Budapeşt

Budapeşt (mac. Budapest) — Macarıstanın paytaxtı. Budapeşt 1873-cü ildə Dunay çayının şərqində yerləşən Peşt, qərbində yerləşən Buda və Obuda şəhərlərin birləşməsindən yaranıb. == Tarix == E.ə. I əsrdə Budapeştin hazırda yerləşdiyi ərazidə ticarət və sənət mərkəzi olan Ak-İnk adlı kelt yaşayış məntəqəsi mövcud olmuş, romalıların gəlişindən sonra isə ərazi e.ə. 89-cu ildə Pannoniya əyalətinin tərkibinə daxil edilmişdir. 106-cı ildə Ak-İnkin adı Akvinkuma dəyişilmiş, şəhər isə əyalətin inzibati mərkəzinə çevrilmişdir. O zaman 20 min sakini olmuş şəhərdə Roma qarnizonu yerləşirdi. Sözügedən zaman dövründən qalmış ictimai binaların, evlərin, akvedukların xarabaları bu gün də görmək mümkündür. IV əsrə qədər Akvinkum Yeni Pannoniyanın inzibati mərkəzi idi.

Budapeşt gettosu - 1944-cü ilin noyabr ayında Budapeştdə nasistlər tərəfindən qurulmuş bir yəhudi gettosu. 1945-ci ilin yanvarında hücuma keçən Sovet qoşunları tərəfindən azad edilmişdir. Macarıstanda yəhudilərə qarşı zülm 1938-ci ildə Mikloş Hortinin sağçı– millətçi rejimi ilə başlamışdır. 1941-ci ildə Budapeştdə 184 min musəvi yəhudisi və 62 min xristian yəhudisi cuğudlar əleyhinə qanunlara uyğun olaraq repressiyaya məruz qaldı. 1944-cü ilin martında Alman qoşunları Macarıstanı işğal etdi. Bu əsnada bir çox yəhudi həbs olundu. Vilayətdə gettonun yaradılması 1944-cü ilin aprel ayında başlandı. Bundan sonra onların ölüm düşərgələrinə sürgün edilməsinə başlanıldı. 15 iyun 1944-cü ildə Macarıstan daxili işlər naziri Budapeştdə bir getto qurmaq əmri verdi. Sərəncama əsasən getto üçün sarı ulduzlarla işarələnmiş və divarla hasarlanmış 2000 ev ayrıldı.

Budapeştin körpüləri — şəhərin nəqliyyat infrastrukturunun və populyar turizm məkanlarının vacib hissəsidir. Budapeşt daxilində Dunay çayı və onun qolları üzərində 15 körpü (11 avtomobil, 2 dəmir yolu və 2 qarışıq) var. On beş körpüdən yalnız altısı Seçenyi zəncir körpüsü, Erjebet körpüsü, Azadlıq körpüsü, Petyofi körpüsü, Rakosi körpüsü və Birləşdirici Dəmiryol körpüsü - Dunayın əsas hissəsindən keçir. Dunayın qolları boyunca dörd körpü qurulmuşdur: Obudski qolu (K körpüsü və Hayodari körpüsü) və Raskeve Dunay (Kvaşşai körpüsü və Qubaçi körpüsü). Qalan körpülər həm əsas, həm də qollardan keçir. M0 dairəvi yolu Dunayı Budapeştdə iki dəfə kəsir: şimalda Mederi körpüsü və cənubda Ferens Deak körpüsü ilə. == Tarixi == Roma İmperiyası dövründə, II əsrdə Akvink şəhəri və Akvink hərbi düşərgəsini birləşdirən taxta bir körpü inşa edildi. Körpü mövcud Arpad körpüsündən bir az şimalda, Marqit adasının şimal ucunda yerləşirdi. XVI əsrin ikinci yarısında, türk hakimiyyəti dövründə 70 gəmidən ibarət üzən bir körpü inşa edilir. Həmin körpü mövcud Miklos İbla Meydanının ərazisindəki Buda qalası ilə üzbəüz yerləşirdi.

Budapeşt Memorandumu 5 dekabr 1994-cü ildə Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə keçirilən ATƏT-in konfransında Belarus, Qazaxıstan və Ukraynanın Nüvə Silahının Yayılmaması Müqaviləsinə qoşulması ilə bağlı təhlükəsizlik təminatlarını təmin etmək üçün imzalayan tərəflər tərəfindən imzalanmış üç bərabər tərəfli siyasi müqavilədir. Memorandum əvvəlcə üç nüvə dövləti, Rusiya, ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən imzalanmışdı, digər nüvə gücləri sayılan Çin və Fransa isə ayrı-ayrı sənədlərdə bir qədər zəif fərdi təminatlar vermişdirlər. Memorandumda həmçinin Ukrayna, Belarus və Qazaxıstanın ərazi bütövlüyünə və ya siyasi müstəqilliyinə qarşı ola biləcək təhdidlərə və ya güc tətbiqinə qarşı da təhlükəsizlik təminatları öz əksini tapmışdır. Bu memorandum nəticəsində 1994-1996-cı illər arasında Belarus, Qazaxıstan və Ukrayna nüvə silahlarından imtina etmişdirlər.

