Lüğətlərdə axtarış.

Radius (latınca: radius — təkərin oxu, şüa) - çevrənin yaxud sferanın mərkəzini onun istənilən nöqtəsi ilə birləşdirən parça, eləcə də bu parçanın uzunluğu. Radius diametrin yarısını təşkil edir. Radius sözünə ilk dəfə 1569-cu ildə Fransız alimi P. Ramusun əsərlərində rast gəlinmişdir. XVII əsrin sonlarında bu söz alimlər arasında ümumi termin kimi qəbul olundu.

AUKUS — 15 sentyabr 2021-ci ildə Avstraliya, İngiltərə və ABŞ arasında imzalanan üçtərəfli təhlükəsizlik paktı. Pakta əsasən, ABŞ və İngiltərə, Avstraliyanın nüvə enerjisi ilə işləyən sualtı gəmilərinin hazırlanmasında və yerləşdirilməsində Qərbin Sakit okean bölgəsindəki hərbi varlığının artmasına kömək etməyi qəbul edirlər. Avstraliyanın baş naziri Skot Morison, İngiltərənin baş naziri Boris Conson və ABŞ prezidenti Co Baydenin birgə açıqlamasında başqa bir ölkənin adı çəkilməsə də, Ağ Evdəki anonim mənbələr bunun Çinin Hind-Sakit okean bölgəsindəki təsirinə qarşı çıxmaq üçün hazırlandığını iddia edir. Ancaq İngiltərənin baş naziri Boris Conson daha sonra parlamentdə çıxış edərək, bu addımın Çinə qarşı məqsədli olmadığını söylədi. 17 sentyabr 2021-ci ildə Fransa, Avstraliya və ABŞ-dakı səfirlərini geri çağırdı, Fransa xarici işlər naziri Jan-İv Le Drian, Avstraliya-Fransa sualtı gəmi müqaviləsinin ləğv edilməsi səbəbiylə müqaviləni "arxadan bıçaqlanma" adlandırdı. Fransanın reaksiyasını Hind-Sakit okeanı regionundakı bir neçə Fransız ərazisi və bu bölgədəki vətəndaşlarına qarşı gələcək geosiyasi təhdidlər qorxusu səbəbiylə daxili təhlükəsizlik problemləri ilə daha geniş izah etmək olar.

Treska (lat. Gadus) — Treskalar fəsiləsinə aid balıq cinsi. Ümumilikdə cinsə üç növ daxil edilsə də, hazırda Mintay növü də bura daxil edilir.

Nalus (fars. نالوس‎)— İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Üşnəviyyə şəhristanının Nalus bəxşində yerləşən bir şəhərdir. 2006-cı ilin siyahıya alınması əsasında bu şəhər 2,488nəfər və 533 ailədən ibarət idi.

Nukus və ya Nüküs (özb. Нукус, Nukus (Nüküs), qaraq. Нөкис, No‘kis (Nökis)) — Özbəkistanın şimal-qərbindəki Qaraqalpaqıstan Respublikasının paytaxtı, ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzi olan şəhər. Təxminən 305.000 əhaliyə malikdir. Oktyabr qiyamından əvvəl Nukus şəhəri iki binadan ibarət əsgəri bir qala ikən, 1932-ci ildən etibarən inkişaf etmiş. Buna görə qaraqalpaqlar 1939-cu ildə paytaxtı Dördgöl şəhərindən bura köçürmüşlər. Nukus şəhəri Qaraqalpaqıstanın az qala mərkəzində qurulmuş bir şəhərdir.

Meşəgilası (lat. Prunus subg. Padus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.

Adauş — e.ə. IX əsrdə adı çəkilən Assuriya ərazisi. Aratsani çayının cənubunda və Van gölünün qərbində olduğu güman edilir. Alternativ olaraq Böyük Zab üzərində yerləşir. Kirruri ərazisinin bir hissəsidir. III Salmanasar bir kitabədə deyir: "Adauş ölkəsi mənim qüdrətli döyüşümün başlamasından qorxdu və onun sakinləri quşlar kimi qaçaraq evlərini dərələrə və dağlara buraxdılar; ağam Aşurun izzəti onları kədərləndirdi və onlar enib ayaqlarımın dibində dayandı". II Assurnasirpal qeyd edir: "Mən yıxdım, qazdım və yandırdım, Nimme ölkəsini tərk edərək Kirruri ölkəsinə enərək Kirruri, Simesi, Simera, Ulmaniya şəhəri və Adauş, muqriyalılar və murmiyalılar ölkələrindən xərac götürdüm. Atlar, qatırlar, öküzlər, qoyunlar, şərablar və dolu mis küplər onların xəracını təşkil edirdi. Mən onların üzərində bir vali təyin etdim. Mən Kirruridə olarkən öldürdüm və ağam Aşurun izzəti Qozan və Xupuşka (ehtimal olunur ki, bura Gilzan və Xubuşkiyadır) əhalisini kədərləndirdi.

