Zooloqların ümumi qəbul olunmuş qısaldılmış soyadlarının siyahısı
Zooloqların adlarının ümumi qəbul olunmuş qısaldılmış adlarının siyahısı
Acerbi — Giuseppe Acerbi (1773—1846)
Agassiz — Louis Agassiz (1807—1873)
A. Agassiz — Alexander Emanuel Agassiz (1835—1910)
Ahl — Ernst Ahl (1898—1943)
Albertis — Luigi Maria d'Albertis (1841—1901)
Alcock — Alfred William Alcock (1859—1933)
Alexander — Boyd Alexander (1873—1910)
Alfaro — Anastasio Alfaro (1865—1951)
Allen — Joel Asaph Allen (1838—1921)
G. M. Allen — Glover Morrill Allen (1879—1942)
Allioni — Carlo Allioni (1728—1804)
Amadon — Dean Amadon (1912—2003)
Ameghino — Florentino Ameghino (1854—1911)
K. Andersen — Knut Andersen
Anderson — John Anderson (zoologist) (1833—1900)
André — Jacques Ernest Edmond André (1844—1891)
Angas — George French Angas (1822—1886)
Annandale — Nelson Annandale (1876—1924)
Appellöf — Adolf Appellöf (1857—1921)
Archbold — Richard Archbold (1907—1976)
Arrow — Gilbert John Arrow (1873—1948)
Atkinson — William Stephen Atkinson (1820—1876)
Aubé — C. Aubé
Audebert — Jean-Baptiste Audebert (1759—1800)
Audubon — John James Audubon (1785—1851)
Ausserer — Anton Ausserer (1907—1976)
Ayres — William Orville Ayres (1805—1887)
Bachman — John Bachman (1790—1874)
Baillon — Louis Antoine Francois Baillon (1778—1851)
Baird — Spencer Fullerton Baird (1823—1887)
Baker — Edward Charles Stuart Baker (1864—1944)
Ball — Valentine Ball (1843—1895)
Balss — Heinrich Balss (1886—1957)
Bangs — Outram Bangs (1863—1932)
Banks — Richard C. Banks
Bannerman — David Armitage Bannerman (1886—1979)
Bansok — Ros Bansok
Barbour — Thomas Barbour (1884—1946)
Barrows — Walter Bradford Barrows (1855—1923)
Bartlett — Edward Bartlett (1836—1908)
A. D. Bartlett — Abraham Dee Bartlett (1812—1897)
Barton — Benjamin Smith Barton (1766—1815)
Batchelder — Charles Foster Batchelder (1856—1954)
Bate — Charles Spence Bate (1819—1889)
Bates — George Latimer Bates (1863—1940)
Bateson — William Bateson (1861—1926)
Beavan — Robert Cecil Beavan (1841—1870)
Bechstein — Johann Matthäus Bechstein (1757—1822)
Beddome — Richard Henry Beddome (1830—1911)
Bell — Thomas Bell (zoologist) (1792—1880)
Bemmel — Adriaan Cornelis Valentin van Bemmel
Bendire — Charles Emil Bendire (1863—1940)
Benitez — Hesquio Benitez
Bennett — Edward Turner Bennett (1797—1836)
Bennett — Frederick Debell Bennett (1836—1897)
Benson — Constantine Walter Benson (1909—1982)
Benson — Robert Bernard Benson (1904—1967)
Bent — Arthur Cleveland Bent (1866—1954)
Beresford — Pamela Beresford
Berg — Leo S. Berg
Berla — Herbert Franzioni Berla (1912—1985)
Berland — Lucien Berland (1888—1962)
Berlepsch — Hans von Berlepsch (1850—1915)
Berlioz — Jacques Berlioz (1891—1975)
Bertkau — Philip Bertkau
Bibron — Gabriel Bibron (1806—1848)
Bigot — Jacques-Marie-Frangile Bigot (1818—1893)
Bilek — Alois Bilek (1909—1974)
Billberg — Gustaf Johan Billberg (1772—1844)
Biswas — Biswamoy Biswas (1923—1994)
Black — Davidson Black (1884—1934)
Blainville — Henri Marie Ducrotay de Blainville (1777—1850)
Blanford — William Thomas Blanford (1832—1905)