Budapeşt qambiti (1. d4 Af6 2. c4 e5) — Şahmat termini Macar şahmatçısı Abonyi tərəfindən 1917-ci ildə işlənmişdir. Bunun davamının sonrakı analizini Abonyinin həmvətənləri Breyer və Baraşa hazırlamışlar.

ATƏT-in Budapeşt sammiti (4–6 dekabr 1994-cü il) — 1994-cü ilin dekabrında Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Müşavirəsinin (ATƏM) zirvə görüşü keçirilib. Bu, ATƏM yarandıqdan sonra dövlət rəhbərlərinin dördüncü görüşü idi. Bu görüş ATƏM-in Heydər Əliyevin iştirakı ilə keçirilən ilk görüşü idi. Budapeşt Zirvə görüşündə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar ATƏM-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi barədə qərar qəbul olundu. ATƏM dövlətlərinin başçıları nizamlamanın mərhələli xarakterini müəyyən edərək və ATƏM-in Minsk Konfransının həmsədrlərinə silahlı münaqişənin dayandırılması barədə saziş hazırlamağı tapşırdı. Saziş bütün tərəflər üçün münaqişənin əsas nəticələrinin aradan qaldırılmasını özündə əks etdirməli və Minsk Konfransının çağırılması üçün əsas olmalı idi. Görüşdə münaqişə zonasında sülhün təmin edilməsi üçün ATƏM-in çoxmillətli qüvvələrinin yerləşdirilməsi barəsində bir qərar qəbul olundu. == ATƏM-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi == İştirakçı dövlətlər münaqişə və onun nəticəsi kimi insan faciəsinin davam etməsini pisləyərək münaqişədə iştirak edən tərəflərin 1994-cü il may ayının 12-də ATƏM-in Minsk qrupu ilə birgə əməkdaşlıqda Rusiya Federasiyasının vasitəçiliyi ilə razılaşdırılmış atəşkəsi təsdiq etmələrini alqışladılar. İştirakçı dövlətlər BMT Təhlükəsizlik Şurasının əlaqədar qətnamələrinə dair öhdəliklərini təsdiq etdilər və Təhlükəsizlik Şurasının münaqişənin sülh yolu ilə həll edilməsinə yönəlmiş ATƏM-in səylərinə verdiyi siyasi dəstəyi alqışladılar. Bununla əlaqədar onlar münaqişədə iştirak edən tərəfləri birbaşa əlaqələr də daxil olmaqla, intensiv daimi danışıqlara çağırdılar.

Budapeşt tramvayı (mac. Budapest villamosvonal-hálózata) — Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə mövcud olan tramvay sistemi. Tramvay xətti sərnişin daşımada yalnız avtobus sistemindən geri qalır. Şəhərdə tramvayla hətta metrodan belə çox sərnişin daşınır. Tramvay şəbəkəsi 1866-cı ildə istifadəyə verilmişdir. Hazırda dünyanın ən böyük şəbəkələrindən biridir. Şəbəkənin ümumi uzunluğu 157 km təşkil edir. 2014-cü il məlumatına görə şəbəkə 33 xəttə sahibdir. Bunun 26 əsas, 7 isə yardımçı xətlərdir. Tramvay şəbəkəsini «Budapesti Közlekedési Központ» şirkəti yerli özünü idarə orqanlarının nəzarəti ilə idarə edir.

Budapeşt (mac. Budapest) — Macarıstanın paytaxtı. Budapeşt 1873-cü ildə Dunay çayının şərqində yerləşən Peşt, qərbində yerləşən Buda və Obuda şəhərlərin birləşməsindən yaranıb. == Tarix == E.ə. I əsrdə Budapeştin hazırda yerləşdiyi ərazidə ticarət və sənət mərkəzi olan Ak-İnk adlı kelt yaşayış məntəqəsi mövcud olmuş, romalıların gəlişindən sonra isə ərazi e.ə. 89-cu ildə Pannoniya əyalətinin tərkibinə daxil edilmişdir. 106-cı ildə Ak-İnkin adı Akvinkuma dəyişilmiş, şəhər isə əyalətin inzibati mərkəzinə çevrilmişdir. O zaman 20 min sakini olmuş şəhərdə Roma qarnizonu yerləşirdi. Sözügedən zaman dövründən qalmış ictimai binaların, evlərin, akvedukların xarabaları bu gün də görmək mümkündür. IV əsrə qədər Akvinkum Yeni Pannoniyanın inzibati mərkəzi idi.

