Lüğətlərdə axtarış.

Siyasi repressiya (lat. repressio - əzmə, zülm etmə) — dövlət orqanları, dövlət tərəfindən tətbiq edilən cəza tədbiri.

Siyasi repressiya (lat. repressio - əzmə, zülm etmə) — dövlət orqanları, dövlət tərəfindən tətbiq edilən cəza tədbiri.

Şamil Mahmudbəyov — tanınmış nəslin nümayəndəsi, 1898-ci ildə pedaqoq və ictimaiyyətçi, rus-tatar məktəbinin və Azərbaycanda ilk teatr truppasının əsasını qoyan, xalq müəllimi Həbib bəy Mahmudbəyovun oğlu == Haqqında == 1916-cı ildə Bakı realnı məktəbini bitirdikdən sonra Kiyev politexnik institutuna daxil olmuşdur. O, Kiyevdə olarkən ictimai işlərdə fəal iştirak etmişdir.Şamil Mahmudbəyov 1920-ci ildən məsul vəzifələrdə çalışmış, N.Nərimanovun şəxsi katibi olmuş, Şuşa icrayə komitəsinin sədri, Qarabağ və Zəngəzurun fövqəladə komissarının müavini, Naxçıvan daxili işlər xalq komissarı, Naxçıvan SSR-in xalq komissarları şurasının sədrinin müavini və sədri, Azərbaycan mərkəzi icrayə komitəsinin işlər müdiri olmuşdur. Şamil Mahmudbəyov torpaqlarımızın ermənilər tərəfindən işğal edilməsinə qarşı qətiyyətli mübarizə aparmışdır. Bununla əlaqədar Azərbaycan Respublikası Dövlət Arxivində və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin siyasi sənədlər arxivində Mahmudbəyovun N.Nərimanova yazdığı gizli məktublar saxlanılır. 1924–1928-ci illərdə "Azərbaycan Dövlət Kino"sunun rəhbəri, 1931-ci ilə kimi Kənd təsərrüfatı institutunun tədris bölməsinin prorektoru vəzifələrində çalışmışdır. 1931-ci ildə Şamil Mahmudbəyov Moskvaya Qırmızı Professorlar İnstitutuna göndərildi. 1933-cü ildə Sormovaya göndərilmiş və Qorki şəhərində Marksizm-Leninizm institutunda oxumuşdur. Şamil Mahmudbəyov Sormova şəhərinin zavodlarında geniş maarifləndirmə işi aparır fəal ictimai fəaliyyətlə məşğul olurdu. 30-cu illərdə aparılan repressiyalar digər görkəmli ziyalılar kimi Şamil Mahmudbəyovdan da yan keçməmişdir. 1936-cı ilin martında Marksizm-Leninizm institutunun IV kursunda təhsil alarkən bir sıra professor və tələbələrlə birgə (təcrid) həbs edilmişdir.

Baba Əliyev (Tam adı: Baba Əliyoldaş oğlu Əliyev; 1877, Mərdəkan, Bakı qəzası – 3 yanvar 1937) — Az. ÇK sədri . Azərbaycan SSR Dövlət Siyasi İdarəsinin sədri. Repressiya qurbanı. == Həyatı == Baba Əliyev 1877-ci ildə Bakının Mərdəkan qəsəbəsində anadan olmuşdur. İbtidai təhsil almışdır. 1905-ci ildən Rusiya Kommunist Partiyasına üzv qəbul edilmişdir. 1905–1907-ci illərdə Balaxanı-Sabunçu fəhlə rayonunda Hümmət Partiyasının, tətil və nümayişlərin təşkilatçısı olmuşdur. 1910-cu ildə partiyanın tapşırığına əsasən İran inqilabına (milli-azadlıq hərəkatına) kömək məqsədilə bu ölkəyə getmişdir. 1917–1918-ci illərdə Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulması üçün mübarizə aparmış, Bakı kommunasının süqutundan sonra Həştərxana getmiş və "Hümmət" təşkilatının yerli bürosuna sədr seçilmişdir.

Siyasi Repressiya Qurbanları Muzeyi — 1925-ci ildən dövlətin əsas repressiv orqanlarının, Fövqəladə Komissiyanın, Daxili İşlər Xalq Komissarlığının və Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin fəaliyyət göstərdiyi binada açılıb. Binanın zirzəmisində saxlama kameraları, istintaq otaqları, ölüm cəzasına məhkum edilənlərin güllələndiyi yerlər mövcud olub. Muzeyin ekspozisiyası Azərbaycan tarixinin ən acınacaqlı səhifələrindən, 1920-1950-ci illərdə SSRİ-nin yüz minlərlə ictimai xadim və dövlət xadiminin, elm, mədəniyyət, incəsənət nümayəndəsinin, sıravi vətəndaşın siyasi repressiyalara məruz qoyulması ilə nəticələnən repressiv siyasətindən bəhs edir. 1920-1950-ci illərdə repressiyaya məruz qalmış vətəndaşların ümumi sayı 400 min nəfərdən artıq olub. == Haqqında == Muzey 24 may 2019-cu ildə Azərbaycan Sərhəd Mühafizəsinin 100 illiyinə həsr edilən tədbirlər çərçivəsində DSX-nin inzibati binasında yaradılıb. 1925-ci ildən sonra bu binada dövlətin əsas repressiv orqanları fəaliyyət göstərib. Binanın zirzəmisində həbs edilənlərin saxlanılma kameraları, istintaq otaqları, ölüm hökmü çıxarılanların güllələnməsi yerləri mövcud olub.Muzeyin ekspozisiyasının əsasını Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi Sənədlər, Milli Arxiv İdarəsinin Dövlət və Kino-Foto arxivlərində, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin arxivində saxlanan sənədlər və fotoşəkillər, həmçinin yerli sənətkarların hazırladıqları kompozisiyalar təşkil edir. Bir sıra sənədlər Rusiya arxivlərindən əldə edilib. Qazaxıstan “ALJİR” Siyasi Repressiya Muzeyi tərəfindən də sənədlər təqdim olunub. Muzeyin ekspozisiyasının hazırlanmasına Mədəniyyət Nazirliyi və AMEA-nın Abbasqulu ağa Bakıxanov adına Tarix İnstitutu tərəfindən də kömək göstərilib.

