GÖZ

сущ. 1. вил; qara gözlər чӀулав вилер; // вилин; göz ağı анат. вилин лаз; göz alması анат. вилин ич (вил вич, вилин лазни, вилин нини санал алай элкъвей шар хьтинди); göz qapağı вилин кьебекь; göz qarası (bəbəyi) анат. вилин нини, вилин чӀулав (кил. bəbək 1); göz yuvası анат. вилин хъалхъам, вилин чухур (вилин ич авай муг, легъв); // вилерин; göz həkimi вилерин духтур; 2. акун; göz zəifliyi вилерин зайифвал; iti gözlər хци вилер; 3. вил алаз хьун, гуьзетун, килигун; 4. куьлуь тӀвек, тӀеквен; iynənin gözü рапунин вил (хъуькъуьм); 5. булах (чешме) авалзавай чка, яд акъатзавай чка; чешме; bulağın gözü булахдин вил; 6. гвечӀи дакӀар (кассада, почтуна ва мс.); са патай муькуь патаз фин патал жугъундай, цлай ва мс. акъуднавай (ва я тунвай) тӀеквен; 7. хирен, буьвелдин ва мс. ирин авахьзавай чка; 8. паяриз пай хьанвай затӀунин ччара-ччара вилер (мес. шкафдин, гьибедин, дакӀардин); // üç göz ev пуд вилин кӀвал; 9. къуша ва я пуд луьле алай тфенгдин луьлейрикай гьар сад; 10. терездин къапарикай гьар сад; 11. пер. ялав, цӀай манада (мес. лампадин, шеминин); 12. муькъуьн даяхрин арайрикай гьар сад; 13. gözümdə (gözündə) зи (ви, адан) виляй, зи (ви, адан) назардай, заз (ваз, адаз) чиз, зи (ви, адан) фикирдай; ** göz aça bilməmək вил ахъайиз тахьун, мажал тахьун, вахт (фирсет) жугъуриз тахьун; göz (gözlərini) açan gündən (açandan) вил(ер) ахъа авур йикъалай (вил ахъа авурдалай инихъ) а) лап гъвечӀи чӀавалай, аял тир вахтундилай; б) гъавурда акьар (кьили кьатӀур) вахтундилай (инихъ); göz açıb yuman saatda вил ахъайна мичӀдай кьван вахтунда, вил мичӀна ахъайдалди, са геренда, гьасятда, фад; göz açıb yumunca вил мичӀна ахъайдалди, са гьеленда, лап фад; göz açmaq вил ахъаюн а) дидедиз хьун, дуьньядал атун, хун; б) мажал хьун, вахт хьун, имкан хьун; göz açmamaq вил ахъайиз тахьун, мажал (вахт, имкан) тахьун; göz ağartmaq вилер экъисун, куьчӀуьрардай саягъ килигун; göz ağartması vermək кил. göz ağartmaq; göz altından (altınca) baxmaq (süzmək) вилерин кӀаникай килигун, масабуру кьатӀун тийирвал, чинеба килигун; göz atmaq вил ягъун, виливди ишара авун; göz bəbəyi пер. вилин нини, азиз ва кӀани тир; göz bəbəyi kimi qorumaq (saxlamaq) вилин нини хьиз хуьн, дикъетдалди хуьн, къайгъу чӀугун; göz böyümək вилер чӀехи хьун, вилер экъис хьун, кичӀ акатун, кичӀе хьун; göz bulağı кил. bulaq; göz çəkmək (yığmaq) вил атӀун, гъил къачун; göz çıxarmaq кил. gözünü çıxarmaq б); göz dağı çəkmək ттагъ гун, ттагъ илисун, дерт (гъам) гун; göz dəymək вил акьун, вили ягъун, назар хьун, чӀал хьун; göz dəyməsin! вил такьуй! назар тахьуй!; göz dikmək а) вил ттун, масадан затӀуниз сагьиб хьун патал фикирун, алахъун; б) вил кутун, далу кутун, умуд хьун, архайин хьун; в) вил ттун, вил вегьин, килигун; göz dolandırmaq вил экъуьрун, вил агалдарун, кьуд-патаз килигун; göz dolusu вил ацӀана, хвешивилелди, шаддаказ, рикӀяй, рази тир гьалда; göz doymamaq кил. gözü