Budapeşt əməliyyatı (1944-1945) - Böyük Vətən müharibəsində (1941-1945) sovet qoşunlarının (2-ci Ukrayna cəbhəsi, komandan - marşal R.Y.Malinovski, 3-cü Ukrayna cəbhəsi qoşunlarının bir hissəsi, komandan - marşal F.İ.Tolbuxin), Dunay hərbi donanması (kontr-admiral G.N. Xolostyakov) ilə birgə keçirdiyi strateji hücum hadise Macarıstan == Haqqında == Budapeşt əməliyyatı düşmən qruplaşmasını darmadağın etmək və Macarıstanı Almaniya tərəfində müharibədən çıxarmaq məqsədilə aparılmışdı. 2-ci Ukrayna cəbhəsi qoşunlarına (cəmi 760 min nəfər, 9 min top və minaatan, 868 tank və özügedən artilleriya qurğusu, 1.3 min təyyarə) qarşı Almaniyanın "Cənub" rduları qrupu (general-polkovnik G.Frişner, dekabrın 23-dən piyada qoşun generalı O.Vener; 510 min nəfər, təqribən 4,2 min top və minaatan, təqribən 800 tank və hücum topu, 500 təyyarə) dayanmışdı. 1944-cü il oktyabrın 29-da sovet qoşunlar qəflətən hücuma keçdi. Noyabrın 2-də onlar artıq Budapeştin 15 km.-liyində idilər, lakin 2-ci Ukrayna cəbhəsi qoşunları şəhəri ələ keçirə bilmədi. Buna görə də, dekabrın 20-dən 3-cü Ukrayna cəbhəsi qoşunlarının bir hissəsi bu vəzifənin yerinə yetirilməsinə cəlb edildi. Dekabrın 26-da hər iki cəbhənin qoşunları düşmənin Budapeşt qruplaşmasının (təqribən 10 diviziya) mühasirəyə alınmasını başa çatdıraraq Esterqom rayonunda birləşdilər. Sonra mühasirəyə alınmış 188 minlik qruplaşma darmadağın edildi. 1945-ci il fevralın 13-də isə Budapeşt tutuldu. Müharibənin nəticəsi Macarıstanın Almaniya tərəfində müharibədən çıxması oldu. Almaniya komandanlığı öz qoşunlarının Yuqoslaviyadan çıxarılmasını sürətləndirdi.

Andraşi Budapeşt Universiteti (ing. Andrássy University Budapest, mac. Andrássy Gyula Budapesti Német Nyelvű Egyetem, alm. Andrássy Gyula Deutschsprachige Universität Budapest‎) və ya qısaca Andraşi Universiteti yalnız alman dilində fəaliyyət göstərən universitetdir. Ali məktəb Macarıstan, Almaniya və İsveçrə dövlətləri, eləcə də İtaliyanın Trentino-Cənubi Tirol Muxtar Vilayəti, Almaniyanın Bavariya və Baden-Vürtemberq ştatları tərəfindən maliyyələşdirilir. Buna görə də ali məktəb tələbələrinin yarısından çoxuna bir çox xərclərini qarşılayacaq təqaüd verilir. == Universitet haqqında == AUB, Macarıstanın “Milli üstünlük universitetidir” və Evalag (Evaluation Agency Baden-Württemberg) tərəfindən akkreditasiya olunan və xaricdə yerləşən yeganə universitetdir. 25 ölkədən çox ölkədən olan tələbələr, beynəlxalq mübadiləni təmin edir. Tələbələr öz təhsil xərclərini rəsmi təqaüdlərin hesabına qarşılıya bilər. Universitet, Macarıstanın məşhur siyasətçisi, keçmiş Baş naziri və Avstriya-Macarıstanın Xarici işlər naziri olan Düla Andraşinin adını daşıyır.

Azadlıq körpüsü (mac. Szabadság híd) — Budapeştdə yerləşən Dunay çayın üzərindəki körpü. Körpünün uzunluğu 333 m, eni 20 m , Buda və Peşt şəhərlərini birləşdirir. "Vamhaz meydanında körpü" Yanoşa Feketexazinin layihəsinə əsasən 1894-1896-cı illərdə tikilmişdir. Daha sonra, Gömrük Körpüsü adlandırıldı, bina Peşt sahilinə qədər tikildi, sonra körpünün açılışını edən I Frans İosif Körpüsü adlandırılıd. Yenidən bərpa edildikdən sonra körpü cari adını aldı. 1945-ci ildə körpü geri çəkilən Alman əsgərləri tərəfindən partladılmışdı, lakin növbəti ilin avqustuna qədər bərpa edilmişdir. 2007-ci ildə körpü 15 ay davam edən yenidənqurma işləri üçün bağlanıb. == Ədəbiyyat == Будапешт: [путеводитель] / С. Кузьмичёва, О. Кузьмичёв. — М.: Эксмо, 2008.