Blasius — Johann Heinrich Blasius (1809—1870)
W. Blasius — Wilhelm Blasius (1845—1912)
Bleeker — Pieter Bleeker (1819—1878)
Bloch — Marcus Elieser Bloch (1723—1799)
Blumenbach — Johann Friedrich Blumenbach (1752—1840)
Blyth — Edward Blyth (1810—1873)
Bocage — Jose Vicente Barboza du Bocage (1823—1907)
Bocourt — Marie Firmin Bocourt (1819—1904)
Boddaert — Pieter Boddaert (1730—1795/96)
Boettger — Oskar Boettger (1833—1910)
Boheman — Karl Henrik Boheman (1796—1868)
Boie — Heinrich Boie (1794—1827)
Boisd., Boisduval — Jean Baptiste Boisduval (1799—1879)
Bolle — Carl Bolle (1821—1909)
Bonaparte — Charles Lucien Jules Laurent Bonaparte (1794—1827)
Bonelli — Franco Andrea Bonelli (1784—1830)
Bonhote — J. Lewis Bonhote (1875—1922)
Bonnaterre — Pierre Joseph Bonnaterre (1747—1804)
Borkh., Borkhausen — Moritz Balthasar Borkhausen (1760—1806)
Bosc — Louis Augustin Guillaume Bosc (1759—1828)
Boulenger — George Albert Boulenger (1858—1937)
Bourcier — Jules Bourcier (1797—1873)
Bouvier — Eugène Louis Bouvier (1856—1944)
Bowdich — Thomas Edward Bowdich (1791—1824)
Brandt — Johann Friedrich von Brandt (1802—1879)
Brauer — Friedrich Moritz Brauer (1832—1904)
A. E. Brehm — Alfred Brehm (1829—1884)
C. L. Brehm — Christian Ludwig Brehm (1787—1864)
Bremer — Otto Vasilievich Bremer (1812—1873)
Bremi-Wolf — Johann Jacob Bremi-Wolf (1791—1857)
Brevoort — James Carson Brevoort (1818—1887)
Brewster — William Brewster (ornithologist) (1851—1919)
Brischke — Carl Gustav Alexander Brischke (1814—1897)
Brisson — Mathurin Jacques Brisson (1723—1806)
Brittinger — Christian Casimir Brittinger (1795—1869)
Brongniart — Alexandre Brongniart (1770—1847)
C. Brongniart — Charles Jules Edme Brongniart (1859—1899)
Bronn — Heinrich Georg Bronn (1800—1862)
Brooke — Victor Brooke (1843—1891)
Brookes — Joshua Brookes (1761—1833)
W. S. Brooks — Winthrop Sprague Brooks (1887—1965)
Broom — Robert Brum (1866—1951)
Bruch — Carl Friedrich Bruch (1789—1851)
Bruguière — Jean Guillaume Bruguière (1749—1798)
Brullé — Gaspard Auguste Brullé (1809—1873)
Brünnich — Morten Thrane Brünnich (1737—1827)
H. Bryant — Henry Bryant (1820—1867)
W. E. Bryant — Walter E. Bryant
Bücherl — Wolfgang Bücherl
Buller — Walter Buller (1838—1906)
Burchell — William John Burchell (1782—1863)
Burmeister — Hermann Burmeister (1807—1892)
Burnett — Gilbert Thomas Burnett (1800—1835)
Buturlin — Sergei Aleksandrovich Buturlin (1872—1938)
Buttikofer — Johann Büttikofer (1850—1929)
Cabanis — Jean Cabanis (1816—1906)
Cabrera — Angel Cabrera (naturalist) (1879—1960)
Calman — William Thomas Calman (1871—1952)
Calvert — Philip Powell Calvert (1871—1961)
Camerano — Lorenzo Camerano (1856—1917)
Canestrini — Giovanni Canestrini (1835—1900)
Cantor — Theodore Edward Cantor (1809—1860)
Cassin — John Cassin (1813—1869)
Castelnau — François Louis Nompar de Caumat de Laporte Castelnau
Chamberlin — Ralph Vary Chamberlin (1879—1967)
Chapin — James Chapin (1889—1964)
Charpentier — Toussaint de Charpentier (1779—1847)
Chasen — Frederick Nutter Chasen (1896—1942)
Chiaie — Stefano Delle Chiaje (1794—1860)
