Lüğətlərdə axtarış.

2001: Kosmik Odissey 1968-ci ildə Amerikalı rejissor Stenli Kubrik tərəfindən çəkilmiş elmi-fantastika filmidir. Ssenarisi Artur Klarkın qısa hekayələrindən ilhamlanan film yadplanetlilər tərəfindən yerləşdirilən və insanlıq tarixinə təsir edən bir qayanın kəşfindən sonra 5 kosmonavtın şüurlu kompüter HAL ilə Yupiterə səyahətindən bəhs edir. Film insan təkamülü, ekzistensializm, texnologiya, süni intellekt, və yerdənkənar həyat kimi mövzulara toxunur. Filmdə kosmik səyahətin elmi cəhətdən dəqiq təsviri və misli görülməmiş vizual effektlər xüsusilə diqqət çəkir. Kubrik filmin hekayəsini dialoqdan daha çox görüntülərlə nəql edir. Filmdə Rixard Ştraus, İohan Ştraus, və Aram Xaçaturyan kimi bəstəkarların klassik musiqisi geniş yer alır. 2001 çoxları tərəfindən dünya tarixinin ən önəmli və nüfuzlu filmlərindən biri hesab olunur. Bəziləri filmi müəmmalı və apokaliptik olaraq şərh etsə də, digərləri filmin insanlığa optimist nöqteyi-nəzərdən baxdığını irəli sürüb. 4 kateqoriyada Oskar nominasiyası alan film Vizual Effektlər kateqoriyasında mükafata layiq görülmüşdür. 1991-ci ildə ABŞ Konqres Kitabxanası tərəfindən "mədəni, tarixi, və ya estetik cəhətdən əhəmiyyətli" hesab edilən film ABŞ Milli Film Arxivində qorunub saxlanılır.

Amerika Birləşmiş Ştatları Kosmik Komandanlığı (USSPACECOM və ya SPACECOM) — Birləşmiş Ştatların Müdafiə Nazirliyinin Vahid Döyüş Komandanlıqlarından biridir. Onun vəzifəsi kosmosdakı hərbi əməliyyatlara, xüsusən dəniz səviyyəsindən 100 kilometr yuxarıdakı bütün əməliyyatlara cavabdehlik və nəzarətdir. ABŞ-nin hərbi kosmik əməliyyatları əvvəlcə 1945-ci ildə başlamışdı, lakin 1985-ci ilin sentyabrına qədər bütün hərbi qüvvələrin xarici kosmosda ortaq komandanlıq və nəzarətinin təmin edilməsi və digər döyüş komandanlıları ilə əlaqələndirilməsini təmin etmək üçün Kosmik Komandanlıq yaradılmadı. SPACECOM 2002-ci ildə ləğv edildi və onun bütün vəzifələri və qüvvələri Birləşmiş Ştatların Strategiya Komandanlığına birləşdirildi. Təxminən 17 il sonra, Kosmik Komandanlıq 29 avqust 2019-da yenidən quruldu və döyüş bölgəsi olaraq kosmosa yenidən diqqət yetirildi.

Amerika Birləşmiş Ştatları Kosmik Qüvvələri (ing. United States Space Force (USSF)) — Amerika Birləşmiş Ştatları Silahlı Qüvvələrinin kosmik qüvvələrindən və altı qolundan biridir. 20 dekabr 2019-cu ildə ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri Kosmik Komandanlığının yerində yaradılmışdır və 1947-ci ildə müstəqil ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin qurulmasından bəri ilk yeni silahlı xidmət şöbəsi olmuşdur. Mərkəzi Pentaqonda yerləşir. Kosmik Qüvvələrin əsas vəzifələri ABŞ-nin kosmosdakı maraqlarını qorumaq, kosmosdan mümkün ola biləcək təcavüzlərin qarşısını almaq və kosmik əməliyyatların idarə edilməsidir. Kosmik Qüvvələr ABŞ Müdafiə Nazirliyinin üç hərbi idarəsindən biri olan Hərbi Hava Qüvvələri İdarəsinin tərkibində hərbi xidmət şöbəsi kimi təşkil olunmuşdur və Hərbi Hava Qüvvələrinin Katibinə hesabat verən Kosmik Əməliyyatlar İdarəsinin Rəisi tərəfindən idarə olunur.

Apollon proqramında istifadə olunan Apollon kosmik gəmisi, 3 əsas hissə və 2 köməkçi hissə olmaqla 5 hissədən ibarət idi. Astronavtların vaxtının çox hissəsini keçirəcəyi və qalxma və enmə əsnasında da içində olacaqları Apollon komanda modulu; kosmik gəmini ayın orbitində yerləşdirəcək və ayın orbitindən çıxaracaq mühərrik və oksigen çəni kimi astronavtların istifadə edəcəyi materialların yerləşdirildiyi Xidmət modulu və aya enəcək yeganə hissə olan Ay Hörümçəyi əsas hissələri idi. Komanda modulu və xidmət modulu birlikdə komanda xidmət modulu adlandırılmışdır. Bu şəkildə kosmik gəminin dizaynındakı ən vacib məqam, Aya enəcək hissənin kütləsinin bütün gəmi ilə müqayisədə çox az olması idi. Ay hörümçəyinə keçəcək iki astronavt Aya ayaq basacaq və orbitdə onları gözləyən əsas hissəyə geri qayıdacaqdılar. Apollon astronavtları, bu vasitəyə uyğunlaşmaq üçün Aya eniş tədqiqatları işləri çərçivəsində ağırlığı azaldılmış bir vasitə ilə təlimlər həyata keçirmişdilər.

Avropa Kosmik Agentliyi (ing. European Space Agency, ESA) — 1975-ci ildə kosmosun tədqiq üçün yaradılmış beynəlxalq təşkilat. ЕSА-nın 22 daimi üzvü var, bəzi layihələrində Sloveniya, Latviya və Kanada da iştirak edirlər.

Kоsmik biоlоgiya (kosmobiologiya) - kоsmik fəzada, kosmik gəmilərdə uçuşlar zamanı canlılarda gedən prоsesləri, оnların Yer şəraitindən fərqini, çəkisiz mühitin orqanizmə üzərində təsirini, insanın qida və оksigenlə təchiz оlunmasını, tullantılardan təkrar istifadə etmək kimi prоblemləri öyrənir. Kosmobiologiya insanın kоsmоsu tədqiqi ilə əlaqədar XX əsrdə yaranmış bir elm sahəsidir.

Kosmik fəza — Yerin atmosferindən kənarda və digər kosmik cisimlər arasında yerləşən, amma kosmik cismlər istisna olmaqla kainatın geri qalan hissəsində sonsuz olduğu düşünülən boşluğa verilən addır. Orta istiliyi −271 °C, mütləq sıfır nöqtəsi isə −274 santiqrad dərəcədir. Atmosfer ilə kosmos arasında qəti bir sərhəd yoxdur, lakin Yerin atmosferi yuxarı doğru qalxdıqca incəlməkdədir. Kosmosda təxminən milyardlarla qalaktika olduğu ehtimal edilir. Bu təxmini qalaktikaların içərisində təxminən milyonlarla ulduz sistemi, planetlər və asteroidlər var. Fizik Karl Saqanın "Kosmos" kitabında yazdığı kimi universal atom sabiti 1088 qədərdir yəni 10 üstü 88-dir, Karl Saqana görə kainatda təxminən 1-in yanında 88 sıfır dənə atom var (on oktoviqintilyon). Bu formada bir hesablama və insanlığın bildiyi hər növ qalaktika kosmik fəzanın böyüklüyünü sübut edir. Albert Eynşteynin Nisbilik nəzəriyyəsinə görə kosmos elastik bir toxumaya malikdir. Cismlərin bu elastik toxumanı bükmələrindən dolayı cazibə qüvvəsinin olduğunu irəli sürən bir nəzəriyyədir. Kosmosda zaman anlayışı yoxdur.