Azadlıq meydanı (mac. Szabadság tér) — Budapeştdə meydan, Dunay çayının sol sahilində yerləşir. Macarıstan Parlament Binasının cənub-şərqində, Budapeştin Lipotvaros V ərazisində yerləşir. == Təsviri == Budapeştdəki ən böyük kvadratlardan biri şimal-cənubda uzanmış və lüks mahallalarla əhatə olunmuşdur. Memarlıq, Macarıstan Radio və Televiziya Kompaniyasının binaları, ABŞ səfirliyi və Milli Bankı önə çıxır. Radio və televiziya şirkətinin (keçmiş Köhnə Birja) və Milli Bankın binaları meydanın əks tərəfində yerləşir. 1905-ci ildə meydanda rekonstruksiya əsnasında məşhur Macar memarı və heykəltaraş İgnaz Alpar tərəfindən hazırlanmışdır. ABŞ səfirliyinin binası 1901-ci ildə tikilmiş, onun fasadı Setsession stilində bəzədilmişdir. Meydanın mərkəzi hissəsi fəvvarələrlə dolu bir kvadratdır, burada faşizmdən Budapeşt azadlığında düşən sovet ordusunun əsgərləri üçün abidə ucadılmışdır. == Tarixi == Meydan 1886-cı ildə Lipupvarosun böyük hissəsini işğal edən Neugebod barakalarının nəhəng kompleksinin sökülməsindən sonra formalaşdı.

Budapeşt Biznes Universiteti (ing. Budapest Business University və ya qısaca BBU, mac. Budapesti Gazdasági Egyetem və ya qısaca BGE) — Macarıstanın ən qabaqcıl və dünyanın ən qədim biznes məktəblərindən biridir və paytaxt Budapeştdə yerləşir. Universitetdə 18000 tələbə 12 bakalavr proqramı (bunlardan dördü ingilis, fransız, alman dillərindədir), 6 magistr proqramı, 21 məktəbdən sonra hazırlıq proqramı, 48 magistr diplom kursları, Biznes İdarəetməsi doktorantura məktəbi və azyaşlılar üçün bir neçə təhsil proqramları çərçivəsində təhsil alır. == Tarixi == Ali məktəb hazırda bir neçə kolleclərdən ibarətdir. === Ticarət, İaşə və Turizm Kollecinin tarixi === Ticarət, İaşə və Turizm Kollecinin sələfi, 1857-ci ildə əsası qoyulan Ticarət Akademiyası idi. 1899-cu ildə Şərqi Ticarət Akademyası ilə genişlənən bu Kollec, Avstriya-Macarıstan Monarxiyasında və Mərkəzi Avropa regionunda ilk ticarət kolleci idi. Bu məktəbdə ticarət və bank mütəxəssisləri hazırlanırdı. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra 1962-ci ilədək Alkotman (Alkotmány) küçəsində heyranedici binada orta ticarət məktəbi fəaliyyət göstərirdi. Təhsil dəyişikliyindən sonra o, Ali Təhsil Ticarət Məktəbinə çevrildi, 1969-cu ilə Ticarət və İaşə Kolleci adı ilə kollec statusu verildi.

Budapeşt Korvinus Universiteti (ing. Corvinus University of Budapest, mac. Budapesti Corvinus Egyetem) və ya qısaca Korvinus Universiteti Macarıstanın ən prestijli universitetlərindən biridir, xüsusən maliyyə, iqtisadiyyat və idarəetmə sahəsində yüksək səviyyəli təhsil verir. 14 mindən çox tələbəsi olan universitet, kənd təsərrüfatı elmləri, biznes idarəetməsi, iqtisadiyyat və sosial elmlər sahələrəində təhsil proqramları təklif eir. Bu sahələrdə universitet, Macarıstanda aparıcı yerləri tutur. Korvinus Universitetinin altı fakültəsi var, bakalavr, magistratura və doktorantura pillələri üzrə macar, ingilis, fransız və alman dillərində təhsil verilir. Universitet 1953-1990-cı illərdə Karl Marks adına İqtisad Elmləri Universiteti, 1990-cı ildən Budapeşt İqtisad Elmləri və Dövlət İdarəçiliyi Universiteti adlanmış, 2004-cü ildə "Qarğa" ləqəbi ilə tanınan macar kralı I Matyaşın şərəfinə Korvinus Universiteti adlandırılmışdır ("corvinus" latın dilində "qarğa" sözünün tərcüməsidir). == Tarix == 1893 – Praktiki Bağçılıq Məktəbi (1853-1860), Macarıstanda bağçılıq ixtisası üzrə təhsil verən ilk institut idi. Məktəbin əsasını qoyan və onu idarə edən məşhur bağçılıq alimi və publisisti Dr. Ferenç Ents (Ferenc Entz) olub.

