İki yozumu var: 1. “Ağaya layiq olan mal”. 2. “Mənim ağam Əlidir”.
Fars izafətinin qəlibi üzrə “Məhəmməd ağa” mənasında Ağayi-Məhəmməd Ağaməhəmmədə çevrilib. (Bəşir Əhmədov
Ağa və Məhəmməd sözlərindən əmələ gəlib, sonra sadələşib. Ağa öz sözümüzdür, Məhəmməd isə ərəbcədir. (Bəşir Əhmədov
“Ağanın nəzərində saxlanılan” deməkdir. Ağa bizim sözdür, nəzər isə ərəb mənşəlidir.
“Göz ağartmaq” deyirik, ağart (alart variantı da olub) odla bağlıdır: gözdən sanki od püskürür. (Bəşir Əhmədov
Ağa sözündən və üçüncü şəxsin mənsubiyyət şəkilçisindən düzəlib. C.Cabbarlı Sona xanıma Sonası dediyi kimi, bəzi adamlar da böyüyünə Ağası deyib
Ağa bizim sözdür, yar farsca “dost” deməkdir. Ağayar “ağanın dostu” deməkdir.
İndi “qorxaq” anlamında işlədilir. Ağ ciyər (bağır) qəzəb, hiss-həyəcan mənbəyidir və ona qabaqlar “öfkə” deyilib
Ağbuğ, ağbuğum variantları da var. Barama qurdunun xəstəliyidir: qurd şişir, belində ağ sızaqlar əmələ gəlir, irinli olur
Ağ sözü ilə bağlıdır, (Ağgül də bununla qohumdur). Qaraca, Göyçə adları da həmin qəlib üzrə yaranıb. (Bəşir Əhmədov
Qanadları ağ olduğundan belə adlanıb.
Ağca rəng bildirir, qayın isə “yanma” (bu, qaynamaq sözü ilə qohumdur) deməkdir: “rəngi ağ olan və tez yanan ağac” deməkdir
Ağca qabıq birləşməsindən törəyib, bu ağacın qabığı ağ (gümüşü) olur. Birinci hissə ağ sözü ilə bağlıdır, qovaq isə adamın başında əmələ gələn kəpəklə
Qız adıdır, qoyungözü (ромашка) çiçəyinin adlarından biridir.
Bu rusca крыжовник sözünün bizdəki qarşılığıdır. “Rusca-azərbaycanca lüğət”in II cildi крыжовник sözünün tərcüməsini verə bilməmiş, yalnız onu şərh et
Ağu kimi də işlədilir, farsca “zəhər” deməkdir.
Ağ sözünün bir mənası mənbələrdə “göz yaşı” kimi izah olunub. Ağla(maq), ağı demək sözləri həmin kökdən əmələ gəlib
Ərəb mənşəlidir, gerçəkliyin şüurda inikasının ali forması olub, insanın ətraf aləmə münasibətini tənzimləmə qabiliyyətidir
Bu sözün əsli zərf olub (ağılla, başla iş görmək), sonra təhrif edilib və ağılla-başla kəlməsi ağıllı-başlı şəklinə düşüb
Mənbələrdə “yavaş”, “asta” mənalarını verən ağru (aquru) sözü var. Ağır-ağır hərəkət etmək ifadəsindəki ağır sözü buradan əmələ gəlib
Sözün əsli ağırlığım, yorğunluğum kimi olub. Xalq oyunlarında, bayram mərasimlərində çox işlədilir. (Bəşir Əhmədov
Qədim mənası “deşik”, “boşluq” demək olub. Bu söz tarixi baxımdan qazmaq, qazan sözləri ilə qohum ola bilər
Ağı demək, ağlamaq, sıtqamaq, yağış tipli sözlərin hamısı “su” anlamı ilə bağlıdır. Fonetik dəyişmələr nəticəsində formaca bir-birindən uzaqlaşıb: tar
Ağlamaq feili ilə bağlıdır. -sın (-sa) şəkilçisi adlardan feil düzəldir (ağlam-sın, gülüm-sün, su-sa-maq)
Bu söz ağlayıb-sığıtmaq kimi olub. Həm ağla, həm də sığıt kəlmələri su anlayışı ilə bağlıdır, “göz yaşı” deməkdir
