1. Dini təsəvvürlərə görə şəri təmsil edən mövhum varlıq; cin, iblis (dini əfsanələrə görə mələklərdən olub, guya Adəm peyğəmbərə səcdə etmədiyinə görə göydən qovulmuş və o zamandan bəri insanları pis yollara çəkməyə çalışan bir varlıq).
Ayda-ildə bir namaz, onu da şeytan qoymaz. ().
Səcdə qıl yarə, könül, baxma o zahid sözünə; Adəm ol, mətləbi qan, eyləmə şeytan ilə bəhs.
Artıq nə molla var, nə cin, nə şeytan; Nə yumruq, nə qamçı, nə nökər, nə xan.
2. məc. Araqarışdıran, fitnəkar, xəbərçi, çuğul adam haqqında.
[Nəsir:] Şeytana rast gəlməsən, nə var ki.
[Qəhrəman:] Sən demə, şeytan-şuğul bunu bəyə xəbər verib.
// məc. zar. Çox bic, kələkbaz.
[Əsgər:] Halal olsun, Süleyman, sən nə kələkbazsan, şeytan! Öyrədib məni yola saldın, mənə rast gəldi yarcan.
// məc. Dəcəl.
Şeytan bir qız nəvəsi də; Ayaq üstə dayanmışdı.
◊ Şeytan fəhləsi – yorulmadan havayı, müftə işləyən adam haqqında. [Molla Cəfər Qasım əmiyə:] Gərək düşəsən bu kənd mənim, o kənd sənin, arvadın nə qədər qohumqardaşı, cicisi, bacısı … hamısını daşıyıb tökəsən Danabaş kəndinə.
Kişi, sən şeytan fəhləsisən məyər?
Şeytana bac vermək – biclik, hiylə işlətmək.
Şeytana papış tikər – çoxbilmiş, çox bic, hiyləbaz, fırıldaqçı adam haqqında. [Ağa Kərim:] Amma Ağa Salmana mənim təlimim lazım deyil.
O özü şeytana papış tikər.
Sənin bicliyini kim bilmir, sən az qalırsan ki, şeytana papış tikəsən, sən mətləbi başa düşmürsən?
Şeytanın ayağını (qıçını) sındırmaq zar. – çox az-az bir yerə gəlib-getmək, hərdənbir görünmək. Cabir məni hərdən yada salırdı.
…Ayda arabir şeytanın qıçını sındırırdı.
Bu meydan, bu da şeytan – hər hansı bir şeyi sübut etmək üçün əsas, dəlil göstərmək mənasında ifadə.
[Bəxti:] Deyin görək, mən kimə nə eyləmişəm? Bu meydan, bu da şeytan, bu göydəki allah, bu yerdəki insanlar.
Lənət kor şeytana – bax lənət sənə kor şeytan! (“lənət”də).