Tüvik (lat. Accipiter badius) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qırğıkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinin əsl qırğı cinsinə aid heyvan növü. == Təsviri == Göyərçin boydadır. Rəngi açıqdır. Beli qonur, qarın tərəfi ağ zolaqlı açıqkürəndir. Yanaqları bozdur. Dişisinin qarın tərəfindəki köndələn zolaqlar qəhvəyi-qonurdur. == Yayılması == Avropa, Asiya və Afrikada yayılıb. Azərbaycanda yalnız Lənkəran düzənliyində (Vel kəndi) nəsil verməsi müəyyən edilib. == Həyat tərzi == Hündür ağaclar olan seyrək, işıqlı meşədə və köhnə meyvə bağlarında məskunlaşır.

Andrus — Antarktidanın Meri Berd Torpağı rayonunda yerləşən vulkan. Andrus vulkanının hündürlüyü 2978 metr təşkil edir. Üç kraterdən ibarətdir. Ümumi sahəsi 252 km² təşkil edir. Traxitdən təşkil olunmuşdur. 4,5 kilometrlik kaldera əmələ gətirmişdir. Zəif fəaliyyət 1977-ci ildə Kauffman dağında müşahidə edilmişdir. Vulkan amerikan eksoedisiyasının leytenantı, Berd qütb stansiyasının həkimi və rəyisi Karl Andrusun şərəfinə adlandırılmışdır.

Ceyms Markus (ing. James Marcus) — Böyük Britaniya aktyorudur. Müxtəlif filmlərdə və seriallarda iştirak etmişdir. Ceyms Markus rejissor Stenli Kubrikin 1971-ci ildə çəkdiyi "Qurulan portağal" filmində Corci rolunu canlandırmış və böyük müvəffəqiyyət əldə etmişdir.

Euseius badius (lat. Euseius badius) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin hörümçəkkimilər sinfinin mesostigmata dəstəsinin phytoseiidae fəsiləsinin euseius cinsinə aid heyvan növü.

Mark Avreli (lat. Marcus Aurelius Antoninus, 26 aprel 121, Roma, İtaliya[d], Roma imperiyası – 17 mart 180) — Roma imperatoru (161–180), stoaçı filosof. İlk vaxtlar imperiyanı Lutsi Verlə birgə idarə etmişdir. Parfiyalılar (162–166), german və sarmatlarla (166–180, Markoman müharibəsində) hərblər aparmışdır. Stoisizmin ardıcıllarından olan Mark Avreli fəlsəfədə ("Özü ilə təklikdə" əsəri) əxlaqi kamilliyi təbliğ etmiş, siyasi quruluşu təkmilləşdirməyin qeyri-mümkünlüyü ideyasını irəli sürmüşdür. == Həyatı == 139-cu ildə atası vəfat etdikdən sonra imperator Antonin Piy tərəfindən oğulluğa götürüldükdən sonra Mark Avreli Ver Sezar adlandırılmağa başlanmışdır. Gözəl təhsilə yiyələnmiş Avreli fəlsəfəyə və təsviri sənətə böyük maraq göstərmişdir. Dioqnetin, şagirdi olan Avreli fəlsəvi görüşlərinə görə məhz quru taxt üzərində yatar və üstünü heyvan dərisi ilə örtərmiş. Bacarığına görə gənc olmasına baxmayaraq Hadrianın vəfatından yarım il sonra 5 dekabr 138-ci ildə kvestor vəzifəsinə irəli çəkilərək karyerasına inzibati idarəçiliklə başlamışdır. Elə həmin il Antonin Piyin qızı ilə nişanlandıqdan sonra tax-taca varislik əldə edir.