Children — John George Children (1777—1852)
Christ — Johann Ludwig Christ (1739—1813)
Chun — Carl Chun (1852—1914)
Cl., Clerck — Carl Alexander Clerck (1709—1765)
Colston — Peter Colston
Conci — Cesare Conci (born 1920)
Conde — Otto Conde (1905—1944)
Conover — Henry Boardman Conover (1892—1950)
Conrad — Timothy Abbott Conrad (1803—1877)
Cooper — James Graham Cooper (1830—1902)
Cooper — William Cooper (conchologist) (1798—1864)
Cope — Edward Drinker Cope (1840—1897)
Coquerel — Charles Coquerel (1822—1867)
Cory — Charles B. Cory (1857—1921)
Costa — Achille Costa (1823—1898)
Coues — Elliott Coues (1842—1899)
Cramer — Pieter Cramer (1721-c. 1779)
Cretzschmar — Philipp Jakob Cretzschmar (1786—1845)
Crewe — Henry Harpur Crewe (1828—1883)
Cronquist — Кронквист, Артур
Crotch — George Robert Crotch (1842—1874)
Crowson — Roy Crowson (1914—1999)
Curtis — John Curtis (entomologist) (1791—1862)
Cuvier — Georges Cuvier (1769—1832)
F.Cuvier — Frédéric Cuvier (1773—1838)
da Costa — Emanuel Mendez da Costa (1717—1791) — Conchologist
Dahlbom — Anders Gustav Dahlbom (1808—1859)
Dale — James Charles Dale (1792—1872)
Dall — W.H. Dall (1845—1927)
Dalla Torre — Karl Wilhelm von Dalla Torre (1850—1928)
Dana — James Dwight Dana (1813—1895)
Daudin — Francois-Marie Daudin (1774—1804)
David — Давид, Арман (fr. Armand David; 1826—1900)
Day — Francis Day (1829—1889)
de Blainville — Henri Marie Ducrotay de Blainville (1777—1850)
de Castelnau — François Louis de la Porte, comte de Castelnau (1810—1880)
de Filippi — Filippo de Filippi (1814—1867)
de Geer — Charles De Geer (1720—1778)
de Hann — Wilhem de Haan (1801—1855)
de Kay — James Ellsworth De Kay (1792—1851)
de Man — Johannes Govertus de Man (1850—1930)
de Naurois — Abbé René de Naurois (b. 1906)
Bory de Saint-Vincent — Jean Baptiste Bory de Saint-Vincent
de Winton — William E. de Winton
Delacour — Jean Theodore Delacour (1890—1985)
Denis, Den., D. — Michael Denis (1729—1800) (Denis və Schiffermüller üçün tez-tez Den. et Schiff. və ya D. et S.)
Deppe — Ferdinand Deppe (1794—1861)
Des Murs — Marc Athanese Parfait Oeillet Des Murs (1804—1878)
Desfontaines — René Louiche Desfontaines (1750—1833)
Desmarest — Anselme Gaëtan Desmarest (1784—1838)
Diard — Pierre-Médard Diard (1794—1863)
Dieffenbach — Ernst Dieffenbach (1811—1855)
Distant — William Lucas Distant (1845—1922)
Djakonov, Djak. — Alexander Michailovitsch Djakonov (1886—1956)
Dobson — George Edward Dobson (1844—1895)
Donis. — Horace St. John Kelly Donsithorpe (1870—1951)
Donovan, Don. — Edward Donovan (1768—1837)
d’Orbigny — Alcide d'Orbigny (1802—1857)
Doria — Giacomo Doria (1840—1913)
Doubleday, Dbld.
Qəbul
Qəbul – 1)verilən, təslim edilən, göndərilən, təklif edilən şeyi alma. Məsələn, ərizələrin qəbulu başlanır, teleqramların qəbulu, malların qəbulu haqqında akt; 2)götürmə; öz sıralarına alma, daxil etmə; Məsələn, İnstituta qəbul; 3)söhbət etmək, danışmaq, dinləmək, yoxlamaq, müayinə etmək və s. üçün birini öz yanına buraxma. Məsələn, müdirin qəbul saatları, qəbul otağı (gələnlər üçün xüsusi otaq).