doymamaq; göz etmək (eləmək) вил авун, вил ягъун, виливди ишара авун; göz gəzdirmək вил экъуьрун, вил аладарун, гьар патахъ килигун, кьиляй-кьилиз килигун; göz görə (görə-görə) вилиз акваз-акваз, ачухдаказ; göz götürmək (çəkmək) вил алудун, килиг тавун, гъил къачун; göz gözə baxmaq вил-виле ттуна килигун, ччин-ччинал ацукьун, сада-садан вилериз (ччиниз) килигун; göz gözə gəlmək вил-виле акьун, сад-садаз акун, сада-садаз килигун; göz gözü görməmək вилиз вил такун, виле эцягъяй тӀуб таквадайвал хьун, гзаф мичӀи хьун, вилеривай са затӀни кьатӀуз тахьун; göz işlədikcə вили атӀузмай кьван, вил агакьзамад кьван, вилериз аквазамад кьван; göz kəsməmək вил алуд тавун, дикъетдалди килигун, акъваз тавуна килигун; göz (gözü, gözləri) qabağına gətirmək вил(ер)ин кӀаник гъун, вилерикай карагарун, хиялдай ракъурун, рикӀел гъун; göz qabağına qoymaq вилин кӀаник тун (эцигун), фад вилиз аквадай, регьятдаказ жагъидай чкадал тун (эцигун); göz qabağında (qarşısında) вилин кӀаник, вилик, юкьвал, майдандал; göz qamaşdırmaq вилер тухун а) цӀарцӀар, нур гудай затӀуни; б) пер. гужлу эсер авун, таъсир авун; в) гьейран авун, гьейранарун (са затӀунин иервили); göz-qaş (gözlə-qaş) arasında фад, са гьеленда, гьасятда; göz qırpımında вил(ер) элядалди, вили лупӀдалди, вил мичӀна ахъайдалди (кил. göz açıb yumunca); göz qırpmaq вилер элягъун а) вилер фад мичӀна ахъаюн; б) пер. цӀапӀрапӀар авун, куькӀуьз элуьхъун; göz qoymaq (yetirmək) а) вил эцигун, чинеба килигун, фикир гун; б) вил алаз хьун, вилив хуьн, гуьзетун, килигун; göz-qulaq olmaq вил алаз хьун, килигун; göz oxşamaq вили кьун, рикӀи чӀугун, вилиз (рикӀиз) хуш атун, рикӀ ачухун; göz olmaq а) вил алаз хьун, чинеба хуьн; б) мукъаят хьун, килигун, хуьн; göz önünə gətirmək вил(ер)ин кӀаник гъун, вилерикай карагарун (гуьжуькьарун), рикӀел гъун (хкун); göz önünə qoymaq кил. göz qabağına qoymaq; göz salmaq кил. gözü düşmək; göz tutduqca кил. göz işlədikcə; göz ucu ilə (ucuyla) baxmaq вилин тумунай килигун, са уьтери килигун; göz (gözüm) üstə! кил. baş (baş üstə!); göz verib işıq verməmək вил гана экв тагун, гьамиша инжиклу авун, нарагьат авун, басхас авун; göz vurmaq (basmaq, etmək, çalmaq) вил ягъун (мичӀун, авун, кӀанчӀун), ишара авун патал са вил элягъун (мичӀна ахъаюн); göz yaşı вилин нагъв, стӀалар хьиз виляй авахьдай яд; göz yaşı kimi (təki) вилин нагъв хьтин, михьи, саф, мип-михьи (мес. булах, яд); göz yaşı tökmək (axıtmaq) вилин накъвар авадарун, шехьун; göz yetirmək вил экъуьрун, дикъет авун, килигун; göz yummaq вил мичӀун а) фикир тагун; б) гъил чӀугун, гъил къачун, саймазвал авун; göz yumub açınca (açana qədər) кил. göz açıb yuman saatda; gözdə-qulaqda olmaq кил. göz-qulaq olmaq; gözdən buraxmaq (qaçırmaq) вил алудун, такун, дикъет тавун; gözdən çəkilməmək виликай элячӀ (алат) тавун, гьамиша арада къекъуьн, вилин кӀаник хьун; gözdən düşmək виляй аватун, эвелан гьуьрмет амукь тавун, ихтибардай