Lüğətlərdə axtarış.

Buxarest (rum. București) — Rumıniyanın paytaxtı. == Tarixi == Çox qədim tarixi olan şəhərin adına ilk dəfə 1459-cu ildən qalma yazılı mənbələrdə rast gəlinmişdir. 1659-cu ildə paytaxt seçildi. 19-cu əsrin ikici yarısında o zamankı krallığın mərkəzi halına gəldi. Bu dövrdə şəhərin əhalisi çoxalmış və tramvay yolları çəkilmişdir. Şəhərin taleyi bilavasitə Osmanlı İmperiyası ilə bağlı olmuşdur. Fateh Sultan Mehmet III Vlad Tepeșə qarşı çıxmışdır. Məqsəd o zamankı Eflak dövlətini imperiyaya tabe etdirmək idi. III Vlad Tepeș də o zaman Buxarest qalasından türklərə qarşı istifadə etmişdi.

Buxarest Universiteti (rum. Universitatea din Bucureşti) Rumıniyanın paytaxtı Buxarestdə yerləşir. Universitetdə 34 min tələbə təhsil alır. Universitetin tarixi 1864-cü ilə Saint Sava Akademiyasına qədər gedir. Universitetdə 1989-ci ildə bir çox dəfə təhlükəsizlik işçiləri ilə şagirdlər arasında qarşıdurmalar yaşanmışdır. 1990-cı ilin aprel-iyun aylarında Universitet anti-kommunist nümayişlərin mərkəzinə çevrilmişdi. Bükreş Universiteti Rumıniyada və ingilis dilində təhsil proqramları təklif edir və Təhsil Nazirliyi tərəfindən qabaqcıl bir tədqiqat və təhsil universiteti olaraq təsnif edilir . QS Dünya Universitetinin 2012-ci ilin reytinqində dünyanın ən yaxşı 700 universiteti, Rumıniyanın digər üç ali məktəbi də daxil edilmişdir.

Buxarest konvensiyası (Qara dənizin çirklənmədən qorunması haqqında Konvensiya) — 1992-ci ildə Buxarestdə (Rumıniya) Bolqarıstan, Gürcüstan, Rusiya nümayəndələri tərəfindən imzalanmış konvensiya (Rusiya Federasiyası Ali Şurasının 1993-cü il 12 avqust tarixli 5614–1 nömrəli "Konvensiyanın ratifikasiyası haqqında" Qərarı ilə ratifikasiya edilmişdir. Qara dənizin çirklənmədən qorunması", 2 dekabr 1993-cü il Rusiya Federasiyası Hökuməti "Qara dənizin çirklənmədən qorunması haqqında Konvensiyanın həyata keçirilməsinin təşkili tədbirləri haqqında" № 1254 qərarını verdi), Türkiyə, Rumıniya və Ukrayna. Buxarest Konvensiyası 1994-cü il yanvarın 15-də qüvvəyə minmişdir. Müqavilə bu dövlətlərin Qara dənizin çirklənməsinin azaldılması və ona nəzarət edilməsi, habelə dəniz mühitinin mühafizəsi üçün monitorinqi və qiymətləndirilməsi baxımından öhdəliklərini müəyyən edir. Konvensiyanın tərkib hissəsi olan üç protokolda konkret tədbirlər öz əksini tapmışdır: Qara dənizin dəniz ətraf mühitinin sahilyanı mənbələrdən çirklənmədən qorunmasına dair Protokol; Fövqəladə Hallar zamanı Qara dəniz dəniz ətraf mühitinin neft və digər zərərli maddələrlə çirklənməsinə qarşı mübarizədə əməkdaşlıq haqqında Protokol; Qara dənizin dəniz mühitinin atqılar nəticəsində çirklənmədən qorunmasına dair Protokol. 2002-ci ildə Konvensiyanın tərəfləri Qara dənizin biomüxtəlifliyinin və landşaftlarının qorunmasına dair Protokolu, o cümlədən "Qara dəniz üçün vacib olan növlərin siyahısı"nı imzaladılar. == Konvensiyanın əsas müddəaları == Konvensiyanın Tərəfləri Qara dənizin dəniz mühitinin çirklənməsinin qarşısının alınması, azaldılması və onunla mübarizə üçün bütün zəruri tədbirləri görməyə razılaşdılar. Konvensiya çirklənməni əhatə edir: gəmilərdən; basdırılma nəticəsində (gəmilərdən və ya təyyarələrdən, yaxud gəmilərdən və hava gəmilərindən tullantıların və ya digər materialların qəsdən çıxarılması); yerüstü mənbələrdən; kontinental şelfdə təbii ehtiyatların kəşfiyyatı və işlənməsi də daxil olmaqla, kontinental şelfdəki fəaliyyətlər nəticəsində və ya onlarla əlaqəli; fövqəladə hallarda neft və digər təhlükəli maddələr; atmosferdən və ya atmosferdən; təhlükəli tullantıların transsərhəd daşınması nəticəsində; Konvensiyanın Əlavəsində (VI–XIV Maddələr) göstərilən təhlükəli maddələr və materiallarla əlaqəli istənilən mənbələrdən Eyni zamanda, dənizdə həyata və canlı ehtiyatlara, xüsusən də onların yaşayış mühitini dəyişdirərək, balıq ovu və Qara dənizin digər qanuni istifadəsinə maneçilik törədərək zərər çəkməməyə xüsusi diqqət yetirilir (Maddə XIII). Konvensiya su sütununda və çöküntülərdə çirklənmənin təbiətinin və dərəcəsinin və onun ekoloji sistemə təsirinin qiymətləndirilməsi yollarının və vasitələrinin işlənib hazırlanmasına, çirklənmiş sahələrin müəyyən edilməsinə, təhlükələrin öyrənilməsi və qiymətləndirilməsinə və onların aradan qaldırılması üçün tədbirlərin işlənib hazırlanmasına yönəlmiş elmi tədqiqatlarda əməkdaşlığı nəzərdə tutur ; xüsusilə, təhlükəli maddələrin müalicəsinin, utilizasiyasının, aradan qaldırılmasının və ya istifadəsinin alternativ üsulları. İştirakçılar həmçinin bütün çirklənmə mənbələrini əhatə edən monitorinq proqramlarının hazırlanması, eləcə də Qara dəniz üçün çirklənmənin monitorinqi sisteminin yaradılması (Mad.

