Lüğətlərdə axtarış.

Sosializm — bütün istehsalatın və gəlirlərin bölüşdürülməsinin dövlətin nəzarəti altında olduğu iqtisadi, ictimai-siyasi formasıdır. Müxtəlif sosialist cərayanları tərəfdarlarının ümumi məxrəci istehsal vasitələri üzərində ictimai mülkiyyətin mövcudluğu, şəxsi mülkiyyətin tam və ya əsasən sıradan çıxarılmasıdır. Sosializm iqtidar və istehsal vasitələrinin xalq tərəfindən idarə edildiyi bir cəmiyyət fikrinə söykənən düşüncə sistemidir. Siyasi termin olaraq sinifsiz bir cəmiyyətin yaradılması məqsədilə, inqilab və ya ictimai təkamül vasitəsilə təşkilatçı bir əməksevər sinif yaradılması ilə birbaşa əlaqəlidir. Sosializm, öz rüşeymini sənayeləşmə dövründə, maarifçilik hərəkatları zamanı dilə gətirilən siyasi və ictimai bərabərlik istəyindən almışdır. Zamanla modern demokratik sistemlərə sosial islahatlar formasında təsirini artırmışdır. Marksist nəzəriyyədə sosializm kapitalizmi əvəzləyəcək, sosialist quruluş öz-özünə süqut etdikdən sonra kommunizmə keçid edən cəmiyyətə işarə edir. Kommunizm sosializmin davamı hesab edilən ictimai sistemdir. Sosializm termini ilk dəfə 1827-ci ildə İngiltərədə, Robert Ouenin tərəfdarlarını adlandırmaq üçün istifadə olunmuşdur. 1832-ci ildə Fransada l’Encyclopédie nouvelle-də Saint-Simon, daha sonra Pierre Leroux ve J. Reqnaudun fikirlərinin tərəfdarları üçün istifadə edilmişdir.

Sosializm — bütün istehsalatın və gəlirlərin bölüşdürülməsinin dövlətin nəzarəti altında olduğu iqtisadi, ictimai-siyasi formasıdır. Müxtəlif sosialist cərayanları tərəfdarlarının ümumi məxrəci istehsal vasitələri üzərində ictimai mülkiyyətin mövcudluğu, şəxsi mülkiyyətin tam və ya əsasən sıradan çıxarılmasıdır. Sosializm iqtidar və istehsal vasitələrinin xalq tərəfindən idarə edildiyi bir cəmiyyət fikrinə söykənən düşüncə sistemidir. Siyasi termin olaraq sinifsiz bir cəmiyyətin yaradılması məqsədilə, inqilab və ya ictimai təkamül vasitəsilə təşkilatçı bir əməksevər sinif yaradılması ilə birbaşa əlaqəlidir. Sosializm, öz rüşeymini sənayeləşmə dövründə, maarifçilik hərəkatları zamanı dilə gətirilən siyasi və ictimai bərabərlik istəyindən almışdır. Zamanla modern demokratik sistemlərə sosial islahatlar formasında təsirini artırmışdır. Marksist nəzəriyyədə sosializm kapitalizmi əvəzləyəcək, sosialist quruluş öz-özünə süqut etdikdən sonra kommunizmə keçid edən cəmiyyətə işarə edir. Kommunizm sosializmin davamı hesab edilən ictimai sistemdir. Sosializm termini ilk dəfə 1827-ci ildə İngiltərədə, Robert Ouenin tərəfdarlarını adlandırmaq üçün istifadə olunmuşdur. 1832-ci ildə Fransada l’Encyclopédie nouvelle-də Saint-Simon, daha sonra Pierre Leroux ve J. Reqnaudun fikirlərinin tərəfdarları üçün istifadə edilmişdir.

Demokratik sosializm — siyasi demokratiyanı və sosial mülkiyyətin bəzi formalarını dəstəkləyən solçu siyasi ideologiya.

Nasional sosializm (alm. Nationalsozialismus‎) və ya qısaca Nasizm — totalitar, ekstremist, ultrasağ, irqçi və antisemit alman ideologiyası, 1919-1945-ci illərdə mövcud olan hərəkat, faşizmin bir forması; Nasional Sosialist Alman Fəhlə Partiyasının (NSDAP) ideologiyası; tarixdən məlum olan hərəkatların ən radikalıdır. Etnik millətçiliyi, "ari irqi" ideyasını, onun digər irqlərdən bioloji və mədəni üstünlüyünü, irqi antisemitizm ("semit irqi", yəni yəhudilər - "arilərin antipodu və əsas düşməni hesab olunurdu"), slavyanofobiya, "ari" (alman milli) sosializmi, antikommunizm, antiliberalizm, antidemokratiya ideyalarını özündə birləşdirir. Nasist Almaniyasının rəsmi siyasi ideologiyası, Almaniyada nasist rejiminin (1933-1945) əsası olmuşdur. Nasional-sosializm öz məqsədinin qeyri-müəyyən uzun müddətdə firavan yaşamaq üçün lazım olan hər şeyə malik olan kifayət qədər geniş ərazidə (“minillik reyx”) “ari irqi” üçün “irqi cəhətdən təmiz” dövlətin yaradılması olduğunu bəyan edirdi. Beynəlxalq arenada bu tip hərəkatlar və rejimlər adətən totalitar ağalığı və təcavüzkarlığı ilə fərqlənirlər. Nasional Sosializm alman cəmiyyətinin müəyyən hissəsini Birinci Dünya müharibəsinin nəticələrinə və ondan sonrakı dövrdəki böhranlı proseslərə qeyri-adekvat sol mühafizəkar reaksiyasının təzahürüdür. Bu münasibət son nəticədə konqlomerat ideyalara: dövlət sosializminə, etatizmə, nasionalizmə, rasizmə, millitarizmə əsaslanan nasist idealogiyasının yaranmasına gətirib çıxartdı. Siyasi planda və praktikada bu özünü ölkədə bütün sahələrə nəzarət edən bir partiyanın və partiya-dövlət diktaturasının yaranmasına səbəb oldu. Cəmiyyətdə totalitar şəxsiyyətin xüsusi tipi yarandı, xüsusi sosial psixoloji mühit formalaşdı, şəxsiyyətin bütün mənəvi dayaqları da eroziyaya uğradı.

