“Filankəsin dönəlgəsi dönüb” deyirlər. Dönə qədim mənbələrdə “vaxt” kimi açıqlanıb. Dönəlgəsi dönüb, yəni “vaxtı dönüb, işlərin qaydasında getdiyi gün
“Gecələmə” anlamını verən sözdür: qonaq gələndə deyirlər ki, dönərgə yerin yoxdursa, bizdə gecələyə bilərsən
Qoyunlar quyruğunun formasına görə bir neçə yerə bölünür: bozaq, bımıq, balbas (“balbaz” da deyirlər), mazıq, dönmə (metis) və merinos
Bir vaxtlar üç, sonra yeddi, daha sonra qırx (əsli: qırıq): nəhayət, yüz sözləri say sistemində son ədədlər olub
Ehtimal olunur ki, dış (kənara çıxan, irəliyə çıxan, qabağa çıxan) sözü ilə qohumdur. “Avesta”da çiyin, latışlarda “qoltuq”, “qoyun” mənalarında işləd
Döş ismi və döşəmək feili ilə bağlıdır, “yastı” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dövr sözü ilə qohumdur. Dövriyyədə buradandır. Ərəb mənşəlidir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Döymək feilindən əmələ gəlib. Güman ki, tarixi baxımdan dəyənək (dubinka) sözü ilə eyni kökə malikdir
İsti çörəyi yağla qatıb ovurlar (əzirlər). Dialektlərdə buna döyməc deyilir. Sözün əsli oymac kimi qeydə alınıb, ovmaq feili ilə bağlıdır
Xırmanda taxıl döyürlər. Taxıl əvvəlcə əl vasitəsilə (zərbə endirməklə) sünbüldən ayrılırmış. Sonra at, eşşək və s
Qərb dialektlərində işlədilir, dəyirmi olan bir qabın adıdır. Dairə sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov
ing. drain – qurutmaq
fr. drainage < ing. drain – qurutmaq
holl. drijven – qovmaq, üzmək
irl. droumlin – yüksəklik
alm. druse – fırça
Ərəbcə “çağırmaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dud (tüstü) və keş (cəkən) sözlərindən əmələ gəlib, farscadır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
1140-cı ildə özündə Cənubi İtaliya və Siciliyanı birləşdirən Apuliya ən varlı hersoqluqlardan (duchy) biri idi
Qədim mənbələrdə dölək sözü var, “boşluq” anlamını əks etdirib. Ehtimal ki, dul və dölək qohum sözlər olub
Araba təkərinin topunda deşik olur və ox ora geydirilir. Buna dölək (yəqin ki: dəlik) deyiblər. Dulğu – “oxun topu sürtüb xarab etməməsi üçün topa gey
“Hər tərəfi örtən” mənasında tomo sözü olub. Tumurcuq (üstü örtülü və yumru olan), duman, hətta tuman (paltar) həmin tomo sözü ilə qohumdur
İndi işlətdiyimiz şüyüd (bu, alınma sözdür) sözünün qarşılığı olub. Mədənin qazını boşaltmaq, durğunluğu ləğv etmək üçün istifadə edilib
Farscadır, dur (uzaq) və bin (görən) sözlərindən əmələ gəlib, “uzağı göstərən” deməkdir. Bin hissəsi nik-bin, bəd-bin tipli sözlərdə də var
Durmaq feili ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Boz” (quş) anlamını əks etdirir. Deməli, bu quş rənginə görə “durna” adlandırılıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Durmaq feilindən düzəlmiş sifətdir. Mayenin durulması üçün onun qabda qalması və çöküntü verməsi (durması) lazım gəlir
Bu söz durmaq feili ilə bağlıdır, “durub təmizləmək” mənasını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Farsca “cəhənnəm” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Farsca dü “iki”, barə isə “dəfə” deməkdir (“ikinci dəfə” anlamını verir).Dü şeş (iki şeş) qəlibi üzrə əmələ gəlib
Sifətin çoxaltma dərəcəsini bildirir (dümdüz variantı da var). Düpdüz sözünün təhrifi ilə bağlıdır (dialektlərdə düppələmdüz kimi də işlədilir)
Alınma sözdür (dü fars, beyt isə ərəb mənşəlidir). Beyt ərəbcə “iki misralıq şeir parçası” deməkdir. Dübeyt dörd misra edir
Farscadır, do (dü) vədəmə (tiyə, bıçaq) sözlərindən əmələ gəlib. İlkin mənası “xəncər” (ikiağızlı kəsər) demək olub
İmam Əlinin atının adı olub. Rəvayətə görə, Əli Tovuzun “Düldül” adlanan yerində də olub. İndi bu yer pir hesab olunur
Alınma sözdür, bizdə onun əvəzinə yonğucu işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dümqara, dümqırmızı “düm” hissəsi qabaqlar müstəqil leksik vahid olub və “təmiz”, “xalis”, “cılxa”, “çim” anlamlarını əks etdirib
Sözün əsli dümtək kimi olub. Düm“sağ”, tək isə “sol əl zərbəsi” deməkdir. Deməli, “iki əllə çalınan alət” mənasını verir (hərfi mənası sağ-“sol əl” ki
Dümbək formasında da işlədilir, “kiçik dəf” (nağara) anlamını əks etdirir, fars mənşəlidir. (Bəşir Əhmədov
Mənbələrdə tumşıq sözü var və “dimdik” mənasında işlədilib. Dümsük (dümsüklə) sözü onun dəyişmiş formasıdır
Dilimizdə “gecə” anlamını verən tün sözü olub. Dünən kəlməsi tün-ən (əsli: tün və ən) kimi işlədilib və “tündən əvvəlki gün” deməkdir
Dürr” və dənə (danə) sözlərindən əmələ gəlib. “Dürr dənəsi” deməkdir. Alınma sözdür: dürr” ərəb, danə isə fars mənşəlidir
Burmaq sözünün təhrifi ilə bağlıdır. İçinə pendir qoyub burulmuş (bükülmüş) lavaşa deyirlər. “Buterbrod” mənasına yaxın anlamda işlədilən bu söz qab
Tür feili “bükmək” mənasında işlədilib. Dürmək ismi dürmələmək feili də onunla kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov
Ərəbcədir, Dürrü kimi də işlədilir, “mirvarid” deməkdir, dürr sözündəndir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qırmaq və qırxmaq, sürmək və sürtmək, qalxmaq və qaldırmaq qəlibi üzrə dür feilindən dürt sözü əmələ gəlib
Səpələ qəlibi üzrə dürtmək feilindən (dürt törəmə kökdür) əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcədir, “qayda”, “formula” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Belə zənn etmək olar ki, sözün əsli quşbərə olub. Quş farsca “qulaq” deməkdir. Düşbərə zahiri formasına görə qulağa bənzəyir (пельмени sözündəki пел d
Güman ki, sözün kökü “kənarlaşmaq” mənasını verən daş (dış) kəlməsindən ibarətdir. “Ruhdan düşmək”, “həvəsdən kənar olmaq” deməkdir
Mənbələrdə tüşü feili var və “anlamaq” mənasında işlədilib. Həmin feildən düşüncə ismi əmələ gəlib (n səsi kökə sonradan artırılıb)