аватун; gözdən eləmək виливай авун, вил(ер)из зарар гун, вил(ер) буьркьуь авун, экуьнихъ цӀигел яз тун; gözdən iti вилер хци, хци вилер авай, вилериз хъсан аквадай; gözdən itmək вилерикай квахьун, вилериз ахкун тавун, фад акъатна фин; gözdən keçirmək а) вил экъуьрун, са уьтери килигун (кӀелун); б) вил аладарун, килигун, фикир гун; в) юхламишун; gözdən kənara buraxmamaq кил. gözdən qoymamaq; gözdən qaçmaq вилиз такун, дикъетдай къерехда амукьун; gözdən qoymamaq вил алуд ттавун, садан вири гьерекатриз фикир гун, дикъет авун, чинеба хуьн (килигун); gözdən (gözlərdən) olmaq вил(ер)ивай хьун, буьркьуь хьун; gözdən pərdə (əsgi) asmaq вилериз руг кӀвахун, ччин чуьхуьн, алцурарун; гьакъикъат чуьнуьхарна ттаб рахун, гьилле атун, нукьсанрин винел пад кӀевун; gözdən salmaq а) виляй вегьин, рикӀелай алудун, рикӀелай ракъурун; виляй авудун, гьуьрметдай авудун; б) яргъаз авун, яргъаз (къерехдиз) акъудун, яргъазарун; gözdən uzaq (iraq) olmaq (düşmək) виливай яргъаз хьун, сад-садакай ччара хьун, ччарадаказ яшамиш хьун, яргъара хьун, гъурбатдиз акъатун; gözdən yayınmaq катна чуьнуьх хьун, гагьатун, катун, цӀвехун, вилериз тахкун; gözə batmaq кил. gözə girmək; gözə dəymək (çarpmaq) вил хукӀун, (ягъай) вил акьун, акун, дикъет желб авун; gözə gəlmək а) кил. gözə görsənmək (görünmək); б) саймиш тавун, гьисаба такьун; в) кил. göz dəymək; gözə gətirmək вил акьурун, чӀалун; gözə girmək виле гьахьун, дикъет вичел желб ийиз алахъун, вичи-вич виле сухун, вичи-вич къалурун; gözə görünmək (görsənmək, çarpmaq) вилиз акун, вил акьун, дикъет желб авун; gözə xoş görünmək (gəlmək) вилиз (рикӀиз) хуш акун (атун), хушуниз атун, хуш атун, рикӀиз чими хьун, бегенмиш хьун; gözə kül (torpaq) atmaq (səpmək, üfürmək) вилериз руг (руьхъ) кӀвахун (вегьин), алцурарун, гьилле атун; gözə sataşmaq кил. gözə dəymək; gözə soxmaq виле хусун (сухун), дикъет желб авун; gözə torpaq tullamaq кил. gözdən pərdə (əsgi) asmaq; gözləri açıla qalmaq вилер ахъаз амукьун, сив ахъаз амукьун, гьейран хьун; gözləri alacalanmaq вилер чӀехи хьун, вилер экъис хьун, вилер иридаказ ахъа хьун (кичӀевиляй ва мс.); gözləri batmaq а) вилер акӀун, зайиф хьун, такьатдай аватун; б) кил. gözləri çuxura düşmək; gözləri böyümək вилер чӀехи хьун, вилер экьис хьун, кичӀевиляй, мягьтелвиляй ва мс. вилер иридаказ ахъа хьун; gözləri hədəqəsindən çıxmaq кил. gözü (gözləri) kəlləsinə çıxmaq; gözləri ilə süzmək вилеривди алцумун, кӀвачелай-кьилелди килигун, кьиляй-кьилди килигун; gözləri işıqlanmaq кил. gözləri parıldamaq; gözləri qan çanağına dönmək вилериз иви хъиткьинун, вилин къенер яру хьун; gözləri quyuya düşmək вилер фура (чухурда) гьатун, вилер хъалхъамдиз хъфин, вилер акӀун, гзаф яхун хьун; gözləri parıldamaq вилери цӀарцӀар (экв, нур) гун, чина шадвилин лишанар гьатун, хвеши хьун; gözləri süzülmək вилер агаж хьун, вилин кьебекьар акьал жез авалун, ахвар агалтун; gözlərindən yuxu tökülmək