Azərbaycanda repressiya qurbanlarının siyahısı (1920–1936) — 1920–1936-cı illərdə Azərbaycanda repressiya qurbanı olmuş insanların siyahısı. == 1920 == Güllələnənlər arasında Azərbaycan ordusunun 12 generalı, 27 polkovnik və podpolkovniki, 46 kapitan, ştabskapitan, poruçik və podporuçiki, 146 praporşik və podpraporşiki, 267 digər hərbi qulluqçusu da var idi. Yaqub bəy Axmetyev — podpolkovnik Rüstəm Şıxlinski — 1920 iyun 11 Polkovnik Murad xan Naxçıvanski — ştab-rotmistri Teymur xan Xoyski — artilleriya podpolkovniki Bahadır bəy Vəkilov 1920 3 iyul Danyal bəy Həlləcov — Polkovnik Rüstəm bəy Mirzəyev — Polkovnik Firudin mirzə Qovanlı-Qacar — Kapitan Yaqub bəy Əhmədzadə — Kapitan Hüseyn bəy Mirizadə — Kapitan Xuduş Xudaverdiyev — Kapitan İlyas bəy Talışxanlı — podporuçik mayor Hüseyn bəy Şıxlinski 27 iyun 1920 Ələkbər bəy Qalabəyov — prsitav İsmayıl Babayev — praporşik İsfəndiyar bəy Muradov — prsitav 6 iyun 1920 Məcid bəy Vəkilov — doktor 6 iyun 1920 Firidun bəy Köçərli — ədəbiyyatşünas 6 iyun 1920 Nadir bəy Dağkəsəmənski — müəllim 6 iyun 1920 Abuzər bəy Rzayev — mühəndis Mirzə Abbas Abbaszadə — müəllim İsmayıl xan Ziyadxanov — hüquqşünas İslam bəy Qəbulzadə — müəllim Murtuza Muxtarov milyonçu Musa Muxtarov milyonçu Teymur bəy Məlik-Aslanov — mühəndis Nəsib bəy Yusifbəyli Fətəli xan Xoyski Həsən bəy Ağayev Məmmədbağır Şeyxzamanlı may 1920 Qoçu Nəcəfqulu 29 may 1920 Qaçaq Qəmbər Tatoğlu Həsən Hacı bəy Seyidbəyov 29 avqust 1920 İsgəndər bəy Seyfulin Abdulla bəy Ağayev Məmməd bəy Yadigarov Şirin bəy Kəsəmənli Paşa bəy Vəkilov Teymur bəy Zeynalov Yaqub bəy Axmetyev Vəsilə xanım Musabəyova Piri Mürsəlzadə Murtuza Axundzadə Aslan bəy Qardaşov Teymur bəy Cavanşirov Piri Mürsəlzadə Ələkbər xan Şahsuvarov İbrahim bəy Fəttahov Cəfər bəy Axundzadə Cabbar Həşimov 1920 may 1 (Gəncə) === Sürgün olunanlar === Qara bəy Qarabəyov Nəsurulla bəy Aşurbəyli Hüseyn xan Naxçıvanski 1919 yanvar Teymur xan Xoyski Fərhad bəy Ağalarov Məhəmmədəli Pişnamazzadə — Qafqazın VII şeyxülislamı == 1921 == Yanvar ayının 1-dən 1922-ci il yanvar ayının 1-dək güllələnənlər: Kərbəlayi İsmayıl Roman İvanoviç Şerbekov Bəxşi Şirin oğlu Paşayev Mixail Qabarayev Trifel Aron Qriqoryeviç Fyodor Samoylov Qasım Musailov Samidiyani Aleksandr Alavladze İlya Karsiladze Sergey Nedoraşbili Zasima Lantadze Kolistra Qəzənfər Zeynal Əbdül Hüseyn Fətulla oğlu Ağa Cəfər Salmanov Həsən Xan Şah Əli Orucbala Kərbəlayi oğlu Hüseynov Hüseyn Kadat Bala Ağa Bala oğlu Xaçpanov Xristofor Həsənbəyov Əbülfəz İsfəndiyar Məmmədzadə Kaşkarov Cabbar Seyid Əli Seyid Əbdül oğlu Mir Kazımov İsrafil Verdiyev Abbas bəy Usubbəyov İsayev Eyyub Əfəndiyev Xosrofak Xan Əli Tapdıq oğlu Əhliman Mirzəyev Miri Cabbarov Bexqayi Əliyev Əli Baxşı Nəcəf Əli Rza Sadıq Səməd Vəli oğlu Məşədi Əsgər Əlimərdan oğlu (Əsgər Əliyev) Cəlil Məşədi Həsən oğlu Hüseyn Fəttahov Yunus Məmməd Rza Musayev Yusuf Hacıyev Hacı Ağa Kitab Əli Gülhüseyn oğlu Xudaverdiyev İldırım Məmməd Xəlil Şakirzadə Xrıçkova Mariya Tağıyev Məmmədtağı Mehdi oğlu İlyaszadə Həsən Perumova Zoya Pavlovna Qasım oğlu Əsədulla Varonin Mixail Alekseyevic Məhərrəm Səttar oğlu Lobacev Vladimir Korneyeviç Karpov Qriqori Liqura Yevgeni Nikolayevic Temnikov Sergey Vasilyevic Orlovski Yuri Pavlovic Kosenkov İvan Kondratyeviç İsmayılov Tağı İsmayıl Cavadov Bəylər Cəfərov Mirzə Ağa Hacı Bəhmən oğlu İsgəndər oğlu Rüstəm İsgəndər oğlu Əlibaba Hüseyn Əli Abbas Eyvaz oğlu Nurkişi Qusev Mixail Sultanov Bala Ağayar oğlu Abdulla Səməd oğlu İsgəndər Yusuf oğlu Əli Ağamalı İsmayıl Bağır oğlu Nəsib Nəsir oğlu Sultanov Əli İsgəndər oğlu Zaman Mehdi oğlu Həşim Əhməd oğlu Mehdi Osman oğlu Nəsrulla Mehdi oğlu Hacı İsabəy Qulu oğlu Molla Ramazan Hacı Səfər oğlu Saqanidze Denis Haşımov Adil Haşım oğlu Babayev Səfərəli Əbülfəz Kelib Eldar oğlu Bəy Mirzə Xan Mirzə Xan oğlu Ataxan Tat oğlu Heybət Qaçan oğlu Bəşir Zeynal oğlu Əli Abbas oğlu Qədir Məşədi Rza oğlu Səfiyar Molla Qafar oğlu İbad Nəsir oğlu Rzaqulu bəy Kərimbəyli1921-ci ilin iyununda Azərbaycan Milli Müdafiə İslam Firqəsinin rəhbərlik də daxil olmaqla 230 nəfər fəal üzvü həbs edildi. Həbs edilənlərdən 22 nəfəri güllələndi (əsasən rəhbərlik), 61 nəfər 5 il müddətinə, 15 nəfər 1 il müddətinə azadlıqdan məhrum edildi; 14 nəfərə isə 5 il icbari həbs cəzası hökmü oxundu. == 1922 == Ələsgər Gəngərlinski - 1922 11 iyun Türkiyə Samsun == 1923 == 1923-cü il yanvar ayının 1-dən 1924-cü il yanvarın 1-dək (Az.ÇK-nın Kollegiya İclasının materiallarına əsasən) güllələnən 89 nəfərin siyahısı: Mixailov Georgi Mixailoviç Akopyan Akop Abarsumoviç Ağa Ibrahim Balabəy oğlu Trusanov Qriqori Artemoviç Əliyev Seyid Sevdimli oğlu Məmməd Sadıx Murxuz oğlu Mesədi Azay Mesədi Qasım oğlu Bilal Cəmil oğlu Arzumanov Hacı əbdül Qədirbəy oğlu Müzəfər Ağababa oğlu Xəlil Kərbəlayı Qara oğlu Borisov Georgi Sultanov Ağa bəy Səlim bəy oğlu (Göyçay üsyanında istirakına görə) İsrafilbəyov Pərviz bəy Qasımbəyov Əhməd Sultan oğlu Qasımbəyov Həmid Sultan oğlu Sultanov Rəsul bəy Səlim bəy oğlu Bağır Baba oğlu Üzeyir Murad oğlu Məmməd Ismayıl oğlu Məsədi Ibrahimxəlil Ibad oğlu Ağababa bəy Ağamirzə bəy oğlu İsmayıl Fətulla oğlu Hacı Musa Haçı Isa oğlu, Isa əfəndi oğlu və ya Ismayıl Oskay oğlu Məcid bəy Mirzəbəyov Mirzəbəyov Mirzə bəy Məmməd bəy Mirzəbəyov Arist bəy Səməd bəy oğlu Süleyman bəy Mahmud bəy oğlu Hacı Mahmud bəy Hacı Məmməd oğlu Molla Həmid Əbdülhəşim oğlu Şahlar Nurməmməd oğlu Molla Camal Çələbi oğlu Əli Osman oğlu Əmirəli Fərzəli oğlu Şirin Nəsir oğlu Nəsir Mehdi oğlu Həsən Həsənəli oğlu Əhəd Baxıs oğlu Koberidze Aleksandr Semyonoviç Qasım Yüzbası Aslan oğlu Rotay Nikolay Aleksandroviç Kiladze Vladimir Dmitriyeviç, Mandarov Aleksandr Davidov Mamulaşvili İvan İosifoviç Aykazuni Partov Setoviç Allahverdi Əbdülsalam oğlu Ağabala Almaz oğlu Məmməd İsmayıl oğlu Nəriman Süleyman oğlu Hacı Qalamov Məmmədəli Süleyman Hacı Hüseyn Qoçu Qurban Əhməd Məmməd Nuru oğlu Qardasxan Ağamalı oğlu Hüseynov Məsədi Qəhrəman oğlu Astan Kərbəlayı Ələkbər oğlu Malazani Qriqori Aleksandroviç Hüseynov Sadıq Qəhrəman oğlu Camalov Şirinxan Surət Fəxraba Dubrovski Georgi Andreyeviç Kərimağa Hüseyn oğlu Bağırov Ağa Bala oğlu Əli Ibis Seyid Hüseyn Məmməd Cavad oğlu Deken Yuri Yevgeniyeviç Uspenski Vadim Nikolayeviç Çernikov Valeri Konstantinoviç Ortınov Georgi Rudolfoviç Qriqoryan Nikolay Aleksandroviç Qurbanov Məmməd Bağır Manqil Mixail Qriqoryeviç Məmməd Hüseyn Atam oğlu Matevosov Arusan Qalustyanoviç Sailov Arakel Arutyunoviç Sıxbala Əbdülhəsən oğlu Yusifbəyov Əziz bəy Kakutis Aleksandr Petroviç İbadulla Cahangir oğlu Məmməd Yusif oğlu Cəlal Abbas oğlu Abdulla Qara oqlu Dilbaz ağa Dilbazov İbrahim Məşədi Səfər oğlu Əsəd İbrahim oğlu Dalanki Mahmud oğlu Ryasnov Feodor Pavloviç Camal Asab oğlu Mədət Allahverdi oğlu Kərim Namaz oğlu === Sürgün olanlar === Hüseyn Paşayev Daniyal bəy Şərifov Abdulla Şəfiyev Nəsrulla bəy Rzabəyov Nemətulla bəy Rzabəyov == 1924 == "İstiqlal" qəzetinin 19-cu nömrəsində Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Azərbaycandan Dağlıq Qarabağı ayırıb ermənilərə verilməsi əleyhinə müsavatçıların bəyanatları və digər bu kimi məqalalər verilmişdir. Bundan təxminən dörd ay sonra Birləşmiş Dövlət Siyasi İdarəsinin Kollegiyası yanında xüsusi şuranın 25 aprel 1924-cü il tarixli qərarı ilə Cəfər Cabbarlı istisna olmaqla, iyirmi nəfərə yaxın istiqlalçı, o cümlədən, Hacıbaba Cəbiyev 3 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilməklə Murmansk vilayətinə, Solovki ölüm düşərgəsinə sürgün edildi. 1927-ci ilin aprel ayında Moskvadan gələn bir əmrlə ilk qrup "sərbəst" buraxılmışdı. Bu qrupun ən üzvlərindən Nəsrullah İsrafilzadə və Əbdülrəhman Dai Urala sürgün edildilər. Onlar orada üç il yaşadılar. Digərləri SSRİ daxilində istədikləri yerdə yaşamaq haqqını aldılar.Solovki Əsir Düşərgəsinə gələn birinci qrupun üzvləri: Qurban Musayev Salman Məmmədrza oğlu Rəhimov (Salman Rəhimzadə) Əbdürrəhman Dai- şair Nəsrulla İsrafilov Əbdülvahab Yurdsevər Ağakərim Əbdülməmməd oğlu Əliyev (Ağakərim Əlizadə) Ağa Məmməd İbrahimov (Ağaməhəmməd İbrahimli) Ağasəlim Rəhimov Əlihəsən Babayev (Babazadə) mürəttib Rəhim bəy Vəkilov Hacıbaba Cəbiyev Məmməd Sadıq Quliyev Kərbəlayi Vəli Mikayılov Əsədulla Hacı Ağa Mirzə oğlu Məmmədov Novruz Ağa oğlu Ağayev Əliş Abbas oğlu Əliyev Məmmədkərim Heybət oğlu Kərimov Yusif Nəsib Məşədi Əliş oğlu İsmayılov Məşədi Haşım oğlu İslamov — mürəttib Mürsəlqulu Məmmədbağır oğlu İmanov.