Buxarest (rum. București) — Rumıniyanın paytaxtı. == Tarixi == Çox qədim tarixi olan şəhərin adına ilk dəfə 1459-cu ildən qalma yazılı mənbələrdə rast gəlinmişdir. 1659-cu ildə paytaxt seçildi. 19-cu əsrin ikici yarısında o zamankı krallığın mərkəzi halına gəldi. Bu dövrdə şəhərin əhalisi çoxalmış və tramvay yolları çəkilmişdir. Şəhərin taleyi bilavasitə Osmanlı İmperiyası ilə bağlı olmuşdur. Fateh Sultan Mehmet III Vlad Tepeșə qarşı çıxmışdır. Məqsəd o zamankı Eflak dövlətini imperiyaya tabe etdirmək idi. III Vlad Tepeș də o zaman Buxarest qalasından türklərə qarşı istifadə etmişdi.

Buxarest Parlament sarayı (rum.Palatul Parlamentului və ya Casa Poporului) - Rumıniyanın paytaxtı Buxarestdə Rumıniyanın iki məclisinə ev sahibliyi edən saray. Ginnesin Rekordlar Kitabına görə dünyanın ən ağır, ən böyük idarə, ən bahalı idarə binasıdır. Saray Seauşescu rejimi zamanı tikilmişdir. Seauşescu binanı "Respublika evi" (Casa Republicii) qoymuş, ancaq rumınlar hələ də sarayı (Casa Poporului) olaraq adlandırırlar. Sarayın 1100 otağı və 2 yeraltı avtoparkı ilə birlikdə 12 mərtəbəyə sahipdir. Həmçinin 2-i yeraltı olmaq üzrə 4 mərtəbəsinin inşaası davam etməkdədir. == Memarlıq == Saray neoklassik üslubda tikilmişdir. Sarayın tikilməsində ancaq rumın materiallardan istifadə olunmuşdur. Transilvaniyadan 1 milyon m3 mərmər, güzgü, 1409 çılçıraq və 408 şamdan üçün 3500 ton kristal, böyük qapılar, sütunlar, şamdanlar üçün için 700.000 ton polad və bürünc, parket üçün qoz, palıd, albalı, qaraağac, çinardan ibarət %95-i yerli olan 900.000 m³ taxta, müxtəlif boylarda 200,000 m² yun xalça istifadə olunmuşdur. == Tikilməsi == Bu parlament sarayı Spirii təpəsi, Uran Təpəsi və ya Arsenal təpəsi kimi adlandırılan, Unirii bulvarının qərbindəki ərazidə tikilmişdir.