Markus Eriksson (isv. Marcus Ericsson, 2 sentyabr 1990, Kumla[d], Erebru[d]) — İsveç avtoyarışçısı, Yaponiya Formula-3 Çempionatının qalibi (2009), GP2 pilotu (2009–2013). 2014-cü ildən Formula-1-də çıxış edir. == Karyera == === Erkən illər === Markus Eriksson İsveçdəki motor idman mərkəzlərindən birində dünyaya gəldi: Erebru leni, Kumla şəhəri. Markus doqquz yaşında olanda yarış texnikasınında özünü sınadı; kartın sahibi — İsveçli kuzov yarışçısı Fredrik Ekblom — tezliklə dövrəni ən yaxşı nəticələr səviyyəsində keçməyə müvəffəq olan bir gənc onun diqqət çəkdi. Ekblom, oğlanın atası ilə görüşdü və Markusun çıxışları üçün maliyyə mənbələrinin axtarışında iştirak edən bir hissəsi üçün, oğlunun kartinq müsabiqələrində başlamağı ciddi bir şəkildə həll etməyə razı saldı. Bir neçə ildə Erikson Şimali Avropa müsabiqələrində olduqca yaxşı bir tərəqqi etdi və 2007-ci ildə Markus Formulalara transferinə qatqı təmin edən bir başqa məşhur İsveç yarışçısı — Kenni Brakın diqqətini çəkdi. Kenni, İngilis avtomobil yarışları dairələrində əlaqələrini istifadə etdi və Eriksson üçün ilk olaraq İngilis Formula-BMW Çempionatında test etmək üçün imkan təşkil etdi və sonra Fortec Motorsport komandası ilə müqavilə imzalamaq üçün finans tapdı. Brakın seçimi olduqca müvəffəqiyyətli idi — Markus komandanın mühəndisləri ilə ortaq bir dil tapdı və birinci ildə seriyanın qalibi oldu — o on səkkiz yarışdan yeddisində qələbə qazandı. Bəzi yollarda sürətli müvəffəqiyyət bir il sonra ona Britaniya Formula-3 çempionatına keçməyə imkan verdi, burada Markus da fərdi yarışda beşinci yeri tutdu.

Markus Seehusen Karlsbakk (7 may 2000-ci ildə Norveçdə anadan olub) — Norveç Eliteserien təmsilçilərindən olan Olesunn klubunda yarımmüdafiəçi kimi çıxış edən peşəkar Norveçli futbolçudur. == Klub karyerası == === Olesunn === Karlsbakk Olesunn akademiyası vasitəsilə inkişaf etmişdir. Karlsbakk öz peşəkar karyerasında debütünü 8 iyul 2017-ci ildə Molde klubuna qarşı oyunda etmişdir. O, 87-ci dəqiqədə Aron Brandarsonu əvəz etmişdir. Həmin görüşdə Olesunn liqa görüşündə rəqibinə 3-0 hesabı ilə məğlub olmuşdur. == Karyera statistikası == === Klub === 19 İyul 2017 tarixində yenilənib 1UEFA Çempionlar Liqası görüşləri daxildir. 2Norveç Superkuboku görüşləri daxildir.

Markus Samuel Maykl MakQuane (/məˈɡweɪn, mæ-/ mə-GWAYN, ma-; 2 fevral 1999-cu ildə anadan olub) — İspaniya təmsilçilərindən olan Barselona B klubunda müdafiəyə meyilli yarımmüdafiəçi kimi çıxış edən İngiltərəli peşəkar futbolçudur.

Markus Morris (ing. Marcus Morrie; d. 2 sentyabr 1989) — peşəkar amerikan basketbolçu. NBA-də San-Antonio Spörs komandasında çıxış edir. Kanzasda oxuduğu kollecin basketbol komandasında çıxış etdikdən sonra 2011-ci NBA seçməsində Hyuston Rokets komandası tərəfindən 14-cü sırada seçilib.

Markus Reşford (d. 31 oktyabr 1997; Mançester, İngiltərə) İngiltərə Premyer Liqasının Mançester Yunayted klubunda və İngiltərə milli yığmasının heyətində hücumçu mövqeyində çıxış edən ingilis futbolçu. == Həyatı == Markus Reşford 31 oktyabr 1997-ci ildə Mançester şəhərində anadan olmuşdur. Yeddi yaşından bəri Mançester Yunayted futbolçusudur. O, UEFA Avropa Liqasında, Premyer Liqada (Arsenala qarşı), Mançester derbisində və Liqa Kubokunda debüt oyunundaca fərqlənməyi bacarıb. Reşford 2016-cı ilin mayında milli komandanın heyətində də ilk oyununda fərqlənməyi bacarmış, nəticədə öz debüt matçında qol vuran ən gənc ingilis futbolçu olaraq tarixə keçmişdir. İngiltərə milli yığması ilə birlikdə UEFA Avro 2016 turnirində iştirak etmişdir. == Klub karyerası == Mançesterdən olan Markus Rushford 5 yaşından yerli komandada çıxış edir, əvvəllər Ues Braun , Denni Uelbek , Ravel Morrison , Zeki Frayers , Cessi Linqard , Tayler Bleket və Kemeron Bortvik kimi oyunçuların çıxış etdiyi yerli komanda Fletçer Moss Reyncersdə çıxış edir. Cekson . "Everton" , " Liverpul " , "Mançester Siti" və "Mançester Yunayted" akademiyaları Rashfordla maraqlanırdı.".