Kosmik geodeziya geodeziyanın xüsusi sahəsidir; Yerin peyk sistemi və digər kosmik aparatlar və Ayı müşahidə etməklə elmi və praktiki problemləri həll edir. K. g.-nin əsas vəzifələri: beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş proqram vasitəsilə Yer səthində nöqtələrin qarşılıqlı yerlərinin müəyyən edilməsi; Yerin ağırlıq mərkəzinə nisbətən istinad ellipsoidinin mərkəzinin müəyyən edilməsi; Yerin ağırlıq mərkəzinə nisbətən nöqtələrin mütləq koordinatlarının tapılması və vahid qlobal koordinat sisteminin yaradılması; bütün geodeziya sistemləri arasında əlaqənin təmin edilməsi; Yerin xarici qravitasiya sahəsinin və Yerin formasının təyini; geodeziyanın bəzi fundamental sabitlərinin davamlı təyini. K. g. haqqında ilk işlər 18-ci əsrin ikinci yarısında aparılmışdır. Lakin 20-ci əsrin 60-cı illərindən K. g. Problemlərin həlli üçün Yer peyklərindən istifadə edilir. K. g-nin həndəsi və dinamik məsələləri də var. Yer səthində və kosmik gəminin səthində nöqtələrin qarşılıqlı vəziyyətinin koordinat sistemində müəyyən edilməsi həndəsi məsələdir; Kosmik vasitələrin orbital elementləri əsasında Yerin cazibə sahəsinin parametrlərinin müəyyən edilməsi dinamik məsələdir.

Kosmik gəmi — kosmosa uçmaq üçün istifadə edilən nəqliyyat vasitəsi, gəmi və ya aparatdır. Kosmik gəmilərin məqsədlərinə kommunikasiya, Yerin müşahidəsi, meterologiya, naviqasiya, kosmosda koloniyaların yaradılması, planetlərin tədqiq edilməsi və insan və yüklərin daşınması daxildir. Əsas hərəkətverici element kimi adi raket mühərriklərindən istifadə edilir. Günəş şüaları ilə işləyən mühərriklərdən hələ istifadə edilmir. Kosmik gəmilər yerə enmə qabiliyyətinə görə fərqlənirlər. Onlardan bir qismi paraşütlərlə (Soyuz, Vostok), digərləri isə bir başa yerin atmosferini keçdikdən sonra adi təyyarə kimi yerə enə bilirlər (məsələn Spase Shutle, Buran). Paraşütlə düşən kosmik gəmi hissəsinə stabilləşdirici aerodinamik forma verilir. Bu onların atmosferə daxil oduqdan sonra hərəkətini tənzimləyir.

Kosmik lift, kosmik körpü, ulduz nərdivanı və ya orbital lift — planetdən kosmosa çıxmaq üçün təklif olunmuş nəqliyyat sistemi. Elmi fantastikanın mövzularından biridir. Bu konsepsiyaya əsasən planetin səthinə toxunan kabel kosmosa qədər uzanır və mərkəzdənqaçma qüvvəsi vasitəsilə sabit qalır. Kosmik maşınlar bu sistem vasitəsilə kosmosa daha rahat çıxa bilərlər. Kosmik liftin həm yanacaq, həm də təhlükəsizlik baxımından raketlərdən daha əlverişli olacağı düşünülür. == Tarixi == Kosmik lift konsepsiyası ilk dəfə 1895-ci ildə rus raket alimi Konstantin Siolkovski tərəfindən təklif olunmuşdur. == Elmi fantastikada == Kosmik liftlər elmi fantastika ədəbiyyatının mövzularından biridir. Artur Klarkın "Cənnət fəvvarələri" (1979) və Çarlz Şeffildin "Dünyalar arasında tor" (1979) romanları bu konsepsiyanı populyarlaşdırmışdır. Robert Haynlaynın "Fraydi" (1982) romanı da kosmik liftlərdən bəhs edir.Kosmik lift konsepsiyasının istifadə olunduğu ən məşhur əsər Kim Stenli Robinsonun "Mars" trilogiyasıdır. Bu əsərdə Marsın bir peykindən Yerə qədər uzanan, asteroid qurşağındakı materiallardan hazırlanmış kosmik lift vasitəsilə mallar və insanlar daşınır.

Kozmik latte - bir digər adı ilə kainatın rəngi Cons Hopkins Universitetinin astrofizika heyəti tərəfindən irəli sürülən proyekt. == Rənglərin adlandırılması == Hər keçən gün ovsunlayıcı kainatımızın fərqli bir rəsmi və ya fotoşəkili ortaya çıxır. Yaxşı kainatın fotoşəkilinə baxdığınız zaman nə görürsünüz? Ulduzlar, qalaktikalar, supernovalar və böyük qaranlıq. Bəs sizə bu qaranlığın qaranlıq olmadığını kainatın əsl rənginin “latte” olduğunu desək necə? Bəli kainatın bu anda əsl rəngi İtalyan dilində süd mənasını verən lattedir. Astronomlar uzun araşdırmalardan sonra kainatın “orta” bir rəngi olaraq latte rəngini ortaya qoydular. 2001-ci ildə Karl Glazebrook və Ivan Baldry kainatın rəngini yaşımtıl ağ olduğunu təyin etmişdi. Ancaq qısa bir müddət sonra öz araşdırmalarına kainatdakı bütün işığın rənginin yüngülcə ağ olduğunu əlavə edərək analizlərini düzətdilər. Bu araşdırmaya 200.000’dən çox qalaktika daxil edilərək kainatın böyük bir sahəsindən gələn işığın spektral aralığı qiymətləndirilərək edilib.

Kosmik lift, kosmik körpü, ulduz nərdivanı və ya orbital lift — planetdən kosmosa çıxmaq üçün təklif olunmuş nəqliyyat sistemi. Elmi fantastikanın mövzularından biridir. Bu konsepsiyaya əsasən planetin səthinə toxunan kabel kosmosa qədər uzanır və mərkəzdənqaçma qüvvəsi vasitəsilə sabit qalır. Kosmik maşınlar bu sistem vasitəsilə kosmosa daha rahat çıxa bilərlər. Kosmik liftin həm yanacaq, həm də təhlükəsizlik baxımından raketlərdən daha əlverişli olacağı düşünülür. == Tarixi == Kosmik lift konsepsiyası ilk dəfə 1895-ci ildə rus raket alimi Konstantin Siolkovski tərəfindən təklif olunmuşdur. == Elmi fantastikada == Kosmik liftlər elmi fantastika ədəbiyyatının mövzularından biridir. Artur Klarkın "Cənnət fəvvarələri" (1979) və Çarlz Şeffildin "Dünyalar arasında tor" (1979) romanları bu konsepsiyanı populyarlaşdırmışdır. Robert Haynlaynın "Fraydi" (1982) romanı da kosmik liftlərdən bəhs edir.Kosmik lift konsepsiyasının istifadə olunduğu ən məşhur əsər Kim Stenli Robinsonun "Mars" trilogiyasıdır. Bu əsərdə Marsın bir peykindən Yerə qədər uzanan, asteroid qurşağındakı materiallardan hazırlanmış kosmik lift vasitəsilə mallar və insanlar daşınır.