вилерихъ ахвар агалтун, ксуз кӀан хьун; gözlərinə qaranlıq çökmək, gözlərinin qabağı qaralmaq вилерал мичӀивал акьалтун (кил. gözü (gözləri) qaralmaq); gözlərini açmaq вилер ахъаюн а) ахварай аватун, уях хьун; б) гъавурда ттун, уяхарун; в) гъавурда гьатун, кьили кьатӀун, уях хьун; gözlərini ağzına dikmək сивиз килигун, дикъетдалди садаз яб гун, ада вуч лугьудатӀа сабурсузвилелди хуьн; gözlərini dolandırmaq вил аладарун, кьуд пата вил экъуьрун, кьуд патахъ килигун; gözlərini dörd açmaq кьуд виливди хуьн, гзаф дикъетлу хьун, фикир гун; gözlərini oxşamaq (вилиз) хуш атун, бегенмиш хьун; gözlərini sıxmaq кил. gözünün qarasını sıxmaq; gözlərini süzmək а) вилер агажун, вилин кьебекьар сад-садав агудна хьиз гьейранвилелди килигун; б) наз авун, наз маса гун; gözlərinin ağı saralmaq вилер (вилин лаз) хъипи хьун, азарлу хьун, хесте хьун; gözlərinin içi gülmək вилер хъуьруьн, шадвал ччинлай малум хьун; gözü ac olmaq вил ичӀи хьун, темягькар хьун, вил ацӀун тавун, гьамиша са затӀуна вил аваз хьун; gözü (gözləri) açılmaq вил(ер) ахъа хьун, уях хьун, ахварай аватун (авамвилин), кьили кӀвалахиз авалун, писни-хъсан ччир хьун; gözü (gözləri) ağara qalmaq вилер экъис хьун, кичӀевиляй ва мс. вилер иридаказ ахъа хьун; gözü (gözləri) ağarmaq а) вилер лацу хьун, вилерал перде (хуш) акьалтна буьркьуь хьун, вилериз ахкун тавун; б) са кар кьилиз акъуддалди чӀехи азабар чӀугун, азиятриз къатламишун; gözü (gözləri) axmaq вилер акьал хьун, мичӀ хьун; gözü almaq а) вердиш хьун, белед хьун, ччир хьун; б) рах. вили кьун, уфтан хьунал чӀалахъ хьун, вичел архайин хьун; в) вили кьун, са шумуд затӀуникай сад бегенмиш хьун, хуш атун, хкягъун; ...gözündə qalmaq ...рикӀе амукьун, авур мурад (хуш ният) кьилиз акъат тавун, мураддихъ агакь тавун; ...gözündə qoymaq ...рикӀе тун, мурад (ният) кьилиз акъуд тавун, шад тавун; gözü (gözləri) ayağının altını görməmək вилерал пи акьалтун (пер.), гзаф дамах къачун, къудур хьун, садни кваз (гьисаба) тахкьун; gözü bağlanmaq (örtülmək) вилер акьал хьун (кӀев хьун, мичӀ хьун), са затӀни такун, гъавурда такьун, кьатӀун тавун; gözü (gözləri) böyümək вилер чӀехи хьун, вилер иридаказ ахъа хьун, тажуб хьун, мягьтел хьун; gözü çıxmış, gözün çıxsın! (tökülsün!) къаргъ. вил авахайди, вил авахьуй (акъатуй) ви! (“буьркьуь хьуй” манада къаргъиш); gözü (gözləri) dikilmək (dikilib qalmaq) вилер акӀун, вил алуд тавуна садаз килигиз акъвазун (амукьун); gözü (gözləri) dolmaq (doluxsunmaq) вилер ацӀун, вилер накъвадив ацӀун, шехьдай дережадиз атун, чӀзанун; gözü doymamaq вил ацӀун тавун а) гьар са затӀуна вил амукьун, къаних хьун, темягькарвал авун; б) вил амукьун (недай затӀуна); в) мураддив эхирда кьван агакь тавун; gözü (gözləri) dörd olmaq вилер кьуд хьун, кьуд виливди, дикъетдалди килигун; gözü dumanlanmaq вилерал циф акьалтун (пер.), хъиляй вилериз са затӀни тахкун; gözü düşmək а) вил ацукьун, акуна ашукь хьун, кӀан хьун; б) вил