Markus Volf (19 yanvar 1923[…], Hexingen[d] – 9 noyabr 2006[…], Berlin) — yazıçı, jurnalist. == Həyatı == Hohenzollern əyalətinin (indi Baden-Württemberg) Hechingen şəhərində anadan olan Wolf yazıçı və həkim Friedrich Wolfun oğlu və rejissor Konrad Wolfun qardaşıdır. Atası Almaniya Kommunist Partiyasının üzvüdür. Adolf Hitler hakimiyyətə gəldikdə, kommunizmə olan meylləri və yəhudi mənşəli olduqlarına görə İsveçrə yolu ilə Fransaya, daha sonra Moskvaya mühacirət etmişdirlər. Sürgün illərində alman Karl Libknext məktəbinə, daha sonra bir rus məktəbinə getmişdi. Moskva Aviasiya İnstitutunun təyyarə mühəndisliyi şöbəsinə daxil olub. Almanlar Barbarossa əməliyyatı ilə Sovet İttifaqına hücum edəndə Alma Ataya qaçdı. Kominternə üzv oldu, düşmən xətlərinin arxasında fəaliyyət göstərmək üçün təlim görmüşdür. İkinci Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra, Sovet işğalı bölgəsindəki bir radiostansiyada işləmək üçün Valter Ulbrichtin də daxil olduğu bir qrupla jurnalist kimi Berlinə göndərildi. Nasist liderlərinin mühakimə olunduğu Nürnberq Məhkəmələrini izləyən jurnalistlər arasında idi.

Markus Volf (19 yanvar 1923[…], Hexingen[d] – 9 noyabr 2006[…], Berlin) — yazıçı, jurnalist. == Həyatı == Hohenzollern əyalətinin (indi Baden-Württemberg) Hechingen şəhərində anadan olan Wolf yazıçı və həkim Friedrich Wolfun oğlu və rejissor Konrad Wolfun qardaşıdır. Atası Almaniya Kommunist Partiyasının üzvüdür. Adolf Hitler hakimiyyətə gəldikdə, kommunizmə olan meylləri və yəhudi mənşəli olduqlarına görə İsveçrə yolu ilə Fransaya, daha sonra Moskvaya mühacirət etmişdirlər. Sürgün illərində alman Karl Libknext məktəbinə, daha sonra bir rus məktəbinə getmişdi. Moskva Aviasiya İnstitutunun təyyarə mühəndisliyi şöbəsinə daxil olub. Almanlar Barbarossa əməliyyatı ilə Sovet İttifaqına hücum edəndə Alma Ataya qaçdı. Kominternə üzv oldu, düşmən xətlərinin arxasında fəaliyyət göstərmək üçün təlim görmüşdür. İkinci Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra, Sovet işğalı bölgəsindəki bir radiostansiyada işləmək üçün Valter Ulbrichtin də daxil olduğu bir qrupla jurnalist kimi Berlinə göndərildi. Nasist liderlərinin mühakimə olunduğu Nürnberq Məhkəmələrini izləyən jurnalistlər arasında idi.

Markus Zusak (ing. Markus Frank Zusak (d.23 iyun, 1975) — Avstraliyalı yazıçı. == Həyatı == Zusak, Avstarliyanın Sidney şəhərində anadan olub. Onun anası Liza alman, atası Helmut isə avstraliyalıdır. == Yaradıcılığı == O ən çox, beynəlxalq bestseller olan Kitab Oğrusu və Elçi kitabları ilə tanınır. Zusak, beş kitabın müəllifidir. O 1999-2001-ci illərdə yazdığı ilk üç kitabı olan The Underdog, Fighting Ruben Wolfe və When Dogs Cry kitabları ilə beynəlxalq səviyyədə nəşr olundu və bir çox mükafat qazandı. Birinci kitabı olan The Underdog'un nəşri yeddi il ərzində başa çatdı.