Şərq bloku, Kommunist bloku və ya Sosialist bloku — Soyuq Müharibə dövründə SSRİ tərəfindən marksizm və leninizmi dəstəkləyən dövlətləri aid etdirmək üçün termin. Baxmayaraq ki, SSRİ sovet blokunun qeyri rəsmi idarə edirdi, bir sıra sosialist dövlətlər (Yuqoslaviya, Çin və Albaniya) 1975–1990-ci illərdə SSRİ ilə ideoloji və siyası qarşıdurmalar peyda olmuşdur. ABŞ-də və ona ittifaq olan ölkələrdə sosialist blokuna aid ölkələri tez-tez kommunist ölkələri kimi də adlandırılar.

Sosialist dövlət, Sosialist ölkə, Sosialist respublika və ya Fəhlə respublikası — konstitusiyasına əsasən sosializmə yönəlmiş suveren dövlət. "Kommunist dövlət" termini Qərb mediasında adətən Marksizm–Leninizm və ya Maoizmin bir variantına bağlı olan partiyalar tərəfindən idarə edilən təkpartiyalı sosialist dövlətlərə verilən bir addır. Bu dövlətlərin əksəriyyəti sosilizmin inkişafı prosesində və ya kommunizmi əldə etməmiş olduqlarını iddia etdiklərindən özlərini "sosialist dövlət" hesab edirlər Bir sıra dövlətlər Marksizm–Leninizm siyasi sisteminə və ya onun variantlarına bağlı olmadan öz konstitusiyalarında sosializmin bəzi anlayışlarından istifadə edirlər. Sosialist dövlət özünü sosialist partiya adlandıran bir siyasi təşkilat tərəfindən idarə olunan çoxpartiyalı liberal demokratiyadan fərqlənir, çünki bu hallarda ölkə konstitusiyasına əsasən hökumət sosialist bir cəmiyyət qura bilməz. Belə hallarda siyasi sistem və hökumət mexanizmi məhz sosializmin inkişafı ilə məşğul olmaq üçün strukturlaşdırılmamış olur. Sosialist dövlət anlayışı "dövlət sosializmi" ilə yaxından əlaqəlidir. Dövlət sosializmi hökumət fəaliyyəti və ya siyasətinin tətbiqi yolu ilə bir sosialist sistemin qurulacağına inanan siyasi bir baxışdır. Belə ki, sosialist dövlət anlayışı adətən leninistlər və marksist–leninistlər tərəfindən müdafiə edilir. Buna baxmayaraq, bu fikir bəzi klassik marksistlər tərəfindən ya gərəksiz, yada səmərəsiz hesab edilir. Marksist–Leninist siyasi görünüşə görə, "sosialist dövlət" ölkənin iqtisadi, sosial və siyasi işlərini ölkəni sosializmin həyata keçirilməsinə yönəldən bir avanqard partiyanın nəzarəti altındakı hökumətin təşkil etdiyi bir dövlətdir.

Şərq bloku, Kommunist bloku və ya Sosialist bloku — Soyuq Müharibə dövründə SSRİ tərəfindən marksizm və leninizmi dəstəkləyən dövlətləri aid etdirmək üçün termin. Baxmayaraq ki, SSRİ sovet blokunun qeyri rəsmi idarə edirdi, bir sıra sosialist dövlətlər (Yuqoslaviya, Çin və Albaniya) 1975–1990-ci illərdə SSRİ ilə ideoloji və siyası qarşıdurmalar peyda olmuşdur. ABŞ-də və ona ittifaq olan ölkələrdə sosialist blokuna aid ölkələri tez-tez kommunist ölkələri kimi də adlandırılar.

