Lüğətlərdə axtarış.

Konstitusiyalı monarxiya — monarxın hakimiyyətinin konstitusiya ilə məhdudlaşdırılmış hakimiyyət quruluşu. Konstitusiyalı monarxiyada real qanunverici hakimiyyət parlamentə, icraedici hakimiyyət isə hökumətə məxsusdur. Monarxiya iki növə ayrılır: nümayəndəli (və ya dualist) və parlamentli. Dualist monarxiyaya misal olaraq İordaniya, Mərakeş, Küveyti göstərmək olar. (Küveyti bəzən mütləq monarxiyaya aid edirlər). == Mütləq monarxiya quruluşlu dövlətlər == Monarxiya hakimiyyətin sülalə daxilində irsilik əsasında bir şəxsdən digər şəxsə keçdiyi idarəetmə formasıdır. Monarxlar qeyri-məhdud hakimiyyətə, konstitusiya ilə məhdudlaşmış səlahiyyətələr yaxud da sırf formal funksiyalar malik ola bilərlər. Monarx səlahiyyətlərinin qanunla məhdudlaşdırılmadığı 5 belə ölkə var: BƏƏ Bruney Oman Səudiyyə Ərəbistanı Esvatini. == Konstitusiyalı monarxiya quruluşlu dövlətlər == Monarxın hakimiyyətinin konstitusiya və qanunlarla məhdudlaşdırılmış idarəetmə formasıdır. Konstitusiyalı monarxiyada real qanunverici hakimiyyət parlamentə, icraedici hakimiyyət isə hökumətə məxsusdur.

Konstitusiyalı Demokratiya Partiyası (rus. Конституционно-демократическая партия, translit. Konstitutsionno-demokratiçeskaya partiya; K-D), həmçinin Konstitusiyalı Demokratlar və formal olaraq Xalq Azadlığı Partiyası — Rusiya imperiyasında mərkəzçi, liberal siyasi partiya. Partiya Qərbin konstitusiyalı monarxiya ideyalarını təbliğ edir və mötədil mühafizəkarlar ilə mötədil sosialistlərdən dəstək görmüşdür. Partiya üzvlərinə partiya adının K-D abbreviaturası əsasında kadetlər deyirdilər. Partiya platformasının nəzəri əsasını Konstantin Kavelin və Boris Çiçerinin yazıları təşkil edir. Tarixçi Pavel Milyukov partiyanın möcud olduğu müddətdə onun sədri idi. Kadetlərə verilən dəstəyin əsasını ilk növbədə ziyalılar və işçilər təşkil edirdi. Partiyada universitet professorları və hüquqşünaslar xüsusilə önəmli yerə sahib idi. Bir çox kadet partiya üzvləri zemstvo veteranları idi.

ABŞ Konstitusiyası (ing. United States Constitution) ABŞ-nin ali hüquqi qüvvəyə malik əsas qanunu. ABŞ Konstitusiyası 17 sentyabr 1787-ci ildə Filadelfiyada Konstutsion Konventdə qəbul olunmuş daha sonra bütün on üç ştat tərəfindən ratifikasiya olunmuşdur. Müasir nöqteyi-nəzərdən ABŞ Konstitusiyası dünyada ilk konstitusiya hesab olunur. ABŞ Konstitusiyasına bütün mövcudluğu dövründə on yeddi düzəliş edilmişdir. ABŞ Konstitusiyası hakimiyyət bölgüsü prisipinə əsaslanır: qanunverici (Konqres), icraedici (Prezident) və məhkəmə hakimiyyəti (Ali məhkəmə). ABŞ Konstitusiyası ABŞ ştatlarına qanunvericilik sahəsində geniş hüquqlar vermişdir. == Tarixi == Ölkədəki qarışıqlıq 13 ştatın daha da sıx birləşməsini tələb edirdi. 13 ştatın hər birinin öz qanun- qaydaları var idi. Ölkədə vahid pul sistemi olmadığından müxtəlif əskinaslar dövriyyə edirdi.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası — Azərbaycan Respublikasının əsas qanunu. 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq referendumu ilə qəbul olunmuşdur. == Tarixi == Azərbaycan Respublikasının 1995-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyası müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası idi. Məlum olduğu kimi, 1918–1920-ci illərdə 23 ay mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövlətin əsas Qanununu qəbul edə bilməmişdi. Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya quruluşunun tarixi əsasən SSRİ-nin tərkibində olduğu dövrə düşür. === Azərbaycan SSR konstitusiyaları === Azərbaycanın birinci Konstitusiyası 1921-ci ilin mayın 19-da I Ümumazərbaycan Sovetlər qurultayında qəbul edilmişdir. 1921-ci il Azərbaycan SSR-in Konstitusiyasından sonra respublikada baş verən ictimai siyasi dəyişikliklər nəticə etibarilə 1925, 1927, 1937, 1978 və 1995-ci illərdə yeni konstitusiyaların qəbulunu zəruri etmişdir. Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 1921-ci il SSR Konstitusiyasına uyğunlaşdırılmış yeni redaksiyası 1925-ci il martın 14-də IV Ümumazərbaycan Sovetlər qurultayında qəbul olunmuşdur. Azərbaycan SSR-in 1978-ci ilin aprelin 21-də qəbul edilmiş son Konstitusiyası da əvvəlki Konstitusiyalar kimi SSRİ Konstitusiyasına uyğunlaşdırılmış şəkildə idi. 1978-ci ildə qəbul edilmiş, 1980-ci illərin ikinci yarısından etibarən çoxsaylı əlavə və dəyişikliklərə məruz qalmış və bunun nəticəsində ilkin redaktəyə nisbətən əhəmiyyətli şəkildə dəyişiklikliyə uğrayan Azərbaycan SSR-in Konstitusiyası, 1995-ci il Azərbaycan Respublikası Əsas Qanunu qəbul edilənədək qüvvədə olmuşdur.