Buxarest sülh müqaviləsi — Rusiya imperiyası ilə Osmanlı imperiyası arasında bağlanmış müqavilədir. Müqavilə nəticəsində 1806-1812-ci illəri əhatə edən Rusiya-Osmanlı müharibəsinə son qoyulmuşdur. Sülh danışıqları hələ 1811-ci ilin oktyabrında Jurjevdə, türklərin əsas qüvvələrinin Ruşşuk yaxınlığında (indiki Ruse, Bolqarıstan) məğlubiyyətindən və onların əksər hissəsinin Slobodzeya yaxınlığında mühasirəyə alınmasından sonra başlanmışdır. Sultanın nümayəndəsi Qalib-əfəndi, eləcə də ingilis və fransız diplomatları hər yolla danışıqları ləngitməyə çalışmış, lakin Kutuzov Napoleonun Rusiyaya hücumu başlamazdan bir ay əvvəl danışıqları başa çatdırmışdır. Osmanlı dövləti də öz növbəsində müharibədən mümkün qədər az ziyanla çıxmaq istəyirdi. Uzun danışıqlardan sonra 28 may 1812-ci ildə Buxarestdə sülh müqaviləsi imzalandı. Buxarest sülh müqaviləsi 16 açıq və 2 gizli maddədən ibarət idi. Müqaviləni Rusiya tərəfdən Mixail Kutuzov, Osmanlı tərəfdən Əhməd paşa imzalamışdır. Müqaviləyə əsasən Prut çayı sərhəd qəbul edildi. Osmanlı dövləti Cənubi Qafqazdakı rus işğallarını tanımalı oldu.

Böyük Buxarest yanğını (rum. Focul cel mare) — 23 mart 1847-ci ildə baş verən Buxarest tarixindəki ən böyük yanğın. Yanğın nəticəsində 1850 bina yanır (şəhərin təxminən üçdə biri). Valaxiya hakimi Qeorqe III Dmitri Bibeskunun dediyinə görə, şəhərin ən çox məskunlaşdığı və ən zəngin hissəsi bu yanğından daha çox zərər görür. Burada tacirlər və sənətkarların çoxlu taxta ikimərtəbəli binaları var idi, onların emalatxanaları birinci mərtəbədə, yaşayış yerləri isə ikinci mərtəbədə yerləşirdi. == Öncəki vəziyyət == XIX əsrdə Buxarestin böyük bir hissəsi taxta evlərdən qurulmuşdur. Bu dar küçələrlə birlikdə yanğın hadisəsi halında sakinlər üçün böyük təhlükə yaradırdı. Fanariotlar dövründən bəri davamlı yanğın təhlükəsi var idi. Buna görə türk ağasının əmri ilə insanlar onun iqamətgahının ətrafında daim növbə çəkirdilər. Üzvi qaydalar qəbul edildikdən sonra Valaxiyada qərbiavropa su nasosları ilə təchiz olunmuş yanğınsöndürənlər meydana gəlir.

Dinamo - Rumıniyanın futbol klubu. == Tarixi == == Avropa kuboklarında iştirak == 40 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib.

Proqresul (rum. Progresul) — Rumıniyanın futbol klubu. == Tarixi == 2007-ci ilə qədər klub "Nasional" adlanıb. == Avropa kuboklarında iştirak == 3 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib.

Rapid — Rumıniyanın futbol klubu. == Tarixi == == Avropa kuboklarında iştirak == 19 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib.

"FKSB" (rum. Fotbal Club FCSB; 1961-2017-ci illərdə "Styaua" (rum. Steaua) adlanırdı) — Rumıniyanın futbol klubu. == Tarixi == 30 mart 2017-ci ildə klubun adı dəyişdirilərək FC FCSB adlandırılmışdır. Buna səbəb "Styaua" adı ilə bağlı Rumıniya ordusunun iddia qaldırması olmuşdur. Həmin iddiada bu adın patent hüququnun orduya məxsus olduğu bildirilmiş və 2004-cü ildən bəri klubun bu addan qanunsuz istifadə etdiyi qeyd olunmuşdu. Məhkəmə ordunun iddiasını təmin edərək klubun adının dəyişdirilməsinə qərar vermiş, Rumıniya Futbol Federasiyası ad dəyişikliyini təsdiqləmişdir. == Avropa kuboklarında iştirak == 36 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib. == Uğurları == 1 dəfə UEFA Çempionlar Kubokunun qalibi-1986. 1986-cı ildə Styaua UEFA Çempionlar Kubokunun finalında İspaniyanın Barselona klubunu oyunsonrası penalti seriyasında 2-0 hesabı ilə məğlub edərək tarixində ilk və sonuncu dəfə bu titulu qazanmışdır.