R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
Atatürkün Prinsipləri
Atatürkün prinsipləri Türkiyənin modernləşmə istiqamətini, islahatları "təməlində nə olduğunu və düşüncə və düşüncələrə söykənən Türk milliyyətçiliyini müəyyənləşdirir. Atatürkün prinsiplərini və inqilablarını bir-birinə bağlayan atatürkçü düşüncə sistemi, çağdaş uygarlık səviyyəsinə çatdırmaq üçün Türkiyənin düşüncə ağılının əsas sahələri və yolları məntiqlə çəkilir. Bu səbəbdən Atatürkün prinsip və inqilablarının əsası konstruktiv olmaq və faydalı tərəfdə olmaqdır.
6 prinsipdən ibarətdir.
Respublikaçılıq (lat. res publica; res – iş, publicus – ictimai, ümumxalq) və ya cümhuriyyətçilik (cümhuriyyət sözündən; ərəb. جمهورية, cümhuriyyə; cümhur – ictimai) — müstəqil özünüidarə anlayışı ətrafında formalaşmış, sadəcə çoxluğun yox, eyni zamanda azlığın suverenliyini, yəni vətəndaşların bərabərhüquqluluğunu vurğulayan, respublikaçı konstitusiyalı sistem və respublikaların əsasını təşkil edən ideologiya. İdeologiyanın xüsusiyyətlərindən biri də referendumdur.
Respublika üçün Atatürk; "Türk millətinin xarakterinə və adətlərinə ən uyğun gələn rəhbərlik" ifadəsini istifadə etdi.
Millətçilik müəyyən millətin maraqlarını müdafiə edən, xüsusilə həmin millətin öz vətəni üzərindəki suverenliyini qoruması və ya qazanması üçün mübarizə aparan ideologiya və hərəkatdır.
Hüquq prinsipləri
Hüquq prinsipləri — hüquqi tənzimlənmənin məzmununu və istiqamətlərini müəyyən edən rəhbər qanunlardır.
Bir tərəfdən, müəyyən hüquq qanunlarını ifadə edirlər, digər tərəfdən, hüquqi tənzimləmə bütün sahələrində tətbiq olunan və bütün subyektlərə tətbiq olunan ən ümumi normaları təmsil edirlər. Bu normalar ya qanunda birbaşa ifadə olunur, ya da qanunların ümumi mənasından irəli gəlir.
Qanun prinsipləri qanunverici üçün istiqamətləndirici fikirlər kimi çıxış edərək, standartların təkmilləşdirilməsinin yollarını müəyyənləşdirir. Bunlar cəmiyyətin inkişafı və fəaliyyətinin əsas qanunları ilə hüquq sistemi arasındakı əlaqədir. Prinsiplər sayəsində hüquq sistemi bir insanın və cəmiyyətin ən vacib maraqlarına və ehtiyaclarına uyğunlaşır, onlarla uyğunlaşır.
Hüquq prinsipləri bütövlükdə qanuna xas olanlara (ümumi hüquqi), onun ayrı-ayrı sahələrinə (sənayesinə) və ya əlaqəli sahələr qrupuna (sektorlararası) bölünür. Məsələn, filial prinsipi cəza hüququnda cəzanın fərdiləşdirilməsi prinsipini, şöbələrarası prinsip mülki prosessual və cinayət-prosessual hüquqdakı rəqabət prinsipini özündə cəmləşdirir.
Hüquq prinsipləri bir çox səbəbə görə təsnif edilə bilər. Ən vaciblərindən biri ictimai həyatın bu və ya digər sahəsidir.
Madrid prinsipləri
Madrid prinsipləri — Azərbaycanla Ermənistan arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll edilməsi üçün ATƏT-in Minsk qrupu tərəfindən hər iki tərəfə təklif olunan sülh modeli. Madrid prinsipləri münaqişənin həll edilməsində ən ideal sülh planı hesab olunur. Madrid prinsiplərinə əsasən Ermənistan tərəfdən işğal edilmiş və Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinə daxil olmayan 7 rayon Azərbaycana qaytarılmalı, daha sonra isə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin statusu müəyyən olunmalıdır.