Sosialist iqtisadiyyata iqtisadi nəzəriyyələr, təcrübələr, fərziyyə və mövcud sosialist iqtisadi sistemlər normaları daxildir. Sosialist iqtisadi sistem, istehsalın birbaşa istifadə üçün həyata keçirildiyi muxtar kooperativlər və ya birbaşa ictimai mülkiyyət şəklində ola bilən istehsal vasitələrinə ictimai mülkiyyət və istifadə ilə xarakterizə olunur, mənfəət üçün deyil. Kapital mallarını və istehsal amillərini iqtisadi vahidlər arasında bölüşdürmək üçün bazarlardan istifadə edən sosialist sistemlərə bazar sosializmi deyilir. Planlaşdırma istifadə edildikdə, iqtisadi sistemə sosialist planlı iqtisadiyyat deyilir. Sosializmin bazar olmayan formaları ümumiyyətlə resurslara və mallara dəyər vermək üçün fiziki uçot sistemini əhatə edir. Sosialist iqtisadiyyatı müxtəlif iqtisadi düşüncə məktəbləri ilə əlaqələndirilirdi. Marksist iqtisadiyyat kapitalizmin analizinə əsaslanaraq sosializmin əsasını qoymuşdur, neoklasik iqtisadiyyat və təkamül iqtisadiyyatı isə sosializmin geniş modellərini təmin etmişdir. XX əsrdə həm sosialist planlı həm də bazar iqtisadiyyatları üçün təkliflər və modellər böyük ölçüdə neoklasik iqtisadiyyata və ya neoklassik iqtisadiyyatın marksist və ya institusional iqtisadiyyata sintezinə əsaslanırdı. Sosialist iqtisadiyyatı termin olaraq sosialist dövlətlərdə tətbiq olunan keçmiş və mövcud iqtisadi sistemlərin analizinə də tətbiq edilə bilər, məsələn, Macarıstan iqtisadçısı Yanoş Kornainin əsərlərində Adam Smit və rikardiyalı sosialistlərin klassik iqtisadiyyatını, həm də Pyer-Jozef Prudon, Karl Marks və Cozai Uorren iqtisadiyyatlarını sosializmlə əlaqələndirən XIX əsrdə amerikalı anarxist Benjamin Tucker, iki sosialist düşüncə məktəbinin, yəni anarxist sosializm və dövlətin olduğuna , sosial əmək dəyər dəyərinin nəzəriyyəsi ilə birləşdiklərini iddia edərək nəzəriyyəyə inanırdı. Sosialistlər, iqtisadiyyatın sosial nəzarəti və ya tənzimlənməsinin nə dərəcədə lazım olduğu barədə fikir ayrılığı; cəmiyyətin nə qədər müdaxilə etməsi və hökumətin, xüsusilə mövcud hökumətin, dəyişiklik üçün doğru vasitə olub-olmaması mübahisələrə səbəb olur.

Sosialist realizmi (rus. Социалистический реализм) və ya sosrealizm — SSRİ-nin və digər sosialist ölkələrinin incəsənətində bədii yaradıcılığa dövlət siyasəti vasitələri, o cümlədən senzura ilə yeridilən və sosializm quruculuğu məqsədinə xidmət edən dünyagörüşü metodudur. Azərbaycan dramaturgiyasında sosial realizmin banisi Cəfər Cabbarlı sayılır. Sosialist realizmi termini SSRİ-də bolşevik inqilabından sonra sovethakimiyyətinin rəsmi himayə etdiyi ədəbiyyatın adı kimi yaranmışdır. 1917-ci il Oktyabr inqilabından sonra Rusiyada 20-ci illərdə proletar ədəbiyyatı (proletkultçuluq) konsepsiyası meydana çıxdı. Bu konsepsiyaya görə, hakimiyyəti almış fəhlə sinfi yeni mədəniyyət və ədəbiyyat yaratmalıdır. Ən qəribəsi isə yeni ədəbiyyat kadrlarının mütləq inqilabçı fəhlələr arasından çıxacağı ümidi idi. Bu nəzəriyyəyə əsaslanaraq varlı siniflərdən olan qələm adamları sinfi düşmən elan edildi və onların əsərləri irticaçı hesab edildi. Lakin tezliklə bolşevik ideoloqları özləri də anladılar ki, sosial siniflərin xüsusi ədəbiyyatı ola bilməz, bu ədəbiyyat və mədəniyyət anlayışının təbiətinə ziddir. Proletar ədəbiyyatı konsepsiyası V.Lenin tərəfindən hazırlanmışdı və sözün hərfi mənasında ədəbiyyatın proletariatın inqilabını və hakimiyyətini, daxili siyasətini himayə etməsini nəzərdə tuturdu.