Buxarest sülh müqaviləsi — Rusiya imperiyası ilə Osmanlı imperiyası arasında bağlanmış müqavilədir. Müqavilə nəticəsində 1806-1812-ci illəri əhatə edən Rusiya-Osmanlı müharibəsinə son qoyulmuşdur. Sülh danışıqları hələ 1811-ci ilin oktyabrında Jurjevdə, türklərin əsas qüvvələrinin Ruşşuk yaxınlığında (indiki Ruse, Bolqarıstan) məğlubiyyətindən və onların əksər hissəsinin Slobodzeya yaxınlığında mühasirəyə alınmasından sonra başlanmışdır. Sultanın nümayəndəsi Qalib-əfəndi, eləcə də ingilis və fransız diplomatları hər yolla danışıqları ləngitməyə çalışmış, lakin Kutuzov Napoleonun Rusiyaya hücumu başlamazdan bir ay əvvəl danışıqları başa çatdırmışdır. Osmanlı dövləti də öz növbəsində müharibədən mümkün qədər az ziyanla çıxmaq istəyirdi. Uzun danışıqlardan sonra 28 may 1812-ci ildə Buxarestdə sülh müqaviləsi imzalandı. Buxarest sülh müqaviləsi 16 açıq və 2 gizli maddədən ibarət idi. Müqaviləni Rusiya tərəfdən Mixail Kutuzov, Osmanlı tərəfdən Əhməd paşa imzalamışdır. Müqaviləyə əsasən Prut çayı sərhəd qəbul edildi. Osmanlı dövləti Cənubi Qafqazdakı rus işğallarını tanımalı oldu.

"Dinamo Buxarest" (rum. Dinamo București) — Rumıniyada fəaliyyət göstərən idman klubudur. Bu ölkənin ən nüfuzlu və böyük şəhəri,həmçinin paytaxtı olan Buxarest şəhərini təmsil edir. İdman klubu ən böyük xərci Dinamo Buxarest Futbol Klubuna edir. CS Dinamo Buxarest QVK isə bu klubun qadın voleybol şöbəsidir. Adının əvvəlindəki "CS" da Clubul Sportiv yəni,idman klubu mənasına gələn söz birləşməsinin qısaldılışıdır. == Tarixi == 1948-ci ildə qurulan Dinamo Buxarest Qadın Voleybol Komandasının Rumıniya çempionatındakı ilk nailliyyəti 1957-ci ildə qazandığı çempionluq olur. Daha sonra ölkə çempionatında Rapid Buxarest hakimiyyəti başlayır. Bu hegomonluq 1968-ci ilə qədər davam edir.1974-cü ildə isə ölkə çempionatında Dinamo qasırğası baş verir. Ardıcıl 10 dəfə ölkə çempionluğunu CS Dinamo Buxarest QVK qazanır.

Heydər Əliyevin Buxarestdəki abidəsi — 2004-cü ilin oktyabrında Rumıniyanın paytaxtı Buxarestdə Azərbaycanın görkəmli siyasi xadimi, Ulu Öndər Heydər Əliyevin şərəfinə ucaldılmış abidə. == Abidənin ucaldılması == 2004-cü ilin oktyabrında Buxarestdə zəmanəmizin görkəmli siyasi xadimi Heydər Əliyevin büstünün açılışı olmuşdur. Açılış mərasimində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Rumıniya Prezidenti Trayan Besesku və onların xanımları iştirak etmişlər. Əlamətdar haldır ki, 1989-cu il inqilabından sonra Rumıniyada xarici ölkələrin siyasi xadimlərindən yalnız 3 nəfərin - Şarl de Qoll, Mustafa Kamal Atatürk və Heydər Əliyevin abidələri qoyulmuşdur. Burada "Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının ümummilli lideridir" xatirə kompleksi, üç uşaq meydançası, bir idman meydançası yaradılmışdır. İtibucaqlı ulduz şəklində olan mərkəzi fəvvarənin dövrəsində altı musiqili fəvvarə quraşdırılmışdır. Parkda fasiləsiz olaraq Azərbaycan və rumın xalq musiqisi səslənir. Parkın hasarının üzlənməsində Azərbaycan və rumın milli naxışlarından ibarət metal pannodan istifadə edilmişdir. Əsas giriş qapısı Azərbaycan milli memarlıq üslubunda - şəbəkəli tağ formasında düzəldilmişdir. Parkın açılışnda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevi, Ruminya Prezidenti Trayan Beseskunu və onların xanımlarını Buxarestin ikinci sektorunun meri Nekulay Onsamu və Rumıniya-Azərbaycan Dostluq Cəmiyyətinin sədri İoan Pop de Popa qarşılayırlar.