Kosmik şattl — ABŞ-də NASA tərəfindən yaradılmış kosmik gəmi tipidir. ABŞ-də raket inkişafı ərəfəsində yerə geriyə qayıda bilən gəmi konsepti işlənilir. Bu bir dəfə tətbiq olunan raketlərə nisbətən xərclərə qənaət verməli idi. Ancaq bu məqsədi əldə etmək mümkün olmadı, belə ki, bu gün bir Kosmik şattl gəmisinin qiyməti yarım milyard dollara çatır. 1960-cı illərdə bir pilləli raket sistemi artıq öz imkanlarını tükətdiyindən bu gəminin hazırlanması zamanı çoxpilləli raket sistemindən istifadə edilmişdir. Kosmik şattl gəmisi xarici yanacaq çənləridnən və bərk yanacaq raketindən ibarət olan sistemlə təchiz olunmuşdur. Kosmosa raket kimi buraxılan bu gəmi geriyə təyyarə kimi qayıdır. Əsas məqsədi kosmosa faydalı yüklərin daşınması olan bu gəmilər azı 100 dəfə kosmosa və geriyə uçmalı idilər. Ancaq bu günə kimi ən çox kosmosa uçan məkik "Discovery" cəmi 33 dəfə bu səyahətdə olmuşdur.

Kosmik naviqasiya — kosmik gəmilərin yerini müəyyənləşdirmək və ya süni peyklərdən istifadə edərək yerdəki müəyyən bir nöqtənin yerini müəyyən etmək. Birinci halda naviqasiya tapşırığı təyyarənin digər təyyarə və ya kosmik cisimlərə nisbətən yerini müəyyən etmək və maddi nöqtə kimi təyyarənin hərəkətini proqnozlaşdırmaqdır. Kosmik naviqasiya sisteminə həm bortda, həm də xarici (başqa kosmik gəmidə və ya gövdədə yerləşən) ölçü alətləri və hesablama vasitələri daxildir. Bu zaman kosmik naviqasiya avtomatik və ya bir şəxsin (kosmonavt və ya başqa kosmik gövdədə yerləşən operatorun) iştirakı ilə həyata keçirilə bilər. Son zamanlarda peyk naviqasiya sistemləri, xüsusən də GPS peyklərin yerini müəyyən etmək üçün də istifadə oluna bilər.İkinci halda, naviqasiya tapşırığı yerdəki bir nöqtənin enini, uzunluğunu və hündürlüyünü təyin etmək üçün azaldılır. Bu vəziyyətdə naviqasiya sistemi orbitdəki bir qrup süni peykdən və peyklərdən siqnal qəbul etməyə və alınan məlumatları emal etməyə qadir olan bir cihazdan ibarətdir. Ən çox istifadə edilən naviqasiya sistemi GPS-dir. Hazırda Avropa Galileo sisteminin inkişafı davam edir. == Həmçinin bax == Peyk naviqasiya sistemi.

Kosmik stansiya və ya orbital stansiya — Yer kürəsinə yaxın orbitlərdə insanların kosmik fəzada uzunmüddətli elmi tədqiqatlar, kəşfiyyatlar, Yer səthi və atmosferinin müşahidəsi, astronomik müşahidələr aparması üçün nəzərdə tutulmuş kosmik aparat. Orbital stansiyaya müxtəlif heyətlər xidmət göstərdiyi üçün kosmik nəqliyyat gəmiləri vasitəsilə ona vaxtaşırı kosmonavtlar və müvafiq yüklər daşınır. Pilotla idarə olunan ilk belə orbital stansiya 1971-ci ildə SSRİ tərəfindən buraxılmış "Salyut" orbiyal stansiyasıdır. 1973-cü ildə ABŞ-nin "Skayleb" orbital stansiyası orbitə çıxarıldı. Orbital stansiyadakı avadanlıqlar bilavasitə kosmonavtların iştirakı ilə, eləcə də avtomatik rejimdə işləyə bilir. Bu da ondan bir çox elmi və tətbiqi məsələlərin (astrofiziki tədqiqatların, fiziki-texniki və tibbi-bioloji eksperiadentlərin, meteoroloji müşahidələrin aparılması s.) həlli üçün istifadə etməyə imkan verir. == Kosmik stansiyalar == Salyut orbital stansiyaları Salyut-1 (DOS-1, 1971) DOS-2 (1972) — orbitə çıxmamışdır Salyut-2 (OPS-1, 1973) — Almaz proyektinin bir hissəsi. Kosmos-557 (DOS-3, 1973) — nəzarət itirilib Salyut-3 (OPS-2, 1974–1975), Almaz proyektinin bir hissəsi. Salyut-4 (DOS-4, 1974–1977) Salyut-5 (OPS-3, 1976–1977), Almaz proyektinin bir hissəsi. Salyut-6 (DOS-5–1, 1977–1982) Salyut-7 (DOS-5–2, 1982–1991) SkyLab (1973–1979) Mir (Salyut-8, DOS-6, 1986–2001) Beynəlxalq Kosmik Stansiya (1998-ci ildən) — 16 dövlətin kondominiumu Genesis — ABŞ-nin Bigelow Aerospace şirkətinə məxsusdur.

== I kosmik sürət == Yer səthindən üfüqi istiqamətdə atılmış cismə (cismin ölçüsü Yerin radiusuna nisbətən çox kiçikdir) hansı sürət vermək lazımdır ki, o Yerin süni peykinə çevrilsin? Bu suala cavab vermək məqsədilə məsələni tərsinə həll edək. Fərz edək ki, üfüqi istiqamətdə atılmış cismə elə v 1 {\displaystyle v_{1}} sürəti verilmişdir ki, həmin cisim Yerin səthi yaxınlığında r = R Y {\displaystyle r=R_{Y}} radiuslu çevrə boyunca Yer ətrafinda fırlanır . Havanın sürtünmə qüvvəsi nəzərə alınmadıqda bu cisim yalnız Yerin cazibə qüvvəsinin təsiri ilə hərəkət edir. Bu halda cismə təsir edən mərkəzəqaçma qüvvəsini yaradan səbəb Yerin cazibəsidir, başqa sözlə, Yerin cismi cəzbetmə qüvvəsi mərkəzə- qaçma qüvvə rolunu oynayır. Ondan sonra: m v 1 2 R Y = γ m M Y R Y 2 {\displaystyle {\frac {mv_{1}^{2}}{R_{Y}}}=\gamma {\frac {mM_{Y}}{R_{Y}^{2}}}} (1) v 1 = γ M Y R Y {\displaystyle v_{1}={\sqrt {\gamma {\frac {M_{Y}}{R_{Y}}}}}} (2) γ {\displaystyle \gamma } , M Y {\displaystyle M_{Y}} və R Y {\displaystyle R_{Y}} -in qiymətlərini (2)-də nəzərə alsaq, v 1 ≅ 8 k m s a n {\displaystyle v_{1}\cong 8{\frac {km}{san}}} . Deməli, üfüqi istiqamətdə atılmış cismə ən azı 8 {\displaystyle 8} k m / s a n {\displaystyle km/san} sürət vermək lazımdır ki, o Yerin süni peykinə çevrilsin. Bu sürət birinci kosmik sürət adlanır.Dünyada ilk dəfə ( 12 aprel 1961-ci il) Yer ətrafında gəmi-peykdə səyahət edən o zamankı sovet kosmonavtı Y.A.Qaqarin olmuşdur. Daşıyıcı raket gəmi-peyk sisteminə üfüqi istiqamətdə 8 {\displaystyle 8} k m ∖ s a n {\displaystyle km\backslash san} sürəti verərək ondan ayırır. Bu andan etibarən gəmi-peyk yalnız Yerin cazibə qüvvəsinin təsiri ilə hərəkət etmişdir.