Sosialist dövlət, Sosialist ölkə, Sosialist respublika və ya Fəhlə respublikası — konstitusiyasına əsasən sosializmə yönəlmiş suveren dövlət. "Kommunist dövlət" termini Qərb mediasında adətən Marksizm–Leninizm və ya Maoizmin bir variantına bağlı olan partiyalar tərəfindən idarə edilən təkpartiyalı sosialist dövlətlərə verilən bir addır. Bu dövlətlərin əksəriyyəti sosilizmin inkişafı prosesində və ya kommunizmi əldə etməmiş olduqlarını iddia etdiklərindən özlərini "sosialist dövlət" hesab edirlər Bir sıra dövlətlər Marksizm–Leninizm siyasi sisteminə və ya onun variantlarına bağlı olmadan öz konstitusiyalarında sosializmin bəzi anlayışlarından istifadə edirlər. Sosialist dövlət özünü sosialist partiya adlandıran bir siyasi təşkilat tərəfindən idarə olunan çoxpartiyalı liberal demokratiyadan fərqlənir, çünki bu hallarda ölkə konstitusiyasına əsasən hökumət sosialist bir cəmiyyət qura bilməz. Belə hallarda siyasi sistem və hökumət mexanizmi məhz sosializmin inkişafı ilə məşğul olmaq üçün strukturlaşdırılmamış olur. Sosialist dövlət anlayışı "dövlət sosializmi" ilə yaxından əlaqəlidir. Dövlət sosializmi hökumət fəaliyyəti və ya siyasətinin tətbiqi yolu ilə bir sosialist sistemin qurulacağına inanan siyasi bir baxışdır. Belə ki, sosialist dövlət anlayışı adətən leninistlər və marksist–leninistlər tərəfindən müdafiə edilir. Buna baxmayaraq, bu fikir bəzi klassik marksistlər tərəfindən ya gərəksiz, yada səmərəsiz hesab edilir. Marksist–Leninist siyasi görünüşə görə, "sosialist dövlət" ölkənin iqtisadi, sosial və siyasi işlərini ölkəni sosializmin həyata keçirilməsinə yönəldən bir avanqard partiyanın nəzarəti altındakı hökumətin təşkil etdiyi bir dövlətdir.

Sosialist dövlət, Sosialist ölkə, Sosialist respublika və ya Fəhlə respublikası — konstitusiyasına əsasən sosializmə yönəlmiş suveren dövlət. "Kommunist dövlət" termini Qərb mediasında adətən Marksizm–Leninizm və ya Maoizmin bir variantına bağlı olan partiyalar tərəfindən idarə edilən təkpartiyalı sosialist dövlətlərə verilən bir addır. Bu dövlətlərin əksəriyyəti sosilizmin inkişafı prosesində və ya kommunizmi əldə etməmiş olduqlarını iddia etdiklərindən özlərini "sosialist dövlət" hesab edirlər Bir sıra dövlətlər Marksizm–Leninizm siyasi sisteminə və ya onun variantlarına bağlı olmadan öz konstitusiyalarında sosializmin bəzi anlayışlarından istifadə edirlər. Sosialist dövlət özünü sosialist partiya adlandıran bir siyasi təşkilat tərəfindən idarə olunan çoxpartiyalı liberal demokratiyadan fərqlənir, çünki bu hallarda ölkə konstitusiyasına əsasən hökumət sosialist bir cəmiyyət qura bilməz. Belə hallarda siyasi sistem və hökumət mexanizmi məhz sosializmin inkişafı ilə məşğul olmaq üçün strukturlaşdırılmamış olur. Sosialist dövlət anlayışı "dövlət sosializmi" ilə yaxından əlaqəlidir. Dövlət sosializmi hökumət fəaliyyəti və ya siyasətinin tətbiqi yolu ilə bir sosialist sistemin qurulacağına inanan siyasi bir baxışdır. Belə ki, sosialist dövlət anlayışı adətən leninistlər və marksist–leninistlər tərəfindən müdafiə edilir. Buna baxmayaraq, bu fikir bəzi klassik marksistlər tərəfindən ya gərəksiz, yada səmərəsiz hesab edilir. Marksist–Leninist siyasi görünüşə görə, "sosialist dövlət" ölkənin iqtisadi, sosial və siyasi işlərini ölkəni sosializmin həyata keçirilməsinə yönəldən bir avanqard partiyanın nəzarəti altındakı hökumətin təşkil etdiyi bir dövlətdir.

Sosialist İnternasionalı (ing. Socialist International – SI; Sosintern) — beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatı, demokratik sosializm ideyası tərəfdarı olan siyasi partiyaların ümumdünya assosiyasiyası. Təşkilatın üzvləri əsasən demokratik sosialistlər, sosial demokratlar, leyboristlərdən və bu ideyalara yaxın partiyalardan ibarətdir. Əmək və Sosialist İnternasionalının varisi kimi 1951-ci ildə yaradılsa da, təşkilatın kökləri XIX əsrə gedib çıxır. İlk öncə əsasən Qərbi Avropa ölkələrindən olan partiyaların dominant olduqları təşkilat hal-hazırda 100-dən çox ölkədən 160-dan çox üzvə malikdir. Təşkilata üzv partiyalar, Avropa ölkələri də daxil olmaqla bir çox ölkələrdə tam və ya koalisiya tərkibində siyasi hakimiyyətdə olmuşlar. Avropa Sosialistləri Partiyası (ümumavropa miqyaslı şərti partiya) və Avropa İttifaqı Parlamentindəki qruplardan biri olan Sosialistlər və Demokratların Proqressiv Alyansı da Sosialist İnternasionalına bağlı təşkilatlardır. 1989-cu ildən etibarən Sosialist İnternasionalının baş katibi postunu Luis Ayala (Çili) icra edir. Təşkilatın prezidenti Yunanıstanın keçmiş baş naziri Qeorqies Papandreudur.