Müqəddəs Nikolay Rus Kilsəsi (rum. Biserica Rusă) – Rumıniyanın paytaxtı olan Buxarest şəhərinin mərkəzində, Universitet Meydanının yanında yerləşən və hazırda fəaliyyət göstərən kilsə. Kilsə, Buxarest Universitetinin məbədidir və bu səbəblə qeyri-rəsmi olaraq "Tələbə Kilsəsi" (rum. Biserica studenţilor) adlandırılır. == Tarixi == Rumıniyanın paytaxtında bir kilsənin tikilməsi fikri, Rumıniyanın Rusiya imperiyası səfiri olan Mixail Nikolayeviç Qirs tərəfindən təqdim edildi. Kilsənin tikilməsi 1905-ci ildə başlamışdır. İnşaatın xərci 600 min rubl olmuşdur. Layihə Mixail Timofeyeviç Preyobrazenski tərəfindən yaradıldı. Kilsə 1909-cu ilin Noyabr ayının 25-də təqdis edildi. Kilsə, birinci dünya müharibəsində Buxarestin ittifaq dövlətləri tərəfindən işğalından əvvəl bağlanıldı.

Şümşadçiçəklilər (lat. Buxales) — bitkilər aləminə aid bitki dəstəsi. == Fəsilə və cinsləri == Şümşadçiçəklilər sırasına 2 fəsilə daxildir:: Buxaceae Dumort. nom. cons. (Didymelaceae Leandri də daxil olmaqla) Buxus L. – boxwood Pachysandra Michx.

Budapeşt (mac. Budapest) — Macarıstanın paytaxtı. Budapeşt 1873-cü ildə Dunay çayının şərqində yerləşən Peşt, qərbində yerləşən Buda və Obuda şəhərlərin birləşməsindən yaranıb. == Tarix == E.ə. I əsrdə Budapeştin hazırda yerləşdiyi ərazidə ticarət və sənət mərkəzi olan Ak-İnk adlı kelt yaşayış məntəqəsi mövcud olmuş, romalıların gəlişindən sonra isə ərazi e.ə. 89-cu ildə Pannoniya əyalətinin tərkibinə daxil edilmişdir. 106-cı ildə Ak-İnkin adı Akvinkuma dəyişilmiş, şəhər isə əyalətin inzibati mərkəzinə çevrilmişdir. O zaman 20 min sakini olmuş şəhərdə Roma qarnizonu yerləşirdi. Sözügedən zaman dövründən qalmış ictimai binaların, evlərin, akvedukların xarabaları bu gün də görmək mümkündür. IV əsrə qədər Akvinkum Yeni Pannoniyanın inzibati mərkəzi idi.

