ƏL
сущ. 1. гъил; əllərini yumaq гъилер чуьхуьн; sol əl чапла гъил; 2. гъил; тапац; бязи гьайванрин виликан кӀвачерикай гьар сад (мес. кацин; маймундин); 3. гъил, сефер, тилит, -ра; bir əl ... са гъил(ера), садра (мес. къугъун); 4. алакъа, иштираквал; əli ilə гъилелди, куьмекдалди; əli olmaq гъил хьун, иштираквал хьун, алакъа хьун; 5. магьирвал, устӀарвал, алакьун манада; 6. нубат, нупа, гъил; indi mənim əlimdir гила зи гъил(ер) я; 7. пад, тереф; 8. гъилин; əl dəyirmanı гъилин регъвер; əl arabası гъилин араба; // гъиле хвенвай, гъилив вердиш; əl göyərçini гъилин лиф; ** əl açmaq а) гъил хкажун, гъилер кардик кутун, зур къалурун; б) гъил ахъаюн; кӀан хьун, це лугьун; // хагьиш авун, минетун, тӀалабун; əl ağacı гъиле кьадай лаш, кӀекӀец; əl altında а) гъилин кӀаник, гьазур (яз); б) гъилик, регьбервилик кваз, къвалав; əl aparmaq гъил тухун, гъил яргъи авун, гъил вегьин; əl atmaq гъил вегьин а) эгечӀун, ийиз кӀан хьун (мес. са кар); б) менфят къачун, акун (мес. тедбирар); авун (мес. фитне); в) гъил яргъи авун; гъил яргъи авуна къачун; г) хкуьрун, кицягъун; д) сад ахъайна муькуьди кьун, авалун; əl ayası гъилин къен, гъилин кап, гъилин къене авай дуьз чка; əl basmaq гъил эцигун (тун), кьин кьун; əl boyda гъил кьван (авай), гзаф гъвечӀи, лап гъвечӀи, са кӀус; əl cəldliyi гъилин цицӀивал (зирингвал), гъилик звер хьун, гъил юзурун, гъилин хцивал; əl çalmaq а) кап ягъун, цӀап ягъун, алхишун; б) хвеши хьун; əl çatmaq гъил агакьун, гъилик ийиз мумкин хьун, гъилиз атун; əl çəkmək а) гъил чӀугун; б) гъил къачун (мес. чандилай); в) терг авун, тергун (мес. пӀапӀрус); əl çirki гъилин чирк, пул; əl çırpmaq кил. əl çalmaq; əl dəymək гъил ягъун, гъил кягъун (гвягъун), ктадун, кицягъун; əl eləmək (etmək) гъил авун а) гъил агъурун, гъиливди ишара авун, эверун; б) гъил юзурун, гъил элягъун (ччара хьунин лишан яз); əl əməyi (zəhməti) гъилин кӀвалах (зегьмет), гъиливди ийидай кӀвалах; əl əsası пер. кӀекӀец, даях, агалтдай затӀ, экисдай затӀ; əl əti нугъ. гъилин як, кӀвале тукӀунвай гьайвандин як; əl gəzdirmək гъил элкъуьрун а) гъил экъуьрун, гъиливди са затӀ къайдадик кутун ва я гъил яна акадарун; къекъуьн, жугъурун; б) винел са тӀимил кӀвалахун, дуьзар хъувун, туьхкӀуьрун; в) чуьнуьхун, авай-авачирди тухун (угърийри); əl götürmək кил. əl çəkmək; əl işi гъилин кӀвалах, машиндив ваъ, гъиливди авунвай (ийидай) кӀвалах (затӀ); əl kiri кил. əl çirki; əl qaldırmaq (qalxızmaq) гъил хкажун а) сад ягъиз кӀан хьун; б) гъил хкажна сес гун; в) муьтӀуьгъ (табий) хьунин лишан яз гъил ва я гъилер виниз хкажун; г) гъилер винизна дуьа авун; д) гъил хкажна гаф кӀан хьун; əl qoymaq а) гъил тун, рази хьун, разивал къалурун; б) дин. гъил эцигун, гъил тун (мес. дуьа авуналди, кьилелай гъил чӀугуналди аялдин кичӀевал