Budapeşt Metropolitan Universiteti (azərb. Budapeşt Metropolitan Universiteti"‎, mac. "Budapesti Metropolitan Egyetem", ing. "Budapest Metropolitan University") və ya qısaca Metropolitan Universiteti Macarıstanın ən böyük özəl ali məktəbidir. Tələbələrin sayı 6000 yaxındır. Unversitet, 2005-ci ilin yazında Erasmus Universitet nizamnaməsi ilə təltif olunub. Universitetdə biznes, marketinq, incəsənət, mediya, kommunikasiya və turizm sahələri üzrə geniş bakalavr və magistratura proqramları var. Metropolitan Universiteti UNESCO-nun Dünya İrsi departamenti ilə rəsmi qaydada əməkdaşlıq edir.Universitetin dörd kampusu var: üç kampus Budapeştdə, biri isə Macarıstanən cənubundə yerləşən Hödmezörveşerhey (Hódmezővásárhely) bölgəsindədir. == Tarixi == 2000-ci il – Buapeşt Kommunikasiya Kollecinin əsası qoyuldu və ona dövlət akkeditasiyası verildi. Kollec, ali təhsil, böyükləriüçün təhsil və mütərəqqi peşə təhsil kurslarını beynəlxalq və Avropa Birliyi standartları əsasında tədbiqi rabitə və biznes elmləri sahələrində 2001-ci ildən bəri təmin etməyə başladı.

Budapeşt kukla teatrı (mac. Budapest Bábszínház) — Budapeştdə yerləşən Kukla Teatrı, Mərkəzi Avropanın ən böyük kukla teatrı. 1949-cu ildə Dövlət Kukla Teatrı adı altında yaradılmış və uzun müddət Macarıstanda yeganə peşəkar kukla teatrı idi . Müasir adı 1992-ci ildə verildi Budapeşt Kukla Teatrı, memar Adolf Lanq layihəsi ilə 1875-1877-ci illərdə inşa edilmiş Andraşı prospekti 69-da keçmiş qədim incəsənət qalereyasının tarixi binasında Ferens List Musiqi Akademiyası yanında yerləşir. Kukla teatrından əvvəl kabaralar binada işləyirdi və Milli Teatr da burada kamera mərhələsində çıxış etdi. 9 mərtəbəli bir binada 403 yerlik zalı ilə müasir texnika ilə təchiz olunmuş əsas mərhələdən əlavə, Budapeşt Kukla Teatrı konfiqurasiyanın dəyişdirilməsi imkanı ilə beşinci mərtəbədə 99 yerlik kamera zalı ilə təchiz olunmuşdur. Budapeşt Kukla Teatrı yalnız Macarıstanda və xaricində şöhrət qazanmışdır, yalnız uşaqların çıxışları ilə deyil, böyüklər üçün çıxışları ilə. Budapeşt Kukla Teatrının repertuarında yalnız Macar müəllifləri tərəfindən deyil, "Midsummer Night's Dream" və "Fırtına" tamaşaları nümayiş etdirilir. Klassik musiqi Bela Bartok, Zoltan Kodaya, Çaykovski, Stravinski, Ravel və Prokofyevin əsərləri orkestri ilə böyük uğur qazanmışdır. Beləliklə, Budapeşt Kukla Teatrı kukla nümayişinin bərabərliyini sənətkarlığın digər sahələri ilə sübut edir.

Budapeşt operetta teatrı (mac. Budapesti Operettszínház) — Budapeşt mərkəzinin "Brodvey peşt" mərkəzində yerləşən musiqili teatr - repertuar operettası. Teatrın qarşısında tanınmış bəstəkarın İmre Kalmanın abidəsi ucalmışdır. == Yaranma tarixi == Birinci Dünya müharibəsi başlamazdan əvvəl, binada Orfeum kabare yerləşmişdir. Müharibə başladığında, kabare "Orfeumun qızıl dövrünə" son verən "qeyri-məhdud əyləncə üçün yer" kimi bağlandı. 1923-cü ildə operettanın Budapeştdə öz evinə sahib olması qərara alındı. Metropolitan Operetta Teatrı açıldı və operettanın "Gümüş Çağı" Macarıstanın paytaxtında başlamışdır. Teatr üçün ən mühüm məqam Macarıstanın klassik operettasının ənənələrinin davamı idi və eyni zamanda yeni, moda səhnə həllər əlavə etdi. Vyana arxasında, Budapeşt, tamaşaçı operetta teatrına gəldikdə yüksək keyfiyyətli bir performans görən bir şəhər halına gəldi. == Bina == Teatrının mövcud binası 1894-cü ildə Fellner və Helmerin məşhur Vyana mimarları tərəfindən hazırlanmışdır.