Azərbaycanda repressiya qurbanlarının siyahısı (1937–1938) — Respublika Prokuroru tərəfindən Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi İ.Mustafayevə təqdim edilən arayışda (4 may 1955-ci il) XÜ tərəfindən, yalnız siyasi cinayətlərə görə, 1937-ci ildə, 2846 nəfərin həbs edilməsi, 2215 nəfər haqqında ölüm hökmü çıxarılması haqqında məlumat verilir. 1937-ci il sentyabrın 15-dən 16-na keçən gecə 97 nəfər qətlə yetirilmişdir. Qətlə yetirilənlərin 86 nəfəri Azərbaycanlı idi. 1937-ci il noyabrın 15-dən 16-na keçən gecə 169 nəfər soydaşımız güllələnibSiyahıda cəmi 2556 nəfər qeyd olunmuşdur. == A == Abadov Hacırəhim Xəlil oğlu (16.11.1937*, 29 yaş) Abbasəli Durmuş oğlu (14.1.1938*, 68 yaş) Abbasquluyev Şahlar Şıxəli oğlu (1.3.1938*, 35 yaş) Abbasov Abbas Mehdi oğlu (8.11.1937*, 60 yaş) Abbasov (Məşədi) Abbas Namaz oğlu (18.3.1938*, 64 yaş) Abbasov Abdulla Abbas oğlu (14.1.1938*, 30 yaş) Abbasov (Quluyev) (Məşədi) Abuzər Mehdi oğlu (1.9.1937*, 52 yaş) Abbasov Ağa Ağalar oğlu (14.1.1938*, 35 yaş) Abbasov (Kərbəlayı) Aslan Əbdülqasım oğlu (1.3.1938*, 68 yaş) Abbasov Dadaş Abdulla oğlu (20.11.1937*, 40 yaş) Abbasov Eynulla Fəti oğlu (20.1.1938*, 47 yaş) Abbasov Əbdülxalıq (Hacı) İsmayıl oğlu (1878–16.3.1938*, 60 yaş) Abbasov (Seyid) Əhəd (Seyid) Nəsir oğlu (6.3.1938*, 48 yaş) Abbasov Əkbər Məhəmmədbağır oğlu (18.3.1938*, 35 yaş) Abbasov Ələkbər Məhəmməd oğlu (14.1.1938*, 25 yaş) Abbasov Əsəd Balakişi oğlu (29.11.1937*, 39 yaş) Abbasov Fərman Həsən oğlu (14.1.1938*, 25 yaş) Abbasov Güləsər Əbdülbağı oğlu (14.1.1938*, 25 yaş) Abbasov (Molla) Hacıağa Hüseyn oğlu (1877–20.1.1938*) Abbasov Hüseyn Astan oğlu (16.9.1937*, 52 yaş) Abbasov Xəlil Əli oğlu (8.1.1938*) Abbasov İslam (Molla) Rəşid oğlu (29.3.1938*, 43 yaş) Abbasov Mehbalı Niftalı oğlu (18.3.1938*, 60 yaş) Abbasov Mədəd Abbas oğlu (8.11.1937*, 45 yaş) Abbasov Məhəmməd Cabbar oğlu (29.10.1937*, 33 yaş) Abbasov Məhi Nəsrulla oğlu (14.1.1938*, 27 yaş) Abbasov (Molla) Məhiş Abbasqulu oğlu (16.3.1938*, 50 yaş) Abbasov Misir Dadaş oğlu (4.1.1938*) Abbasov (Kərbəlayı) Mürsəl Abdulla oğlu (29.11.1937*, 70 yaş) Abbasov Osman Xıdır oğlu (29.3.1938*, 70 yaş) Abbasov Poladxan Qubad oğlu (9.9.1937*, 40 yaş) Abbasov (Seyid) Rəsul (Seyid) Nəsir oğlu (16.3.1938*, 65 yaş) Abbasov Rza (Kərbəlayı Molla) İsa oğlu (16.9.1937*, 40 yaş) Abbasov Rza Müseyib oğlu (14.1.1938*, 45 yaş) Abbasov Sultan Əliheydər oğlu (9.9.1937*, 68 yaş) Abbasov (Məşədi) Tarıverdi (Hacı) Rəhim oğlu (18.3.1938*, 60 yaş) Abbasov Üzeyir (Məşədi) Qara oğlu (16.9.1937*, 45 yaş) Abdı Abdı oğlu (20.1.1938*, 33 yaş) Abdinbəyov Əhməd bəy Süleyman bəy oğlu (16.11.1937*, 49 yaş) Abdinov (Molla) Dünyamalı Rəşid oğlu (1.9.1937*, 55 yaş) Abdiyev Yunus Musa oğlu (16.11.1937*, 42 yaş) Abdulağa Cavad oğlu (29.10.1937*, 34 yaş) [Qazı] Abdulxalıq əfəndi Allahverdi oğlu (16.11.1937*, 90 yaş) Abdulxanov Fanrislan (?) Abdulla oğlu (3.1.1938*) Abdulkərimov Fətulla Abdulqədir oğlu (9.9.1937*, 53 yaş) Abdulkərimov (Kərbəlayı) Həmid Yusif oğlu (16.9.1937*, 65 yaş) Abdulkərimov Şihabəddin (Hacı) Kərim oğlu (16.11.1937*, 50 yaş) Abdulla Əhməd (Nəcəf) oğlu (16.9.1937*, 61 yaş) Abdullabəyov İman bəy Tərlan bəy oğlu (18.3.1938*, 38 yaş) Abdullayev Abbas Ağasəf oğlu (29.8.1937*, 60 yaş) Abdullayev Abbas Namaz oğlu (26.8.1937*, 51 yaş) Abdullayev Abdulla Nuru oğlu (27.7.1937*, 25 yaş) Abdullayev Abdulla Teymur oğlu (14.10.1937*) Abdullayev Aman Abdulla oğlu (1900–4.7.1938*) (bax: Şəfiqə Məhəmmədova. Anaların fəryadı. : "Gənclik". 2006, s.252–253) Abdullayev Bahadır Abdulla oğlu (14.1.1938*, 46 yaş) Abdullayev Bəxti Hümbət oğlu (16.3.1938*, 40 yaş) Abdullayev Bəylər bəy Fətulla bəy oğlu (18.3.1938*, 45 yaş) Abdullayev (Hacı) Cəlal Qulaməli oğlu (11.3.1938*, 70 yaş) Abdullayev Əbdül Əhməd Bala oğlu (1.9.1937*, 61 yaş) Abdullayev Əbdül Xəlil oğlu (16.3.1938*, 25 yaş) Abdullayev Əbdüləziz Hafiz əfəndi oğlu (29.11.1937*, 24 yaş) Abdullayev Əhməd Nəsib oğlu (29.3.1938*, 40 yaş) Abdullayev Ələkbər Abdul oğlu (27.7.1937*, 35 yaş) Abdullayev Ələkbər Qulaməli oğlu (14.1.1938*, 49 yaş) Abdullayev Əli Fətulla oğlu (16.9.1937*, 33 yaş) Abdullayev Əliheydər Mirzə oğlu (1895–31.12.1937*) Abdullayev (Şahnigarov) Əli Yolçu oğlu (20.11.1937*, 50 yaş) Abdullayev Əmir Abbas oğlu (8.11.1937*, 40 yaş) Abdullayev Əmir İsmayıl oğlu (16.9.1937*, 42 yaş) Abdullayev Əşrəf Cəfər oğlu (1888–11.3.1938*) Abdullayev Fərəc Müzəffər oğlu (16.11.1937*, 38 yaş) Abdullayev Hacıağa bəy Mirzəməhəmməd oğlu (20.1.1938*, 57 yaş) Abdullayev Hüseyn Qasım oğlu (1.3.1938*, 43 yaş) Abdullayev Hüseyn Məhəmməd oğlu (16.9.1937*, 38 yaş) Abdullayev Xəlil Abbas oğlu (26.8.1937*, 35 yaş) Abdullayev İsa bəy Mahmud bəy oğlu (27.9.1937*, 42 yaş) Abdullayev İsmayıl Nurəhməd oğlu (27.9.1937*, 47 yaş) Abdullayev (Məşədi) Qara Səfiyar oğlu (20.11.1937*, 59 yaş) Abdullayev (Molla) Qasım Əbdülmanaf oğlu (16.3.1938*, 60 yaş) Abdullayev Qəhrəman Yusub oğlu (16.11.1937*, 31 yaş) Abdullayev Qəni Əhəd oğlu (20.11.1937*, 36 yaş) Abdullayev Maqsud Abdulla oğlu (18.3.1938*, 48 yaş) Abdullayev Mehralı (Kərbəlayı) Hüseyn oğlu (16.9.1937*, 60 yaş) Abdullayev Məcid Əlipaşa oğlu (29.10.1937*, 27 yaş) Abdullayev Məhəmməd Hafiz əfəndi oğlu (29.11.1937*, 30 yaş) Abdullayev (Molla) Məhəmməd Hidayət oğlu (29.11.1937*, 52 yaş) Abdullayev (Molla) Məhyəddin Abdulla əfəndi oğlu (1885–11.3.1938*) Abdullayev Məhəmməd Mütəllib oğlu (20.8.1937*, 21 yaş) Abdullayev (Kərbəlayı) Məhəmmədhüseyn (Hacı) Maqsud oğlu (27.9.1937*, 65 yaş) Abdullayev Mənsur Səməd oğlu (11.3.1938*, 40 yaş) Abdullayev Mirəhməd Mirfəttah oğlu (18.3.1938*, 47 yaş) Abdullayev Miri Mirseyid oğlu (29.3.1938*, 45 yaş) Abdullayev Mirsəməd Mirhadı oğlu (29.3.1938*, 49 yaş) Abdullayev Mövsüm Məhəmməd oğlu (6.1.1938*) Abdullayev Muxtar Şəfi oğlu (1.9.1937*, 44 yaş) Abdullayev Muxtar Nağı oğlu (13.10.1937*) Abdullayev Rəşid İsgəndər oğlu (1.9.1937*, 50 yaş) Abdullayev Salman Rüstəm oğlu (16.9.1937*, 57 yaş) Abdullayev Seyidxəlil Şükür oğlu (18.3.1938*, 60 yaş) Abdullayev Sədulla Beydulla oğlu (27.7.1937*, 39 yaş) Abdullayev Sədulla bəy Nurulla bəy oğlu (18.3.1938*, 38 yaş) Abdullayev Sədyar Məhəmməd oğlu (14.1.1938*, 45 yaş) Abdullayev Şahnəzər İman oğlu (26.8.1937*, 75 yaş) Abdullayev Şahverən Rəsul oğlu (20.11.1937*, 59 yaş) Abdullayev Şirin bəy Əbdüsalam oğlu (27.7.1937*, 27 yaş) Abdullayev Şükür (Hacı) Abdulla oğlu (29.11.1937*, 44 yaş) Abdullayev Talıb bəy İsmixan bəy oğlu (27.3.1938*, 51 yaş) Abdullayev Umud Həmid oğlu (3.8.1937*, 70 yaş) Abdullayev Veysəl (Yüzbaşı) Bəndalı oğlu (27.11.1937*, 70 yaş) Abdullayev Yəhya Həsən oğlu (29.3.1938*, 47 yaş) Abdullayev (Molla) Yunus Gülməhəmməd oğlu (20.11.1937*, 65 yaş) Abdullayev Yusif Fətulla oğlu (9.9.1937*, 31 yaş) Abdullayev (Molla) Zəkəriyyə (Molla) Qurban oğlu (1.9.1937*, 70 yaş) Abdulov Kərim Yəhya oğlu (12.10.1937) (bax: Şəfiqə Məhəmmədova. Anaların fəryadı. Bakı: ənclik".