къахчун); əl ovuşdurmaq гъилериз кап гун, гъилер тӀушунун, пашман хьун, пер хун, акахьна амукьун; əl oyunu гъилин къугъун, гъилералди къугъвадай уюн (мес. теннис, волейбол, баскетбол ва мс.); əl saxlamaq гъил хуьн, акъвазун, ийиз кӀанзавай са кар авун тавун, акъвазарун; əl satışı хуьс. гъиляй маса гун; аптекдай рецепт галачиз маса гун; əl sıxmaq гъил чуькьуьн, сада-садав гъил вугун, сада-садан гъил кьун, салам гун; əl suyu гъилер чуьхуьдай яд (рагъэкъечӀдай патан адетдалди гъилер чуьхуьн патал мугьмандиз теклиф ийидай яд); əl tərpətmək а) гъил агъурун, гъил юзурун, кӀвалах гежар тавун патал тади къачун, гъилик звар кутун; б) гъил хкажун, ягъиз гьазур хьун, ягъиз кӀан хьун; əl toxundurmaq гъил кягъун, гъил ягъун, ктадун, акахьун (садан кардик); əl tutmaq а) гъилер кьун, сада-садав гъил гун, салам гун; б) разивилиз атун, разивилин лишан яз сада-садав гъилер гун; в) гъил кьун, гъил галайвал авун, куьмек авун, бурж вугун; əl tutuşmaq кил. əl tutmaq а); əl uzatmaq гъил яргъи авун а) къачуз, гъилик ийиз кӀан хьун; б) ктадун, кецягъун, намусдик хкуьриз кӀан хьун, гъил вегьин; в) куьмек кӀан хьун, куьмек тӀалабун, гъил ахъаюн; г) куьмек авун, гъил галайвал авун; д) гъил вегьин, эгечӀун, авалун; əl üstündə əl var гьар са касдилай мадни гужлу кас ава манада ибара; əl üzmək гъил къачун, гъил чӀугун, вил атӀун, умуд атӀун; əl vermək а) гъил гун, сада-садав гъилер гун; б) гъил кьун, кардиз атун, хийирлу хьун, серфелу хьун; в) хьун; əl vurmaq гъил ягъун а) кягъун, ктадун, кецягъун; б) гъил кягъун, кьил кутун, агатун, акахьун; в) кап ягъун, цӀап ягъун; г) кил. əl basmaq; əl yaylığı гъилин ягълух, гъил (нер) михьун патал жибинда твадай гъвечӀи ягълух; əl yetirmək гъил агакьарун, куьмек авун; əl yetmək кил. əl çatmaq; əl(lər)ini döşünə qoymaq гъил(ер) хурал тун, гьуьрметдин ва я разивилин лишан яз гъилер хурал эцигна тазим авун; əl(llər)ini qaldır! гъил(ер) хкаж! муьтӀуьгъ хьухь! табий хьухь! теслим хьухь!; əldə bəhanə etmək (гъиле) багьна кьун, багьна авун; əldə bəsləmək гъиле хуьн, кӀвалин (гъилин) шараитда хуьн, гъилив вердишун; əldə böyümək кӀвалин шараитда, хзанда тербия къачун, (гъиле, кӀвале) чӀехи хьун; əldə etmək якьурун, жугъурун; якьун; гъилик авун, са куьнив агакьун; əldə gəzdirmək гъилерал хуьн, кьадардилай артух туьмер авун, тавазивал авун; əldə qoymaq гъилик тун (эцигун), гъил агакьдай чкадал (гъилин кӀаник) тун; əldə saxlamaq а) кил. əldə bəsləmək; б) гъиле хуьн, гъиляй акъуд тавун, вичиз хуьн (тун); в) лазим къведай са кас гьуьрмет авуналди ва я адан мурадар кьилиз акъудуналди вичин патаз чӀугун; əldən buraxmaq гъиляй ахъаюн а) фирсет ахъаюн; б) гъил къачун, гъил чӀугун, ахъаюн; в) катарун, катуниз имкан гун, себеб хьун; əldən çıxarmaq а) кил. əldən qaçırmaq; б) куьгьне