Sosialist revizionizm — marksist hərəkat daxilində revizionizm qavramı, əsas marksist sələflərinin müxtəlif ideyalarının, prinsiplərinin və nəzəriyyələrinin yenidən nəzərdən keçirilməli olduğuna inanan bir düşüncə tərzidir, çox vaxt burjua sinfi ilə birlik kimi dəyişiklikləri əhatə edir. Termin tez-tez bu cür təftişlərin əsassız olduğuna inanan marksistlər tərəfindən marksizmi yumşaltmağa və ya onu parçalamağa çalışanları təmsil etmək üçün istifadə olunur. Revizionizm sözü daha çox böhtan atmaq deməkdir. Marksist ədəbiyyata görə bunun sapma və dönüklük adlandırıldığı da görülmüşdür. Bir neçə "Marksist" özlərini Revizionist adlandırırlar. Bu termin və anlayışa qarşı duranlar çox vaxtı Xocaistlər və Marksist-leninistlər olur. Revizionizm termini marksist nəzəriyyə daxilində bir çox fərqli kontekstdə istifadə olunur; 19-cu əsrin sonlarına doğru sosial demokrat yazıçılar Eduard Bernşteyn və Jan Jaures iddia edirdilər ki, Karl Marksın sosialist cəmiyyəti yaratmaq ideyalarına yenidən baxılmalıdır və sosializmə nail olmaq üçün güc tətbiq edilməməlidir. Ənvər Xocanın siyasi praktikasını ehtiva edən Xocaizm, Soyuq Müharibə və Soyuq Müharibədən sonrakı dövrlərin ən görkəmli antirevizionist hərəkatıdır.

Libertar sosializm və ya libertarian sosializm (bəzən eyni ideologiya olmasa da, sosialist anarxizmi adlanır.), nəzarətsiz, iqtisadi və ya sosial təbəqələri olmayan, fərdi azadlıq və bərabərliyə əsaslanan, əldə etmək və istifadə etmək üçün bərabər imkanlar təmin edən bütün növ anarxist xüsusiyyətləri özündə cəmləyən sosializm anlayışıdır. Bu idealogiyaya görə, bərabərlik və azadlıq ancaq xüsusi mülkiyyətə son qoymaqla mümkün olacaq. ilk növbədə istehsal imkanları və resurslar bütün cəmiyyəti əhatə edəcək şəkildə paylaşdırılmalıdır. Bununla belə, libertar sosializm qeyri-qanuni hakimiyyəti müəyyənləşdirmək, onu tənqid etmək və son nəticədə onun ictimai həyatın hər sahəsində mövcudluğunu aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır. İdarəetmə sosializminə digər yanaşmalar dövlətdə və ya siyasi partiyalarda hökmranlıq yaratmaq üçün iqtisadiyyat və dövlət idarəçiliyi sahələrində fəaliyyət göstərdiyi halda; Libertar sosialistlər, birliklər, peşə palataları, fəhlə şuraları, bələdiyyələr, vətəndaş məclisləri (məclisləri) və s. kimi birbaşa demokratiyanın həyata keçirilə biləcəyi qeyri-bürokratik sahələrə diqqət yetirirlər. Libertar sosialistlər dövlət quruluşunu kapitalist sinfi hökmranlığının divarları və qalası kimi qəbul edirlər. Libertar sosializm kimi təsvir edilən siyasi fəlsəfəyə anarxizmin anarxo-kommunizm, anarxo-kollektivizm, anarxo-sindikalizm, tərəfdaşlıq, sosial ekologiya, özünüidarəetmə və şura kommunizmi kimi variantları daxildir. Bəzi mənbələr libertar sosializmi anarxizm və sosialist anarxizmi ilə qismən və konnotativ şəkildə əlaqələndirirlər. Lakin bu anlayışlar arasında müəyyən fərqlər də mövcuddur.

Sosialist İnqilabçılar Partiyası, qısaca SR, eser, eserlər və ya PSR — Rusiya imperiyası ərazisində fəaliyyət göstərmiş sosialist partiyası. Bakıda eserlərin ilk dərnəyi 1903-cü ildə fəaliyyətə başlamışdı. 1904-cü ildən özəl mətbəəyə malik idilər. Mətbuat orqanları "Kavkazkoe slovo" qəzeti olmuşdur. Bakı eserlərinin sosial bazası, əsasən, fəhlələrdən, Xəzər ticarət gəmiçiliyi donanmasının dənizçilərindən, həmçinin tələbə gənclərdən ibarət idi. 1904–1907-ci illərdə Şuşa, Yelizavetpol (Gəncə) və Zaqatalada da eser təşkilatları yaradıldı. Bakı eserlərinin təşəbbüsü ilə İttifaq Partiyası (1905) və "Əş-Səms " (1906) adlı milli sosialist inqilabçılar təşkilatları yaradıldı. İttifaq Partiyasının liderləri sırasında R. Şərifzadə, M. Cuvarlinski və R. Məlikov kimi şəxslər olmuşdur. 1906–1907-ci illərdə, çoxsaylı həbslərə baxmayaraq, eserlərin Azərbaycandakı mövqeləri xeyli möhkəmləndi. Onların təsir dairəsində 60-dək müəssisə və 10 minədək fəhlə var idi.