Budapeşt Korvinus Universiteti (ing. Corvinus University of Budapest, mac. Budapesti Corvinus Egyetem) və ya qısaca Korvinus Universiteti Macarıstanın ən prestijli universitetlərindən biridir, xüsusən maliyyə, iqtisadiyyat və idarəetmə sahəsində yüksək səviyyəli təhsil verir. 14 mindən çox tələbəsi olan universitet, kənd təsərrüfatı elmləri, biznes idarəetməsi, iqtisadiyyat və sosial elmlər sahələrəində təhsil proqramları təklif eir. Bu sahələrdə universitet, Macarıstanda aparıcı yerləri tutur. Korvinus Universitetinin altı fakültəsi var, bakalavr, magistratura və doktorantura pillələri üzrə macar, ingilis, fransız və alman dillərində təhsil verilir. Universitet 1953-1990-cı illərdə Karl Marks adına İqtisad Elmləri Universiteti, 1990-cı ildən Budapeşt İqtisad Elmləri və Dövlət İdarəçiliyi Universiteti adlanmış, 2004-cü ildə "Qarğa" ləqəbi ilə tanınan macar kralı I Matyaşın şərəfinə Korvinus Universiteti adlandırılmışdır ("corvinus" latın dilində "qarğa" sözünün tərcüməsidir). == Tarix == 1893 – Praktiki Bağçılıq Məktəbi (1853-1860), Macarıstanda bağçılıq ixtisası üzrə təhsil verən ilk institut idi. Məktəbin əsasını qoyan və onu idarə edən məşhur bağçılıq alimi və publisisti Dr. Ferenç Ents (Ferenc Entz) olub.

Budapeşt Beynəlxalq Biznes Məktəbi (mac. IBS Nemzetközi Üzleti Főiskola, ing. International Business School, Budapest, rus. Международная Школа Бизнеса) — Macarıstanda və Böyük Britaniyada qeydiyyatdan keçmiş ali təhsil müəssisəsidir. 1991-ci ildə macar iş adamı prof. İştvan Tamaş (mac. István Tamás) tərəfindən yaradılıb, Macarıstanın paytaxtı Budapeşt şəhərində fəaliyyət göstərir, Avstriyanın paytaxtı Vyanada da korpusu var. International Business School Budapest (Macarıstan) The University of Buckingham (Böyük Britaniya) ilə birgə Budapeşt və Vyana şəhərlərində bakalavr və magistratura pillələri üzrə ali təhsil verir, bundan əlavə dil kursları və yay məktəbləri də təşkil edir. == Haqqında == Ali məktəbdə dünyanın 80-dən çox ölkəsindən (o cümlədən Azərbaycandan) 1200-dən çox tələbə ingilis dilində təhsil alır. Tələbələrə Erasmus proqramı çərçivəsində 18 Avropa Birliyi ölkəsində 66 partnyor universitetdə bir semestr təhsil almaq seçimi verilir, hər semestrdə təhsil göstəricilərindən asılı olaraq növbəti semestr üçün güzəştlə təhsil almaq mümkündür.

Budapeşt gettosu - 1944-cü ilin noyabr ayında Budapeştdə nasistlər tərəfindən qurulmuş bir yəhudi gettosu. 1945-ci ilin yanvarında hücuma keçən Sovet qoşunları tərəfindən azad edilmişdir. Macarıstanda yəhudilərə qarşı zülm 1938-ci ildə Mikloş Hortinin sağçı– millətçi rejimi ilə başlamışdır. 1941-ci ildə Budapeştdə 184 min musəvi yəhudisi və 62 min xristian yəhudisi cuğudlar əleyhinə qanunlara uyğun olaraq repressiyaya məruz qaldı. 1944-cü ilin martında Alman qoşunları Macarıstanı işğal etdi. Bu əsnada bir çox yəhudi həbs olundu. Vilayətdə gettonun yaradılması 1944-cü ilin aprel ayında başlandı. Bundan sonra onların ölüm düşərgələrinə sürgün edilməsinə başlanıldı. 15 iyun 1944-cü ildə Macarıstan daxili işlər naziri Budapeştdə bir getto qurmaq əmri verdi. Sərəncama əsasən getto üçün sarı ulduzlarla işarələnmiş və divarla hasarlanmış 2000 ev ayrıldı.

Budapeştin körpüləri — şəhərin nəqliyyat infrastrukturunun və populyar turizm məkanlarının vacib hissəsidir. Budapeşt daxilində Dunay çayı və onun qolları üzərində 15 körpü (11 avtomobil, 2 dəmir yolu və 2 qarışıq) var. On beş körpüdən yalnız altısı Seçenyi zəncir körpüsü, Erjebet körpüsü, Azadlıq körpüsü, Petyofi körpüsü, Rakosi körpüsü və Birləşdirici Dəmiryol körpüsü - Dunayın əsas hissəsindən keçir. Dunayın qolları boyunca dörd körpü qurulmuşdur: Obudski qolu (K körpüsü və Hayodari körpüsü) və Raskeve Dunay (Kvaşşai körpüsü və Qubaçi körpüsü). Qalan körpülər həm əsas, həm də qollardan keçir. M0 dairəvi yolu Dunayı Budapeştdə iki dəfə kəsir: şimalda Mederi körpüsü və cənubda Ferens Deak körpüsü ilə. == Tarixi == Roma İmperiyası dövründə, II əsrdə Akvink şəhəri və Akvink hərbi düşərgəsini birləşdirən taxta bir körpü inşa edildi. Körpü mövcud Arpad körpüsündən bir az şimalda, Marqit adasının şimal ucunda yerləşirdi. XVI əsrin ikinci yarısında, türk hakimiyyəti dövründə 70 gəmidən ibarət üzən bir körpü inşa edilir. Həmin körpü mövcud Miklos İbla Meydanının ərazisindəki Buda qalası ilə üzbəüz yerləşirdi.