Başqırdıstan Respublikası Konstitusiyası — Başqırdıstan Respublikasının ali qanunudur. Konstitusiya hökumətin milli çərçivəsini müəyyənləşdirir. Konsitutsiyanı ilk üç məcəlləsi hakimiyyətin ayrılmasının doktrinasını təşkil edir. Beləki, Başqırdıstan Milli Məclisindən ibarət qanunvericilik, hökumət başçısından ibarət olan icraçı və Ali Məhkəmə də başda olmaqla digər məhkəmələrdən ibarət məhkəmə hakimiyyətləri təşkil edir. Başqırdıstan Rusiya tərkibində olduğu üçün dövlətin qəbul etdiyi konsitutsiyaya diqqət edilir və bəzən mərkəz tərəfindən də təzyiqə məruz qalır. Məsələn 2014-cü ildə konsitutsiyaya edilən sonuncu dəyişikliklərdə "prezident" sözü konsitutiyadan çıxarıldı və yerinə "baş" əlavə edildi. Həmçinin konsitutiyada başqırd dili ilə əlaqədar qanunlara yerli hakimiyyət oraqanları tərəfindən əməl edilmir.

Belarus Respublikasının Konstitusiyası (belar. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь; rus. Конституция Республики Беларусь) — Belarusun əsas qanunu. Ölkə Sovet İttifaqından öz müstəqilliyini elan etdikdən üç il sonra – 1994-cü ildə qəbul edilmiş bu rəsmi sənəd Belarusun dövlət və hökumət quruluşunu müəyyən edir və vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını sadalayır. Konstitusiya layihəsi ölkənin keçmiş qanunverici orqanı olan Belarus Ali Soveti tərəfindən hazırlanmış və vətəndaşlar və hüquqşünas ekspertlərin səyi ilə təkmilləşdirilmişdir. Konstitusiya preambula, doqquz bölmə və 146 maddədən ibarətdir.Konstitusiyanın strukturu və mətni daha çox Qərb dünyasının konstitusiyalarının və Sovet dövründə Belarusun təcrübələrinin təsirinə məruz qalmışdır. Konstitusiya daha çox hökumətin funksiyalarını və səlahiyyətlərini müəyyən etsə də, bütöv bir bölmə insan və vətəndaşların hüquq və azadlıqlarına həsr olunmuşdur. Sənədə qəbul olunduqdan sonra iki dəfə – 1996 və 2004-cü illərdə dəyişiklik edilmişdir. Müstəqil müşahidəçilər və müxalifət liderləri tərəfindən tənqid edilən iki referendum prezidentin hökumət üzərində səlahiyyətlərinin artmasına və prezidentlik üçün seçilmə müddətinə qoyulan məhdudiyyətin aradan qaldırılmasına səbəb olmuşdur. == Tarixi == === Litva statutları === İndiki Belarus ərazisində (Böyük Litva knyazlığı) orta əsrlər dövlətinin qanunvericiliyinin kodifikasiya edilməsi sahəsində ilk cəhd 1529-cu ildən qüvvədə olan Litva qanunları olmuşdur.

Ermənistanın Konstitusiyası 5 iyul 1995-ci ildə keçirilmiş olan ümummilli erməni referendumu nəticəsində qəbul edilmişdir. Bu konstitusiya Ermənistanı demokratik, suveren, sosial və konstitusiyalı bir dövlət kimi qurmuşdu. İrəvan ölkənin paytaxtı olaraq təyin olunmuşdur. Hakimiyyət nümayəndələrinin seçilməsi hüququ birbaşa səsvermə yolu ilə həyata keçirilmə yolu ilə vətəndaşlara verilmişdir. Konstitusiya statusunun dəyişdirilməsi və ya sərhədlərin dəyişdirilməsi ilə bağlı qərarlar yenə də, referendum yolu ilə səsvermə əsasında Ermənistan vətəndaşlarının ixtiyarına verilmişdir. 1995-ci il konstitusiyasında 117 maddə vardır. 27 noyabr 2005-ci ildə ümummilli konstitusiya referendumu keçirilmişdir və düzəlişlər edilmiş yeni bir konstitusiya qəbul edilmişdir. 6 dekabr 2015-ci il tarixində keçirilmiş növbəti ümumxalq səsverməsindən sonra yenidən konstitusiyada dəyişikliklər edilmiş və beləliklə də, dövlətin siyasi quruluşu yarı prezident respublikası sistemindən parlamentli respublikaya dəyişdirilmişdir. 2005-ci il noyabr Konstitusiyasına görə Respublika Prezidenti Milli Məclisdəki yerlərin bölgüsü və parlament fraksiyaları ilə məsləhətləşmələr əsasında Baş Naziri təyin edir. Ermənistan Prezidenti, Baş nazirin tövsiyəsi ilə Hökumət üzvlərini təyin edir (və ya vəzifəsindən azad edir).