Azərbaycanda seçki blokları və siyasi birliklər — Azərbaycanda seçkilər üçün vahid namizəd irəli sürülməsi üçün yaradılan seçki blokları və siyasi partiyaların, siyasətçilərin birliyi üçün yaradılan siyasi birliklər. == Tarixi == Azərbaycanda hələ müstəqillikdən əvvəl SSRİ dönəmində seçki blokları yaranmışdır. 1990-cı il avqustun 24-də qəbul edilmiş Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin Ali Sovetə seçkilərə dair seçkiqabağı proqramında Azərbaycanın tam dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsi əsas proqram məqsədi kimi bəyan olundu. Həmin proqram "Demokratik Azərbaycan " seçki blokunun da platforması kimi təsdiq edildi. Seçki blokları tarixi rəsmi olaraq 1994-cü ildən başlayır. == Seçki blokları == === 2000-ci il parlament seçkiləri === Mərkəzi Seçki Komissiyasında qeydiyyatdan keçmiş Azərbaycan Milli Dövlətçilik Partiyası, Azərbaycan Milli Hərəkat Partiyası və Azərbaycan Demokratik Maarifçilik Partiyasıseçkilərdə partiyalar bloku halında çıxış etməyi qərara aldılar və ölkənin parlament seçkiləri praktikasında ilk dəfə olaraq "Demokratik Azərbaycan" Siyasi Partiyalar Bloku qeydiyyatdan keçirildi. Proporsional seçkilərin partiyalar üzrə blok 0,40% səs topladı. === 2003-cü il prezident seçkiləri === ==== Bizim Azərbaycan Bloku ==== 2003-cü il Azərbaycan Respublikası prezident seçkiləri ərəfəsində müxalif siyasi partiyaların birliyi kimi yaradılmışdır. Blok 29 mart 2003 tarixində Müsavat Partiyasının sədri İsa Qəmbərin təşəbbüsü ilə 2003-cü il Azərbaycan Respublikası prezident seçkiləri ərəfəsində bəzi müxalif siyasi partiyaların və ictimai təşkilatlar tərəfindən təsis olunub. İlk növbədə seçki bloku olaraq yaradılsa da sonradan siyasi partiyalar blokuna çevrilmişdir.

Fransa Sosialist Partiyası (Parti Socialiste, PS) —1969-cu ildə yaradılmış, Fransa siyasətində sol mərkəzli mövqeyin nümayəndəsi olan əsas partiyalardan biridir. Partiyanın əsas ideologiyası sosializmə və demokratik sosializmə əsaslanır. Onun siyasi fəaliyyəti sosial ədalət, bərabərlik, işçi hüquqları və insan hüquqlarının mühafizəsi kimi prinsiplərlə səciyyələnir. PS Fransa siyasətində bir neçə dəfə hakimiyyətə gəlmiş və xüsusilə 1980-ci illərdən etibarən ölkənin siyasi və sosial həyatında mühüm rol oynayır. == Tarixi == Fransa Sosialist Partiyasının yaranması, Fransanın sosialist hərəkatlarının uzun və çətin tarixinin bir nəticəsidir. XIX əsrin sonları və XX əsrin əvvəllərində Fransada müxtəlif sol yönlü partiyalar və qruplar yaranmışdı. Bu qruplar, fəhlə sinifinin maraqlarını müdafiə edən, kapitalizmə qarşı çıxan və sosial bərabərliyi təmin etməyə çalışan ideologiyalar əsasında yaradılmışdı. PS-in ilkin forması, 1905-ci ildə Jan Jaures (fr. Jean Jaurès) tərəfindən yaradılmış Fransanın Birgə Sosialist Partiyası (SFIO) ilə əlaqəlidir. SFIO, 1940-cı illərdə parçalanmış və müxtəlif sol yönlü qruplara bölünmüşdür.

İran Sovet Sosialist Respublikası və ya Gilan Sovet Sosialist Respublikası, (fars. جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران ‎ — jomhuri-ye šuravi-ye sosiâlisti-ye İran)- 1920-ci ilin iyunundan 1921-ci ilin sentyabrına qədər İranın Gilan əyalətində mövcud olmuş qısamüddətli sovet respublikası. İran konstitusiyaçı hərəkatının lideri Mirzə Kiçik xan və onun Cəngəli (Meşəçilər Hərəkatı) partizanları və Sovet Qızıl Ordusunun köməyi ilə yaradılmışdır. == Tarixi == 1918–1922-ci illərdə iran xalqının ingilislərə qarşı milli azadlıq hərəkatının yüksəlişi dövründə, 1920-ci il iyunun 5-də Gilan əyalətində yaradılıb. Cənubi Qafqazda İngiltərənin məğlubiyyəti, ingilis işğalçılarının əvvəlcə Ənzəlidən, sonra isə bütün Gilandan qovulması azadlıq hərəkatının yüksəlişinə şərait yaradıb. 1920-ci il iyunun 4-də mücahid dəstələri Rəşti tutaraq elan etdilər ki, Kiçik xanın başçılığı ilə əsasən ticarət burjuaziyası və liberal mülkədarlardan ibarət müvəqqəti inqilabi hökumət və inqilabi ordu yaradıldı. İnqilabi qüvvələr vahid milli cəbhədə birləşdi, lakin Kiçik xanın inqilabı məhdudlaşdırmaq siyasəti, eləcə də İran Kommunist Partiyası sol qüvvələrinin bütün mülkədar torpaqlarının, o cümlədən xırda torpaq sahibliyinin müsadirə edilməsi və s. tələbləri vahid cəbhənin süqutu ilə nəticələndi və beləlikə Kiçik xan hökumətin tərkibindən çıxdı. 1920-ci il iyulun 31-də yaradılmış Ehsanulla xan hökuməti də inqilabi qüvvələrin birliyinə nail ola bilmədi. 1921-ci il mayın əvvəlində inqilabda iştirak edən bütün qrupların birləşmiş müşavirəsindən sonra yeni hökumət – İnqilabi komitə yaradıldı və 4 avqustda Sovet Respublikası elan olundu.

