Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • DARAYI

    Ərişi qırmızı, arğacı bənövşəyi olan sıx toxunmuş ipək parça adıdır. Alınma sözdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DARÇIN

    Sözün birinci hissəsi olan daru farsca “dərman” deməkdir. İkinci hissə isə Çin ölkəsinin adıdır: darçın – “Çin dərmanı” (Çin otu) deməkdir

    Tam oxu »
  • DARĞIN

    “Hirsli” anlamında işlədilir. Qədim bir deyimdə oxuyuruq: “heç düşün­mür­sən ki, sevgilin arğınmı, darğınmı, yorğunmu?” Dar-ğın, dar-ıl-maq sözlərində

    Tam oxu »
  • DARI

    Tarla sözü ilə eyni kökə malikdir. Müxtəlif türk dillərində “просо”, “зерно”, “пщеница”, “посев”, “урожай” kimi bir çox mənalarda işlədilir

    Tam oxu »
  • DARIXMAQ

    Kökü dar (uzkiy) sifətidir. Darıx isə ondan düzəlmiş feildir, -ıq şəkilçisi ad­lardan feil düzəldə bilir: ot-ux-maq, qan-ıx-maq və s

    Tam oxu »
  • DARILMAQ

    dar sözündən daru (darı) feili əmələ gəlib. Həm də “qəzəblənmək” anlamını əks etdirib. Yum-şa-l-maq qəlibi üzrə darı-l-maq feili də yaranıb

    Tam oxu »
  • DARISQAL

    Əsli darsınqal olub, tatar dilində bu kəlmə darsınırqa kimi işlədilir. -sın şəkilçisi müxtəlif formalarda işlədilir və meyil bildirir (gülümsünmək, qo

    Tam oxu »
  • DARQURŞAQ

    “Hövsələsiz” anlamını əks etdirir. Hövsələ sözünün bir mənası “ça­naqlıq” (hövsələ sümüyü) deməkdir, digər mənası dənlik (çinədan) anlamı ilə bağ­lıdı

    Tam oxu »
  • DARTMAQ

    Üyütmək sözünün sinonimidir, eyni mənada çəkmək sözü də işlədilir. Tuva dilində çəkilmiş ət əvəzinə, dartılmış ət işlədirlər

    Tam oxu »
  • DARVAZA

    Farsca dər (qapı) və baz (açıq) sözlərindən əmələ gəlib. İlkin mənası “açıq qapı” deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • DASİT

    lat. Dacia – Dakiya

    Tam oxu »
  • DAŞ1

    Qədim mənası “atmaq” deməkdir. Görünür, daşdan döyüş vasitəsi kimi istifadə edib, onu düşmənin üstünə atıblar (Qaraca Çoban kimi)

    Tam oxu »
  • DAŞ-BAŞ

    Daş “kənar” deməkdir (dışarı), baş (farsca budən, yəni olmaq məsdərinin əsasıdır) isə “olan” mənasını verir

    Tam oxu »
  • DAŞIMAQ

    Taşqar feili mənbələrdə “удалять” kimi şərh olunub, daşımaq da “bir yer­dən uzaqlaşdırılıb başqa yerə aparmaq”dır

    Tam oxu »
  • DAŞINMAQ

    Daşınıb-düşünmək formasında (sinonimlər birləşməsi kimi) işlədilir. Başa düşmək, düşüncə sözlərindəki duş feili “anlamaq” mənasını əks etdirən söz olu

    Tam oxu »
  • DAŞQALAQ

    ”Kiminsə üstünə daş qalamaq (yığmaq, atmaq)” mənası ilə bağlıdır. Qalamaq sözü “üst-üstə yığmaq” deməkdir

    Tam oxu »
  • DAVA-DALAŞ

    Sözün birinci komponenti ərəbcədir, 2-ci isə özümüzünküdür. Si­nonimlər birləşməsidir. İkinci hissə dalaşmaq kəlməsi ilə bağlıdır: dala-aş for­ma­sınd

    Tam oxu »
  • DAVA-DƏRMAN

    Sinonimlər birləşməsidir. Dava ərəbcədir, dərman isə farsca. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DAVALAŞMAQ

    Kökü alınma sözdür, şəkilçi bizimkidir. Dalaşmaq sözü ilə qohum deyil. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DAVRANIŞ

    Tərpənmək (dəbərmək) sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DAVRANMAQ