Madrid prinsiplərinə əsasən ilk mərhələdə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinə daxil olmayan 5 rayon geri qaytarılmalıdır. Geri qaytarılması nəzərdə tutulan rayonlar aşağıdakı şəkildə sıralanmışdır:
Ağdam rayonu
Füzuli rayonu
Cəbrayıl rayonu
Zəngilan rayonu
Qubadlı rayonu
Laçın rayonunun 13 kəndi.
Bundan sonra regionda bütün kommunikasiyalar açılacaq, azad edilmiş torpaqların reabilitasiyası üzrə donor konfransı keçiriləcək. Regionda sülhməramlı müşahidəçilər yerləşdiriləcək, evlərinə qayıdan köçkünlərin təhlükəsizliyi təmin ediləcək. Növbəti mərhələdə Laçın və Kəlbəcər rayonları tamamilə azad edilir, azərbaycanlı icma Dağlıq Qarabağa qayıdır, bundan sonra Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində Dağlıq Qarabağın hüquqi statusu müəyyən edilir.
Beynəlxalq hüququn prinsipləri
Beynəlxalq hüququn prinsipləri — beynəlxalq və dövlətlərarası müqavilələrdə, beynəlxalq təşkilatların əsasnamələrində, beynəlxalq məhkəmələrin qərarlarında, habelə beynəlxalq praktikada və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən məcburi tətbiq edilməsinə dair sübutlar mövcud beynəlxalq qanunlarda əsas qanun və normalardır. Beynəlxalq həyat subyektlərinin beynəlxalq həyatın ən vacib məsələlərinə münasibətdə ən vacib və ümumiyyətlə tanınmış davranış normaları həm də dövlətlərin beynəlxalq münasibətlər sahəsində inkişaf etdirdiyi digər normaların, habelə dövlətlərin həqiqi davranışının qanuniliyinin meyarıdır.
Beynəlxalq hüququn prinsipləri, mübahisəli müddəalar kimi, digər xüsusi müddəalar tərəfindən ləğv edilə bilməz və ya xüsusi hallar nəzərə alınmaqla islah edilə bilməz.
Beynəlxalq hüquq prinsiplərinin əsas mənbələri BMT nizamnaməsi, 1970-ci il beynəlxalq hüquq prinsipləri bəyannaməsi və Avropada təhlükəsizlik və əməkdaşlıq konfransının 1975-ci il Helsinki Yekun Aktıdır.
== Beynəlxalq hüququn yaranması və tarixi inkşafı ==
Beynəlxalq hüquq tarixinin ayrıca bir sənaye və elmi istiqamət kimi demək olar ki, tamamilə tanınmasına baxmayaraq, bu bilik kompleksinin yekunlaşdırılması hələ baş verməmişdir.u, xüsusilə qədim dövrlərin beynəlxalq hüququna gəldikdə aydın olur, çünki göstərilən dövrdə fundamental elmi araşdırmalar sadəcə yoxdur.Lakin sonrakı dövrlər və xüsusən 1648-ci ildən sonrakı dövrlər ətraflı araşdırılmış və elmi ədəbiyyatda geniş şəkildə işıqlandırılmışdır.Beynəlxalq ictimai hüquq tarixinin öyrənilməsinin obyekti bəşər sivilizasiyasının bütün tarixi boyu qlobal miqyasda beynəlxalq hüquq münasibətlərinin yaranması, dəyişməsi və daha da inkişaf etməsi qanunlarını öyrənməkdir.
Beynəlxalq hüquq tarixinin ayrıca konseptual intizam kimi birbaşa tədqiqi nisbətən bu yaxınlarda başlandı. Bu günə qədər beynəlxalq hüquq tarixinin ayrı bir elm sahəsi olub-olmaması məsələsi açıq qalır və elmi dünyada hələ də həll olunmamışdır. Lakin beynəlxalq hüququn özü uzun müddət ayrı bir formalaşmış hüquq sistemi kimi tanınmamışdır. Yalnız XVIII əsrdən beynəlxalq hüquq elminin başlanğıcı başladı, lakin hətta XX əsrin əvvəllərində onun mahiyyəti haqqında heç bir anlayış yox idi. Yalnız XX əsrin qlobal kataklizmlərindən sonra bir çox tədqiqatçı beynəlxalq hüququn inkişafı ilə çox intensiv məşğul olmağa məcbur oldu.