Markus Zöder (alm. Markus Thomas Theodor Söder‎ 5 yanvar 1967[…], Nürnberq, Bavariya) — 2018-ci ildən Bavariyanın Baş naziri və 2019-cu ildən Bavariyadakı Xristian Sosial Birliyinin (CSU) sədri olan Alman siyasətçisidir. == Həyatı == 1986-cı ildə Gimnaziyanı bitirdikdən sonra 1986-1987-ci illərdə hərbi xidmətdə olmuşdu. Sonra 1987-ci ildən Konrad Adenauer Fondunun təqaüdü ilə Erlangen-Nürnberg Universitetində hüquq təhsili almışdır. 1991-ci ildə ilk dövlət imtahanından keçmiş və eyni universitetin konstitusiya, inzibati və kilsə hüququ kafedrasında tədqiqatçı köməkçisi olmuşdur. 1998-ci ildə hüquq tarixində „Von altdeutschen Rechtstraditionen zu einem modernen Gemeindeedikt: Die Entwicklung der Kommunalgesetzgebung im rechtsrheinischen Bayern zwischen 1802 und 1818.“ adlı başlıqlı bir dissertasiya ilə hüquq doktoru dərəcəsinə layiq görülmüşdür. 1992-1994-cü illərdə Münhendə Bavariya radiosunda praktikant, daha sonra redaktor vəzifəsində çalışıb. 1995- ci ildən Bavariya Parlamentinə seçilərək siyasətlə məşğuldur. Zöder 1994-cü ildən Bavariya əyalət parlamenti olan Landtaqın üzvüdür. 2003-2007-ci illərdə CSU partiyasının baş katibi olub.

Markuş strukturları (-R) və ya Kimyəvi soy strukturları (ing. Markush structure və ya Generic chemical structure) — özləri hər hansı konkret birləşməyə müvafiq olmayan, lakin bir çox birləşməni, bəzən sonsuz sayda bırləşməni, əgər qeyri-müəyyən terminlər saxlayırsa, məsələn heterosikllər, əvəz olunmuş aromatik radikallar və s., özündə birləşdirən ümumiləşdirilmiş kimyəvi strukturlardır. == Patentləşdirmə == Markuş strukturu belə strukturların istifadəsi ilə bağlı "Pirazolon rəngləyicisi və onun əldə olunması prosesi" patentini almaq üçün iddiada qələbə qazanmış Nyu-Cersidə fəaliyyət göstərən "Pharma Chemical Corporation" şirkətinin sahibi, ixtiraçı Yucin Markuşun şərəfinə adlandırılmışdır. Patent müraciəti 9 yanvar 1923-cü ildə edilmiş və ABŞ Patent İdarəsi 26 avqust 1924-cü ildə patenti təsdiq etmişdir. Bu iş kimyəvi soy strukturlarına dair patent müraciətlərində presedentə yol açdı. Markuş strukturu patent sahibinə bir neçə aktiv/effektiv struktur formulu sadalamağa imkan verir. Patent müraciəti edənlərdən tələb olunur ki, onlar öz kəşflərinin tətbiqini ən yaxşı əks etdirən struktur formulunu açıqlasınlar və əgər bu struktur çox qarışıq olarsa, müraciət rədd edilə bilər. == Problemlər == Son iyirmi ildə patent düsturlarında Markuş strukturlarının istifadəsi kimya sahəsində patent hüququ sferasında böhrana gətirib çıxarmışdır. Markuş strukturları ilə bağlı problemlərə onların necə genişmiqyaslı olduğunu sübut edən bir neçə beynəlxalq forumun həsr edilməsinə baxmayaraq, heç bir kimya və ya patentşünaslıq ədəbiyyatında onlar müzakirə olunmamışdır. Markuş strukturları real olaraq alınmamış böyük miqdarda kimyəvi birləşmələri, daha doğrusu, "kağız" kimyasında fenomen yaratmış hipotetik strukturları mühafizə edir.

Adi gənəgərçək (lat. Ricinus communis) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin gənəgərçək cinsinə aid bitki növü. == Təsiri == Adi gənəgərçək birillik bitki olub, südləyən fəsiləsinə aiddir. Bu bitkidə zəhərli təsir göstərən iki maddə var. Hoksaalbumin, ribin və risinin alkaloididir. Hoksaalbumin qüvvətli zəhərdir. Yalnız toxumunun üst qatında olur (0,1 faizə qədər). Risin bitkinin bütün hissələrində mövcuddur (toxumunda 0,15%, yarpaqlarında 1,37 %-ə qədərdir. Bütün növ heyvanlar onun toxumunu və ya jımıxını yedikdə zəhərlənir. Bəzi məlumatlara görə onun toxumunun ölüm dozası atlara 30-50 qram, qaramala 350-400 qram, donuzlara 60 qram, qoyunlara 30 qram, buzovlara 20 qram həcmindədir.