Kosmik tullantı (həmçinin orbit zibili, orbit tullantısı, kosmik zibil, kosmik artıq və kosmik töküntü olaraq da tanınır), insanlar tərəfindən yaradılan, lakin artıq heç bir faydalı məqsədə xidmət etməyən Yer ətrafındakı orbitdəki cisimlərin məcmusudur. Bunun ilk nümunəsi, kosmosa ilk insan addımı olan Sputnik I süni peykidir. 4 oktyabr 1957-ci ildə Sputnik I orbitə buraxıldı və 3 aydan çox qalmasına baxmayaraq Sputnik yalnız 3 həftə işləmiş və 2 aydan çox dünya ətrafında dövrə vurmuşdur. Buda onu ilk kosmik tullantı etmişdir. Bu obyektlər keçmiş raket mərhələlərini və işləmək qabiliyyətini itirmiş peyklərin partlaması və toqquşması nəticəsində yaranan bütün hissəcikləri ehtiva edir. Məsələn, 10 fevral 2009-cu ildə artıq işlək vəziyyətdə olmayan bir Rusiya peyki ABŞ-nin aktiv “İridium” ticarət məqsədli peyki ilə toqquşub onu məhv etmiş və bu qəza nəticəsində kosmik tullantıların üstünə daha 2000 ədəd əlavə edilmişdir. Tullantı təbəqəsi raket mühərriklərindən meydana gələn tozlardan, boya lövhələri kimi səth pozğunluqları məhsullarından, RORSAT nüvə enerjisi peykləri tərəfindən yayılan soyuduculardan, Needles layihəsinin qruplarından, mikrometorların və ya çox kiçik dağıntıların kosmos vasitələrinin üstündəki təsiri nəticəsində sərbəst buraxılan cisimlərdən meydana gəlir. Bu obyektlərin orbitlərinin kosmik aparatın uçuş istiqamətləri ilə üst-üstə düşmə ehtimalının yüksək olması nəticəsində kosmik zibillər tez-tez potensial toqquşma riski yaradırlar. Kosmik zibillərin təxminən on milyonlarla ölçülən böyük əksəriyyəti boya hissəcikləri və raket yanacağı şlakları kimi kiçik hissəciklərdən ibarətdir. Bu kiçik hissəciklərin təsiri eroziv və qumlama kimi zərərlərə səbəb olur.

Kosmik turizm (ing. Space tourism) — əyləncə, elmi-tədqiqat və ya biznes məqsədləri ilə kosmik səyahət. == Tarixi == İlk kosmik turist – amerikalı Denis Tito olmuşdur. Belə ki, D. Tito 2001-ci ildə Rusiyaya məxsus olan "Soyuz TM-32" kosmik gəmisində demək olar ki, 8 sutka qalmışdır. Ümumiyyətlə isə, Beynəlxalq Aeronaftika Federasiyasının verdiyi məlumata görə, bütün bəşər tarixi boyu kosmosda dünyanın 37 ölkəsindən 467 nəfər olmuşdur. Azərbaycanda potensialı olmayan hələ ki, kosmik turizmdir. Çünki bu, yeni bir turizm növüdür və ondan yalnız Rusiya yararlanır. Amerika və Böyük Britaniya bu yöndə işlər görürlər, atmosfer qatından yüksəyə qalxa bilən gəmilərin hazırlanması üzərində iş gedir. Bu gün kosmik turizm təxminən 10 milyon dollara başa gəlir. Amma mütəxəssislər hesablayıblar ki, hardasa 200–250 min dollar civarında xərclə bunu təşkil etmək olar.

Kosmik turizm (ing. Space tourism) — əyləncə, elmi-tədqiqat və ya biznes məqsədləri ilə kosmik səyahət. == Tarixi == İlk kosmik turist – amerikalı Denis Tito olmuşdur. Belə ki, D. Tito 2001-ci ildə Rusiyaya məxsus olan "Soyuz TM-32" kosmik gəmisində demək olar ki, 8 sutka qalmışdır. Ümumiyyətlə isə, Beynəlxalq Aeronaftika Federasiyasının verdiyi məlumata görə, bütün bəşər tarixi boyu kosmosda dünyanın 37 ölkəsindən 467 nəfər olmuşdur. Azərbaycanda potensialı olmayan hələ ki, kosmik turizmdir. Çünki bu, yeni bir turizm növüdür və ondan yalnız Rusiya yararlanır. Amerika və Böyük Britaniya bu yöndə işlər görürlər, atmosfer qatından yüksəyə qalxa bilən gəmilərin hazırlanması üzərində iş gedir. Bu gün kosmik turizm təxminən 10 milyon dollara başa gəlir. Amma mütəxəssislər hesablayıblar ki, hardasa 200–250 min dollar civarında xərclə bunu təşkil etmək olar.

Kosmik uçuş — Yerdən atmosfer xaricində və ya kosmosda reallaşdırılan səfər. Kosmik uçuşkar insanlı və ya insansız kosmik gəmilər vasitəsiylə elmi, hərbi və ya kommersiya məqsədləri ilə həyata keçirilir. == İnsanlı və insansız kosmik uçuş == İnsanlı kosmik uçuşlara Rusiyanın Soyuz programını, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Speys Şattlını, Beynəlxalq kosmik stansiyanı nümunə göstərə bilərik. İnsansız səfərlərə digər göy cisimlərinə göndərilən tədqiqat robotları və ya Yerin orbitinə göndərilən kommunikasiya peykləri nümunə olaraq verilə bilər. 1957-ci il 4 oktyabrda "Sputnik-1" adlı Yerin ilk süni peyki SSRİ tərəfindən orbitə buraxılmışdır.İlk dəfə insansız kosmik uçuş 1942-ci il 3 oktyabrda "Fau-2" alı dünyada uzaq mənzilli ilk ballistik raketi ilə baş tutdu. == Komersiya uçuşları == Kommersiya məqsədli kosmik uçuşlara kosmik turizm misal gətirilə bilər.

Kosmik yarış — SSRİ və ABŞ arasında 1957–1975-ci illərdə kosmosun fəthi sahəsində gedən gərgin mübarizə. Bu dövr süni peyklərin buraxılması, kosmosa heyvanların və insanın göndərilməsi, avtomatik stansiyaların Ay, Mars və Veneraya göndərilməsi və insanın Aya ayaq basması ilə xarakterizə olunur. Terminin adı "Silahlanma yarışı"nın adına uyğunlaşdırılmışdır. Kosmik yarış soyuq müharibə dövründə SSRİ və ABŞ arasında mədəni, texnoloji və ideoloji qarşıdurmanın vacib bir hissəsinə çevrilmişdi. Bu onunla əlaqəli idi ki, kosmik tədqiqatlar elmi və hərbi layihələr üçün böyük əhəmiyyət daşımaqla yanaşı, insanlarda ruh yüksəkliyi də yaradırdı. "Yarış" 4 oktyabr 1957-ci ildə Sovet İttifaqında Yerin ilk süni peyki "Sputnik-1"in kosmosa göndərilməsi ilə başlanmışdır. Kosmik yarış dövründə SSRİ və ABŞ peyklərini orbitə öz daşıyıcı raketləri ilə çıxaran, idarəolunan kosmik uçuşları başladan, Günəş sisteminin digər planetlərini tədqiq edən dünyanın ilk və əsas "kosmik gücünə" çevrildilər. Kosmosa insan göndərilməsi ətrafında gedən yarış SSRİ-nin qələbəsi ilə başa çatdı. 1961-ci il, aprelin 12-də SSRİ-də "Vostok" gəmisi ilə Yuri Qaqarin yerətrafı orbitə göndərildi. Beləliklə, SSRİ dünyada kosmosa ilk insan göndərən dövlət oldu və bu məsələdə ABŞ-yə texniki və ideoloji zərbə endirdi.