Azərbaycanda repressiya qurbanlarının siyahısı (1939–1954) — 1939–1954-cü illərdə Azərbaycanda repressiyaya məruz qalan insanların siyahısı. == 1939 == Ağa Axundov (16 aprel; 15 il iş alıb) Əsəd bəy Axundov (19 aprel) Qafur Əfəndizadə Seyfulla Şamilov (9 iyun) Teymur bəy Aslanov (28 dekabr) Mixail Rayev-Kaminski Yusif Zeynalоv Rəhim Rəhimzadə Zeynal Tağıyev Ələkbər Şahbazov İsmayıl Xanlarov Zeynal Hacıyev Cəlil Vəzirov Qədim Qədimbəyov İsgəndər Məmmədov Şahid Hüseynov Əli bəy Qulubəyov1939-cu il oktyabrın 29-da bu on bir nəfər barədə son ittihamnamə tərtib olunub, baxılmaq üçün Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin hərbi tribunalına göndərildi. Dekabrın 3-də Tiflisdə hərbi tribunalın hazırlıq iclasında ittihamnamələr yenidəe nəzərədən keçirildi və onlara verilən cəza tədbirləri dəyişilməz olaraq qaldı. Dekabrın 27-də Bakıda Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin Hərbi Tribunalarının səyyar sessiyası tərəfindən keçirilən qapalı məhkəmə iclasına işə təkrar baxıldı. Məhkəmədə Zeynal Tağıyevdən və Firuz Süleymanovdan başqa, heç kəs özünü müqəssir saymadı və onların hamısına müxtəlif müddətə iş kəsildi. Teymur bəy Aslanov da 1939-cu il dekabrın 28-də verilən məhkəmə qərarına görə əksinqilabi Milli üsyançı təşkilatın üzvü kimi 12 il müddətinə azaldıqdan məhrum edildi və Qazaxıstanın Karaqanda vilayətinin Cezkazqan şəhərinə sürgünə göndərildi.