Fransa Konstitusiyası — Fransa Respublikasının əsas qanunu. == Tarixi == Ölkədə ilk dəfə 3 sentyabr 1791-ci il Fransa inqilabı zamanı konstitusiya qəbul edildi. Yakobin diktaturası altında birinci ilin konstitusiyası qəbul edildi, ancaq qüvvəyə minmədi. Direktoriyanın rejimi III ilin konstitusiyası ilə qurulmuşdur. Napoleon hakimiyyətə gəldikdən sonra VIII Konstitusiya qəbul edildi. Ömürlük konsulluq rejimi X illik Konstitusiya, Birinci imperiya - XII il Konstitusiyası ilə quruldu. Bərpa edildikdən sonra 1814-cü il Nizamnaməsi qəbul edildi. Yüz gün ərzində Napoleon alternativ bir nizamnaməni təsdiqlədi. İyul monarxiyası 1830-cu il Nizamnaməsinə əsasən quruldu. 1848-ci il inqilabı nəticəsində İkinci Cümhuriyyət Konstitusiyası qəbul edildi, qısa müddətdə 1852-ci il Konstitusiyası ilə əvəz edildi.

Gürcüstan Konstitusiyası ( gürc. საქართველოს კონსტიტუცია, sakartvelos k'onstitutsiya) — Gürcüstanın ali qanunudur. 24 avqust 1995-ci ildə Gürcüstan Parlamenti tərəfindən təsdiq edilmiş və 17 oktyabr 1995-ci ildə qüvvəyə minmişdir. Konstitusiya Sovet İttifaqının dağılmasından sonra müvəqqəti əsas qanun kimi işləyən 1992-ci il Noyabr Dövlət Hakimiyyəti haqqında Fərmanı əvəz etdi. == Erkən konstitusiya tarixi == Yeni müstəqil Gürcüstanın ilk demokratik seçilmiş prezidenti Zviad Qamsaxurdiya'nın rəhbərliyi ilə Sovet İttifaqının 1977-ci il konstitusiyasına əsaslanan 1978-ci il Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikasının konstitusiyasına əsasən fəaliyyət davam etdi. Kommunistdən sonrakı ilk parlament bu sənədə geniş dəyişiklik etdi. 1992-ci ilin fevralında Gürcüstan Milli Konqresi (1990-cı ildə seçilmiş alternativ parlament) 21 fevral 1921-ci il tarixli Gürcüstan konstitusiyasını Gürcüstanın effektiv konstitusiyası olaraq təyin etdi. Həmin bəyannamə Jaba Ioseliani və Tengiz Kitovaninin imzaları, o dövrdə İdarəetmə Hərbi Şurasının üç üzvündən ikisi tərəfindən imzalanaraq qanuni olaraq qəbul edildi. 1993-cü ilin fevralında Eduard Şevardnadze 1921-ci il konstitusiyasına geniş yenidən baxılmağa çağırdı. Bu sənədin böyük hissələrini tamamilə qəbuledilməz kimi xarakterizə edən Şevardnadze, 1993-cü ilin dekabrına qədər yeni bir versiya hazırlamaq üçün konstitusiya komissiyası yaratmağı təklif etdi.

Livan konstitusiyası (ərəb. دستور لبنان‎) — Livan Respublikasının əsas qanunudur. 1926-cı il mayın 23-də Fransanın mandatında qəbul edilmişdir. Sonradan konstitusiya bir neçə dəfə düzəldildi — 1917-ci il 17 oktyabr, 1927-cü il 8 noyabr, 1929-cu il 9 noyabr, 1943-cü il 7 dekabr, 1943-cü il 21 yanvar, 1947-ci il 22 may, 1948-ci il 24 aprel, 1976-cı il 21 sentyabr. Beləliklə, 7 dekabr 1943-cü ildə Livanın milli bayrağının təsviri konstitusiyaya daxil edilmişdir: «Livanın bayrağı üç üfüqi zolaqdan ibarətdir: iki qırmızı zolağın arasında bir ağ zolaq. Ağ zolaqın eni qırmızı zolaqların hər birinin enindən iki dəfə qalındır. Ağ zolağın mərkəzində bu zolağın üçdə birini tutan yaşıl bir sidr ağacı var və üstü və altı müvafiq qırmızı zolaqlara toxunur». Konstitusiyanın hazırkı versiyası 21 sentyabr 1990-cı il tarixli konstitusiya qanunu ilə təsdiqlənmişdir.Xristianlar və müsəlmanlar arasında bərabərliyi təmin etmək məqsədilə konstitusiyanın 24-cü maddəsi konfessionalizm əsasında ofislərin müvəqqəti tədbir kimi təqdim edilməsini tələb edir, lakin necə ayrılacağını müəyyənləşdirmir. Buna baxmayaraq, yerlərin yarısı xristianlara, yarısı isə müsəlmanlara veriləcəkdir. 24-cü maddə tam olaraq aşağıdakı kimidir: "Palatanın qeyri-konfessional əsasda yeni seçki qanunları qəbul ediləcəyi müddətə qədər oturacaqların paylanması aşağıdakı prinsiplərə uyğun olmalıdır: a) xristianlar və müsəlmanlar arasında bərabər təmsilçilik b) hər birində konfessional qruplar arasında nisbi təmsilçilik c) Coğrafi bölgələr arasında mütənasib təmsilçilik Istisna olmaqla, yalnız və yalnız bir dəfə, hazırda boş olan oturacaqlar və qanunla müəyyən edilmiş yeni oturacaqlar hamısı birbaşa təyin olunmaqla doldurulur və Milli Birlik Hökumətinin üçdə iki hissəsi tərəfindən qəbul edilir və bu, Milli Konvensiya Sənədində nəzərdə tutulan xristianlar və müsəlmanlar arasında bərabərlik yaratmaqdır.

