KLASTER

'Klaster (ing. cluster — topluluq) — bir neçə eynicinsli elementlərin birləşməsi, hansı ki, müşahidə zamanı, sadəcə xüsusiyyətlərə malik olan vahid kimi qəbul oluna bilər. İnformasiya texnologiyalarında: Klaster — bir mövzu ilə bağlı axtarışın altçoxluğu nəticələri kimi; Klaster — bilgisayara quraşdırılmış çevik və sərt disklərin vahid kimi saxlanılması; Klaster — yüksək sürətli rabitə kanalları ilə birləşdirilmiş bilgisayarlar qrupu; eləcə də — məntiqlə birləşdirilmiş, oxşar sorğuları emal edə bilən və vahid resurs kimi istifadə olunan serverlər qrupu; Klaster — obyekt, Oracle Database`də çətin sorğuların sürətli yerinə yetirilməsi üçün müxtəlif cədvəllərdən fiziki cəhətdən birləşdirilmiş məlumatların saxlanılması.

Klaster metodlar – sənədlər çoxluğunun əvvəlcədən verilmiş kriteriyalar üzrə klasterləşdirilməsi və orijinallığın yoxlanılması prosesinin klasterdə birləşmiş sənədlərlə (vektorlarla) aparılmasına əsaslanan metodlar. == Ədəbiyyat == Əliquliyev R.M., Ağayev N.B., Alıquliyev R.M., Plagiatlıqla mübarizə texnologiyaları // Bakı. İnformasiya Texnologiyaları nəşriyyatı. 2015.

İtirilmiş klaster (en. lost cluster) – əməliyyat sistemi tərəfindən istifadədə olan kimi qeyd olunmuş, ancaq heç bir faylın yerləşmədiyi klaster (diskdə yaddaş fraqmenti). İtirilmiş klaster, adətən, xidməti əməliyyatların düzgün olmayan şəkildə bitirilməsi nəticəsində (məsələn, sistemdən “kobud” surətdə çıxılması, tətbiqi proqramın asılıb qalması və ya yarıda kəsilməsi) yaranan verilənlər “qırıqlarından” ibarət olur. İtirilmiş klasterlər istifadə olunası disk yaddaşının həcmini azaldır. Belə klasterləri aşkarlamaq və onların istifadəsiz olduğunu qeyd etmək üçün Norton Utilities paketinə daxil olan Disk Doctor, Windows əməliyyat sisteminin xidməti utilitlərindən olan SCANDISK kimi proqramlardan istifadə olunur. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Klaster siyasəti — klasterə daxil olan regionların və müəssisələrin rəqabət qabiliyyətinin artırılmasını, klasterlərin formalaşmasını stimullaşdıran institutların inkişafını, habelə innovasiyaların tətbiqini təmin edən klasterlərin və klaster təşəbbüslərinin dəstəklənməsi üzrə dövlət və ictimai tədbirlər və mexanizmlər kompleksi. Ölkə və ya regionun klaster siyasəti onun həyata keçirilməsinin təsirləri və riskləri baxımından optimallaşdırılmış klaster təşəbbüsləri portfelini dəstəkləmək üçün əlaqələndirilmiş tədbirlər kimi təqdim edilə bilər. Dövlət klaster siyasəti, regional klaster siyasəti və sektoral klaster siyasəti mövcuddur. Tipik olaraq, klaster siyasəti konkret müəssisə və ya sənaye sahələrini dəstəkləyən ənənəvi "sənaye siyasətinin" rəqabət əleyhinə tədbirlərinə alternativ kimi görünür. == Klaster siyasətinin istiqamətləri == Klaster siyasətinin əsas istiqamətləri bunlardır: Klasterlərin institusional inkişafının təşviqi, o cümlədən, klasterin inkişafı üzrə ixtisaslaşmış təşkilatın, klaster inkişaf mərkəzlərinin yaradılması şəklində klaster təşəbbüslərinin təşəbbüskarı və dəstəklənməsi, habelə klaster inkişafının strateji planlaşdırılması üzrə fəaliyyətlər, klasterlər arasında səmərəli informasiya əlaqəsinin qurulması. klaster iştirakçıları və onlar arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsinin stimullaşdırılması. Müəssisələrin rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına və onların qarşılıqlı fəaliyyətinin effektivliyinin təşviqinə yönəlmiş layihələrə dəstək mexanizmlərinin hazırlanması. Ehtimal olunur ki, müvafiq layihələrə dəstək onların həyata keçirilməsində iştirak edən müəssisələrin konkret klasterə aid olub-olmamasından asılı olmayaraq həyata keçirilməlidir. Federal səviyyədə innovativ ərazi klasterlərinin siyahısının formalaşdırılması və onlara dəstək tədbirlərinin həyata keçirilməsi. Klasterlərin inkişafı üçün əlverişli şəraitin formalaşdırılmasının təmin edilməsi, o cümlədən peşə təhsili sisteminin səmərəliliyinin artırılması, müəssisələrlə təhsil təşkilatları arasında əməkdaşlığın inkişafına kömək etmək, mühəndis-nəqliyyat infrastrukturunun inkişafına, mənzil tikintisinə məqsədyönlü investisiyaların qoyulması, mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq klasterin inkişafı, vergi güzəştlərinin verilməsi və inzibati maneələrin azaldılması vəzifələrini nəzərə alaraq == Tənqidi == Klaster siyasətinin tənqidçiləri qeyd edirlər: klaster daxilində istehsalın müəyyən ərazidə cəmləşməsi regional iqtisadiyyatın sabitliyini azaldır, onun diversifikasiyasını azaldır; müəyyən bir ərazidə klasterdə işləyən insanların üstünlük təşkil etməsi innovasiyanı azaldır, çünki bu, əhəmiyyətli dərəcədə fərqli bilik və təcrübəyə malik insanların əlaqəsinin nəticəsidir; əks yanaşma öz-özünə davam edən qrup düşüncəsini, köhnə fikirlərin, stereotiplərin və yanaşmaların təkrar istehsalını yaradır; klasterin formalaşmasının stimullaşdırılması ənənəvi sənaye siyasəti tədbirləri ilə eyni subsidiyadır.