Cəngavərliyə qəbul (rəsm)
Cəngavərlik rütbəsinin verilməsi — (Englishː The Accolade) ingilis rəssam Edmund Leightonun çəkdiyi rəsmdir. Bu, mövzusu cəngavərlik olan God speed (Tanrı sürəti - 1901) və Dediction (İthaf - 1908) əsərləri daxil olmaqla 1900-cü illərdə ərsəyə gətirdiyi xeyli rəsmlərdən biridir. Leightonun əsərlərinin və dövrünün ən çox tanınan tablosu kimi təsvir edilir.
Rəsmin orijinalı və ilham mənbəyi ilə bağlı çoxlu hekayələr var. Tarixçilər təsdiq edir ki, bu rəsm rütbə verilməyə, cəngavərliyi təsdiq etməyə, cəngavərliyə qəbul olunmağa həsr olunub. Rəsmdə təsvir olununan namizədin çiyinlərinə qılıncın küt tərəfi ilə yavaşca toxundurmaq yaxud kürəyini qucaqlamaqla birlikdə bu cür mərasimlər bir neçə forma almışdı. İlk nümunədə seçiləcək olan namizəd cəngavər taxtındakı monarx qarşısında diz çökür. Monarx qılıncın kənarını cəngavərin sağ çiyninə toxundurur. Ondan sonra monarx qılıncı yavaşca şagirdin başı üzərinə qaldırır və sol çiyninə aparır. Yeni təyin olunmuş cəngavər qalxır, idarəçi ona cəngavər ordeninin nişanəsini göstərir.
Ümumi Bazar
Ümumi Bazar (ÜB) — iqtisadi inteqrsiyanın başqa bir səviyyəsi olub, mal və xidmətlərin sərbəst hərəkəti ilə bərabər, kapital və istehsalda göstərilən xidmətlərin sərbəst hərəkətini təmin etməkdən ötrü maneələrin və tariflərin aradan qaldırımasıdır. Ümumi bazar "vahid bazar"a keçid mərhələsidir. Belə ki, vahid bazara keçən ölkələrdə bütün istehsal amillərinin maneəsiz hərəkəti təmin edilir. Həm də burada fiziki (sərhədlər), texniki (standartlar) və maliyyə (vergilər) faktorları maksimum səviyyədə uyğunlaşdırılır.
Qeyd olunmalıdır ki, gömrük ittifaqı qurulmadan ümumi bazara keçid mümkündür. Yəni iqtisadi inteqrasiyanın 3-cü mərhələsində ümumi bazarda yaradıla bilər. İkisinin eyni anda tətbiq edildiyi zaman iqtisadi inteqrasiyanın 4-cü səviyyəsi olan iqtisadi ittifaq formalaşır.
Ümumi Hökumət
Ümumi Hökûmet (Almanca: Generalgouvernement, Polyakca: Generalne Gubernatorstwo), İkinci Dünya Müharibəsi illərində Almaniyanın Polşa kampaniyası zamanı Polşanın hərbi işğalı zamanı Polşa ərazisinin bir hissəsini ifadə edən “Böyük Almaniyanın” ayrı bir hissəsi idi. 1941-ci ildə, Barbarossa əməliyyatından sonra, Şərqi Qalisiyada Adolf Hitlerin (əsasən ukraynalılar) verdiyi bir sərəncamla Ümumi İdarəetməyə əlavə edildi. Hans Frank bu işğal olunmuş ərazilərə general qubernator təyin edildi. Bu yeni administrasiyanın rəsmi adı olan Frankın sərəncamı adı, 31 iyul 1940-cı ildə Generalgouvernement (Ümumi Hökumət) olaraq dəyişdirildi.
Sovetlər 1944-cü ildə Polşanı aldılar və Ümumi Hökumət dağıldı. Frank 1945-ci ilin may ayında Amerika əsgərləri tərəfindən tutuldu və Nürnberq məhkəməsində mühakimə olunaraq edam edildi.