Budapeşt Beynəlxalq Biznes Məktəbi (mac. IBS Nemzetközi Üzleti Főiskola, ing. International Business School, Budapest, rus. Международная Школа Бизнеса) — Macarıstanda və Böyük Britaniyada qeydiyyatdan keçmiş ali təhsil müəssisəsidir. 1991-ci ildə macar iş adamı prof. İştvan Tamaş (mac. István Tamás) tərəfindən yaradılıb, Macarıstanın paytaxtı Budapeşt şəhərində fəaliyyət göstərir, Avstriyanın paytaxtı Vyanada da korpusu var. International Business School Budapest (Macarıstan) The University of Buckingham (Böyük Britaniya) ilə birgə Budapeşt və Vyana şəhərlərində bakalavr və magistratura pillələri üzrə ali təhsil verir, bundan əlavə dil kursları və yay məktəbləri də təşkil edir. == Haqqında == Ali məktəbdə dünyanın 80-dən çox ölkəsindən (o cümlədən Azərbaycandan) 1200-dən çox tələbə ingilis dilində təhsil alır. Tələbələrə Erasmus proqramı çərçivəsində 18 Avropa Birliyi ölkəsində 66 partnyor universitetdə bir semestr təhsil almaq seçimi verilir, hər semestrdə təhsil göstəricilərindən asılı olaraq növbəti semestr üçün güzəştlə təhsil almaq mümkündür.

Budapeşt Hill Qala funikulyoru və ya Budavári Sikló — Macarıstanın Budapeşt şəhərində yerləşən bir funikulyor. Adam Klark Meydanı və çay səviyyəsindəki Zəncirli körpüsü yuxarıdakı Buda qalası ilə birləşdirir. Xətt 2 mart 1870-ci ildə açılır. Funikulyor 1920-ci ildən bəri bələdiyyə mülkiyyətindədir. İkinci Dünya müharibəsi zamanı tamamən məhv edilir. 4 iyun 1986-cı ildə isə yenidən açılır. Xəttin bir xüsusiyyəti, onu keçən iki piyada körpüsünün olmasıdır. Xəttin açılışında bu piyada körpüləri mövcud olur. Ancaq qala bağının genişləndirildiyi 1900-cü ildə bu körpülər ləğv edilir. 1983-cü ildə orijinal dizaynına əsasən bərpa edilirlər.

Budapeşt Tibbi Baytarlıq Universiteti (ing. University of Veterinary Medicine of Budapest, mac. Állatorvostudományi Egyetem) — Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə yerləşən dövlət universitetidir.

Budapeşt Biznes Universiteti (ing. Budapest Business University və ya qısaca BBU, mac. Budapesti Gazdasági Egyetem və ya qısaca BGE) — Macarıstanın ən qabaqcıl və dünyanın ən qədim biznes məktəblərindən biridir və paytaxt Budapeştdə yerləşir. Universitetdə 18000 tələbə 12 bakalavr proqramı (bunlardan dördü ingilis, fransız, alman dillərindədir), 6 magistr proqramı, 21 məktəbdən sonra hazırlıq proqramı, 48 magistr diplom kursları, Biznes İdarəetməsi doktorantura məktəbi və azyaşlılar üçün bir neçə təhsil proqramları çərçivəsində təhsil alır. == Tarixi == Ali məktəb hazırda bir neçə kolleclərdən ibarətdir. === Ticarət, İaşə və Turizm Kollecinin tarixi === Ticarət, İaşə və Turizm Kollecinin sələfi, 1857-ci ildə əsası qoyulan Ticarət Akademiyası idi. 1899-cu ildə Şərqi Ticarət Akademyası ilə genişlənən bu Kollec, Avstriya-Macarıstan Monarxiyasında və Mərkəzi Avropa regionunda ilk ticarət kolleci idi. Bu məktəbdə ticarət və bank mütəxəssisləri hazırlanırdı. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra 1962-ci ilədək Alkotman (Alkotmány) küçəsində heyranedici binada orta ticarət məktəbi fəaliyyət göstərirdi. Təhsil dəyişikliyindən sonra o, Ali Təhsil Ticarət Məktəbinə çevrildi, 1969-cu ilə Ticarət və İaşə Kolleci adı ilə kollec statusu verildi.