Balkar xalqının repressiya qurbanlarına həsr olunmuş abidə — 1944-1957-ci illər arası sürgün edilmiş balkar xalqına həsr olunmuş abidə. Memorial abidənin açılışı 8 mart 2002-ci ildə Kabardino-Balkariya respublikasının Nalçik şəhərində Kanukoyeva küçəsində baş tutub. Abidənin ətrafında hər il matəm mitinqləri keçirilir. == Haqqında == Abidənin qoyulması ilə bağlı qərar 8 mart 1989-cu ildə balkar xalqının deportasiyasının 45-ci ildönümü münasibətilə qəbul olunub. Məhz bu tarixdə "Balkar xalqının soyqırım qurbanlarına" yazılmış simvolik daş gələcəkdə abidənin tikiləcəyi özülə qoyulmuşdur.Abidənin mmemarlıq xüsusiyyətləri orta asiya məqbərə tərzindədir. Abidənin divarında balkar xalqının sürgün edildiyi tarix - 8 mart 1944-cü il - 28 mart 1957-ci il qeyd olunub. Memorialın ekspozisiyasına yüzlərlə toplanmış sənədlər, şəxsi əşyalar daxildir. Ekspozisiya 2 mərtəbədə yerləşir eləcə də burada, müvəqqəti ekspozisiyalar üçün sərgi zalı, akt zalı, arxiv və işçi bölmələri mövcuddur.

Sovet represiyası qurbanı olmuş azərbaycanlı hərbiçilərin siyahısı

Böyük Təmizlik (bəzən Stalin repressiyası və ya Böyük Terror adlanır) – 1936-cı ildən 1938-ci ilə qədər davam edən siyasi repressiyalar kompaniyası. Səbəbi Kommunist partiyasının, hökumət üzvlərinin böyük ölçüdə müxaliflərdən fiziki olaraq təmizlənməsi, kəndlilərin və Qızıl Ordu liderlərinin müxalifətinə son qoymaq, polis nəzarəti yaratmaq, "sabotajçı", "əks-inqilabçı" şəxslərin fiziki olaraq məhvi istəyidir. Rus tarixində ən böyük terror dövrü olan bu dövrə, gizli polisin rəhbəri olan Nikolay Yejova görə Yejovşina dövrü deyilir. Nikolay Yejov, şəxsən bu siyasətin həyata keçirilməsinə rəhbərlik etmiş, sonda özü də "vətənə xəyanət", "dövlət çevrilişi hazırlamaq"da ittiham edilərək, güllələnmişdir. Onun əmri ilə, insanları daha rahat və ucuz öldürmək üçün səyyar qaz otaqları düzəldilmişdi, bütün bunlar məhkəməsiz baş verirdi. "Böyük təmizləmə" zamanı, Stalinin rəhbərlik etdiyi SSRİ-də, 600.000-dən 1.8 milyon nəfərə qədər insan öldürülmüşdür. == Başlanğıc == Repressiyaların əsas məqsədi müxalifləri Kommunist partiyasından uzaqlaşdırmaq, Stalinin hakimiyyətini daha da möhkəmləndirmək idi. İlk əvvəllər sadə əhalinin diqqətini daha çox partiya rəhbərliyindəki şəxslərin, həmçinin də iri bürokratların mühakimələri çəkdi. Bu kampaniyadan cəmiyyətin digər təbəqələri də xeyli ziyan gördü: ziyalılar, kəndlilər, xüsusən də "kəndli üçün çox varlı olan qolçomaqlar" və ixtisaslı kadrlar. Bəzən bütöv etnik qruplar V kalon adlandırılaraq, vətən xaini elan edilirdi.

Azərbaycanda Stalin repressiyaları — 1920-ci illərin sonundan 1950-ci illərin əvvəlinə qədər Azərbaycan SSR-də həyata keçirilən Stalin repressiyalarına verilən ad. Bu repressiya Azərbaycanın ali rəhbərlərinə, ruhanilərə, ziyalılara və varlı kəndlilərlə bərabər bütün Azərbaycan əhalisinə toxunmuşdur. Repressiyalara əksinqilabi fəaliyyətdə, casusluqda, anti-sovet təbliğatını aparmaqda şübhəli bilinən insanların və əmlakının milliləşdirilməsinə mane olan qolçomaqların təqibi o cümlədən güllələnmələri, həbs olunmaları, əmək düşərgələrinə göndərilmələri və əhalinin SSRİ-nin digər bölgələrinə deportasiyaları daxil idi. Repressiyalar öz pik həddinə yuxarı idarəetmə orqanlarının təlimatlarına uyğun olaraq XDİK tərəfindən həyata keçirilən 1937–1938-ci illərdə baş tutmuş Böyük təmizləmə və ya Yejovşina dövründə çatdı. Bu dövr Azərbaycanı 20 il idarə etmiş Mircəfər Bağırovun rəhbərliyi illərinə təsadüf edirdi. Onun adı sovet ədəbiyyatında adətən 1930-cu illərdə baş vermiş kütləvi repressiyalarla bağlı mövzularda çəkilirdi, çünki bir qayda olaraq 1937–1938-ci illərdə respublikada baş vermiş repressiyaların aparıcı təşəbbüskarı məhz o özü idi. Yenidənqurma dövrü və ondan sonra yazılan ədəbiyyatlarda Bağırovun olmuş hadisələrdə nə dərəcədə məsuliyyət daşıması ilə bağlı aydın fikirlər hələ də öz əksini tapmayıb. İsveçli politoloq Svante Kornel onu "azərbaycanlı Stalin", sovet-rus filosofu və tarixçi Dmitri Furmanov isə onu "azərbaycanlı Beriya" adlandırırdı. == Repressiyalara qədər baş verən hadisələr == Repressiyaların kökü Stalinin hakimiyyətə keçərək ölkəni təkbaşına idarə etməyə başlaması dövrünə gedir. İnsanları trotskiçiliklə, millətçiliklə, ziyankarlıqla, casusluqla və digər ittihamlarla günahlandırmaqlarının səbəbi mürəkkəb partiya mühiti və XX əsrin birinci yarısında baş verən siyasi, sosial, iqtisadi çətinliklər idi.

Qolodomor və siyasi repressiyalar qurbanlarına abidə — Ukraynanın Mariupol şəhərində qoyulmuş, totalitar sovet rejimində baş vermiş, qolodomor və siyasi repressiyaların qurbanlarına həsr olunmuş abidə. == Haqqında == Abidənin açılışı Mariupolda fəaliyyət göstərən "Memorial" cəmiyyəti tərəfindən 26 noyabr 2004-cü ildə Qolodomor və repressiya qurbanlarının anım günündə baş tutmuşdur. Abidə şəhər büdcəsi ilə yanaşı Mariupolda yerləşən "SU-112", "Stalkonstruksiya", "DPU-128", "Donbasstalkonstruksiya", "Azovmaş" ASC, "Markoxim" ASC, "İraklis", "Azovinteks" sənaye müəssisələrinin maaliyyə dəstəyi ilə açılmışdır. Abidənin müəllifləri memarlar, V.Zemlyanoy, S.Rudenko, K.Akulenko və A.Pinçukovdur.Abidəni təşkil edən qara və qırmızı qranit plitələr Ukrayna torpağını və günahsız axıdılan qanı simvolizə edir. Qara plitədə kiminsə həyatını qurtara biləcək 3 buğda dəstəsi, qırmızı plitədə isə QULAQ-ı simvolizə edən tikanlı məftil var. Qara plitənin üzərindəki yazı isə ukrukrayn dilindədir.

Siyasi repressiya (lat. repressio - əzmə, zülm etmə) — dövlət orqanları, dövlət tərəfindən tətbiq edilən cəza tədbiri.