Klaster təşəbbüsü — sənaye və ya sənayelərarası dəyər zənciri daxilində fəaliyyət göstərən klaster yaratmaq və ya inkişaf etdirmək üçün müxtəlif maraqlı tərəflərin (fiziki şəxslər, təşəbbüs qrupları və təşkilatlar) fəaliyyətləri (birgə layihə və ya layihələr portfeli və ya fəaliyyət proqramı). Klaster təşəbbüsü həm regionun və ya ölkənin klaster siyasəti çərçivəsində, həm də klasterin yaradılması və ya inkişafı üçün strateji prioritetləri formalaşdıran onun maraqlı tərəflərinin faktiki fəaliyyətinə əsaslanaraq başlana bilər. Ölkə və ya regionun klaster siyasəti onların həyata keçirilməsinin təsirləri və riskləri baxımından optimallaşdırılmış klaster təşəbbüsləri portfeli kimi təqdim edilə bilər. Bundan əlavə, klaster təşəbbüsü innovativ ərazi klasterinin inkişaf proqramı çərçivəsində həyata keçirilə bilər. == Klaster təşəbbüslərinin məqsədləri == Klaster təşəbbüslərinin məqsədləri: Sənaye və sahələrarası dəyər zəncirləri çərçivəsində qarşılıqlı fəaliyyət göstərən regionda müəssisə və təşkilatlar arasında əlaqələrin optimallaşdırılması Rayonda müəssisə və təşkilatların (subpodrat mərkəzləri, avadanlıqların kollektiv istifadəsi mərkəzləri) autsorsing və subpodratçı mexanizmlərinin yaradılması. Rayondakı müəssisə və təşkilatlar tərəfindən birgə biznes layihələrinin həyata keçirilməsi (birgə marketinq, reklam, satışın təşkili, müştərilər üçün birgə aksiyalar, birgə satınalmalar). Birgə istehsal layihələrinin və funksiyalarının həyata keçirilməsi. Kapital, ərazi və sənaye infrastrukturunun inkişafı üzrə birgə layihələrin həyata keçirilməsi (bina və tikililərin, yolların tikintisi, enerji şəbəkələrinə çıxışın təşkili, texnoparkların və mühəndis parklarının yaradılması). Təhsil, innovasiya, mühəndis infrastrukturunun inkişafı üzrə birgə layihələrin həyata keçirilməsi (birgə təlim mərkəzləri, tədqiqat və inkişaf mərkəzləri, texnologiya transferi mərkəzləri, dizayn və prototipləşdirmə mərkəzləri). Davam edən layihələr üçün maliyyə məhsullarının yaradılması və alınması (kreditlər, istiqrazlar, zəmanətlər və s.).