Kosmik şüalar — Kainatda sürətlə axan atom nüvəsi və elementar hissəcikdir. Tədqiqatlar göstərmişdir ki, Yerətrafı fəzada kosmik şüaların intensivliyi bütün istiqamətlərdə eynidir. Yerə yaxınlaşdıqda onların intensivliyi en dairəsindən asılı olaraq dəyişir. Onun səbəbi kosmik şüaların tərkibində olan yüklü zərrəciklərin Yerin maqnit sahəsində meyl etməsidir. Kosmik şüaların mənbəyi kainatdır. Yüksək enerjili zərrəciklər, əsasən qalaktik dumanlıqlardan - yeni ulduzların örtüyündə maqnit tormozlanması prosesində yaranır. Onlar Yerə çatana qedər müxtəlif maqnit sahələrindən keçir və ona görə də fəzada bütün istiqamətlərdə bərabər paylanırlar. == Kosmik şüaların mənbələri == Kosmik şüaların mənbəyinə dair erkən spekülasyon Baade və Zwicky tərəfindən 1934-cü ildəki supernovalardan meydana gələn kosmik şüalara dair bir təklif idi. Horace B. Babcokun 1948-ci ildəki təklifi, maqnit dəyişən ulduzların kosmik şüalara səbəb ola biləcəyini irəli sürdü. Sonradan, 1951-ci ildə Y. Sekido et al.

Kosmik şattl — ABŞ-də NASA tərəfindən yaradılmış kosmik gəmi tipidir. ABŞ-də raket inkişafı ərəfəsində yerə geriyə qayıda bilən gəmi konsepti işlənilir. Bu bir dəfə tətbiq olunan raketlərə nisbətən xərclərə qənaət verməli idi. Ancaq bu məqsədi əldə etmək mümkün olmadı, belə ki, bu gün bir Kosmik şattl gəmisinin qiyməti yarım milyard dollara çatır. 1960-cı illərdə bir pilləli raket sistemi artıq öz imkanlarını tükətdiyindən bu gəminin hazırlanması zamanı çoxpilləli raket sistemindən istifadə edilmişdir. Kosmik şattl gəmisi xarici yanacaq çənləridnən və bərk yanacaq raketindən ibarət olan sistemlə təchiz olunmuşdur. Kosmosa raket kimi buraxılan bu gəmi geriyə təyyarə kimi qayıdır. Əsas məqsədi kosmosa faydalı yüklərin daşınması olan bu gəmilər azı 100 dəfə kosmosa və geriyə uçmalı idilər. Ancaq bu günə kimi ən çox kosmosa uçan məkik "Discovery" cəmi 33 dəfə bu səyahətdə olmuşdur.

Aviasiya-kosmik aparatlar — aviasiya və kosmik aparatların xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirən uçuş aparatları qrupu. == Tarixi == 1950–1960-cı illərdə bir neçə ölkədə aviasiya-kosmik aparatların yaradılması sahəsində tədqiqat və təcrübələrin aparılmasına, həmçinin onların hərbi məqsədlərlə istifadəsinə başlanılmışdır. Məsələn, 1972-ci ildə ABŞ-də şaquli start götürən aviasiya-kosmik aparatlar (çoxdəfəli kosmik nəql, gəmisi) hazırlanırdı. == Xüsusiyyətlər == Aviasiya və kosmik aparatlar Yerətrafı kosmik fəzada orbital uçuş qabiliyyətinə malikdir. Qalxma, orbital manevr və Yer səthinə enərkən manevretmə üçün aviasiya-kosmik aparatlarında aparıcı səth (qanad, yaxud aparıcı gövdə), uçuşun stabilləşdirilməsi və idarə olunması üçün aerodinamik orqanlar, hava reaktiv mühərriki, yaxud kombinə olunmuş reaktiv mühərrik olmalıdır. Kosmik fəzada tam sürətalma və manevretmə üçün aviasiya-kosmik aparatlarda mayeli raket mühərriki, yaxud nüvə-raket mühərriki və s. növ raket mühərriklərindən istifadə edilməlidir. Aviasiya-kosmik aparatlar geosentrik orbitə 2 üsulla çıxarılır: müstəqil (öz güc qurğusu və bortundakı yanacaq ehtiyatı hesabına) və xüsusi sistemin köməyi ilə; müvafiq oalraq hava-kosmik təyyarələrə və orbital təyyarələrə ayrılır. Hava-kosmik təyyarələrdə kombinə olunmuş güc qurğuları istifadə olunmalıdır. Hava reaktiv mühərriki güc qurğusunun yüksək effektivliyini təmin edir və sxemi birpilləli olan hava-kosmik təyyarələr yaratmağa imkan verir.

Azərbaycanın kosmik proqramı — Azərbaycan hökumətinin Azərbaycanın kosmik qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək işi. Cənubi Qafqazda ilk peyk operatoru olan "Azərkosmos" Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2010-cu il 3 may tarixli 885 nömrəli Sərəncamı ilə telekommunikasiya peykinin hazırlanması, orbitə çıxarılması, idarə olunması və istismar işlərinin həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədi ilə təsis edilib. 2013-cü il fevralın 8-də Azərbaycan kosmosa Azerspace-1 adlı ilk süni peykini buraxıb. == Zəmin == Azərbaycanda kosmos səyahətinə elmi maraq, hələ İkinci Dünya müharibəsindən var idi. 1927-ci ildə Leninqrad Astronomiya İnstitutunun Cənub reqional müşahidə məntəqəsinin seçilməsi məqsədi ilə Azərbaycan SSR-də astronomik ekspedisiyaların aparılması məsələsi qərara alınmışdır. Bu məqsədlə 1930-cu ilin iyul-avqust aylarında həmin institutun əməkdaşları A.V. Markov və V.B. Nikonov, Azərbaycan elm cəmiyyətinin əməkdaşı İ.A. Benaşvili ilə birlikdə Xankəndi, Şuşa və Laçın rayonları ərazisində astroiqlimi öyrənmiş, lakin buludsuz gecələrin sayının kifayət qədər olmaması onları bu fikirdən daşındırmışdır. Nəticədə, astronomik müşahidə məntəqəsinin seçilməsi məqsədi ilə Azərbaycanın digər dağlıq rayonlarında müşahidələr davam etdirimə qərarı verilmişdir. Lakin yerli kadrların olmaması uzunmüddətli müşahidə işini təşkil etməyə imkan vermədi.1938-ci ildə Leninqrad Dövlət Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirən Həbibulla Məmmədbəylinin Bakı Dövlət Universitetində astronomiyanın ana dilində tədrisi, bu sahədə dərsliklərin hazırlanması, astronomiyanın geniş təbliği və 1946-1949-cu illərdə onun rəhbərliyi ilə Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında (Kəlbəcər, Xızı, Daşkəsən, Şamaxı və s. ərazilərdə) apardığı ekspedisiyalar respublikada gələcək rəsədxananın yerinin seçilməsinə və astronomiya sahəsində mütəxəssislərin formalaşmasına kömək etmişdir.Gələcək rəsədxananın yerinin müəyyənləşdirilməsi üçün 1953-cu ilin mart ayında Azərbaycan SSR EA-nın Fizika və Riyaziyyat İnstitutunun nəzdində Hacıbəy Sultanovun rəhbərliyi ilə sonuncu arasıkəsilməz ekspedisiyalar təşkil olundu və münasib yerin Şamaxıda olması haqqında yekun qərar elə həmin ilin iyununda verildi. 1959-cu ildə Astrofizika Sektoru və onun Pirqulu Astronomiya Stansiyasının əsasında, Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin qərarı ilə Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası yaradılmışdır.

2.02 Sovetlər tərəfindən inşa edilmiş təkrar istifadə edilə bilən kosmik gəmilərin dördüncüsü idi. 1993-cü ildə Sovet Space Shuttle proqramı dayandırılmışdır, bu zaman 2.02 tikinti mərhələsinin hələ başlanğıc mərhələsində idi (10–20%). Natamam 2.02 sonradan istehsal binasında söküldü, bu və Moskva yaxınlığındakı Tushino Machine Buildin zavodundan çölə çıxarıldı. Shutlee 2.02-nin bəzi hissələri internetdə onlayn olaraq hərraca çıxarılaraq satılmışdır.