Buradakı ağıl sözü, əslində, al (ön, qabaq) kəlməsinin təhrif olunmuş formasıdır. Alaçıq sözü “qabağı açıq” (qapısı olmayan) deməkdir
Ehtiyacı təcili ödəmək üçün dəyirmanda azca dən üyütməyə “ağnağaz” deyirlər. Bu kəlmənin mənşəyi barədə bir neçə mülahizə söyləmək olar: 1
Divar uçub töküləndə deyirik: divar ağnayıb tökülür. Qədimdə ağmaq feili olub və rus dilinə “свалиться”, “склоняться”kimi tərcümə olunub
Acı sözünün qədim mənalarından biri “ağrımaq” deməkdir və qaqauz dilində indi də qalmaqdadır: onlarda “aceer ayaam” – cümləsi ayağım ağrıyır anlamını
Bu söz yağı əridib içinə yumurta salmaq, sonra onu əzilmiş sarımsaq və qatıq qarışığının üstünə tökməklə alınan xörəyin adını bildirir
“Tanınmış”, “seçilmiş” mənasında ağsoy (ulusoy) sözü olub, “yüksək nəsil”, “adlı-sanlı” deməkdir. Ehtimal ki, Ağsu rayonunun adı bununla bağlıdır
İlkin mənası “halqa” deməkdir. İndi “qucaq” mənasında işlədilir (qolların arasına almaq). Türk mənşəli sözə oxşamır, güman edirəm ki, fars sözüdür
Bu sözün mənası “yeni doğmuş heyvanın məmələrinin ağzına yığılmış sarı və yüksək kolorili süd, mayalanmaq südü” deməkdir
Bu sözün əsli ağzıgövşək olub, sonra ikinci hissə təhrif nəticəsində göyçək formasını kəsb edib, mənası “çənəsinə rəhbərlik edə bilməyən” deməkdir
Ağzı qara tülküyəm ifadəsi dialektlərdə çox işlədilir. “Ağzıqara” “ikiüzlü, yaltaq, hiyləgər” deməkdir, (hərfi mənası: “ağzı pis” deməkdir)
Ağzıqanlı variantı da var. Qan “od”, “isti” deməkdir. Buradakı “yel” qanın təhrifidir. (Bəşir Əhmədov
Ərəbcə əhli (yaşlı) sözü ilə qohumdur.
Axarı türkmənlərin dəvə yunundan toxuduqları nazik və gözəl parça növüdür. Baxanda sanki adamın gözünü aparır (axıdır)
Gümüş pula verilən addır. Ağ sifətindən əmələ gəlib ( pulun rəngi ağ, yəni gümüş olduğu üçün belə deyiblər)
Bu söz ərəb mənşəlidir, axirət kəlməsi ilə eyni kökə malikdir, “son” deməkdir.
Axır-axır sözünün dəyişilmiş formasıdır, “axıra qalan”, “töküntü” deməkdir.
Axır (son) sözü ilə eyni kökə malikdir, ərəb mənşəlidir.
Suyun axması ağmaq kimi olub. Ağ isə “hündür” deməkdir. Su da həmişə hündürdən aşağıya axır (“su axar, çuxurunu tapar” deyirik)
Kökü ağ kəlməsidir. Onun mənalarından biri “o tərəf-bu tərəfə əyilmə” deməkdir. Ağsamaq - ayağın şikəstliyi ilə bağlı olaraq, yeriş zamanı adamın əy
Ağşam kimi yazılışı da olub. Şam günün qaranlıq, ağşam isə hələ bir qədər işıqlı (yəni ağ) dövrüdür, gecədən də bununla fərqlənir
Fars dilində də işlədilir və məsdər formasında (axtən) var. Ona görə də onu alınma hesab etmək ilk baxışda təbii görünür
1. Pendir növüdür, hərfi mənası “alt-üst etmək”, “qarışdırmaq”, “yoğurmaq” deməkdir, mənbələrdə ruscaya “перевалить” kimi tərcümə olunur
Akın sözünün dəyişilmiş formasıdır. Akının ilkin mənası “savadlı”, “bacarıqlı”, “çox bilən” demək olub
Axır kimi də işlədilir, farsca “tövlə” deməkdir, bizdə mənası dəyişib.
Ərəbcə mənası “yaşayan” (Dursun) deməkdir.