Klaster baş ağrısı — birincili baş ağrı forması olub ,xüsusiyyətlərinə orbital, supraorbital, gicgah nahiyələrində və ya onların bir neçəsində cəmləşən intensiv, yalnız birtərəfli baş ağrıları aiddir. KBA-nın ən səciyyəvi əlamətlərinə aşağıdakılar aiddir: həddindən artıq dözülməz olması gündüz və gecə ərzində dəfələrlə təkrarlanması üz nahiyəsində aydın vegetativ əlamətlərlə təzahür etməsi xəstəliyin özünəməxsus formada getməsi ağrı tutmalarının dalbadal və ya “dəstə” şəklində baş verməsi. Ağrı olan tərəfdə tutmalar bir və ya bir neçə əlamətlərlə müşayiət olunur: konyuktivanın qızarması, göz yaşının axması, burunun tutulması, burunun axması, alın və üz nahiyəsində intensiv tərləmə, mioz, ptoz, göz qapaqlarının şişkinliyi. Hər bir tutma gözlənilmədən başlayır və tamamlanır, 15 dəqiqədən 3 saata qədər çəkir, günaşırı bir dəfədən gün ərzində səkkiz dəfəyə qədər təkrarlana bilər. Xəstə tutmalar zamanı həyəcanlı olur. Xəstələrin 80-90%-də KBA-nın epizodik formaları müşahidə olunur və bu zaman bir neçə həftədən bir neçə aya (adətən 6 ay) qədər davam edən xəstəliyin kəskinləşməsi dövrləri uzun müddətli remissiyalarla müşahidə olunur, xəstələrin 10-20%-də isə daha nadir hallarda baş verən Xronik forma müşahidə olunur. Bu zaman il ərzində remissiya müşahidə olunmur və ya remissiyanın müddəti 1 aydan az olur.

