sif. nuisible ; noci/f, -ve adj ; insalubre (səhhət üçün), malsain, -e ; ~ adam personne f néfaste ; ~ şey chose f nocive (nuisible) ; ~ gaz gaz m nocif ; ~ bakteriyalar bactéries f pl nocives (malignes) ; ~ həşəratlar insectes f nuisibles ; ~ iqlim climat m néfaste ; ~ dərman remède m nocif ; ~ olmaq être nuisible (noci/f, -ve, malasain, -e, insalubre) ; ciqaret çəkmək sağlamlıq üçün ~dir fumer est nuisible (mauvais) à (pour) la santé
Zərərli proqram
Ziyankar proqram, ziyanverici proqram, zərərli proqram (rus. вредоносная программа, ing. malware - malicious — "pisniyyətli" и software — "proqram təminatı") — kompüter sistemlərində informasiya təhlükəsizliyinə təhdidlərin əsas, mənbələrindən biridir, icazəsiz və əksər hallarda ziyankar əməllərin həyata keçirilməsi üçün yaradılan və istifadə edilən bütün proqramları birləşdirir.
Təsir mexanizmindən asılı olaraq ziyankar proqramların növləri:
məntiqi bombalar - kompüterdə daimi yerləşən və yalnız müəyyən şərtlər ödəndikdə yerinə yetirilən proqramlardır. Belə şərtlərə misal: verilmiş tarixin başlaması, kompüter sisteminin müəyyən iş rejiminə keçməsi, bəzi hadisələrin müəyyən dəfə baş verməsi və s. ola bilər.
kompüter virusları - digər proqramlara yeridilmə yolu ilə müstəqil yayılan, müəyyən şərtlər yerinə yetirildikdə kompüter sisteminə mənfi təsir göstərən kiçik proqramlardır.
soxulcanlar - müstəqil, yəni başqa proqramlara yeridilmədən öz surətlərini kompüter sistemlərində yaymağa və onları işə salmağa qabil olan proqramlardır (virusun aktivləşməsi üçün yoluxmuş proqramın işə salınması tələb olunur). Soxulcanların axın kimi yayılması rabitə kanallarının, yaddaşın həddən artıq yüklənməsinə və son nəticədə sistemin iflic olmasına gətirib çıxarır.
Troyan proqramı - funksional cəhətdən faydalı proqram kimi görünən ziyankar proqramlardır.
Zərərli istehsal amili
Zərərli istehsal amili — müəyyən şərtlər altında (intensivlik, müddət və s.) işçiyə təsiri peşə xəstəliyinə, başqa bir sağlamlıq pozğunluğuna, iş qabiliyyətinin müvəqqəti və ya qalıcı azalmasına səbəb ola bilən ətraf mühitin və əmək prosesinin bir amili nəslin sağlamlığına.
Ekoloji amillər şərti olaraq aşağıdakılara bölünür:
fiziki faktorlar (buna bəzən əsasən fibrogen təsir göstərən aerozollar (toz) da daxildir);
bioloji təbiətdəki bəzi maddələr (antibiotiklər, vitaminlər, hormonlar, fermentlər, protein preparatları) daxil olmaqla kimyəvi amillər;
bioloji amillər - istehsalçı mikroorqanizmlər, canlı hüceyrələr və preparatlar, patogen mikroorqanizmlər, helmintlər və s.
əmək prosesinin amilləri — əmək prosesini təyin edən hallar, şərtlər: əməyin ağırlığı və əmək intensivliyi [2]. Bəzi təsnifatlarda bunlar psixofizioloji amillər və ya erqonomik amillərdir.
Digər daha mürəkkəb təsnifatlar var.
İşlərin böyük əksəriyyətində bir insan iş mühitinin bir neçə fərqli amilindən təsirlənir ki, bu da bir neçə kimyəvi birləşmənin eyni vaxtda və ya ardıcıl olması (kombinə təsir) və ya kimyəvi və fiziki amillərin təsiri (qarışıq hərəkət) ilə əlaqəli ola bilər. , eyni zamanda eyni kimyəvi maddənin (kompleks hərəkət) bir neçə yolla (hava, su, qida ilə) bədənə nüfuz etmə ehtimalı .