Macarıstan Konstitusiyası (mac. Magyarország Alaptörvénye, əvvəl — mac. A Magyar Köztársaság alkotmánya) — Macarıstanın əsas qanunu, 18 aprel 2011-ci ildə ölkənin Parlamenti tərəfindən qəbul edildi. Ölkə prezidenti tərəfindən 25 aprel 2011-ci ildə imzalanmış və 1 yanvar 2012-ci ildə qüvvəyə minmişdir. == Tarixi == 2012-ci ilə qədər Macarıstanın əsas qanunu 1989-cu ildən radikal dəyişikliklər edildiyi 1949-cu ildəki konstitusiyadır. 2010-cu il parlament seçkilərində, Fides Mühafizəkar Siyahısı - Xristian Demokratik Xalq Partiyası mandatların üçdə birini — Konstitusiya əksəriyyətini qazanıb. == Əsas müddəalar == Hökumətin forması respublika olaraq qalırsa da, ölkənin adı "Macarıstan Respublikasından" sadəcə "Macarıstan"a dəyişir. Xüsusilə, dəyişiklik bir ölkənin mövcud sərhədlərinə diqqət etmədən qəbul edilməsinə ehtiyac olduğunu göstərir: xarici Macarlar hüquqlardakı bərabər hüquqlar sayılırlar. == Tənqid == Yeni Macarıstan konstitusiyası Macarıstan xalqının "Allah və xristianlıq" ilə birləşdiyini bildirir. Dövlətə həyatın qorunması vəzifəsi verilir və həyatın anlayış anından başlayır.

Mazut konstitusiya - Rusiya fəhlə hərəkatı tarixində fəhlələrlə sahibkarlar arasında imzalanmış ilk müştərək müqavilə idi. == Fəhlə hərəkatının güclənməsi == XX əsrin əvvəllərində Rusiyada baş verən ümumi böhranla əlaqədar meydana çıxan ağır iqtisadi vəziyyət, Rusiya-Yaponiya müharibəsində bir-birinin ardınca baş verən ağır məğlubiyyətlər ölkədə, xüsusilə Bakıda bir sıra fəhlə çıxışlarına gətirib çıxardı. 1904-cü il dekabrın 12-də "Balaxanı və Bibiheybət fəhlələrinin təşkilatı" çörəkçilər və şəhərin su təchizatı fəhlələrindən savayı bütün sənaye fəhlələrini ümumi tətilə çağıraraq, qabaqcadan elan etdi ki, tətil ancaq təşkilatın xəbərdarlığından sonra dayandırıla bilər və sahibkarların fəhlələri qorxutmağa yönəlmiş bütün cəhdləri "təşkilatın cavab addımlarını gücləndirəcək və ən qəti tədbirlər görüləcəkdir". Xəzər-Qara dəniz cəmiyyətinin fəhlələri tətilə birinci başladılar. Onların ardınca Nobel, Rotşild, Mantaşev və Mirzoyevin mədənlərinin, günortaya qədər Bibiheybət, habelə Qara və Ağ şəhərlərin fəhlələri işi dayandırdılar. Bu möhtəşəm çıxışın elə birinci günündə 40-a yaxın firmanın fəhlə və qulluqçuları tətilə qoşuldular. Ertəsi gün tətil genişlənməkdə davam edirdi. Axşama yaxın "Kaspi", "Baku", "Bakinskiye izvestiya" qəzetləri mətbəələrinin fəhlələri işi dayandırdılar. Dekabrın 16-17- də "Şərq cəmiyyəti", "Qafqaz və Merkuri‖nin emalatxanaları, habelə "Nadejda" kompaniyası, tənbəki fabriki və Dadaşovun tərsanəsinin fəhlələri, sonra isə Xəzər ticarət donanmasının dənizçiləri, şəhər konkasının, mağazaların, emalatxanaların işçiləri də tətilə başladılar. Beləliklə, tətil ümumi xarakter alaraq 50 minədək adamı əhatə etdi.RSDFP Bakı Komitəsi əvvəldən, qış mövsümü olmasını və dənizdə naviqasiyanın dayandırılmasını nəzərə alaraq, bu tətilin əleyhinə çıxmışdı.

