məsciddə qiblə istiqamətində divarda qurulan yerdir. Bu söz Quranda (3: 37) keçməkdədir. Mehrablar çox vaxt gözəl bəzəklər, naxışlar, daş oymalarla bə
bax: İSRA VƏ MERAC.
ibadət məqsədi ilə inşa edilən dini məkanlarıdır. Bu məscid, kilsə, sinaqoq və ya bütpərəstlərin tanrılarına tapındıqları yerlər də ola bilər
tapınılan və ya ibadət edilən hər hansı bir tanrılaşdırılmış varlıqdır. İslam inancına görə həqiqi məbud yalnız Allahdır
hər hansı bir fikri başqa sözlərlə və mənalarla ifadə etmək, metafora və ya analogiyadır. İslamın ilk qaynaqları olan Quran və hədislərdə məcazların o
bax: YƏCUC VƏ MƏCUC.
İranda İslamdan öncə Zərdüştlük dininə etiqad edən insanlar olmuşdurlar. Bu din xeyir və şər qüvvələrinin mübarizəsi üzərində qurulmuşdur
Ərəbistan yarımadasının Şimal-Şərqində, Hicaz bölgəsində yerləşmiş şəhərdir. Şəhərdə yerləşən Məscidün-Nəbəvi müsəlmanların müqəddəs hesab etdikləri y
müsəlmanların təqib olunmaları səbəbi ilə miladi 622- ci ildə Məkkədən Mədinəyə köçmüşdürlər. Hələ Məkkədə olarkən Məhəmməd peyğəmbər Ərəbistanın müxt
Quranda Allahın cəzalandırdığı günahkar xalqlardan biridir. Onları düz yola dəvət etmək üçün Allah o bölgəyə Şüeyb peyğəmbəri göndərmişdir
fiqhdə hər hansı bir işin görülməsində başqa adamların hüquqlarının nəzərə alınmasıdır. Məsələn, əgər hər hansı bir şəxs başqa bir şəxslə birlikdə əld
günəşin batdığı yer və ya vaxtdır. O zaman vacib olan məğrib namazı qılınır. Onun müddəti günəşin batmasından başlayıb, vacib gecə namazının vaxtına q
İslam əqidəsinə görə Allahın göndərdiyi sonuncu peyğəmbər (Xatəmül-Ənbiya), müsəlman ümmətinin dini lideri, Ərəbistanın ictimai-siyasi xadimi olmuşdur
(57/676 – 114/732) – isna-əşəri şiələrinin beşinci imamıdır. Adı Məhəmməd ibn Əli, ləqəbi isə Baqirdir
(1116/1703 – 1206/1792) – XII/XVIII əsrdə Ərəbistan yarımadasında yaşamış din islahatçısı və siyasi xadim olmuşdur
(195/816 – 220/835) – şiələrin doqquzuncu imamıdır. Onu Təqi və ya Cavad da adlandırmışdırlar. O, Mədinədə yaşayırdı
(255/868-ci ildə doğulmuşdur) – isna-əşəri şilələrinin zühurunu gözlədikləri Mehdidir. Rəvayətlərə görə hicri 260-cı ildən 329-cu ilə qədər atasının ö
(110/729-cu ildə vəfat etmişdir) – məşhur hədis rəvayətçilərindən biri olmuşdur. Xəlifə Osmanın dövründə kölə kimi doğulmuş, sonra isə azadlığını qaza
hicri-qəməri təqviminin birinci ayıdır. İslamdan əvvəl Ərəbistanda bu aya Rəcəb, Zülqədə və Zülhiccə ayları kimi xüsusi ehtiram edilmişdir
fiqhdə kişi üçün evlənməsi qadağan olunmuş qadınlardır. Müsəlman üçün öz anası və nənəsi, qızı və nəvələri, bacısı və bacısı qızı, qardaşı qızı, gəlin
qiyamət günü insanların dirildikdən sonra mühakimə edilmək üçün bir yerə yığışacağı yerdir. O gün yer üzündə yaşamış hər bir insan dirilərək Allah qar
Ərəbistan yarımadasının Hicaz bölgəsində yerləşən qədim bir şəhərdir. Burada müsəlmanların ən müqəddəs məscidi olan Məscidül-Haram və Kəbə evi yerləşi
fiqhə görə haram olmayan, ancaq edilməsi də xoş qarşılanmayan əməldir. Məkruh anlayışına İslam məzhəblərində fərqli yanaşmalar vardır
Kəbə inşa edilən zaman İbrahim peyğəmbərin durduğu yerdir. Günümüzdə Məscidül- Haramda həmən yerdə kiçik bir günbəzli tikili ucaldılmışdır
Xorasanda yaranmış sufi təriqətlərindən biridir. Təriqətin yaranması sufi Həmdun Kəssarın (271/884- cü ildə vəfat etmişdir) adı ilə bağlı olmuşdur
Qurana görə Allahın nurdan yaratdığı varlıqlardır. İnsanlardan fərqli olaraq onlar heç bir cinsə sahib deyildirlər (Quran 43: 19), onlar doğmur və doğ
bax: ƏZRAİL.