Monteneqro Sosialist Respublikası (serb. Socijalistička Republika Crna Gora; 1963-cü ilə qədər Monteneqro Xalq respublikası, 1991-ci ildən Monteneqro Respublikası) — Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasını təşkil edən sosialist respublikalarından biri. İndiki Monteneqro. Təşkil olunmasına Yuqoslaviya Krallığının Zeta banovinasının inzibati hissəsinin bir parçası olmuşdur. 7 iyul 1963-cü ildə Monteneqro Xalq Respublikası "Monteneqro Sosialist Respublikası" adını aldı (Federal Konstitusiya və yeni təstiqlənən Monteneqro Konstitusiyasına edilən dəyişiklikdən sonra 1963). Rəsmi dil olaraq Serbo-Xorvat dili təstiqləndi. 1991-ci ildə Monteneqro Kommunistlər Birliyi ilk çoxpartiyalı seçkilərdən sonra sonra adını Monteneqronun Sosialistlər Demokratik Partiyası olaraq dəyişdirdikdə "Sosialist" sifəti respublika adından silindi (1992-ci il Konstitusiyasında təsdiq edildi). Qanunverici orqan olan məclis - Birləşmiş Əmək Şurası, İctimai-Siyasi Şura və İcmalar Şurasından ibarət idi. 1947-1990-cı illərdə respublika mütəmadi olaraq inkişaf etməmiş bir ərazi hesab edildi və federal hökumətdən (iqtisadi cəhətdən inkişaf etməmiş respublikalara və bölgələrə kredit vermək üçün xüsusi Federasiya Fondundan) subsidiyalar və güzəştli kreditlər aldı. Məsələn: 1976-1980-ci illərdə Monteneqro bu Fonddan 831.5 min dinar pul almışdır.

Müsəlman Sosialist Bloku və ya qısaca MSB — 1917-ci ilin payız ayında azərbaycanlı eserlər və sosialistlər tərəfindən təsis olunmuş blok. 1905-ci ilin oktyabrında Sosialist İnqilabçılar Partiyasının Bakı komitəsinin əsasında İttifaq Partiyası yarandı. Aslan bəy Səfikürdski də bu partiyanın sıralarına qoşulmuşdur. 1917-ci il noyabrın 26–28-də Müəssislər Məclisinə keçirilən seçkilərdə iştirak edən 8 əsas partiya sırasında 159 770 seçiciyə malik Müsəlman Sosialist Bloku (MSB) da var idi. 60 000 seçiciyə bir deputat qaydası ilə Müsəlman Sosialist Bloku həmin seçkilərdə 3 yer qazana bilmişdi. Bununla da Aslan bəy Səfıkürdskinin başçılıq etdiyi Müsəlman Sosialist Bloku nüfuzlu və təşkilati cəhətdən möhkəm bir siyasi partiyaya çevrildi. 1918 il yanvarın 5-də Rusiya Müəssislər Məclisi buraxıldı və fevralın 10-da Tiflisdə Zaqafqaziya Seyminin təsis iclası çağırıldı. Seymin təşkilində hər 20.000 seçiciyə 1 deputat yeri verildiyindən bu quruma Müsəlman Sosialist Blokundan 7 nümayəndə seçildi. Camo bəy Hacınski həbs edildikdən sonra verdiyi ifadədə belə açıqlamışdır: 1918-ci il mayın 27-də Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin başçılığı ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurası yarandıqda Müsəlman Sosialist Bloku da parlamentə daxil oldu. Həmçinin Milli Şuranın təklifi ilə təşkil olunan ilk hökumətdə Müsəlman Sosialist Blokunu Xudadat bəy Məlik-Aslanov təmsil etdi.

Panhelenik Sosialist Hərəkatı (yun. Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα) — Yunanıstanda fəaliyyət göstərən sosial demokrat, üçüncü yol və sosial liberalizm meyilli siyasi partiya. Panhelenik Sosialist Hərəkatı çox zaman qısa şəkildə PASOK olaraq adlandırılır. Pasok 1974-cü ildə Afina şəhərində təsis edilib.