Təhlükəli istehsal faktoru konsepsiyası da mövcuddur, lakin kəskin patologiyanı peşə xəstəlikləri və ya xəsarət kimi təsnif etmək məsələsi kimi, mənası da birmənalı deyil. GOST 12.0.002-2014 Əməyin Təhlükəsizliyi Standartları Sistemi (SSBT). Terminlər və təriflər (dövlətlərarası standart) ”zərərli istehsal faktorunu dərhal və ya sonradan bir xəstəliyə, o cümlədən ölümcül bir xəstəliyə yol aça biləcək bir faktor olaraq qəbul edir, bu da təhlükəli istehsal faktoru termininin kəskin inkişafla əlaqəli istifadəsini istisna edir patoloji.
Zərərli qida əlavələri
Məlumdur ki, çoxlu sayda qida əlavələri var və onlar dünya üzrə xüsusi kodlara malikdirlər.
Lakin elə qida əlavələri var ki, onlar müxtəlif təhlükələr yaradırlar. Həmin qida əlavələrini bilmək və ehtiyatlı olmaq məsləhətdir. Onların siyahısını diqqətinizə çatdırırıq.
Olduqca təhlükəli: E123; E 510; E 513 E; E 527.
Təhlükəli qida əlavələri: E 102; E 110; E 120; E 124; E 127; E 129; E 155; E 180; E 201; E 220; E 222; E 223; E 224; E 228; E 233; E 242; E 400; E 401; E 402; E 403; E 404; E 405; E 501; E 502; E 503; E 620; E 636; E 637.
Kanserogen qida əlavələri E 154; E 626; E 627; E 628; E 629; E 630; E 631; E 632; E 131; E 142; E 153; E 210; E 212; E 213; E 214; E 215; E 283; E 310; E 954.
Mədə pozulmasına səbəb olan qida əlavələri: E 338; E 339; E 340; E 341; E 343; E 450; E 461; E 462; E 463; E 465; E 466.
Dəri xəstəlikləri yaradan qida əlavələri: E 151; E 160; E 231; E 232; E 239; E 311; E 312; E 320; E 907; E 951; E 1105.
Bağırsaq pozğunluğu yaradan qida əlavələri: E 154; E 626; E 627; E 628; E 629; E 630; E 631; E 632; E 633; E 634; E 635.
Zərərli Proqramların Testləşdirilməsi Standartları Təşkilatı
Zərərli Proqramların Testləşdirilməsi Standartları Təşkilatı (Anti-Malware Testing Standards Organization) — zərərli proqramların test edilməsi metodologiyalarının keyfiyyətini, uyğunluğunu və obyektivliyini yüksəltmək məqsədilə 2008-ci ildə yaradılmış beynəlxalq qeyri-kommersiya təşkilatıdır.
Təşkilat hazırda AMTSO saytına əsasən aşağıdakı vəzifələri göstərir:
Zərərli proqramlar və əlaqədar məhsulların sınaqdan keçirilməsi ilə bağlı müzakirələr üçün formun təmin olunması
Zərərli proqramlar və əlaqədar məhsulların sınaqdan keçirilməsi üçün obyektiv standartlar və ən yaxşı təcrübələri inkişaf etdirmək və dərc etmək.
Zərərli proqramlar və əlaqədar məhsulların sınaqdan keçirilməsi ilə bağlı məsələlərin öyrənilməsi və məlumatlandırılmasının təşviqi.
Standartlara əsaslanan test metodologiyalarına yardım etmək üçün alətlər və resursların təmin edilməsi.
Təşkilat, AMTSO -nun xaricində müvafiq sənədləri birbaşa geniş saxlanılmasını təmin edən bir səhifə də daxil olmaqla, test üçün bəzi potensial faydalı resurslar yaratmışdır.
AMTSO main site
Twitter account
AMTSO blog Arxivləşdirilib 2013-07-03 at Archive.today
Facebook page
İmamverdiyev Y.N, "İnformasiya təhlükəsizliyi terminlərinin izahlı lüğəti", 2015,“İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı,160 səh.