Yapon İmperiya konstitusiyası (lat. 大日本帝國憲法) — tarixdə Meydzi konstutsiyası kimi tanınır - Yaponiyada 1889-1947-ci illərdə qüvvədə olmuş əsas qanun. == Konstitusiyanın qəbulunu zəruri edən amillər == 1871-1873-cü illərdə Yaponiyada həyata keçirilmiş burjua islahatları imperator hakimiyyətini möhkəmləndirmişdi. O, Avropasayağı təşkil edilmiş orduya arxalanaraq, öz imtiyazlarını qoruyub saxlamağa çalışan hərbi silkin - samurayların çıxışlarını yatırmışdı. Aqrar islahatdan razı qalmayan, qəzəblənmiş kəndlilərin üsyanı darmadağın edilmiş və şəhərlərdə istismarın güclənməsinə qarşı çıxan əhaliyə şiddətli cəza verilmişdi. Burjuaziyanın siyasi hüquqlarının genişləndirilməsini və sənayenin inkişafını sürətləndirmək üçün tədbirlər görülməsini tələb edən burjua-liberal partiyalar da təqiblərə məruz qalırdılar. Ölkədə genişlənən "Xalq hüquqları uğrunda" kütləvi hərəkatı zəiflətməyə çalışan hökumət "İctimai asayişi mühafizə" haqqında qanun qəbul etdi; həmin qanun polisə hökumət əleyhinə çevrilmiş çıxışları amansızlıqla boğmaq imkanı verdi. Hökumət eyni zamanda müxtəlif titullar və vəzifələr paylamaqla müxalifət liderlərini ələ alırdı. == 1889-cu il Konstitusiyası == Ölkədəki narazılığı aradan qaldırmaq və demokratik hərəkatın qarşısını almaq məqsədilə imperator 1889-cu ildə Yaponiyanın ilk konstitusiyası haqqında fərman verdi. Konstitusiyanın mətni 1889-cu il 11 fevralda dərc edildi.

Monako Konstitusiyası — ərazisində yüksək hüquqi qüvvəyə malik olan Monako knyazlığının əsas qanunu. Konstitusiya 17 dekabr 1962-ci ildə Monako knyazı III Rene tərəfindən qəbu edilmiş və 5 yanvar 1911-ci il tarixli knyaz I Albertin təsdiqlədiyi əvvəlki Konstitusiyanı əvəz etmişdir. Knyazlığın dövlət müəssisələrini təkmilləşdirmək məqsədi ilə qəbul edilmişdir. Konstitusiya bir müqəddim və 97 məqalədən təşkil olunmuş 12 başlıqdan ibarətdir. Knyazlığın idarə edilməsində aparıcı rolu Monako knyazı üçün təmin edir. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Конституционный Ордонанс 5 января 1911 г. // Конституции буржуазных государств Европы / Под ред. Г. С. Гурвича. — М.: Издательство иностранной литературы, 1957. — С. 639—651.

Qazaxıstan Respublikasının Konstitusiyası Qazaxıstanın ən yüksək qanunudur. Konstitusiya 1995-ci il avqustun 30-da referendum yolu ilə təsdiqlənmişdir. Bu tarixdən bəri "Qazaxıstan Respublikası Konstitusiya Günü" kimi qəbul edilmişdir.qaz. Қазақстан Республикасының Конституциясыrus. Конституция Республики Казахстан == Başlanğıc == Konstitusiyanın başlanğıcında "azadlıq, bərabərlik və razılıq" və Qazaxıstanın beynəlxalq ictimaiyyətin rolunun əhəmiyyəti vurğulanır. "Biz, Qazaxıstan xalqı, ümumi bir tarixi taleyi ilə birləşmiş, yerli Qazaxıstan torpaqları üzərində dövlət yaratmaq, özümüzü sülhsevər və sivil cəmiyyət nəzərə alaraq, azadlıq, bərabərlik və razılıq ideallarına həsr olunmuş, dünya ictimaiyyətində layiqli yer tutmaq istəyən, indiki və gələcək nəsillər qarşısında yüksək məsuliyyətimizi həyata keçirərək, suveren hüququmuzdan irəli gələn, bu Konstitusiyanı qəbul et " == Bölmə 1, Ümumi müddəalar == === Maddə 1 === Maddə 1 dövləti fərdi "həyat, hüquq və azadlıqları" qiymətləndirən dünyəvi demokratiya kimi qurur. Hökumətin xidmət etdiyi prinsiplər sosial və "siyasi sabitlik, iqtisadi inkişaf", vətənpərvərlik və demokratiyanı əks etdirir. Bu, Parlamentin qeyd olunduğu ilk məqalədir. === Maddə 2 === 2-ci maddədə qeyd edilir ki, Qazaxıstan vahid dövlətdir və hökumət prezidentdir. Hökumət, Qazaxıstanın bütün ərazilərinə görə yurisdiksiyaya sahibdir və məsuliyyət daşıyır.

Qırğızıstan Respublikasının Konstitusiyası (qırğ. Кыргыз Республикасынын Конституциясы) — Qırğızıstanda ən yüksək qanuni qüvvəyə malik qanun. 5 May 1993-cü ildə Qırğızıstan Respublikası Joqorku Keneşi tərəfindən təsdiq edilmişdir. Hazırda 5 may 2021-ci il Konstitusiyası qüvvədədir. == Tarixi == === Qırğızıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının 1929-cu il Konstitusiyası === 30 aprel 1929-cu il tarixində Sovetlərin İkinci Ümumqırğızıstan Konqresi Konstitusiya layihəsinin son variantını nəzərdən keçirərək təsdiqlədi. Beləliklə, ilk Qırğızıstan konstitusiyası olmaq. 1929-cu ildə Qırğızıstan SSR-nin Konstitusiyası RSFSR Konstitusiyası əsasında qəbul edildi. Konstitusiyaya görə hər iki əsas dil (qırğız və rus) dövlət dilləri idi. Qırğızıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Konstitusiyası (Əsas Qanunu) RSFSR-nin yuxarı dövlət orqanları tərəfindən təsdiq edilməli idi. RSFSR Konstitusiyasının qurduğu 44-cü maddəsindən irəli gəldi: "Muxtar Sovet sosialist respublikalarının əsas qanunları (Konstitusiyaları) Sovetlər qurultayları tərəfindən qəbul edilir, Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin təsdiqinə təqdim olunur və təqdim olunur.