Sovet represiyası qurbanı olmuş azərbaycanlı hərbiçilərin siyahısı

Sovet İttifaqı tarixi boyu milyonlarla insan Oktyabr inqilabından bəri dövlətin aləti olan repressiyalardan əziyyət çəkmişdir. Stalinin hakimiyyəti dövründə repressiyalar kulminasiya nöqtəsinə çatdı, sonradan bir müddətlik dayandırılsa da Xruşşovun yumuşalma dövründa mövcud olmağa davam elədi. Brejnevin durğunluq dövrlərində Sovet dissidentlərinə olan təzyiqlərin artması ilə repressiyalar Mixail Qorbaçovun hakimiyyətinə qədər davam etsə də, Qarbaçovun siyasəti olan aşkarlıq və Yenidənqurma dövrlərində dayandırıldı. == Mənşəyi və erkən Sovet dövrü == Erkən, sinfi mübarizəyə Leninist baxış və proletariat diktaturası nəticəsində yaranan anlayış repressiyaların nəzəri əsasını qoydu. Onun hüquqi əsası Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası kodeksindəki 58-ci maddəsinə və digər sovet respublikaları üçün oxşar maddələrlə rəsmiləşdirildi. Bəzən repressiya olunanları Xalq düşməni də adlandırırdılar. Dövlət tərəfindən verilən cəzalar yerində gülləmələr, günahsız insanları QULAQ-a göndərmək, məcburi köçürülmə və vətəndaş hüquqlarından ləğv etmək idi. Müəyyən vaxtlarda bir ailənin bütün üzvləri, o cümlədən uşaqlar da "Vətən xaini olan ailə üzvləri" kimi cəzalandırıldı. Repressiya ÇEKA və onun davamçıları və digər dövlət orqanları tərəfindən həyata keçirilirdi. Artan repressiya dövrlərinə Qırmızı Terror, Kollektivləşmə, Böyük təmizləmə, "Həkimlər işi" və s.

Stalin repressiyaları — SSRİ-də Stalin dövründə (1927–1953) həyata keçirilən kütləvi siyasi repressiyalardır. "Böyük təmizləmə" dövrü adlanan kütləvi repressiyalar, N. İ. Yejovun NKVD rəhbəri vəzifəsinə təyin edilməsi ilə başladı. Yejov tərəfindən 1937-ci ilin iyulunda SSRİ NKVD-nin 00447 nömrəli əmrinin nəşri edildi. Bu müddət 1938-ci ilin sentyabr-noyabr aylarında N. İ. Yejovun himayəsində olan şəxslərin NKVD-də, polisdə və s.-də genişmiqyaslı həbsləri və onun Lavrenti Beriyanın NKVD-nin rəhbəri kimi əvəzlənməsi ilə başa çatdı. SSRİ Xalq Komissarları Sovetinin və Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 17 noyabr 1938-ci il tarixli qərarı ilə NKVD-nin və prokurorluğun hər hansı kütləvi həbs və köçürmə əməliyyatları həyata keçirməsi qadağan edildi, SSRİ NKVD-nin xüsusi əmrləri ilə yaradılmış məhkəmə üçlükləri ləğv edildi və s. 1991-ci ildə tarixçi V. N. Zemskov "Sotsis" jurnalında diqqətlə öyrənilmiş arxivlərin məlumatlarını dərc etdi: ümumilikdə 1921-ci ildən 1954-cü il fevralın 1-dək 3.777.380 nəfər əks-inqilabi cinayətlərə görə, düşərgələrdə və həbsxanalarda bir müddət saxlanmağa məhkum edilmiş, 642.980 nəfər güllələnmə cəzasına məruz qalmışdır. SSRİ DTK-nın sədri V. A. Kryuçkov siyasi repressiyaların statistikasını göstərirdi: o, 1930–1953-cü illər üçün SSRİ DTK-da qeydiyyat haqqında məlumatlara dəfələrlə istinad etdi. — 3.778.234 siyasi məhbus, onlardan 786.098-i ölüm cəzasına məhkum edilib. == İdeoloji əsaslandırılması == Stalin repressiyalarının rəsmi ideoloji əsası — "sosializm quruculuğu başa çatdıqda sinfi mübarizənin kəskinləşməsi" konsepsiyası 1928-ci ilin iyulunda Ümumittifaq Bolşevik Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin plenumunda Stalin tərəfindən formalaşdırıldı. 1938-ci ildən 1956-cı ilə qədər yenidən çap edilmiş "Sov.

Sovet İttifaqının keçmiş müharibə əsirlərinə qarşı repressiyası — İkinci Dünya müharibəsinin bitməsindən sonra sovet hökumətinin müharibədə əsir düşmüş döyüşçülərinə qarşı yürütdüyü repressiya siyasəti nəzərdə tutulur. == 270 nömrəli əmr == Müharibədən əvvəlki dövrdə Stalin təmizləmələri nəticəsində Qırmızı Ordu komandanlığının səmərəliliyi və mənəvi-psixoloji səviyyəsi aşağı idi. 1941-ci ilin avqustuna qədər Axis qüvvələri Sovet ərazisinin dərinliklərinə doğru irəliləməkdə böyük uğurlar əldə etdilər. Onların uğurlu blitskrieg strategiyası Sovet müdafiə sistemini qeyri-mütəşəkkil etdi, çoxsaylı sovet bölmələrinin, o cümlədən bütün səhra ordularının mühasirəyə alınmasına səbəb oldu. Müharibənin başlanmasından etibarən, sovetlər hökuməti bilərəkdən və ya bilməyərəkdən əsir düşmənin qarşısını almaq üçün xüsusi siyasət yürütməyə başladı. Stalin Xalq Müdafiə Komissarı kimi bu əmri verdi. Sərəncam ilk növbədə zabitlərin operativliyini və mənəvi-psixoloji hazırlığını sürətlə yüksəltmək məqsədi daşıyırdı. Elan edilən qərara görə, əgər bir döyüşçü əsir düşərdisə bu, dövlətə qarşı xəyanət hesab ediləcək, edənlər edama məhkum olmaqla birlikdə, əmlakları müsadirə edilməli, ailəsinə qarşı repressiya həyata keçiriləcəkdi. 1941-ci ilin avqustunda verilən 270 saylı Sərəncam təslim olan bütün komandirləri və siyasi zabitləri təqsirli fərarilər kimi təsnif etdi, sərəncama əsasən onlar dərhal edam edilməli, ailələri həbs olunmalı idi. Preambulada əmrdə qoşunların mühasirədə döyüşməsi, eləcə də hərbi komandanlıq tərəfindən təslim olma halları nümunələri göstərilirdi.

Qızıl Orduda 1941-ci il repressiyası — İkinci Dünya müharibəsi zamanı Stalin tərəfindən Qızıl Orduda həyata keçirilən repressiya nəzərdə tutulur. 1941-ci ilin iyunundan Sovetlər üzərinə alman hücumunun başlamasına baxmayaraq, 1940-cı ilin oktyabrı ilə 1942-ci ilin fevralı arasında həyata keçirilmişdir. Stalin tərəfindən başladılan bu repressiya Sovet İttifaqı Hərbi Hava Qüvvələrində xüsusilə hiss edilmişdir. == Zəmin və Böyük təmizləmə == "Böyük təmizləmə" 1936-cı ildən 1938-ci ilə qədər davam edən siyasi repressiyalar kompaniyasıdır. Səbəbi Kommunist partiyasının, hökumət üzvlərinin böyük ölçüdə müxaliflərdən fiziki olaraq təmizlənməsi, kəndlilərin və Qızıl Ordu liderlərinin müxalifətinə son qoymaq, polis nəzarəti yaratmaq, "sabotajçı", "əks-inqilabçı" şəxslərin fiziki olaraq məhvi istəyidir. Rus tarixində ən böyük terror dövrü olan bu dövrə, gizli polisin rəhbəri olan Nikolay Yejova görə Yejovşina dövrü deyilir. Nikolay Yejov, şəxsən bu siyasətin həyata keçirilməsinə rəhbərlik etmiş, sonda özü də "vətənə xəyanət", "dövlət çevrilişi hazırlamaq"da ittiham edilərək, güllələnmişdir. Onun əmri ilə, insanları daha rahat və ucuz öldürmək üçün səyyar qaz otaqları düzəldilmişdi, bütün bunlar məhkəməsiz baş verirdi. "Böyük təmizləmə" zamanı, Stalinin rəhbərlik etdiyi SSRİ-də, 600.000-dən 1.8 milyon nəfərə qədər insan öldürülmüşdür.Böyük Təmizləmə 1939-cu ildə sonlandırıldı. 1940-cı ilin oktyabrında NKVD-in yeni rəhbəri olan Lavrenti Beriya isə yeni bir təmizləmə dalğası başlatdı.