акьун, садлагьана акун; gözü gəzmək вил экъуьн а) жугъурун; б) вил экъуьрун, гьар патахъ килигун; gözü götürməmək вили такьун, вили кьун тавун, садал пехилвалун; gözü (gözləri) gülmək вилер хъуьруьн, хвеши хьун, шад хьун; gözü (gözləri) heç bir şey görməmək вилериз са затӀни такун, фикирди кьуна гьар са затӀ рикӀелай алатун; gözü ilə görən вилералди акурди, шагьид; gözü ilə görmək вилералди акун, са кардин (вакъиадин) шагьид хьун; gözü ilə (də) görmək istəməmək аквадай вилер тахьун, зегьле фин, акваз кӀан тахьун; gözü ilə yemək вилеривди тӀуьн, вилеривди алцумун, гзаф дикъетдалди килигун; gözü işləməmək вил(ер)и кӀвалах тавун, акун тавун, вилер зайиф хьун; gözü (gözləri) kəlləsinə çıxmaq вилер келледиз акъатун а) гзаф хъел акатун, хъел атун; б) мягьтел хьун, аламат хьун; gözü-könlü açılmaq рикӀ алахьун, рикӀ ахъа хьун, рикӀ шад хьун, шад хьун; gözü (gözləri) qabağında (qarşısında, önündə) durmaq (olmaq, dikəlmək, canlanmaq) вилерикай карагун, рикӀелай алат тавун, гьамиша рикӀел алаз, хиялда аваз хьун; gözü qalmaq вил амукьун а) акур са затӀунин гьасретда хьун, гьасрет чӀугун, фикир чӀугун; б) килигиз акъвазун, вил алуд тавун, са затӀунин хуш таъсирдикай хкатиз тахьун; gözü (gözləri) qamaşmaq вилер тухун, цӀарцӀар (нур) гудай затӀуниз килигиз тахьун; gözü (gözləri) qaralmaq вилерал мичӀивал акьалтун а) кьил элкъуьн, гьалар пис хьун; б) гзаф кичӀе хьун; gözü qayıtmamaq кил. gözü doymamaq; gözü (gözləri) qızmaq (qızarmaq) вилер яру хьун, вилерал перде (хуш) акьалтун, хъиляй вилериз са касни тахкун, къизмиш хьун; gözü qorxmaq кичӀе хьун, вил ягъун, игьтиятлудаказ гьерекат авун (мус ятӀани кьилел атай са пис кар, бедбахтвал рикӀел хтуникди); gözü (gözün) olmaq вил алаз хьун, мукъаят хьун, назарат авун, хуьн; gözü (gözləri) önünə (qabağına) gəlmək вилерикай карагун, рикӀел атун (хтун); gözü örtülmək вил(ер) мичӀ хьун (акьал хьун, кӀев хьун), ахварал хьун, къвал-къерехда кьиле физвай агьвалатрин гъавурда акьун тавун, абурукай хабарсуз хьун; gözü (gözləri) pərdələnmək кил. gözü (gözləri) qızmaq; gözü (gözləri) pər-pər çalmaq кил. gözləri parıldamaq; gözü (gözləri) sataşmaq (ilişmək) (ягъай) вил акьун, садлагьана акун; gözü seçməmək вил(ер)и кьатӀун тавун, вил(ер)из хъсан такун, пис акун, зайиф акун; gözü su içməmək вили яд хъун тавун, чӀалахъ тахьун, агъун тавун, ихтибар тавун, шаклу хьун; gözü (gözləri) süzülmək а) вилер агаж хьун, вилер мичӀ жез авалун, ахвар агалтун (атун); б) вилер зуракӀ ахъа гьалдиз атун, хумар хьун; gözü tox olmaq вил тух хьун, вил ацӀун, са затӀунани вил тахьун, нефс тахьун; gözü tutmaq вили кьун, хуш атун, бегенмиш хьун, ашукь хьун, кӀан хьун; ...gözü uçmaq ...