Budapeşt Memorandumu 5 dekabr 1994-cü ildə Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə keçirilən ATƏT-in konfransında Belarus, Qazaxıstan və Ukraynanın Nüvə Silahının Yayılmaması Müqaviləsinə qoşulması ilə bağlı təhlükəsizlik təminatlarını təmin etmək üçün imzalayan tərəflər tərəfindən imzalanmış üç bərabər tərəfli siyasi müqavilədir. Memorandum əvvəlcə üç nüvə dövləti, Rusiya, ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən imzalanmışdı, digər nüvə gücləri sayılan Çin və Fransa isə ayrı-ayrı sənədlərdə bir qədər zəif fərdi təminatlar vermişdirlər. Memorandumda həmçinin Ukrayna, Belarus və Qazaxıstanın ərazi bütövlüyünə və ya siyasi müstəqilliyinə qarşı ola biləcək təhdidlərə və ya güc tətbiqinə qarşı da təhlükəsizlik təminatları öz əksini tapmışdır. Bu memorandum nəticəsində 1994-1996-cı illər arasında Belarus, Qazaxıstan və Ukrayna nüvə silahlarından imtina etmişdirlər.

Budapeşt qambiti (1. d4 Af6 2. c4 e5) — Şahmat termini Macar şahmatçısı Abonyi tərəfindən 1917-ci ildə işlənmişdir. Bunun davamının sonrakı analizini Abonyinin həmvətənləri Breyer və Baraşa hazırlamışlar.

ATƏT-in Budapeşt sammiti (4–6 dekabr 1994-cü il) — 1994-cü ilin dekabrında Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Müşavirəsinin (ATƏM) zirvə görüşü. Bu, ATƏM yarandıqdan sonra dövlət rəhbərlərinin dördüncü görüşü idi. Bu görüş ATƏM-in Heydər Əliyevin iştirakı ilə keçirilən ilk görüşü idi. Budapeşt Zirvə görüşündə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar ATƏM-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi barədə qərar qəbul olundu. ATƏM dövlətlərinin başçıları nizamlamanın mərhələli xarakterini müəyyən edərək və ATƏM-in Minsk Konfransının həmsədrlərinə silahlı münaqişənin dayandırılması barədə saziş hazırlamağı tapşırdı. Saziş bütün tərəflər üçün münaqişənin əsas nəticələrinin aradan qaldırılmasını özündə əks etdirməli və Minsk Konfransının çağırılması üçün əsas olmalı idi. Görüşdə münaqişə zonasında sülhün təmin edilməsi üçün ATƏM-in çoxmillətli qüvvələrinin yerləşdirilməsi barəsində bir qərar qəbul olundu. == ATƏM-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi == İştirakçı dövlətlər münaqişə və onun nəticəsi kimi insan faciəsinin davam etməsini pisləyərək münaqişədə iştirak edən tərəflərin 1994-cü il may ayının 12-də ATƏM-in Minsk qrupu ilə birgə əməkdaşlıqda Rusiya Federasiyasının vasitəçiliyi ilə razılaşdırılmış atəşkəsi təsdiq etmələrini alqışladılar. İştirakçı dövlətlər BMT Təhlükəsizlik Şurasının əlaqədar qətnamələrinə dair öhdəliklərini təsdiq etdilər və Təhlükəsizlik Şurasının münaqişənin sülh yolu ilə həll edilməsinə yönəlmiş ATƏM-in səylərinə verdiyi siyasi dəstəyi alqışladılar. Bununla əlaqədar onlar münaqişədə iştirak edən tərəfləri birbaşa əlaqələr də daxil olmaqla, intensiv daimi danışıqlara çağırdılar.