2.03 Sovetlər tərəfindən istehsal edilmiş təkrar istifadə edilə bilən kosmik gəmilərin beşincisi idi. 2.03, 2-ci seriyanın kosmik gəmilərindən biri idi. Beləliklə də, "2" rəqəmi ilə qeyd olunur. 1993-cü ildə Sovet kosmik gəmi proqramı dayandırılmazdan əvvəl 2.03-ün istehsalı demək olar ki, yeni başlanıldığı üçün kosmik gəminin çox az bir hissəsi hazır vəziyyətdə idi. Hazırlanan parçalar proqram dayandırıldıqdan qısa bir müddət sonra sökülmüşdür. 1995-ci ildə isə heç bir şey dəyişilməz qalmamışdı. Çox az yaşadığı üçün 2.03 şəkilləri demək olar ki, mövcud deyildir. Ancaq görünüşü demək olar ki, ikinci seriyanın kosmik gəmilərinə bənzəyir. Və ilk seriyadakı nümunələrlə də oxşar cəhətləri mövcuddur. 2.02.

2.03 Sovetlər tərəfindən istehsal edilmiş təkrar istifadə edilə bilən kosmik gəmilərin beşincisi idi. 2.03, 2-ci seriyanın kosmik gəmilərindən biri idi. Beləliklə də, "2" rəqəmi ilə qeyd olunur. 1993-cü ildə Sovet kosmik gəmi proqramı dayandırılmazdan əvvəl 2.03-ün istehsalı demək olar ki, yeni başlanıldığı üçün kosmik gəminin çox az bir hissəsi hazır vəziyyətdə idi. Hazırlanan parçalar proqram dayandırıldıqdan qısa bir müddət sonra sökülmüşdür. 1995-ci ildə isə heç bir şey dəyişilməz qalmamışdı. Çox az yaşadığı üçün 2.03 şəkilləri demək olar ki, mövcud deyildir. Ancaq görünüşü demək olar ki, ikinci seriyanın kosmik gəmilərinə bənzəyir. Və ilk seriyadakı nümunələrlə də oxşar cəhətləri mövcuddur. 2.02.

2001: Kosmik Odissey 1968-ci ildə Amerikalı rejissor Stenli Kubrik tərəfindən çəkilmiş elmi-fantastika filmidir. Ssenarisi Artur Klarkın qısa hekayələrindən ilhamlanan film yadplanetlilər tərəfindən yerləşdirilən və insanlıq tarixinə təsir edən bir qayanın kəşfindən sonra 5 kosmonavtın şüurlu kompüter HAL ilə Yupiterə səyahətindən bəhs edir. Film insan təkamülü, ekzistensializm, texnologiya, süni intellekt, və yerdənkənar həyat kimi mövzulara toxunur. Filmdə kosmik səyahətin elmi cəhətdən dəqiq təsviri və misli görülməmiş vizual effektlər xüsusilə diqqət çəkir. Kubrik filmin hekayəsini dialoqdan daha çox görüntülərlə nəql edir. Filmdə Rixard Ştraus, İohan Ştraus, və Aram Xaçaturyan kimi bəstəkarların klassik musiqisi geniş yer alır. 2001 çoxları tərəfindən dünya tarixinin ən önəmli və nüfuzlu filmlərindən biri hesab olunur. Bəziləri filmi müəmmalı və apokaliptik olaraq şərh etsə də, digərləri filmin insanlığa optimist nöqteyi-nəzərdən baxdığını irəli sürüb. 4 kateqoriyada Oskar nominasiyası alan film Vizual Effektlər kateqoriyasında mükafata layiq görülmüşdür. 1991-ci ildə ABŞ Konqres Kitabxanası tərəfindən "mədəni, tarixi, və ya estetik cəhətdən əhəmiyyətli" hesab edilən film ABŞ Milli Film Arxivində qorunub saxlanılır.

Ağır planetlərarası kosmik gəmi (abr. APKG; rus. Тяжелый Межпланетный Корабль, translit. Tyajelıy Mejplanetnıy Korabl, abr. TMK) — Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqında 1960-cı illərdə hazırlanmış kosmik gəmi layihəsi. Hansı ki, əsas hədəfi çox illik kosmik ekspedisiyaların və kosmonavtların Günəş sistemi daxil olan yaxın planetlərə enişinin təşkili (Mars və gələcəkdə Venera) olmuşdur. Gəminin Marsa buraxılışı 8 iyun 1971-ci ilə, qayıdışı isə 10 iyul 1974-cü ilə planlaşdırılırdı. OKB-1 bölməsində Mixail Klavdieviç Tixonravovun rəhbərliyində Marsa uçuş üçün gəmilərin müxtəlif variantları nəzərdən keçirildi. Araşdırmalar başda Qleb Maksimov və Konstantin Feoktistov olmaqla iki dizayner qrupu tərəfindən paralel olaraq icra edildi. == Maksimovun layihəsi == Qkeb Maksimovun hazırladığı layihə o vaxt mövcud olan vasitələrlə proqramın nisbətən tez həyata keçirilməsinə yönəlmişdi.

Beynəlxalq Kosmik Stansiya (BKS) (ing. International Space Station, ISS) — çoxməqsədli kosmik tədqiqatlar üçün istifadə edilən pilotlu orbital stansiyadır. BKS 23 ölkənin iştirak etdiyi birgə beynəlxalq layihədir. Bunlar Avstriya, Belçika, Braziliya, Böyük Britaniya, Almaniya, Yunanıstan, Danimarka, İrlandiya, İspaniya, İtaliya, Kanada, Lyuksemburq, Niderland, Norveç, Portuqaliya, Rusiya, ABŞ, Finlandiya, Fransa, Çexiya, İsveçrə, İsveç və Yaponiyadır. Bu orbital stansiyanın dəyəri 150 milyard dollar olmaqla tarixdəki ən bahalı layihədir. Çəkisi 450 ton, uzunluğu 73 metr, eni 109 metr, hündürlüyü 20 metr, sürəti saniyədə 7.6 km olan bu nəhəng stansiya 1998-ci ildən fəaliyyət göstərir və Yerdən 370 km hündürlükdə orbitdə fəaliyyət göstərir. Yer orbitində 1 tam dövrünü 92 dəqiqəyə başa vurur. Bu isə o deməkdir ki, 1 gün ərzində Yer ətrafında 15 dəfə dövr edir. Stansiyanın hissələri bir-bir kosmosa göndərilərək kosmonavtlar tərəfindən orada yığılmışdır. == Mənbə == Həvəskar teleskoplarda Beynəlxalq Kosmik Stansiya "Энергия" Ruysiya Kosmik Korporasiyası.