Lüdviq muzeyi (Budapeşt) - Müasir incəsənət muzeyi (macar dilində:Ludwig Múzeum – Kortárs Művészeti Múzeum) — Budapeştdə bədii muzey. Kölndə yerləşən Lüdviq muzeyinin ən yaxşı Şərqi Avropa filiallarından biri hesab edilir . Hazırda Dunay çayı sahilindəki Peşt şəhərində Ladmanoşi körpüsünnün yaxınlığında yerləşən İncəsənət muzeyində yerləşir. == Tarixi == Budapeşt şəhərindəki Lüdviq muzeyi 1980-cı illərin sonu, 1990-cı illərin əvvəllərində Köln kolleksiyaçısı və sənayeçisi Peter Lüdviq və onun arvadı İren tərəfindən Macarıstanda kommunist rejiminin süqutundan sonra Şərqi Avropanın bir neçə ölkəsindən toplanılan incəsənət əsərlərininin bir hissəsini hədiyyə edilməsi nəticəsində təşkil olunmuşdur. == Muzeyin kolleksiyası == Lüdviq muzeyinin eksponatları arasında Macarıstanın müasir rəssamlarının əsərləri ilə yanaşı, Pikassonun əsərləri, Amerika pop-artın nümunələri və Macarıstanın sosializm dövrünə aid incəsənət əsərləri mühüm yer tutur. == Mənbə == Будапешт: [путеводитель] / С. Кузьмичева, О. Кузьмичев. — М.: Эксмо, 2008. Főszerk. Fitz Péter. Budapest: Enciklopédia.

MTK — Macarıstanın futbol klubu. == Tarixi == == Avropa kuboklarında iştirak == 17 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib.

Qəhrəmanlar meydanı (mac. Hősök tere) — Macarıstan paytaxtının məşhur meydanlarından biri. Qəhrəmanlar meydanında Andraşi prospekti başa çatır və arxasında şəhər parkı Varosliqet başlayır. Meydan 1896-cı ildə Macarıstanın minilliyini qeyd etmək üçün bəzədildi daha sonra gələn 50 min qonaqlar yerləşdirdi. Meydan bir neçə abidə ilə bəzədilmişdir. Onun mərkəzində yerləşən minilliyin abidəsi, vətən quruculuğunun min illik ildönümünə həsr olunmuş dövlət məclisinin qərarı ilə tikilmişdir — Macarların Karpatlardan keçməsi və 36 metr yüksəklikdəki bir sütundur. Üstəlik, Kral Stefan müqəddəs tacı ilə dünyanın başında olan Arxanqel Qavriil rəqəmi və apostol xaçı. Sütunun qəlibinə vətənlərini tapmaq üçün rəhbərlik edən Macarlar liderlərinin atelyedə heykəlləri monte edildi. Bunlara Arpad rəhbərlik edir. Abidənin müəllifləri memar Albert Şikedats və heykəltaraş Dyörd Zala, quruluşu 42 ildə bitmişdir.

İncəsənət Muzeyi (mac. Szépművészeti Múzeum) — Budapeştdə, Qəhrəmanlar Meydanının şimalında yerləşən bir incəsənət muzeyi. 1900-1906 illəri arasında, memar Albert Şikekdanz və Fülöp Hersoqun planları əsasında inşa olunan muzey binası Eklektik-neoklasik tərzdədir. Muzey hər il yarım milyondan çox ziyarətçi qəbul edir. Macarıstanın ən çox ziyarət edilən 10 məkanından biridir.2006-ci ildə, təşkilatının 100 illiyini qeyd edən muzey, 2015-2018 illəri arasında geniş təmir-bərpa işləri keçirmiş və 31 oktyabr 2018-ci ildə yenidən xalqa açılmışdır. == Kolleksiyalar == Muzey kolleksiyası 6 hissədən ibarətdir: Misir incəsənət kolleksiyası, Klassik Qədim Dünya kolleksiyası, Ustalar kolleksiyası, Qədim heykəl kolleksiyası, Təzyiq və rəsm kolleksiyası, 1800-cü illər sonrası sənət kolleksiyası. === Misir incəsənət kolleksiyası === 1934-cü ildə Macar Milli Muzeyi və Etnoqrafiya Muzeyindəki əsərlərin bir araya gətirilməsi ilə yaradılmışdır. Macar Milli Muzeyinin rəsmi müdiri Eduard Mahler tərəfindən yaradılan bu müxtəlif kolleksiyada təxminən 4000 eksponat yer alırdı. Boyalı mumiya sarkofaqları kolleksiyanın ən mühüm tərkib hissələrindən biridir. === Klassik Qədim Dünya kolleksiyası === Muzeyin bir başqa daimi kolleksiyadır.

"Budapeştin alınmasına görə" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 9 iyun 1945-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı. Medalın rəsmləri A. Kuznetsov tərəfindən çəkilib.