Müasir Rusiya Federasiyası Konstitusiyası (Конституция Российской Федерации, Konstitutsiya Rossiyskoy Federatsii; ru), 12 dekabr 1993-cü ildə həyata keçirilmiş olan referendum ilə qəbul edilmişdir. Rusiya Konstitusiyası dərc edilmiş olduğu 25 dekabr 1993-cü ildə qanuni qüvvəyə minmişdir və Sovet Respublikası Sistemini sıradan çıxarmışdır. Müasir Rusiya Konstitusiyası 1936-cı il SSRİ Konstitusiyasından sonrakı ən uzun müddətli konstitusiyadır. Rusiya Konstitusiya Komissiyası 1993-cü ildəki Konstitusiya Konfransında 800-dən artıq şəxs ilə iştirak etmişdir. Sergei Alexeyev, Sergey Shakhray və bəzən Anatoly Sobchakın konstitusiyanı birgə hazırladıqları qeyd edilir. Konstitusiya mətninə Mixail Speranskinin konstitusiya layihəsi ilə müasir Fransanın Konstitusiyası ilham vermişdir. 12 dekabr 1993-cü ildə bir konstitusiya referendumu həyata keçirildi. Qeydə alınmış seçicilərin 54,8 %-ini təşkil edən 58.187.755 nəfər şəxs seçkilərdə iştirak etmişdir. Bunların 32.937.630 nəfəri, yəni 54,5 %-i konstitusiyanın qanuni qüvvəyə minməsinə səs vermişdir. Yeni konstitusiya SSRİ tərkibindəki Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasına məxsus 1978-ci il konstitusiyasını qanuni qüvvədən saldı.

Suriya konstitusiyası — Suriya Ərəb Respublikasının əsas qanunu. 2012-ci il fevral 26-də ümumxalq referendumu ilə qəbul olunmuşdur.

Tacikistan Respublikasının Konstitusiyası — Tacikistan Respublikasının əsas qanunu. Tacikistan Konstitusiyası 6 noyabr 1994-cü ildə ümumxalq səsverməsi - referendum yolu ilə qəbul edilmişdir. Əsas qanun 10 fəsil və 100 maddədən ibarətdir. == Konstitusiyanın quruluşu == Birinci fəsil: Konstitusiya quruluşunun əsasları. İkinci fəsil: İnsan və vətəndaş hüquqları, azadlıqları, əsas vəzifələri. Üçüncü fəsil: Ali Məclis (Parlament). Dördüncü fəsil: Prezident. Beşinci fəsil: Hökumət. Altıncı fəsil: Yerli hakimiyyət orqanları və özünüidarə. Yeddinci fəsil: Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayəti.

Türkmənistan Konstitusiyası (türkm. Türkmenistanyň Konstitusiýasy) 18 may 1992 -ci ildə qəbul edilmiş, 1995, 1999, 2003-cü illərdə dəyişiklik edilmişdir, 2006, 2008 və 2016-cı illərdə 8 bölmə və 142 məqalədən ibarətdir. Konstitusiya quruluşunun əsasları (I Bölmə) prezidentlik (IV hissənin 91 -ci maddəsinə görə prezident eyni zamanda hökumət başçısıdır), dünyəvilik, bitərəflik, hakimiyyət bölgüsü, bir sıra insan hüquqları, xalqın suverenliyi, və Aşqabadın paytaxt statusu. Konstitusiyaya dəyişikliklər referendum yolu ilə və ya Məclis üzvlərinin üçdə ikisinin səs çoxluğu ilə edilə bilər. Əvvəllər konstitusiyaya dəyişiklik etmək səlahiyyəti Xalk Maslakhaty-yə məxsus idi. Dövlət sisteminin - prezident respublikasının forması ilə bağlı müddəalar dəyişdirilə bilməz. == Məzmunu == === Bölmə 1 === 2008 Konstitusiyasının birinci bölməsində 17 maddə var. 1 -ci maddə Türkmənistanı dünyəvi demokratik və prezident respublikası elan edir. Dövlətin suverenliyi və ərazi bütövlüyü toxunulmazdır və bölünməzdir. 3 -cü maddə fərdi hüquq və ləyaqəti dövlət tərəfindən qorunan bir dəyər kimi təsbit edir.

