Xasə xanım isə Axtaçı bəylərindən Hacı Əbdülkərimin oğlu Yolçu bəylə evlənib. Rudbar mahalında Axtaçı kəndinin oturaqlaşması da məhz bu izdivacla əlaqədar olmuşdur. Şirvan xanı Ağası xanın oğlu Cəfər bəy də 1810-cu ildə Rudbar bəylərindən Gəray bəyin qızı Soltan bikə ilə evlənmiş, Kərim bəy, Cavad bəy, Nuh bəy adlı oğlanları, Ümmisələmə xanım və Zabitə bəyim adlı qızları doğulmuşdur. Soltan bikə Sabirabaddakı Baba Səməd qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. Şirvan xanları ilə əmioğlu olan Şıxəli bəyin oğlu Şahbaz bəy (1803-1836) də Rudbar mahalının naibi Darğa Məhəmməd xanın qızı Cahanbanu bikə ilə evlənib. Onların nəsli uzun müddət Ağsu rayonunun Bico(v) kəndində yaşamışdır.^[2]

• 
  Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın. (1714-cü il). Müəllif Kornelis de Bryuyin (1652–1726/1727).

Sabirabad, Saatlı, Neftçala və Hacıqabul rayonlarının ərazisində mövcud olmuşdur.

Mahalın naibi Darğa Məmməd xan idi.

Əsas məqalə: Cavad xanlığı

1821-ci ildə 19 kənddə (Cavad, Dabbaqlar, Bəlvan, Qaralı, Yenikənd, Qazılı, Əhmədbəyli, Quruzmanlı, Abdulyan, Yenicə, Mustafalı, Axtaçı, Meynimən, Kovratlı, Surra Atamoğlan, Surra Ağabədəl, Surra Məmməd, Surra Abdulla bəy, Əlimədətli) 422 ailə yaşayırdı.^[3][4][5]

Sıra sayı	Kəndlər	Əhali/ailələrlə
1	Cavad	92
2	Bəlvan	10
3	Davağlar	4
4	Qoralar	15
5	Yenikənd	39
6	Qəzili	58
7	Əhmədbəyli	4
8	Quruzmanlı	22
9	Abdulyan	49
10	Yenicə	5
11	Mustafalı	16
12	Axtaçı	5
13	Meyniman	9
14	Həzrət	51
15	Surra-Ağamoğlan	7
16	Surra-Ağabədil	8
17	Surra-Məmməd	5
18	Surra-Abdulla bəy	23
Cəmi	18	422

Qeyd: Cədvəl general Mədətov tərəfindən 1820-cü ildə həyata keçirilmiş Şirvan əyalətinin təsviri əsasında tərtib olunub.^[6]

Sıra sayı	Kəndlər	Həyətlərin sayı	Kişi cinsli əhali (nəfərlə)
1	Kavratlı	93	256
2	Meyneman	12	26
3	Mustafalı	9	21
4	Axtaçı	6	14
5	Əli-Mədətli	6	18
6	Yeni donlu	17	37
7	Abdulyanlı	65	188
8	Əhmədbəyli	2	6
9	[Qunızmanlı]	33	87
10	Qəzili	62	159
11	Yenikənd	46	125
12	Surra	52	110
13	Qaralar	19	50
14	Bəlvan-Dabaqlar	16	26
15	Cavad	86	238
Cəmi	15	524	1361

Qeyd: Cədvəl Ali Gürcüstan Hökumətinin Xəzinə Ekspedisiyasının kollegiya qeydiyyatçısı Suşko tərəfindən həyata keçirilmiş 1831-ci ildə Şirvan əyaləti əhalisinin kameral təsviri əsasında tərtib olunub.^[7]

Rudbar mahalının sakinləri əkinçilik və baramaçılıqla məşğul olurdular.

• Дренякин И.Т. Описание Ширвана. 1796 г.
• Описание Ширванской провинции, составленное въ 1820 году, по распоряжению главноуправляющего въ Грузии А.П.Ермолова, генералмаером князем Мадатовымъ и действи- тельным статским советником Могилевским. Тифлис: типо- графия Главного Управления наместника Кавказского. 1867. 287.
• Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi. Bakı. 2012. 336. ISBN 978-9952-453-43-0.

• Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Şirvan xanlığının süqutu: özündən sonra qalanlar…" (az.). Musavat.az. İstifadə tarixi: 2017-04-03.^{[ölü keçid]}
• Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Salyanlı xanım Pyotrun zabitlərini necə qətlə yetirdi" (az.). axar.az. İstifadə tarixi: 2017-04-10.

• Şirvan xanlığı
• Muğan mahalı
• Cavad qəzası
• Cavad