Beynəlxalq kosmik hüquq — insanların kosmosla əlaqədar olan fəaliyyətlərini tənzimləyən bütün hüquqi institutlardır. Kosmik hüquq, ümumi beynəlxalq hüquq kimi, müxtəlif beynəlxalq müqavilələrdən, konvensiyalardan, BMT-nin GKO qətnamələrindən və beynəlxalq təşkilatların qaydaları və qanunlarından ibarətdir. “Kosmos Qanunu” termini, BMT-nin fəaliyyətləri nəticəsində qanuni qüvvəyə minmiş beş ayrı beynəlxalq müqaviləni və bu müqavilələrin müəyyən etdiyi bütün qayda və qanunları əhatə edir. Bundan əlavə, bir çox dövlət kosmik qanunla əlaqəli fəaliyyətlərini tənzimləyən “Milli Kosmik Qanunları”nıda tətbiq etmişdir. Kosmik hüquq çərçivəsində nəzərdən keçirilən bəzi vacib məsələlər arasında; Yer üzündə və kosmosda ətraf mühitin mühafizəsi, kosmik obyektlərin vurduğu ziyana görə məsuliyyət, mübahisələrin həlli, astronavtların xilası ilə bağlı fəaliyyətlər, kosmosdakı potensial təhlükələr barədə məlumat mübadiləsi, kosmik texnologiyaların istifadəsi və beynəlxalq əməkdaşlıq qaydalarını nümunə göstərmək mümkündür. Bu sahə həm də kosmosla əlaqəli fəaliyyətlərin əsas prinsiplərini müəyyənləşdirmişdir. Bu prinsiplər arasında kosmosun bütün bəşəriyyətin xidmətində olan bir ərazi kimi tərifi, dövlətlər arasında ayrı-seçkilik qoyulmadan kosmosun kəşfi və istifadəsi, həmçinin kosmik məkanın suverenliyi kimi əsas prinsiplər mövcuddur. == İnkişafı == Kosmosun kəşfi və hökumətlər tərəfindən istifadəsi 1957-ci ildə ilk süni peykin kosmosa buraxılması ilə başlamışdır. Kosmik yarış adlanan bu dövrün başlanğıcı ilə, digər ölkələr kosmosun dinc məqsədlər üçün istifadə olunduğundan əmin olmaq üçün mübahisələrə başladılar. Bu müzakirələr ABŞ və SSRİ-nin bu məsələnin müzakirə və qərar qəbul edilməsi məqsədi ilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatına təqdim etməsi ilə nəticələndi.

Bu hazırda ən azı bir kommersiya kommunikasiya peyki olan bütün şirkətlərin siyahısıdır. == Qlobal top 20 == Ümumdünya Teleport Assosiasiyası bütün fərdiləşdirilmiş kommunikasiya mənbələrindən əldə edilən gəlirlərə əsaslanan şirkətlərin siyahılarını dərc edir və teleportlar və peyk donanmalarının operatorlarını əhatə edir.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Kosmik Məkanın Sülh Məqsədlərilə İstifadəsi Komitəsi (ing. United Nations Committee on the Peaceful Uses of Outer Space (COPUOS)), 1959-cu ildə (Sputnikin buraxılmasından qısa müddət sonra) Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 1472 (XIV) saylı qətnaməsi ilə Ad hoc komitə kimi yaradılmış və 1962-ci ildə daimi komitəyə çevrilmiş katibliyini Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Kosmik İşlər Bürosunun etdiyi komitədir. Komitə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ixtisaslaşmış təşkilatları kimi beynəlxalq bir müqavilə ilə müstəqil bir beynəlxalq təşkilat olaraq deyil, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisinin bir institutu olaraq yaradılmışdır. Komitənin 2016-cı il tarixində 83 üzvü olmuşdur.COPUOS-un missiyası “kosmosun dinc istifadəsində beynəlxalq əməkdaşlığın əhatə dairəsini öyrənmək, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının himayəsi altında bu sahədəki proqramları planlaşdırmaq, kosmos haqqında davamlı tədqiqatları və məlumatların yayılmasını təşviq etmək və kosmosun kəşfindən yaranan hüquqi problemləri öyrənmək” kimi müəyyənləşdirilmişdir. == Tarix == Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Məclisinin kosmosa dair 18 dekabr 1958-ci il tarixli və 1348 (XIII) saylı ilk qətnaməsində kosmosun dinc məqsədlər üçün istifadəsinin vacibliyi vurğulanmış və bu məqsədlə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Kosmik Məkanın Sülh Məqsədlərilə İstifadəsi Komitəsinin yaradılmasına qərar verilmişdir. Bu komitə 1959-cu ildə fəaliyyətə başlamışdır. 1962-ci ildə “hüquq alt komitəsi” və “elm və texnologiya alt komitəsi” adlı iki alt komitəyə ayrılmışdır. Komitə, kosmosla əlaqəli hüquqi və texniki məsələlərin Birləşmiş Millətlər Təşkilatı qarşısında müzakirə edilərək qərar veriləcəyi ilk platforma olaraq yaradılmışdır.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Kosmik İşlər Bürosu (ing. United Nations Office for Outer Space Affairs (UNOOSA)), kosmosun dinc məqsədlərlə istifadəsi üçün beynəlxalq əməkdaşlıqdan məsul olan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bürosudur. Bu şöbə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Katibliyinin beynəlxalq kosmik hüquqa dair öhdəliklərini yerinə yetirməklə yanaşı, beynəlxalq əməkdaşlıqda xüsusi maraq göstərən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Kosmik Məkanın Sülh Məqsədlərilə İstifadəsi Komitəsinin (COPUOS) katibliyi vəzifəsini də yerinə yetirir. Mərkəzi, Avstriyanın Vyana şəhərindəki Birləşmiş Millətlər Təşkilatının binasında yerləşir. UNOOSA, eyni zamanda, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fəlakətlərin İdarə Edilməsi və Fövqəladə Müdaxilə üçün Kosmik Əsaslı Məlumat Platformasını (UN-SPIDER) idarə edir.

Buran (rus. Бура́н, azərb. Çovğun‎) — orbital gəmi, raket təyyarə tipli sovet çoxişlədilən kosmik nəqliyyat sistemidir. “Enerji-Buran proqramı” əsasında hazırlanan raket təyyarədir. Buran amerikalıların Speys Şattl analoji proyektinə cavab olaraq yaradılmışdır. İlk və yeganə uçuşunu "Buran" avtonom rejimdə 15 noyabr 1988-ci ildə yerinə yetirdi. Buranın aparıcı mütəxəssisi - Gleb Yevgeyniviç olmuşdur. == Tarixi == Buran hərbi sistem kimi planlaşdırılmışdı,həmçinin sovetlərə gorə amerikalıların şatlları hərbi məqsədlər üçün istifadə olunurdu. Proqramın özünün başlanma tarixi var: 1970-ci ildə Nikson dedi ki, Amerika Birləşmiş Ştatları Speys Şattl proqramına başlayır. Bu milli proqram kimi təqdim edilmişdi, ildə 60 insanı göndərməyi hesablamışdılar, 4 belə gəmi duzəltmək nəzərdə tutulurdu; proqrama 5 milyard 150 milyon dollar pul xərcləməyi planlaşdırırdılar(1971-ci ildə).

«Çellencer» (ing. Challenger; mənası – «Meydan oxuyan») — NASA-nın istifadə etdiyi ikinci şattl. İlk uçuşunu 4 aprel 1983-cü ildə etmişdir. Yerin orbitində doqquz əlavə uçuş etmişdir. 28 yanvar 1986-cı ildə (10-cu və son uçuşu) qalxışdan 73 saniyə sonra partladı və beş peşəkar kosmonavt və iki müəllimdən ibarət yeddi ekipaj üzvü həlak oldu. «Çellencer» fəlakətindən sonra altı il NASA, «İndevor» adlı yeni şattlı istifadə etməyə başladı.

Challenger Kosmik Gəmi qəzası, 28 yanvar 1986-cı ildə raketin qalxmasından 73 saniyə sonra partlayış baş verməsi ilə baş verən qəzadır. Qəza nəticəsində 7 astronavt həyatını itirmişdir. Partlayış yanacaq sızması səbəbindən olmuşdur. == Qəzanın səbəbi == Challenger Kosmik Gəmisinin qalxışının həyata keçəcəyi gündən əvvəlki gün gecə havanın temperaturu olduqca aşağı düşdü və bəzi mühəndislər qalxışın ləğv edilməsi istiqamətində fikirlər bildirmişdirlər lakin buna baxmayaraq, qalxış NASA tərəfindən təsdiq edilmişdir və kosmik gəminin qatı yanacaq çənlərinin hissəsi olan təhlükəsizlik kəmərlərinə soyuq səbəbindən zərər dəydiyi üçün öz funksiyalarını yerinə yetirə bilmədilər və uçuşun 73 -cü saniyəsində gəmidə partlayış baş verdi. Partlayış gəminin Yer səthindən 48.000 fut (15 km) yüksəklikdə olduğu zaman baş verdi.