Ukrayna Konstitusiyası (ukr. Конституція України)- Ukrayna Respublikasının əsas qanunu. == Ukrayna Konstitusiyasının tarixi == === Filip Orlik Konstitusiyası, 1710-cu il === Getman İvan Mazepanın ölümündən sonra 5 aprel, 1710-cu ildə yeni getman Filip Orliklə İvan Mazepaya sadiq kazaklar arasında getmanın hüquq və vəzifələrini müəyyən edən "Hərbi hüquq və azadlıqlar haqqında müqavilə" imzalandı. Bu sənəd Polşa kralı və şlyaxtalar arasında imzalanan Konstitusiya sənədinin bənzəri idi və tarixdə "Orlik Konstitusiyası" kimi tanınır. Sənəd köhnə ukrayna və latın dillərində tərtib edilmişdir. Sənədin latınca adı: lat. «Pacta et Constitutiones legum libertatumqe Exercitus Zaporoviensis». Bağlanmış "kontrakt və müqavilələr" Ukraynanın İsveçin himayəsini saxlamaq şərti ilə Rusiya və Reç Pospolitadan asılılığını ləğv etdi. Ukraynanın ərazisi 1649-cu il Zborov müqaviləsinə əsasən müəyyənləşdirildi. "Orlik Konstitusiyası" ilə əlaqədar abidələr qurulmuşdur: 9 aprel 2010-cu il, Bender qalası və "Dnestrətrafı" ərazisində.

Vidovdan konstitusiyası - Serb-xorvat-sloven Krallığının konstitusiyası. == Haqqında == Serb-xorvat-sloven Krallığında güclü təqiblər nəticəsində 1921-ci il 28 iyunda Müqəddəs Vida günündə (1389-cu ildə Kosovo döyüşünün ildönümündə) Müəssislər Məclisi Vidovdan konstitusiyası adlı Konstitusiyanı qəbul etdi. Konstitusiyanın birinci maddəsində yazılırdı ki, Serb-xorvat-sloven dövləti konstitusiyalı, parlamentli,irsi monarxiyadır. Kral qanunverici məclis olan Skupşina ilə bərabər qanun vermək hüququna malik idi. İcraedici hakimiyyət də krala məxsus idi. O, silahlı qüvvələrin baş komandanı idi. Dövlət 33 jiraniyaya (qubernatorluğa) bölünürdü ki, onlara da jiranları kral təyin edirdi. Konstitusiya unitar dövlət quruluşunu möhkəmləndirirdi. Krallıqda ancaq 10 il yaşayan deputat ola bilərdi. Vidovdan konstitusiyasının qəbul edilməsi ilə Yuqoslaviya dövlətinin formalaşması prosesi başa çatdı.

Yaponiya parlamenti 1947-ci il 3 mayda ölkənin yeni konstitusiyasını qəbul etdi. Konstitusiyaya görə monarxiya rejimi saxlanılırdı. Lakin imperator əvvəlki mütləq hakimiyyətindən məhrum edilirdi. Ali hakimiyyət ümumi səsvermə yolu ilə seçilən iki palatlı parlamentə məxsus oldu. Konstitusiyanın 9-cu maddəsində deyilirdi ki, "yapon xalqı beynəlxalq mübahisələrin həllində bir vasitə kimi millətin suveren hüququ olan müharibədən, həmçinin təhdid etməkdən və silahlı qüvvə tətbiqindən həmişəlik imtina edir". Ümumiyyətlə, konstitusiya o vaxta qədər qəbul olunmuş qanunları əhatə etməklə ölkədə demokratik və qeyri-militarist təməllərin bərqərar olmasını bir daha təsbit etdi.Yaponiya Konstitusiyasına görə imperator xalqın birliyinin və dövlətin rəmzidir, hakimiyyət xalqın əlindədir. Konstitusiyada göstərilən hallar xaricində İmperatorun hökumətlə bağlı səlahiyyəti yoxdur. İcra səlahiyyəti bütövlükdə Parlament tərəfindən formalaşdırılan və onun qarşısında məsuliyyət daşıyan Nazirlər Kabinetinə aiddir. Konstitusiya 99 maddədən ibarətdir. == Konstitusiyaya düzəlişlər == Konstitusiyaya düzəliş etmək üçün, onun lehinə Parlamentin hər iki palatasının üzvlərinin 2/3 hissəsi səs verməlidir və xüsusi referendumun əksər elektoratı tərəfindən bu düzəliş təqdir edilməlidir.

Özbəkistan Respublikasının Konstitusiyası (özb. Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi/Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси) — Özbəkistan Respublikasının ən yüksək normativ hüquqi aktı. Konstitusiya 8 dekabr 1992-ci ildə qəbul edildi və eyni gündən qüvvəyə mindi, prezident respublikasını qurdu. Konstitusiyanın ilk nəşri 15 dekabr 1992-ci ildə Narodnoye Slovo qəzetinin 247 (438) sayında dərc edilmişdir. Mövcud Özbəkistan Respublikasının Konstitusiyası bir neçə nəşrdə yenidən nəşr olunmuşdur, mövcud 7 aprel 2017-ci il tarixlidir . == Tarixi == Özbəkistan SSR-nin ilk Konstitusiyası 1927-ci il 30/31 1927-ci ildə 11 iyul 1927-ci ildə nəşr olunan 2-ci Ümumbəkistan Sovetlər Konqresində qəbul edildi və 10 il qüvvədə oldu. 14 fevral 1937-ci ildə qəbul edilmiş Özbəkistan SSR Konstitusiyası 40 ildən çoxdur ki, qüvvədədir. 19 aprel 1978-ci ildə Özbəkistan SSR-in 1977-ci il SSRİ Konstitusiyası modeli əsasında hazırlanmış son Konstitusiyası qəbul edildi. Yeni Konstitusiyanın hazırlanmasının zəruriliyi Özbəkistan SSR Ali Sovetinin 1990-cı il 20 iyun tarixində baş tutan və "Suverenlik Bəyannaməsi" nin qəbul edildiyi II sessiyasında elan edildi. İclasda Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimovun rəhbərlik etdiyi Konstitusiya layihəsinin hazırlanması üçün 64 nəfərlik komissiyanın yaradılması barədə qərar qəbul edildi.