    Ehtimal olunur ki, daban, dəbərmək, tərpənmək, təpik sözləri ilə eyni kökə malikdir. Tərpən, dabran kimi formaları da mövcud olub

    Tam oxu »
  • DAVUD

    İsrailin ilk hökmdarı Saulun oğlu olub, mənası yəhudi dilində “sevimli” de­məkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DAY

    Dilimizdə day, dayça (dialektlərdə həmdə daylaq) sözləri var. Qaynaqların ver­diyi məlumata görə, bunların hamısının qədim mənası “dəvə balası” anlamı

    Tam oxu »
  • DAYAQ

    Mənbələrdə “упасть” mənasını əks etdirən tay (day) feili var, sürüş­kən­ sö­zünün sinonimi taylıq olub

    Tam oxu »
  • DAYANACAQ

    Laydırın yana yatmaması (əyilməməsi) üçün ona dayaq qoyurlar, qə­dim arabalarda yastıqda deşik açılmış, dayağın bir ucu ora geydirilmişdir

    Tam oxu »
  • DAYI1

    Ana qohumlarının hamısı birlikdə day adlanıb: dayza-xala, dağay, tağay -dayı, daybaş, taybaş – ana babası kimi şərh olunub

    Tam oxu »
  • DAYKA

    ing. dike – daşdan divar

    Tam oxu »
  • DAZILAMA

    Dızıxmaq feili ilə qohumdur. Hər ikisi tez kəlməsi ilə bağlı yaranıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DAZIMAQ

    “Tazı” “bərk qaçan” deməkdir, söz onunla qohumdur. Dızımaq, dızıxmaq formaları da mövcuddur. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • DEBİT

    fr. debit – borc

    Tam oxu »
  • DEDLAYN

    ing. deadline – keçilməz xətt

    Tam oxu »
  • DEFLYASİYA

    lat. deflatio – üfürmə, sovurma

    Tam oxu »
  • DEHQAN

    Deh sözünün cəm forması (deh-at) göstərir ki, kök ərəbcədir, “kənd” de­məkdir, -qan hissəsi fars mənşəlidir

    Tam oxu »
  • DEKAN

    Yunancadır, deka (10) sözü ilə qohumdur. Ilkin mənası “onbaşı” demək olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • DEKRİMİNALİZASİYA

    lat. de – əkslik, inkar bil­dirən sözönü + lat. criminalis – cina­yətkar

    Tam oxu »
  • DEQRADASİYA

    lat. degratatio – enmə

    Tam oxu »
  • DELİMİTASİYA

    lat. delimitatio – sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi

    Tam oxu »
  • DELTA

    yun. delta – yunan əlifbasının üçbucaq formalı dördüncü hərfi: Δ, δ

    Tam oxu »
  • DELÜVİ

    lat. delio – yuyuram

    Tam oxu »
  • DEMEKOLOGİYA

    yun. demos – xalq + yun. oikos – məkan, ev + yun. logos – elm, təlim

    Tam oxu »
  • DEMİLİTARİZASİYA

    lat. de – qeyri, olmayan + lat. militaris – hərbi

    Tam oxu »
  • DEMOKRATİYA

    yun. demos – xalq + yun. kratos – hakimiyyət

    Tam oxu »
  • DEMOQRAFİYA

    yun. demos – xalq + yun. grapho – yazıram

    Tam oxu »
  • DENDRİT

    yun. dendron – ağac

    Tam oxu »
  • DENUDASİYA

    lat. denudatio – çılpaqlaşma

    Tam oxu »
  • DEPRESSİYA

    lat. depressio – enmə

    Tam oxu »
  • DESKVAMASİYA

    lat. desquamare – qabığını çıxarmaq

    Tam oxu »
  • DETERİORASİYA

    lat. detero – pisləşirəm, pozuluram

    Tam oxu »
  • DEYİKLİ

    Sinonimi kimi bələkkəsdi, göbəkkəsdi, beşikkərtmə sözləri ilə də işlədilir. Deyikli sözü demək feilindəndir: valideynlər oğlanla qızı uşaq vaxtdan ev­

    Tam oxu »
  • DEYİL

    İki mülahizə söyləmək olar: 1. V.V. Radlov əsərində söz çokul kimi verilib və yox kəlməsi ilə bağlıdır

    Tam oxu »