Budapeşt tramvayı (mac. Budapest villamosvonal-hálózata) — Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə mövcud olan tramvay sistemi. Tramvay xətti sərnişin daşımada yalnız avtobus sistemindən geri qalır. Şəhərdə tramvayla hətta metrodan belə çox sərnişin daşınır. Tramvay şəbəkəsi 1866-cı ildə istifadəyə verilmişdir. Hazırda dünyanın ən böyük şəbəkələrindən biridir. Şəbəkənin ümumi uzunluğu 157 km təşkil edir. 2014-cü il məlumatına görə şəbəkə 33 xəttə sahibdir. Bunun 26 əsas, 7 isə yardımçı xətlərdir. Tramvay şəbəkəsini «Budapesti Közlekedési Központ» şirkəti yerli özünü idarə orqanlarının nəzarəti ilə idarə edir.

Budapeşt (mac. Budapest) — Macarıstanın paytaxtı. Budapeşt 1873-cü ildə Dunay çayının şərqində yerləşən Peşt, qərbində yerləşən Buda və Obuda şəhərlərin birləşməsindən yaranıb. == Tarix == E.ə. I əsrdə Budapeştin hazırda yerləşdiyi ərazidə ticarət və sənət mərkəzi olan Ak-İnk adlı kelt yaşayış məntəqəsi mövcud olmuş, romalıların gəlişindən sonra isə ərazi e.ə. 89-cu ildə Pannoniya əyalətinin tərkibinə daxil edilmişdir. 106-cı ildə Ak-İnkin adı Akvinkuma dəyişilmiş, şəhər isə əyalətin inzibati mərkəzinə çevrilmişdir. O zaman 20 min sakini olmuş şəhərdə Roma qarnizonu yerləşirdi. Sözügedən zaman dövründən qalmış ictimai binaların, evlərin, akvedukların xarabaları bu gün də görmək mümkündür. IV əsrə qədər Akvinkum Yeni Pannoniyanın inzibati mərkəzi idi.

Budapeşt əməliyyatı (1944-1945) - Böyük Vətən müharibəsində (1941-1945) sovet qoşunlarının (2-ci Ukrayna cəbhəsi, komandan - marşal R.Y.Malinovski, 3-cü Ukrayna cəbhəsi qoşunlarının bir hissəsi, komandan - marşal F.İ.Tolbuxin), Dunay hərbi donanması (kontr-admiral G.N. Xolostyakov) ilə birgə keçirdiyi strateji hücum hadise Macarıstan == Haqqında == Budapeşt əməliyyatı düşmən qruplaşmasını darmadağın etmək və Macarıstanı Almaniya tərəfində müharibədən çıxarmaq məqsədilə aparılmışdı. 2-ci Ukrayna cəbhəsi qoşunlarına (cəmi 760 min nəfər, 9 min top və minaatan, 868 tank və özügedən artilleriya qurğusu, 1.3 min təyyarə) qarşı Almaniyanın "Cənub" rduları qrupu (general-polkovnik G.Frişner, dekabrın 23-dən piyada qoşun generalı O.Vener; 510 min nəfər, təqribən 4,2 min top və minaatan, təqribən 800 tank və hücum topu, 500 təyyarə) dayanmışdı. 1944-cü il oktyabrın 29-da sovet qoşunlar qəflətən hücuma keçdi. Noyabrın 2-də onlar artıq Budapeştin 15 km.-liyində idilər, lakin 2-ci Ukrayna cəbhəsi qoşunları şəhəri ələ keçirə bilmədi. Buna görə də, dekabrın 20-dən 3-cü Ukrayna cəbhəsi qoşunlarının bir hissəsi bu vəzifənin yerinə yetirilməsinə cəlb edildi. Dekabrın 26-da hər iki cəbhənin qoşunları düşmənin Budapeşt qruplaşmasının (təqribən 10 diviziya) mühasirəyə alınmasını başa çatdıraraq Esterqom rayonunda birləşdilər. Sonra mühasirəyə alınmış 188 minlik qruplaşma darmadağın edildi. 1945-ci il fevralın 13-də isə Budapeşt tutuldu. Müharibənin nəticəsi Macarıstanın Almaniya tərəfində müharibədən çıxması oldu. Almaniya komandanlığı öz qoşunlarının Yuqoslaviyadan çıxarılmasını sürətləndirdi.