İraq Konsititusiyası (ərəb. دستور العراق‎)—İraqın əsas qanunu.İlk konsititusiyası 1925-ci ildə nəşr edilib.2005-ci ildə yenidən qüvvəyə minib. == Tarixi == Konstitusiya monarxiyası quran İraqın ilk konstitusiyası 1925-ci ildə bir İngilis hərbi işğalı altında qüvvəyə mindi və 1958 inqilabı bir respublika qurana qədər qüvvədə qaldı. Aralıq konstitusiyalar 1958, 1964, 1968 və 1970-ci illərdə qəbul edildi, Keçid İnzibati Qanunu qəbul edilənə qədər de-yure qüvvədə qaldı. 1990-cı ildə bir konstitusiya layihəsi hazırlandı, lakin Körfəz müharibəsinin başlaması səbəbindən heç vaxt yayılmadı. Mövcud konstitusiya 15 oktyabr 2005-ci ildə keçirilmiş bir referendumla təsdiqləndi. Konstitusiya, 2005-ci ildə İraq Konstitusiya Layihə Komitəsi üzvləri tərəfindən İraq Dövlətinə keçid dövrü üçün İdarəetmə Qanunu ("TAL") əvəz etmək üçün hazırlanmışdır. ). TAL, İraq Müharibəsindən sonra və İraqın ABŞ və Koalisiya qüvvələri tərəfindən işğalından sonra Koalisiya Müvəqqəti Təşkilatı tərəfindən seçilmiş, təyin olunmuş bir qurum olan İraq İdarəetmə Şurası tərəfindən 2003-cü ilin dekabrından 2004-cü ilin martına qədər hazırlanmışdır. Referendumdan əvvəl edilən bir kompromis şərtilə, yeni konstitusiyaya uyğun olaraq seçiləcək ilk parlamentin konstitusiyaya düzəliş edilməsini və ya edilməməsini təyin etmək üçün Konstitusiya Baxış Komitəsi yaratması qəbul edildi.

Tırnovo konstitusiyası (bolq. Търновска конституция) — Bolqarıstanın ilk konstitusiyası (Bolqarıstan knyazlığı). Konstitusiyanın hazırlanmasında Qərbi Avropada hüquq təhsili almış bolqar mühacirləri iştirak edirdilər. Veliko Tırnovoda qurulan Böyük Xalq Məclisi tərəfindən qəbul edilib. Konstitusiya o dövrdə knyazlıq hakimiyyətinə əhəmiyyətli məhdudiyyətləri ehtiva edirdi. Ona görə hökumət parlament qarşısında cavabdeh idi, deputatlar toxunulmaz idi və knyazın seçilməsinə icazə verirdi. Knyazın fəaliyyət qabiliyyətini itirdiyi təqdirdə və taxta bir neçə namizəd olacağı zaman o, üç nəfərdən ibarət kollektiv regentlik nəzərdə tuturdu. Bolqarıstan kralı III Borisin dövründə 1934-cü ilin mayında hərbi çevriliş baş verdi, bundan sonra konstitusiya faktiki olaraq dayandırıldı. Lakin o, 1947-ci ilin dekabrına, Bolqarıstan Xalq Respublikası yaranana qədər qüvvədə qalıb. == Qəbul edilməsi == 1879-cu il konstitusiyasına görə Bolqarıstan, üzvləri xalq tərəfindən seçilən parlamenti olan konstitusiyalı, irsi monarxiya elan edildi.

Konstitusiya və ya Anayasa — dövlətin ali qanunudur. Ali hüquqi qüvvəyə malikdir. Dövlətin siyasi, hüquqi və iqtisadi sistemlərin əsaslarını təsbit edir. Vətəndaşlarının hüquq və azadlıqlarını elan edir və zəmanət verir. == Etimologiya == "Konstitusiya" sözündən ilk dəfə Qədim Romada imperator hakimiyyətinin ayrı-ayrı aktlarının vahid halda birləşmiş adını ifadə etmək məqsədilə istifadə olunmuşdur. Bu söz həmin dövrdə dövlətin təməl quruluşunu deyil, imperatorun xüsusi fəaliyyətini, əmrlərini ifadə etmək mənasında işlədilmişdir. "Konstitusiya" sözü "yaranmaq", "təşkil etmək", "meydana gətirmək", "qurmaq", "təsis etmək", "bərqərar etmək" mənalarını ifadə edən fransız dilindəki "constituer" felindən törəyən bir isimdir. Bu məntiqdən çıxış etsək, "constitution" sözü Azərbaycan dilində də "yaranma", "təşkil etmə", "meydana gətirmə", "qurma", "təsis etmə", "bərqərar etmə" kimi başa düşülməlidir. Fransız dilindəki "constituer" feli latınca "qoymaq", "yerləşdirmək", "meydana gətirmək", "təsis etmək" mənalarını verir. "Constituer" feli latınca "com" önsözü və "statuere" felindən yaranmışdır.