Depressiya ən geniş yayılmış psixi pozuntudur. Əldə olan məlumatlara görə hər beş nəfərdən biri ömründə heç olmasa bir dəfə depressiya ilə xəstələnir. Adi emosional dəyişikliklərdən fərqli olaraq depressiyada əhvali-ruhiyyənin enməsi və digər emosional pozuntular xəstəlik fonunda olur və bir sıra hallarda müxtəlif səbəblərə görə meydana çıxır. Depressiya diaqnozu XBT-10 (Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı — 10-cu buraxılış) diaqnostik kriterilərinə əsasən müəyyənləşdirilir. Depressiyanı təyin etmək üçün həmçinin özünüqiymətləndirmə depressiya testləri də istifadə edilir. İnsanlar zaman-zaman özlərini hüznlü və bədbəxt hiss edirlər. İşindən ayrılmaq, sevdiyini itirmək və ya müvəffəqiyyətli ola bilməmək hüznə gətirib çıxaran həyat hadisələrindəndir. Qısaca hüzn normal həyatın bir parçasıdır, Ancaq bu hüznlü vəziyyətin uzanması və qeyri müəyyən səbəblə ortaya çıxması ruh sağlamlığı problemidir və depressiya olaraq təyin olunar. Depresiya duyğu, düşüncə və davranışa təsir edir. Müalicə edilmədiyi təqdirdə aylar illər, bəzən də ömür boyu qala bilər.

Reqressiya — (rus. регрессия , ing. regression) dənizin tədricən sahillərdən geri çəkilməsi, qurunun qalxması və ya okean dibinin enməsi. Qapalı su hövzələrində iqlim şəraitinin dəyişməsi təsirindən hövzələrdə su həcminin azalması ilə əlaqədardır. Dünya okeanı hövzəsində su həcminin azalması (məs., Buzlaq epoxalarında) nəticəsində baş verir. Qapalı su hövzələrində (Xəzər dənizi və s.) Reqressiya iqlim şəraitinin dəyişməsi təsirindən hövzələrdə su həcminin azalması ilə əlaqədardır. Xəzər dənizi dəfələrlə Reqressiyaya məruz qalmışdır. == Ümumi məlumat == Dəniz reqressiyası – transqressiyanın əksidir, bu zaman dəniz səviyyəsi quruya nisbətən düşür və sahil xətti keçmiş dəniz dibinə doğru yerini dəyişir. Çökmə süxurların fasiyasının (litoloji və üzvü tərkibinin) dəyişməsi dəniz transqressiyası və reqressiyasının sübutlarıdır. Pleystosen dövründə Azərbaycan ərazisində Xəzər dənizi ilə əlaqədar üç transqressiya və üç reqressiya hadisəsinin baş verdiyi bildirilir (A.V.Məmmədov, B.D.Ələsgərov, 2002).

BARİK DEPRESSİYA – yer səthində atmosfer təzyiqinin düşdüyü sahədir.

Böyük böhran (ing. Great Depression) — 1929-cu ildə başlanmış və 1939-cu ilə qədər davam etmiş dünya iqtisadi böhranı. Amma dünya 1945-ci ilə qədər böhrandan çıxırdı. Buna görə 1930-cu illər bütovlükdə Böyük böhran dövrü hesab edilir.Böyük böhran ABŞ-yə, Kanadaya, Böyük Britaniyaya, Almaniyaya və Fransaya ən güclü toxundu, amma başqa dövlətlərdə də hiss olunurdu. Ən yüksək dərəcə sənaye şəhərləri zərər çəkdi, ölkələr bir sıra tikintini praktik olaraq qurtardı. Ödəmə qabiliyyəti olan tələbatın ixtisarına görə, kənd təsərrüfatı məhsuluna qiymətlər 40–60% düşdü. == Səbəblər == İqtisadçılar Böyük böhranın səbəbləri haqqında ümumi fikirə gəlmiyiblər. Bir sıra nəzəriyyələr bu məsələdə mövcuddur: Keynsian izahati — pul kütləsinin çatışmazlığı. O zaman pul qızıl ehtiyata bağlanmışdı, bu pul kütləsini məhdudlaşdırırdı. Eyni zamanda istehsal artırdı, əsrlərin sərhədində malların belə yeni görünüşləri çıxdı, avtomobillər kimi, təyyarələr, radio.

Depressiya (lat.depressio — enmə) — geomorfologiyada yer səthində forma və mənşəyindən asılı olmayaraq eniş; bəzən dibi okean səviyyəsindən aşağıda yerləşən çökəkəyə də depressiya deyirlər (Xəzər dənizi,Ölü dəniz).

Depressiya —

Depressiya ən geniş yayılmış psixi pozuntudur. Əldə olan məlumatlara görə hər beş nəfərdən biri ömründə heç olmasa bir dəfə depressiya ilə xəstələnir. Adi emosional dəyişikliklərdən fərqli olaraq depressiyada əhvali-ruhiyyənin enməsi və digər emosional pozuntular xəstəlik fonunda olur və bir sıra hallarda müxtəlif səbəblərə görə meydana çıxır. Depressiya diaqnozu XBT-10 (Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı — 10-cu buraxılış) diaqnostik kriterilərinə əsasən müəyyənləşdirilir. Depressiyanı təyin etmək üçün həmçinin özünüqiymətləndirmə depressiya testləri də istifadə edilir. İnsanlar zaman-zaman özlərini hüznlü və bədbəxt hiss edirlər. İşindən ayrılmaq, sevdiyini itirmək və ya müvəffəqiyyətli ola bilməmək hüznə gətirib çıxaran həyat hadisələrindəndir. Qısaca hüzn normal həyatın bir parçasıdır, Ancaq bu hüznlü vəziyyətin uzanması və qeyri müəyyən səbəblə ortaya çıxması ruh sağlamlığı problemidir və depressiya olaraq təyin olunar. Depresiya duyğu, düşüncə və davranışa təsir edir. Müalicə edilmədiyi təqdirdə aylar illər, bəzən də ömür boyu qala bilər.

Bu tip insanlar isə sakit, ancaq həssasdırlar. Onlar heç nəyə biganə qalmırlar. Elə bu səbəbdən onlara münasibətdə ən kiçik diqqətsizlikdən belə tez inciyirlər. Kiçik bir qanqaraçılığı uzun müddət unuda bilmirlər. Dönə-dönə bu hadisəni xatırlayırlar, kədərlənirlər, öz aləmlərində ölçüb-biçirlər. Heç bir tip onlar qədər "yüz ölç, bir biç" məsləhətinə riayət etmir. Hər şeydən tez rənicdə olan melanxoliklər istənilən problemin qarşısında acizdirlər. Ən kiçik problemlə üzləşdikdə belə özlərini itirirlər, vəziyyətdən çıxış yolu tapa bilmirlər. Əslində, bu acizliyi onlar özü-özlərinə aşılayırlar. Çünki sözügedən tiplər bu dünyada ən çox özlərindən narazıdırlar.

Qrafik reqressiya — statistik proqnozlar qrafik reqressiyanın köməyi ilə də verilə bilər. Bu zaman prediktor ədədi qiymətlə və ya keyfiyyət xarakterli göstəricilərlə verilə bilər. Bu üsul təcrübədə geniş şəkildə istifadə olunur. Burada X3 predikantı, X1 və X2 prediktorlarının funksiyaları kimi verilir. Qrafik reqressiya üsulunun mənfi cəhəti bu üsulun subyektiv xarakter daşımasıdır. Məlumdur ki, izoxəttlər nə qədər sadə olsa, götürülən kəmiyyət daha da statistik cəhətdən yararlı sayılır. Qrafik reqressiya üsulunun köməyilə hesablamalar sadələşdirilir və gözlənilən kəmiyyətin alınması sadələşir.