Rumıniya Sosialist Respublikası — müasir Rumıniya ərazisində 1947-ci ildən 1989-cu ilə qədər mövcud olmuş dövlət. 1947-ci ilin 30 dekabrından 1965-ci ilin 21 avqustuna qədər adı Rumıniya Xalq Respublikası (rum. Republica Populară Română) olub. 21 avqust 1965-ci ildən 1989-cu ilə qədər isə ölkə Rumıniya Sosialist Respublikası (rum. Republica Socialistă România) adlanıb. 1989-cu ilin dekabr ayında baş vermiş inqilab zamanı Nikolae Çauşeskunun diktaturası ləğv edilmiş və bununla da Rumıniya Sosialist Respublikasının mövcudluğuna son qoyulmuşdur. İon Antoneskunun hakimiyyəti zamanı kommunistlərin təqib edilməsinin miqyası çox böyük ölçülər aldı. 1944-cü ilə qədər Rumıniya Kommunist Partiyasının bütün liderləri ya həbsxanada idilər, ya da baş götürüb Moskvaya qaçmışdılar. Bununla da üzvlərinin sayı onsuz da az olan zəif partiya rəhbərliyini də itirmişdi. Buna görə də o Rumıniyanın siyasi arenasında əhəmiyyətli rol oynaya bilmirdi.

Sosialist Reyx Partiyası (alm. Sozialistische Reichspartei Deutschlands‎) - 9 oktyabr 1949-cu il tarixində AFR-də Otto Ernst Remer və Fritz Dorls tərəfində qurulmuş siyasi partiya. SRP 1952-ci ildə Almaniya Federativ Respublikasının Federal Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən qadağan olundu. Bu Qərbi Almaniya tarixində siyasi partiyanın qadağan olunmasının ilk təcrübəsi idi.

"Sumqayıt" (1952-1990-cı illər aralığında "Sosialist Sumqayıtı") — Sumqayıtda nəşr olunan şəhər qəzeti. "Sosialist Sumqayıtı" qəzetinin çox maraqlı yaranma tarixçəsi var. 1952-ci ilin dekabr ayının axırlarında Sumqayıt metallurqları ilk boru istehsal edib Bakı neftçilərinə göndərdilər. Bu respublikada böyük bir hadisəyə səbəb oldu. Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Mir Cəfər Bağırov bu münasibətlə hamını, ilk növbədə sumqayıtllıarı təbrik etdi və çıxışında belə bir ifadə işlətdi ki, "Sumqayıtda artıq qəzet nəşr olunur." Həqiqətdə isə Sumqayıtın öz mətbu orqanı yox idi. Amma söz Bağırovun ağzından çıxmışdı. Deməli, qəzet də nəşr olunmalı idi. Mərkəzi Komitənin ideologiya üzrə katibi təcili Sumqayıt şəhər partiya komitəsinin birinci katibini və respublikanın bir neçə tanınmış jurnalistlərini bir yerə toplayır və deyir: "Nəyin bahasına olursa-olsun, qəzet sabah Bağırovun stolunun üstünə qoyulmalıdır." Bütün günü, gecə və gündüz işləyirlər və qəzeti səhər saat 6-da çapa verirlər. Ertəsi gün qəzet Bağırovun stolunun üstünə qoyulmuşdu. Bu "Sosialist Sumqayıtı" qəzeti idi.

Sosialist realizmi (rus. Социалистический реализм) və ya sosrealizm — SSRİ-nin və digər sosialist ölkələrinin incəsənətində bədii yaradıcılığa dövlət siyasəti vasitələri, o cümlədən senzura ilə yeridilən və sosializm quruculuğu məqsədinə xidmət edən dünyagörüşü metodudur. Azərbaycan dramaturgiyasında sosial realizmin banisi Cəfər Cabbarlı sayılır. Sosialist realizmi termini SSRİ-də bolşevik inqilabından sonra sovethakimiyyətinin rəsmi himayə etdiyi ədəbiyyatın adı kimi yaranmışdır. 1917-ci il Oktyabr inqilabından sonra Rusiyada 20-ci illərdə proletar ədəbiyyatı (proletkultçuluq) konsepsiyası meydana çıxdı. Bu konsepsiyaya görə, hakimiyyəti almış fəhlə sinfi yeni mədəniyyət və ədəbiyyat yaratmalıdır. Ən qəribəsi isə yeni ədəbiyyat kadrlarının mütləq inqilabçı fəhlələr arasından çıxacağı ümidi idi. Bu nəzəriyyəyə əsaslanaraq varlı siniflərdən olan qələm adamları sinfi düşmən elan edildi və onların əsərləri irticaçı hesab edildi. Lakin tezliklə bolşevik ideoloqları özləri də anladılar ki, sosial siniflərin xüsusi ədəbiyyatı ola bilməz, bu ədəbiyyat və mədəniyyət anlayışının təbiətinə ziddir. Proletar ədəbiyyatı konsepsiyası V.Lenin tərəfindən hazırlanmışdı və sözün hərfi mənasında ədəbiyyatın proletariatın inqilabını və hakimiyyətini, daxili siyasətini himayə etməsini nəzərdə tuturdu.