Çoxgöstəricili Klaster Sorğuları (MICS) uşaqların və qadınların vəziyyəti ilə bağlı beynəlxalq səviyyədə müqayisə oluna bilən, statistik cəhətdən etibarlı və dəqiq məlumatlar təqdim etmək məqsədilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Fondu tərəfindən hazırlanmış proqram çərçivəsində ölkələr tərəfindən aparılan ev təsərrüfatı sorğularıdır. Sorğuların 1-ci raundu (MICS1) Ümumdünya Uşaq Sammitinin nəticəsi olaraq və onilliyin ortalarında əldə olunmuş irəliləyişin ölçülməsi üçün, əsasən 1995 və 1996-cı illərdə 60-dan çox ölkədə icra olunub. 2000-ci ildə keçirilən 2-ci raund (MICS2) zamanı sorğunun təfərrüatlılıq səviyyəsinin artırılması qlobal səviyyədə razılaşdırılmış daha çox göstəricilərin monitorinqinə imkan yaratdı. 3-cü raundun (MICS3) icrası 2006-cı ildə başladı və Minilliyin İnkişaf Məqsədləri (MİM-lər), "Uşaqlara üçün yararlı dünya" və digər əhəmiyyətli müvafiq beynəlxalq öhdəliklər istiqamətində irəliləyişi ölçmək üçün məlumatlar hazırlamaq məqsədi daşıyırdı. 2009-cu ildə başlayan 4-cü raundda məlumatların əsasən 2010-cu ildə toplanması planlaşdırılsa da, MICS4 sorğularının əksəriyyəti faktiki olaraq 2011-ci ildə, hətta 2012 və 2013-cü illərdə icra edildi. Bu, UNİCEF tərəfindən MİCS sorğularının keçirilmə tezliyinin artırılmasının təzahürü idi və artıq UNİCEF sorğu proqramını üç illik dövr üzrə həyata keçirir. 2012-ci ildə başlayan 5-ci raundun məqsədi ölkələri MİM üzrə yekun məlumatları toplamaq üçün alətlərlə təmin etmək idi. 2016-cı ildə yeni qlobal məqsəd və hədəflər toplusu - Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (DİM-lər) üçün ilkin vəziyyət göstəricilərini toplamaq məqsədilə 6-cı raund başladı. 2022-ci ilin ortasınadək, 119 ölkə və ərazidə ümumilikdə 350-dən çox sorğu tamamlanıb. MICS və Demoqrafiya və Sağlamlıq Sorğusunun (DSS) məlumatlarının bir-biri ilə müqayisə olunma imkanı yüksəkdir və bu sorğuları hazırlayan və prosesə dəstək göstərən texniki heyətlər bir-biri ilə yaxından əməkdaşlıq edir.

Biznes klasteri (ing. business cluster) — xidməti fəaliyyətinin əsasları həmcins olan sahibkarlıq subyektlərinin, təminatçıların və əlaqədar digər təşkilatların xüsusi statusla coğrafi təmərküzləşməsi. == Tarixi == İqtisadçıların aqlomerasiya (təmərküzləşmə) adlandırdığı anlayışın metodoloji tarixi Alfred Marşalın 1890-cı illərdəki tədqiqatlarına qədər gedir. Müasir dövrdə isə "Biznes klasteri" yaxud "Porter klasteri" termini əsasən amerikalı akademik Maykl Porterin 1990-cü ildə nəşr etdirdiyi "Ölkələrin rəqabət üstünlüyü" əsəri ilə təqdim olunmuş və ardınca elmi çevrələr tərəfindən qəbul edilərək məşhurlaşmışdır. İqtisadi proseslərdə müvəffəqiyyətin əldə edilməsində iqtisadiyyatın coğrafi aspektləri isə Paul Kruqmanın "Coğrafiya və ticarət" (1991) əsərində geniş şəkildə işıqlandırılmışdır. Məhz bu cürə tədqiqatlardan sonra biznes klasterləri dövlətlərin iqtisadi strategiyalarında öz yerini almağa başladı. == Mahiyyəti == Maykl Porterə görə müasir qlobal iqtisadi proseslərdə rəqabət üstünlüyü əldə etməyin üsulu kimi bir qisim xüsusi faktorlar əhəmiyyət daşıyır. Məsələn, biznes subyektinin yerləşdiyi məkanın limana yaxın olması yaxud insan resursunun rəqiblərinə nisbətdə daha münasib qiymətlə çalışdırılması kimi nümunələr, xərcləri azaltmaqla rəqabət üstünlüyünü şərtləndirən başlıca amillərdir. Bu qəbildən olan üstünlüyü kortəbii haldan sistemli formaya transformasiya etmək üçün isə müəyyən inzibati tənzimləmərə ehtiyac duyulur. Biznes klasterləri rəqabət anlayışına təsir edən təkmil metodoloji yanaşma kimi məhz bu zərurəti qarşılamaq məqsədi güdür.