авун, иски авун, кукӀварун; в) са кар авуна куьтягьун, акьалтӀарун, тамамарун; əldən çıxmaq гъиляй акъатун а) амукь тавун, квахьун; б) куьгьне хьун, иски хьун, кукӀвар хьун; в) арадай акъатун, катун, цуькӀ хьун, цӀвехун; г) гъиле раснаваз (гъиляй акъатнаваз) хьун; əldən düşmək а) гъилерай фин, зайиф хьун, такьатдай аватун, гьалдай аватун, ялтан хьун; б) кесиб хьун; в) кукӀвар хьун, иски хьун, куьгьне хьун; əldən getmək а) гъилерай фин, гзаф кӀан хьун, мурад авун; // наз чӀугун, гзаф туьмер авун; б) гъиляй акъатун, гьич хьун, пуч хьун, терг хьун; əldən qaçırmaq кил. əldən buraxmaq; əldən qoymaq гъиляй ахъаюн; əldən qoymamaq а) ахъай тавун, терг тавун, рикӀелай алуд тавун; б) гъил къачун, гъил чӀугун, нарагьат авун; əldən qurtarmaq гъиляй ахъа хьун, хилас хьун; əldən salmaq гзаф галудун, юргъунарун, азият гун, куьлягь авун; əldən tutmaq гъил кьун, гъиликай кьун, куьмек авун; əldən vermək гъиляй акъудун, хуьз тахьун; əldən yapışmaq кил. əldən tutmaq; əldən-dildən düşmək кил. əldən düşmək; əldən-dildən salmaq кил. əldən salmaq; əldən-ələ düşmək (keçmək) а) кӀвалба-кӀвал гьатун, тайин са чка, муг тахьун; б) гъиляй-гъилиз фин, сада-садав гун; əldən-ələ gəzmək гъилера къекъуьн, гъиляй-гъилиз фин а) гзаф азиз хьун, виридаз кӀани (сейли, багьа) хьун (мес. аял); б) хъсан ише фидайди (хъсанди) яз хьун (мес. мал); // гзафбуру кӀелун, хушуниз къведайди яз хьун (мес. улуб); ələ almaq гъилиз къачун а) гъилик авун, сагьиб хьун, ихтиярдиз къачун; б) вичиз муьтӀуьгъарун, табий авун, вичин патаз чӀугун; ələ baxmaq гъилиз килигун, масадахъ муьгьтеж хьун; масадан нафакьадал хьун; ələ dolamaq тупӀал элкъуьрун, алцурарун, къверигарун; ələ düşmək гъиле гьатун а) якьун, жугъун, гъилиз атун, гьасил хьун; б) кьун, хев гъиле гьатун; хурук акатун; ələ gəlmək гъилиз атун, гьасил хьун; ələ girmək кил. ələ düşmək; ələ xına qoymaq а) гъилел хине эцигун, гъилер хинеда тун; б) пер. уртах тир са кардин хийирдикай юлдашдин гъил хкудун; ələ keçirmək а) гъилик авун, жугъурун, якьурун; б) кьун; в) ихтиярда ттун, сагьиб хьун, гъиликун; ələ keçmək кил. ələ düşmək; ələ öyrənmək гъилив вердиш хьун, гъилик куткун; ələ öyrətmək гъилив вердишарун, гъилик куткурун; ələ salmaq а) гъилик авун, якьурун, жугъурун; б) пер. юкьвал вегьин, рахшанд авун, ягьанатун, хъачун; ələ vermək гъиле гун, теслим авун, хабар гун, маса гун (мес. юлдаш); əl-əl gəzmək гъилера къекъуьн, гъиляй-гъилиз фин (килигун, кӀелун патал сада-садав гун); əl-əl üstə dayanmaq гьазур везиятда хьун, гьазурдаказ акъвазун; əl-ələ vermək гъил-гъиле гун а) сада-садан гъилер кьун; б) санал кӀвалахун, са кар авун; əl-ətək eləmək куьгьн. минетун, минет-суьнетун; əli (əlləri) sustalmaq гъилер суст хьун, гьевесдай аватун, умудсуз хьун, руьгьдай аватун; əli altında