Reqressiya analizi — bir və ya bir neçə asılı olmayan dəyişənin digər asılı dəyişənə təsirinin statistik analiz üsulu. Məqsədi bir asılı olan, və bir və ya bir neçə asılı olmayan dəyişənlər arasındakı münasibəti araşdırmaqdır. Burada asılı dəyişənlərin sistematik təsiri nəticəsində asılı olmayan dəyişənlərin özlərini aparmasını izah etmək və onları təsadüfi təsirlərdən ayırd etmək əsas məsələlərdəndir. Asılı olmayan dəyişənlərə reqressorlar və ya prediktorlar, asılı olan dəyişənlər isə kriterial dəyişənlər adlanır. Tədqiqatda yalnız riyazi asılılıq nəzərdə tutulur. Araşdırılan prosesə misal kimi mexaniki emalda kəsmə qüvvəsinin dəyişməsi (asılı olan dəyişən) ilə prosesin gedişini müəyyənləşdirən kəsmə parametrləri (asılı olmayan dəyişən) arasındakı asılılığın təyinini göstərmək olar. Dəyişənlər arasındakı münasibət birölçülü halda y = f ( x ) + e {\displaystyle y=f(x)+e\quad } , formada,n-ölçülü halda isə y = f ( x 1 , x 2 , … , x n ) + e {\displaystyle y=f(x_{1},x_{2},\dotsc ,x_{n})+e\quad } formada axtarılır. Burada y asılı olan dəyişən (parametr), x isə asılı olmayan dəyişənlərdir (parametrlər). f axtarılan və ya qəbul olunmuş funksiyadır. e ilə xətanı təsvir edirlər.

Böyük depressiyanın sorğu vərəqəsi (BDSV) (ing. Major Depression Inventory) – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) işçi qrupu tərəfindən işlənib hazırlanmış depressiyanın özünüqiymətləndirə skrininq testidir. Bu sorğu vərəqəsi ÜST-in Beynəlxalq Xəstəliklər Təsnifatında, 10-cu baxış (BXT-10) qeyd olunmuş depressiv pozuntunun diaqnostik kriteriləri əsasında yaradılmışdır. Keçirilmiş tədqiqatlar BDSV-nın depressiyanın ilkin diaqnostikasında yüksək etibarlığını göstərmişdir.

Zanqın özünüqiymətləndirmə depressiya cədvəli (ing. Zung Self-Rating Depression Scale – ZDRS) Dyuk Universitetində (ABŞ) Uilyam Zanq (William W.K. Zung) tərəfindən yaradılmışdır. Bu cədvəl depressiyanın diaqnostik kriteriləri və depressiv pozuntusu olan xəstələr arasında keçirilən sorğular əsasında tərtib edilmişdir. Depressiyanın ağırlıq dərəcəsi xəstənin öz-özünü qiymətləndirilməsi əsasında müəyyən edilir. Cədvəl 20 bənddən ibarətdir. Müayinə edilən şəxs hər bir bəndin suallarına cavab verərək "nadir hallarda", "arabir", "tez-tez" və ya "əksər hallarda" cavablardan birini seçir. Müayinənin nəticələri təhlil edilərkən bir neçə amil qiymətləndirilir. Bu faktorlara aşağıdakı simptom qrupları daxildir: daxili boşluq hissi, əhvali-ruhiyyənin pozulması, ümumi somatik simptomlar, spesifik somatik simptomlar, psixomotor pozuntu simptomları, suisidal tendensiyalar, qıcıqlılıq və qətiyyətsizlik. Depressiyanın kliniki diaqnostikası və depressiv pozuntuların kliniki dinamikasının müşahidəsi ilə yanaşı ZDRS cədvəlindən həmçinin epidemioloji tədqiqatlarda, antidepressantların və digər dərmanların kliniki sınaqlarında istifadə edilir. Cədvəlin validliyi kliniki sınaqlarla təsdiq olunub.

Sovet represiyası qurbanı olmuş azərbaycanlı hərbiçilərin siyahısı

Deqressiya – bioloji növün və ya biosenozun tərkibinin kəskin azalıb zəifləməsi. Deqressiyanın çox vaxt antropogen səbəbdən baş verdiyi müşahidə olunur.

Rekreasiya (polyakca – recreacya – istirahət. Lat. recreatio – istirahət) – Təbiətin qoynunda istiharət etmək və ya turist gəzintiləri yolu ilə sağlamlığın və əmək qabiliyyətinin bərpa olunması. == Rekreasiya dəyişilmələri == İstirahət edənlər və turistlər tərəfindən torpağın həddindən çox tapdanması (bərkiməsi), bitkilərin və xırda heyvanların məhv edilməsi nəticəsində ekosistemin tərkibinin, strukturunun və fəaliyyətinin antropogen diqressiyası (pisləşməsi). Bitkinin rekreasiya dəyişməsi retroqres tipli suksessiya variantıdır. Rekreasiya təsirinin intensivliyi rekreasiya yükü kimi qiymətləndirilir. == Rekreasiya diqressiyası == Əhalinin istirahəti üçün təbii komplekslərin (əsasən meşə biosenozları) intensiv istifadəsi nəticəsində dəyişməsi. Meşə biosenozuna əsas rekreasiya təsirləri bunlardır: mexaniki (tapdanma, budaqların kəsilməsi, odun hazırlanması, tonqal qalanması, heyvanların qorxudulması və s.), meşədən göbələk, giləmeyvə, çiçək və s. yığılması. Meşəyə daim təsir nəticəsində (bitkinin tapdanması və torpağın bərkiməsi) baş verir.

Resessiya (geologiya) - dənizin quru ilə əvəz olunmadığı hallarda çöküntü top­lanmada fasilə

Rekreasiya ehtiyatları— Rekreasiya ehtiyatlarına (istirahət) rekreasiya və turizmin təşkili üçün istifadə edilə bilən,nadir tarixi və bədii dəyərə malik olan, estetik cazibədarlığı və müalicə-sağlamlıq əhəmiyyətinə malik olan təbii və antropogen obyektlər daxildir.Rekreasiya ehtiyatları dörd əsas qrupa ayrılır.Onlardan birincisi olan rekreasiya-müalicə ehtiyatlarına müalicə əhəmiyyətli mineral sular aiddir. İkinci qrupa rekreasiya-sağlamlıq sahələri daxil edilir.(çimərliklər). Üçüncü qrupa rekreasiya-idman mərkəzləri, məsələn, dağ-xizək idman mərkəzləri aid edilə bilər.Rekreasiya-tanışlıq obyektlərinə tarixi abidələr daxildir. Bir çox hallarda rekreasiya ehtiyatları iki böyük qrupa ayrılır: 1. Təbii rekreasiya-turizm ehtiyatları istirahət,müalicə və turizm üçün istifadə edilir. Onlara okeanlar,dənizlər,çaylar və göllərin sahilboyu əraziləri,dağlar meşə massivləri,mineral suların mənbələri aiddir. Belə təbii landşaftlara yaxın istirahət,idmanla məşğul olmaq,ov etmək,balıq tutmaq üçün əlverişli imkanlar vardır. 2. Mədəni-tarixi obyektlərə tarixi, arxeoloji,şəhərsalma,arxitektura,incəsənət abidələri daxildir.Bu qrupa aid olan abidələrə Londonda Vestminster, Moskvada Kreml,Romada Kolizey,Hindistanda Tac-Mahaldır.

Resessiya - dənizin quru ilə əvəz olunmadığı hallarda çöküntütop­lanmada fasilə. Güclü dib axınlarına məruz qalan, dənizdibi sahələrdə müşahidə olunur. Bu zaman bütün çöküntülər, hətta dəniz dibi də yuyulmaya məruz qalır. Belə sahələrdə çöküntülərin toplanmasına şərait yaranmır. == Həmçinin bax == Dəniz Çöküntülər Dəniz dibi == Mənbə == Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.

Resessiya - işgüzar dövrün yüksəliş (pik) fazasından sonra gələn və iqtisadi fəallığın bir müddət davamlı olaraq geriləməsi ilə müşayiət olunan fazası. Texniki olaraq, adətən, ardıcıl iki rüb ərzində iqtisadi artım tempinin mənfi olması (ÜDM və ÜMMin səviyyəsinin azalması) halı resessiya sayılır. Resessiya istehsal həcminin, o cümlədən sənaye istehsalı həcminin, birja indekslərinin, real gəlirlərin və tələbin azalması, kapitalın xaricə axınının güclənməsi və işsizlik səviyyəsinin artımı kimi pro seslərlə müşayiət olunur.

Ağyanaq susüpürən (lat. Sterna repressa) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin çovdarçıkimilər dəstəsinin qağayılar fəsiləsinin susüpürən cinsinə aid heyvan növü.