kimlərinsə mülkiyyətində olan insanlar və kölələrdir. Bu qulların çoxu qara dərili afrikalılar ibarət idi
Misirdə Əyyubilər sülaləsi (564/1171 – 648/1250) hakimiyyəti dövründə orduda qulluq etmək üçün Türküstan və Qafqazdan gətirilmiş, sonra isə hakimiyyət
cahiliyyə dövründə ərəblərin tapındıqları ən böyük bütlərdən biri olmuşdur. Bu büt Məkkə və Mədinə arasında olan Qudeydə bölgəsində yerləşirdi
Misirdən çıxıb və Fələstinə doğru səhra ilə irəliləyən İsrail oğullarına Allahın Musa peyğəmbərin duasından sonra göndərdiyi halva və bildirçinlərdir
bax: NƏSX VƏ MƏNSUX.
sufilikdə uzun müddət mənəvi təcrübə vasitəsi ilə sübyektiv duyğuların nəticəsi olaraq əldə edilmiş bilikdir
bax: SƏFA VƏ MƏRVA.
İsa peyğəmbərlərin anasıdır. Quranda surələrdən biri onun adını daşıyır. Əri İmranın ölümündən sonra anası onu məbədə gətirmiş və orada onu Zəkəriyyə
Məhəmməd peyğəmbərin kənizi olmuşdur. Rəvayətlərə görə Məhəmməd peyğəmbər Misir valisinə İslama dəvət etmək məqsədi ilə məktub göndərmişdir
camaatla namazların qılınması, dini mərasimlərin və ictimai yığıncaqların keçirilməsi üçün ayrılmış bir yerdir
münafiqlərin Mədinə yaxınlığında yerləşən Qubada tikdikləri məscid olmuşdur. Münafiqlər (I) ilk İslam icmasının içində olan bir müxalif qüvvə olduqlar
Qüdsdə yerləşən Süleyman məbədinin xarabalıqlarıdır. Bəzi hədislərdə qeyd edilir ki, bu məbəd Kəbədən sonra inşa edilmişdir
müsəlmanların həcc zamanı ziyarət etdikləri müqəddəs məsciddir. Bura İslam dünyasının birinci müqəddəs yeri hesab edilir
Mədinədə “iki qibləsi olan” məsciddir. Rəvayətlərə görə bu məsciddə ibadət edən Məhəmməd peyğəmbərə Allahdan qibləni Qüdsdən Məkkə istiqamətinə dəyişm
peyğəmbər məscidi, Mədinə şəhərində yerləşən məscid kompleksidir. Müsəlmanlar onu məkkədəki Məscidül-Haram və qüdsdəki MəscidülƏqsa məscidlərindən son
bədənin müəyyən yerlərini paklaşdırmaq niyyəti ilə yaş əlin həmin yerlərə sığal çəkilməsidir. Bütün məzhəblərdə dəstəmaz alarkən baş yaş əllə məsh edi
müxtəlif dinlərdə gəlişi qeybdən gözlənilən xilaskar və ya qurtarıcıdır. Avropa dillərində bu sözü ifadə etmək üçün “maşiah” kəlməsinin yunanca qarşıl
ayağı topuğa qədər örtən dəridən hazırlanmış xüsusi ayaq geyimidir. Məzhəblərin əksəriyyətinə görə dəstəmaz alarkən ayaqların yuyulmasının əvəzinə məs
günahsız adamdır. İslam inancına görə Allahın bütün peyğəmbərləri məsumdurlar. Onları günahlardan Allah qorumuşdur
(1321/1903 – 1399/1979) – görkəmli İslam mütəfəkkiri, maarifçisi, dövlət xadimi olmuşdur. Hindistanın Heydərəbad bölgəsində doğulmuşdur
(364/974 – 450/1058) – görkəmli İslam mütəfəkkiri olmuşdur. Məvərdi İraqın Bəsrə şəhərində doğulmuşdur
(51/671-ci ildə vəfat etmişdir) – Məhəmməd peyğəmbərin həyat yoldaşlarından biri olmuşdur. O, Abbas ibn Əbdülmüttəlibin həyat yoldaşı Ummül-Fəzlin bac
xarici məzhəblərindən birinin davamçıları olmuşdurlar. Onların təlimində digər xaricilərlə oxşar cəhətlər olsa da, fərqlər də vardır