olmaq гъилин кӀаник хьун, гъилик хьун, къвалав хьун; əli aşağı düşmək гъил агъада гьатун, кесиб хьун, юхсул хьун; əli aşağı olmaq гъил агъада хьун, кесиб хьун, юхсул хьун; игьтияждик хьун; əli beldə гъил эчӀез яна, лавгъа-лавгъа, еке-еке; əli bir yerə (işə) yetişmək гъил са чкадив (кардив) агакьун, са пешедин, сенятдин иеси хьун, са чкада кӀвалахун; əli çatmamaq гъил агакь тавун, вахт (мажал) тахьун; // акун тавун, акваз тахьун, аквадай вахт тахьун; əli çıxmaq гъил хкатун, гъиляй акъатун, магьрум хьун, гъиле хуьз тахьун; əli dinc oturmamaq гъил динж (санал) акъваз тавун а) гьамиша са кардал машгъул яз хьун; б) гъил ягъун, гъил яна, ктадна, ацатна чӀурун; əli əlinə dəymək гъил гъиле акьун, гъил гана гуьруьшмуьш хьун; əli əsmək (bir şeyin üstündə) пер. гъил зурзун (са куьнин кьилел), мискьивал авун; əli gəlmək гъил атун, къимиш атун, къимишун; əli gəlməmək гъил татун, къимиш тавун; əli gətirmək гъили кьун, гзаф къазанмишун; гъили гъун, бахтуни гъун, тухун (къугъунал); əli gicişmək а) гъилик квал акатун, гъили квл къачун, сад ягъиз кӀан хьун, ягъун патал багьна жугъурун; б) зар. гъил ква хьун, капун юкь ква хьун (гъилиз пул атунин лишан яз); əli iş tutan гъиляй кар къведай, кӀвалахиз жедай, кӀвалахдай; əli işdə olmaq гъил кӀвалахик хьун, кӀвалахун, са кардал машгъул хьун; əli iti гъиле звар авай, гъиликай зиринг, гъил хци; əli kəsilmək гъил атӀун, магьрум хьун; əli qalxmaq (adətən inkar formasında işləçnir) кил. əli gəlmək; əli qələm tutan гъиле къелем кьадай, кхьиз чидай, савадлу; əli qıymaq гъил фин (атун), къимиш атун, къимишун; əli silah tutan гъиле яракь кьадай, гъиле яракь кьуна женг тухуз жедай; əli soyumaq гъил къайи хьун, кӀвалахдикай къайи хьун, гьевесдай аватун, руьгьдай аватун; əli təmiz olmaq гъил михьи хьун, кардал дуьз хьун, тапшурмишай затӀуниз хиянат тавун; əli təmiz olmamaq гъил михьи тахьун, гъил кваз хьун, арабир чуьнуьхуниз майилвал авун; əli titrəmək кил. əli əsmək; əli tutmaq кил. əli gətirmək; əli üzülmək умуд атӀун, чарасуз амукьун, гъил хкатун, магьрум хьун; əli varmaq кил. əli gəlmək; əli yetişmək (yetmək) гъил агакьун, агакьун, наил хьун; əli yüngül гъил кьезил (кил. əliyüngül); əlində saxlamaq гъиле хуьн, масадав тагун, гъиляй ахъай тавун, вичин ихтиярда хуьн, сагьиб хьун; // гъилик хуьн, вичиз муьтӀуьгъ тир гьалда хуьн; əlindən (əlinizdən) gələni beş qaba çək (çəkin) жуван (куь) гъиляй къвезвайди вад къапуниз акъуд, вавай (квевай) вуч жедатӀа ая, заз са куьникайни кичӀе туш; əlindən almaq гъиляй къа(х)чун а) магьрум авун; б) гужуналди къачун, гъиляй акъудун; в) масадан затӀуниз гужалди сагьиб хьун, къакъудун, тӀуьн; əlindən çıxmaq гъиляй акъатун а) расун, гьазурун, гьасил авун; б) квадарун, магьрум хьун; əlindən dad çəkmək гъиляй мидад чӀугун (наразивалун, шикаят авун манада); əlindən düşməmək гъиляй ават тавун, гьамиша гъиле аваз хьун, чилел эциг тавун; əlindən getmək а) гъиляй фин, гъиле хуьз тахьун; б) гъиляй акъатун, кьин; əlindən gələni etmək (eləmək) гъиляй къведайди авун а) мумкин тир гьар са затӀ авун, вичелай аслу тир гьар са тедбир акун; б) алакьдай гьар са писвал авун; əlindən gəlmək гъиляй атун, алакьун, имкан (гуж) хьун; əlindən iş gələn гъиляй кар къведай, (кар) алакьдай, кар чидай, зиринг; əlindən iş gəlməmək гъиляй кар татун, алакь тавун, са затӀни ийиз тахьун, гуж акакь тавун, ажуз хьун; əlindən iş gəlməyən гъиляй кар текъвер, алакь тийир, ажуз; əlindən qaçmaq гъиляй катун, хев хкудун, вичин ччан хуьз алахъун; əlindən qurtarmaq а) бедбахтвиликай, азабдикай, рекьиникай хкатун, хилас хьун; б) гъиляй къахчун, хилас авун, азад авун; əlindən tutmaq гъиликай кьун, гъил галайвал авун, куьмек авун; əlindən yapışmaq кил. əlindən tutmaq; əlindən zara gəlmək гъиляй ччан туьтуьниз атун, жазан хьун; əlində-ovcunda qalsın рекьин тавурай, амукьрай, гзаф яшамиш хьурай манада; əlinə almaq кил. ələ almaq; əlinə çöp vermək гъиле чип гун, алцурарна рекье ттун, кьилелай авун; əlinə düşmək гъиле гьатун, хурук акатун; əlini (əllərini) ölçmək гъилералди алцумун, гъилералди рахун, гъилер юзуриз-юзуриз, рикӀик гъалаба кваз рахун; əlini ağdan qaraya vurmamaq са куьнизни гъил ягъун тавун, гьич са кӀвалахни тавун, чӀана (бикар) акъвазун; əlini bənd etmək са кӀвалахдикай галкӀун; əlini dizinə vurmaq (çırpmaq) гъил метӀез ягъун, тажублу хьун; əlini-əlinə vermək гъил-гъиле тун (гун), кьисметар сад авун, мураддив агакьарун, ацалдун; əlini kəsmək умуд атӀун, гъил чӀугун; əlinin içi gicişmək зар. гъилин къен (капун юкь) ква хьун (кил. əli gicişmək б); əlinin suyu (гъилин) къуват, гуж, зулум; əllər yuxarı! гъилер хкаж! (кил. əllərini qaldır); əlləri qızıldır гъилер къизил я (хъсан устӀар, сеняткардикай рахадамаз); əllərini yanına sallamaq гъилер куьрсарун, гъарикӀ хьун, пер хун, руьгьдай аватун, умудсуз хьун; əllərini daraqlamaq гъилерин тупӀар регъ хьиз сад-сада ттун; əllərini düyünləmək гъилерин тупӀар сад-сада ттуна тӀвал гайи хьиз авун; əllərini görmək olmamaq гъилер акваз тахьун, гъилер акун тавун, гзаф йигиндаказ кӀвалахун; əllərini işə salmaq гъилер кардик кутун а) гъилералди са кар ийиз эгечӀун; б) гъилералди ягъиз, кикӀиз авалун; əllərini qaldırmaq гъилер хкажун, муьтӀуьгъ хьун, теслим хьун; əllərini ölçmək гъилералди рахун, рахадамаз гъил(ер) юзурун; bir əldə (olmaq) са касдин гъиле, ихтиярда, са касдив, садав (хьун); bir əldə iki qarpız tutmaq са гъиле кьве хали кьун, гьа са вахтунда са шумуд кӀвалахдикай галкӀун ва я са шумуд макьсад патал алахъун; dörd əl муз. кьве касди санал пиано ядай къайда; dörd əllə кил. dördəlli.