цӀигел хьун, вил хьун, са кас акун патал рикӀ акъатун; gözü (gözləri) yaşarmaq (yaşla dolmaq) вилериз нагъв хъиткьинун (атун), вилерал нагъв акьалтун, вилер накъвадив ацӀун, шехьиз авалун; gözü (gözləri) yol çəkmək вилер рекьи тухун а) вилер са нукьтада акӀана (са нукьтадиз килигиз) аламукьун; б) вил рекьел хьун, рекьериз килигун, рекьер хуьн; gözü (gözləri) yollara baxmaq кил. gözü (gözləri) yolda qalmaq; gözü (gözləri) yumulmaq вилер мичӀ хьун, ксуз кӀан хьун; gözündə canlanmaq вилерикай карагун, рикӀел атун (хтун); gözündən düşmək виляй аватун, са затӀуниз къарши гьевес амукь тавун; gözündən gəlsin! вилерай хту(ра)й! (гайи фан къадир течир, фу метӀел алай касдиз къаргъишдай ибара); gözündən kənara qoymamaq вил алуд тавун, гьамиша вичин патав хуьн, назаратдик хуьн; gözündən od tökmək вилерай цӀай авадарун, ккуз-ккуз шехьун; gözündən od tökülmək вилерай цӀай авахьун а) зиринг, викӀегь, дирибаш касдин гьакъинда; б) гзаф хъел кваз хьун, ччинай агъу авахьун; gözündən (gözündə, gözlərindən) oxumaq вилерай кӀелун, вилерин лишанрилай ччир хьун, кьатӀун; gözündən tökmək вилерай хкун, кефияр чӀурун, гьарам авун, тӀишерай хкун; gözündən uzaqda (olmaq) виливай яргъа хьун, хзандикай ччарадаказ яшамиш хьун, яд уьлкведа, гъурбатда хьун; ...gözünə almaq ...вилив кьун, гьисс авун, кьатӀун, назарда кьун (кьилел къведай са кар, бедбахтвал виликамаз); gözünə dəymək (ilişmək, sataşmaq) вил хкӀун, акун, дуьшуьш хьун, гьалтун; gözünə dönüm! “вил(ер)из кьий зун ви!” манада (алхишун ва я хагьишун къалурдай ибара); gözünə durmaq вилин цӀай хьун, четин акун, залан акун, четинвал чӀугун; gözünə dursun! кил. gözündən gəlsin; gözünə görünmək (görsənmək) вилиз акун а) акун, малум хьун; б) вилерикай карагун, хиялдай фин; gözünə görünməmək вилиз такун, гьисс тавун; gözünə xoş görünmək вилиз хуш акун, акурвал хушуниз атун, бегенмиш хьун; gözünə (gözlərinə) inanmamaq вилерал чӀалахъ тахьун а) акурдал чӀалахъ тахьун, агъун тавун; б) хиялдиз текъвер са кардин вилик тажублу хьун, какахьна амукьун; gözünə işıq gəlmək вилериз экв атун, ччандал атун; gözünə kölgə çökmək вилер хъалхъамда гьатун, яхун хьун, зайиф хьун; gözünə (gözlərinə qan sızılmaq) кил. gözü (gözləri) qan çanağına dönmək; gözünə (gözlərinə) qaranlıq çökmək кил. gözü (gözləri) qaralmaq; gözünə pərdə çəkmək вилериз перде чӀугун, авамвиле хуьн; gözünə pərdə gəlmək вилерал перде (хуш) акьалтун, вилериз тахкун, буьркьуь хьун; gözünə pərdə salmaq (tutmaq, çəkmək) кил. gözdən pərdə (əsgi) asmaq; gözünə soxmaq а) виле сухун, кубутдаказ къалурун; б) вил ичӀивилелди тӀуьн, гьажун; gözünə təpmək кил. gözünə soxmaq б); gözünə yuxu (çimir) gəlməmək (getməmək) вил ахварал тефин, вилериз ахвар татун, ксуз тахьун, ксун тавун, вил-вилик кя тавун; нарагьат хьун; gözünü (gözlərini) açmaq а) кил. göz açmaq; б) вилер ахъаюн, аюхарун, гъавурда ттун, ччин тийир затӀар ччирун; в) вич-вичел хтун, аюх хьун; г) хилас хьун; гъ) дикъет авун, фикир гун; gözünü ağartmaq вилер экъисун, гьелягъар кьун, куьчӀуьрарун; gözünü (gözlərini) ayırmamaq вил алуд тавун, са затӀуниз дикъетдалди, вил алуд тавуна килигун; gözünü (gözlərini) bərəltmək кил. gözünü ağartmaq; gözünü (gözlərini) çəkməmək вил алуд тавун, вилер акӀурна яргъалди (гзаф вахтунда) килигун; gözünü (gözlərini) çıxartmaq а) вилер акъудун, буьркьуь авун; б) вил акъудун, садан пехилвилиз себеб хьун; в) рахш. са затӀунин хъсанди туна (аламаз) писдакай галкӀун, писди къачун; gözünü (gözlərini) dikmək а) вилер акӀурун, вил алуд тавуна килигун; б) вил ттун, умуд кутун; gözünü dörd açmaq (eləmək) кьуд виливди килигун, гзаф дикъетлу хьун, уях хьун; gözünü (gözlərini) götürməmək вил алуд тавун, вил алуд тавуна килигун; gözünü (gözlərini) qan tutmaq вилер ивиди кьун, вилериз иви хъиткьинун, иви экъичиз гьазур хьун, иви экъичдай кьван хъел акатун; gözünü yerə dikmək вилер ччиле ттун (акӀурун), кьил ччиле ттун, агъуз килигун, кьил агъузун; gözünü (gözlərini) yollara dikmək вил(ер) рекьел хьун, вилив хуьн, вил(ер) рекьелай алуд тавун, рехъ (рекьер) хуьн; gözünü (gözlərini) yollardan çəkməmək кил. gözünü (gözlərini) yollara dikmək; gözünü yuxuya vermək а) ахварал фин, ксун; б) вил ахварал ракъурун, гьилле атун, ксурун, алцурарун; gözünü (gözlərini) yummaq вилер мичӀун, вилер акьалун а) кьин; б) ахварал фин, ксун; в) са куьнизни фикир тагун, гьар са затӀунив къайидаказ эгечӀун; gözünü (gözlərini) zilləmək вилер акӀурун, вилер акӀурна килигун (са затӀуниз, чкадиз); gözünün acısını almaq вил ахварун, са тӀимил ксун, са кьадар ксана ял ягъун; gözünün acısını çıxarmaq ксана юргъунвал алудун, ял ягъун; gözünün ağı-qarası хзандин тек велед, авай-авачир сад манада; gözünün altınca baxmaq кил. göz altından baxmaq; gözünün düşməni вилин душман (хуш текъведай, акуна дакӀан, душман хьиз аквадай касдикай рахадамаз); gözünün içinə baxmaq а) буйругъ кьилиз акъудун патал гьазур яз акъвазун; б) вилин къенез килигун, вилералди минетдай саягъ килигун; gözünün içinə demək ччинал лугьун (са касдин нукьсан ва мс. адан гугъуьналлаз ваъ, са чӀугварвални тавуна вичин ччинал, вичиз лугьун); gözünün kökü saralmaq вилер цӀару хьун, галатун (гуьзлемишдалди, садан рехъ хуьдалди); gözünün qabağında dayanmaq (olmaq) кил. gözü (gözləri) qabağında (qarşısında) durmaq (canlanmaq); gözünün qorasını sıxmaq (tökmək) вилерай нагъв авадарун, шехьун; gözünün qurdu ölmək вилин каш кьин, тӀимил тӀуьн, сиве ягъун; тух хьун; gözünün qurdunu öldürmək вилин каш кьин, тӀимил тӀуьн, сиве ягъун; gözünün qyuruğu (ucu) ilə baxmaq вилин тумунай килигун, масабуру кьатӀун тийирвал вилерин кӀаникай, чинеба килигун; gözünün quyruğu (ucu) ilə baxmamaq гьич галай патахъни килиг тавун, кваз такьун, гьисаба такьун, саймиш тавун; gözünün odunu almaq вилин цӀай къачун, виликамаз са затӀуналди куьчӀуьрарун, кичӀерар гун; gözünün üstündə qaşın var deməmək са гафни талгьун, кефина эця тавун, хатурда акьун тавун, гьар са тахсирдин винелай алатна фин; gözünün zılığını axıtmaq кил. gözünün qorasını sıxmaq; gözüm (gözün, gözü) var(dı) зи (ви, адан) вил алай (тир), заз (ваз, адаз) кӀанзавай (тир).