Columbia Kosmik Gəmisi kosmosa çıxan ilk kosmik gəmidir. İlk tapşırığında gəmidə yalnız 2 nəfər astronavt idi. Bu iki astronavtın adları John W. Yanq və Robert L. Ciripendi. İlk uçuş (STS-1) tapşırığında 2 astronavt kosmik yürüyüş etmişdir. İlk uçuş tarixi 12 aprel 1981 -ci ildir. Nasazlıq səbəbəindən geri dönuş zamanı (1 fevral 2003) partlayış baş vermişdir.

Fila (ing. Philae lander) — kometə endirilmək üçün nəzərdə tutulan aparat. Aparat Avropa Kosmik Agentliyi tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. Fila "Rozetta" kosmik aparatında yerləşdirilmiş və 67P/Churyumov–Gerasimenko kometinin tədqiq edilməsi məqsədilə 2 mart 2004-cü ildə kosmosa buraxılmışdır. == Eniş == "Fila"nın və "Rozetta"dan ayrılması 12 noyabr 2014-cü il, saat 09:35-də UTC baş verdi. Bundan sonra 7 saatlıq kometin səthinə enmə başladı. Enmə planlaşdırılmamış rejimdə oldu. 15:34-dən UTC 17:32-ə qədər UTC üç toxunma və onların arasında iki sırayış ilə baş verdi. Yerə bu haqda siqnal yarım saata çatdı. Bu tarixdə ilk kometə enmə hadisəsidir.

Herşel Kosmik Teleskopu — infraqırmızı kosmik teleskop.

KAUR (rus. КАУР; Космический Аппарат Унифицированного Ряда) — unifikasiya edilmiş kosmik platforma üçün ümumi ad. XX əsrin 60-cı illərində akademik M. F. Reşetnyova adına İnformasion Peyk sistemləri Açıq Səhmdar Cəmiyyətin bazasında qurulub. Cəmi 4 peyk platforması işlənib: KАUR-1, −2, −3 və −4. 1965-ci ildən 2009-cu ilədək bu platformaların və onların modernləşdirilmiş variantlarının əsasında 400-dən çox həm hərbi, həm də mülki təyinatlı peyk əlaqəsi qurulub. 2000-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq Kaur-4 modernizasiya edilmiş platforması əvəzinə "Ekspress" peyk platformaları ailəsinin işlənilməsinə başlandı. Onların da bazasında yeni perspektiv kosmik aparatlar qurulacaq. == KAUR-1 == 1963-cü ildə radionaviqasiyalı sistemlərin işlənilməsinə başlandı. Nəticədə, "Tsiklon" peyki yaradıldı. Bu peykin konstruksiyası gələcəkdə bütövlüklə müxtəlif təyinatlı KA ailəsinin varisi oldu.

Çox zaman təkcə Kassini adlandırılan Kassini - Hüygens (Cassini - Huygens) kosmik - tədqiqat missiyası NASA, Avropa Kosmik Agentliyi (European Space Agency - ESA) və İtaliya Kosmik Agentliyinin (Italian Space Agency - ASI) birgə layihəsidir və planet Saturnu, onun halqaları və təbii peykləri daxil olmaqla Saturnun sistemini tədqiq etməyə göndərilmişdir. Flaqman sinfi kosmik gəmi həm NASA-nın Kassini zondundan, həm də Saturnun ən böyük təbii peyki olan Titana eniş edən ESA-nın Hüygens landerindən (lander-Aya və ya başqa planetlərə eniş etmək üçün dizayn olunan kosmik gəmi) ibarətdir. Kassini Saturnu araşdırmaq üçün göndərilən dördüncü, Saturnun orbitinə daxil olmağı bacaran ilk kosmik cihaz idi. Bu iki kosmik gəmi adlarını Giovanni Kassini və Kristian Hüygens astronomlarından almışdır. 15 oktyabr 1997-ci ildə Titan IVB / Centaur-dan xaricə çıxarılan Kassini təxminən 20 il kosmosda fəaliyyət göstərdi, 1 iyul 2004-cü ildə Saturnun orbitinə daxil olduqdan etibarən 13 il Saturnun orbitində fırlandı, planeti və sistemini öyrənməyə sərf etdi. Saturna səyahətə Venera (aprel 1998 və iyul 1999), Yer (Avqust 1999), 2685 Masurski asteroidi və Yupiterin (2000 dekabr) səthindən alçaqdan uçuş daxildir. Missiya 15 sentyabr 2017-ci ildə, Kassininin traektoriyası Saturnun yuxarı atmosferinə daxil olduqda və Saturnun təbii peyklərinin çirklənmə riskinin qarşısını almaq üçün yandırılmaqla sona çatdı. Missiya gözləntilərdən yüksəkdə uğura imza atdı - NASA-nın Planet Elm Bölməsinin direktoru Cim Qrin Kassini-Hüygens-i Saturn sistemi, təbii peykləri və halqaları, Günəş sistemində yaşamın harada ola biləcəyi anlayışı da daxil olmaqla insanların düşüncəsində inqilab edən "ilklərin missiyası" olaraq xarakterizə edir. Kassini-nin tərtibatçıları əvvəlcə 2004-cü ilin iyunundan 2008-ci ilin mayına qədər dörd il müddətinə bir missiya təyin etmişdilər. Missiya Kassini Bərabərlik Missiyası (Cassini Equinox Mission) adı altında 2010-cu ilin sentyabrına qədər 2 il müddətində uzadıldı.

Kəsmik – insan orqanizmi üçün faydalı qidalardan biri olan, qatılaşmış sud məhsulu. Azərbaycanda xalq arasında kəsmik hazırlamaq üçün təzə sağılmış südə bir qədər qatıq əlavə edilir və ocağa qoyulur, süd qaynama dərəcəsinə çatanda kəsilir (çürüyür). Hazır məhlulu torbaya töküb süzürlər. Azərbaycanın bir sıra rayonunda dələmədən də kəsmik hazırlanır. Kəsmiyin sənaye istehsalı üçün süd turşusu bakteriyaları ilə süd mayalandırılır və zərdab kənar edilir. Kəsmiyin tərkibində zülal, yağ və süd şəkəri ilə yanaşı əvəz olunmayan çoxlu metionin və lizin amin turşuları, kalsium, fosfor, dəmir, maqnezium və s. vardır. Yağlılığına görə kəsmik yağlı (ən azı 18%), yarım yağlı (9%), yağsızlaşdırılmış (0,6%) növlərə bölünür. 100 q yağlı kəsmiyin kaloriliyi 230 kkal-dir (960 kc). 1 kq belə kəsmik yağlılığı 3,0—3,5% olan 5,9—6,9 kq süddən hazırlanır.

Komediyaçı — insanları mimika, hərəkətlərlə və danışıqla güldürən şəxslərdir. O bunu müxtəlif zarafatlarla, komik hallar və "axmaqlıqlarla" əldə edir. Buna oxşar olan yumorist anlayışı da mövcuddur. İkincisi daha çox ədəbiyyat janrına və yumoristik esselərə aid eidlir. Komediyaçı isə bundan fərqli olaraq kino janrına, filmlərə, televiziyaya və dramaturgiyaya aiddir.