Öncəki adı Budapeşt Ferihegy (Ferihec) adlanan Budapeşt Ferenç List Beynəlxalq Hava Limanı (IATA: BUD, ICAO: LHBP) - Macarıstanın sərnişinlərə xidmət göstərən beş ən böyük hava limanlarından biridir. Hava limanından Avropa, Afrika və Yaxın Şərq ölkələrə uçuşlar həyata keçirilir. 2012-ci ildə statistikaya əsasən 8.5 milyon sərnişin qəbul etmişdir. Macarıstanın dövlət hava olları olan Malev şirkətinin iflası bu rəqəmə öz təsirini göstərmişdir. Hava limanı Budapeştin mərkəzindən 16 kilometr uzaqlıqda yerləşir. Hava limanına asan şəkildə gəlmək üçün Üllöi yolundan istifadə etmək mümkündür. Məşhur macar bəstəkarı Ferens Listin 200 illik yubileyi şərəfinə hava limanına onun adı verilmişdir. Hava limanı iri-həcmli təyyarələri qəbul etmə imkanına malikdir. == Adı == Hazırda List Ferençin adına olan Hava Limanı daha çox köhnə adı Ferihegy ilə məşhurdur. Ferihegy hava limanı yaxınlığında yerləşən bölgənin adıdır.

Öncəki adı Budapeşt Ferihegy (Ferihec) adlanan Budapeşt Ferenç List Beynəlxalq Hava Limanı (IATA: BUD, ICAO: LHBP) - Macarıstanın sərnişinlərə xidmət göstərən beş ən böyük hava limanlarından biridir. Hava limanından Avropa, Afrika və Yaxın Şərq ölkələrə uçuşlar həyata keçirilir. 2012-ci ildə statistikaya əsasən 8.5 milyon sərnişin qəbul etmişdir. Macarıstanın dövlət hava olları olan Malev şirkətinin iflası bu rəqəmə öz təsirini göstərmişdir. Hava limanı Budapeştin mərkəzindən 16 kilometr uzaqlıqda yerləşir. Hava limanına asan şəkildə gəlmək üçün Üllöi yolundan istifadə etmək mümkündür. Məşhur macar bəstəkarı Ferens Listin 200 illik yubileyi şərəfinə hava limanına onun adı verilmişdir. Hava limanı iri-həcmli təyyarələri qəbul etmə imkanına malikdir. == Adı == Hazırda List Ferençin adına olan Hava Limanı daha çox köhnə adı Ferihegy ilə məşhurdur. Ferihegy hava limanı yaxınlığında yerləşən bölgənin adıdır.

Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti (ing. Budapest University of Technology and Economics, mac. Budapesti Műszaki és Gazdaságtudományi Egyetem və ya qısaca Műegyetem, rəsmi qısaldılması BME), Macarıstanın ən qabaqcıl və dünyanın ən qədim texnologiya universitetidir. Universitetin əsası 1782-ci ildə qoyulub. BME-nin 110-dan çox departamenti və institutları, səkkiz fakültəsi var. Universitetdə təxminən 1100 mühazirəçi, 400 araşdırmaçı və digər dərəcəli müəllimlər, çoxlu sayda dəvət olunmuş mühazirəçilər və təcrübə keçən mütəxəssislər təhsil verir və araşdırmalar aparır. Son illərdə universitetin 25 000 tələbəsindən təxminən 1000-dən çoxu dünyanın dörd bir tərəfində yerləşən 50-dən çox xarici ölkədən gəlir. Macarıstanda mühəndislik üzrə hazırlanan mütəxəssislərin 70 faizi BME-nin payına düşür. == Tarixi == 1635-ci ildə Macarıstanın baş arxiyepiskopu Peter Pazman (Péter Pázmány), Nacsombat (Nagyszombat) şəhərində Macarıstanın ilk Yeni Əsr Universitetinin əsasını qoyur. XVIII əsrin sonlarında universitet Budaya köçür və Buda Universteti adlanmağa başlayır.

Budapeştdə dişçarxlı dəmiryolu — rəsmi olaraq «60 nömrəli tramvay xətti» adlanır. Macarıstanın paytaxtı Budapeştin Buda hissəsindəki bir dişçarxlı dəmiryoludur. Xətt 60 nömrəli tramvay xətti kimi şəhərin ictimai nəqliyyat sisteminə inteqrasiya olunmuşdur. Uzunluğu 3,7 kilometrdir (2.3 mil). 1874-cü ildə açılmışdır. Dəmir yolu, şəhər tramvayI və metro xətlərini də işlədən BKV tərəfindən idarə olunur. Bütün il boyu saat 05:00-dan 23:00-a qədər işləyir. Budapeşt ictimai nəqliyyat sisteminin tam inteqrasiya edilmiş bir hissəsi kimi standart biletdən istifadə edə bilinir. Varosmajor terminalı, eyni adlı Budapeşt tramvay dayanacağına bitişikdir və Széchenyihegy terminalı, eyni adlı Budapeşt uşaq dəmir yolu dayanacağından 250 metr (820 fut) məsafədədir. == Tarixi == 1868-ci ildən başlayaraq Budapeştdə Budai Közúti Vaspálya Társaság (~ Buda İctimai Nəqliyyat Dərnəyi) tərəfindən mütəmadi olaraq həyata keçirilən ata yürüşləri olurdu.