Ümumi biologiya
Ümumi biologiya — Biologiya elminin ümumi qanunauyğunluqlarını öyrənən bölməsidir.Sistematik vəziyyətdən asılı olmayaraq buraya biologiyanın sitologiya,genetika,seliksiya,ekologiya,molekulyar biologiya,biokimya və s. kimi elm sahələri daxildir.
Ümumi fizika
Ümumi fizika - texniki ali məktəblərdə fizika kursunun ümumi adı. Fizika elminin bütün bölmələri haqqında xülasə məlumat verir. Kursun tədris proqramı ali məktəbin xüsusiyyətindən asılı olaraq müəyyənləşdirilir.
Ümumi fizika kursu bir qayda olaraq altı bölməyə bölünür:
Mexanika
Termodinamika
Optika
Atom fizikası
Nüvə fizikası
Elektromaqnetizm
Государственные образовательные стандарты по специальности физика Arxivləşdirilib 2004-08-11 at the Wayback Machine
Государственные образовательные стандарты по физическим специальностям Arxivləşdirilib 2016-03-06 at the Wayback Machine
Институт общей физики им.
Ümumi müvazinət
Ümumi müvazinət (ing. general equilibrium) iqtisadi nəzəriyyədə — bir-birinə bağlı bir neçə bazarda tələb, tələb və qiymətlərin davranışını təsvir edir. Dar mənada ümumi tarazlıq müəyyən bir iqtisadiyyatda bütün bazarların eyni vaxtda tarazlıq vəziyyətinə aiddir. Beləliklə, ümumi tarazlıq nəzəriyyəsi bazarların bir-birindən təcrid olunmuş hesab edildiyi qismən tarazlıq nəzəriyyəsi ilə ziddiyyət təşkil edir.
Ümumi tarazlıq nəzəriyyəsi iki əsas məsələni həll edir. Birincisi, tarazlıq qiymət modelindən istifadə edərək iqtisadiyyatı öyrənir. İkincisi, dar mənada ümumi tarazlığın qurulduğu şərtləri müəyyənləşdirir. Nəzəriyyə XIX əsrin 70-ci illərində yaranıb, onun təməl daşlarından biri Fransız iqtisadçısı Leon Valrasın "Saf siyasi iqtisadiyyatın elementləri" əsəri idi.
Müasir ümumi tarazlıq konsepsiyası 1950-ci illərdə Kennet Errou, Jerar Debre və Lionel Makenizin əsərləri əsasında hazırlanmışdır. Dəyər nəzəriyyəsində (1959) Debreu, Nikolas Bourbaki üslubunda aksiomatik ümumi tarazlıq modelini təqdim etdi.
Ümumi məlumat
Ümumi məlumat ya da Ümumi bilik Müxtəlif vasitələrlə zamanla toplanan məlumatlardır.
Tədqiqatlar müəyyən edib ki, müəyyən bir sahədə yüksək biliklərə malik olan insanlar bir çox sahədə məlumatlı olurlar. Həmçinin, ümumi biliyin uzunmüddətli semantik yaddaş qabiliyyəti ilə dəstəkləndiyi düşünülür.
Ümumi psixologiya
Ümumi psixologiya — psixologiya elminin əsas problemlərini nəzəri və eksperimental istiqamətdə işləyir. Psixologiyanın metodoloji, nəzəri-tarixi məsələlərinin, məsələn, psixi proseslərin əmələ gəlməsi, psixoloji qanunlarının müəyyən edilməsi, tədqiqat metodlarının nəzəri-praktik məsələlərinin öyrənilməsi onun başlıca vəzifəsidir.
Ümumi bilik
Ümumi məlumat ya da Ümumi bilik Müxtəlif vasitələrlə zamanla toplanan məlumatlardır.
Tədqiqatlar müəyyən edib ki, müəyyən bir sahədə yüksək biliklərə malik olan insanlar bir çox sahədə məlumatlı olurlar. Həmçinin, ümumi biliyin uzunmüddətli semantik yaddaş qabiliyyəti ilə dəstəkləndiyi düşünülür.
Ümumi cərrahiyyə
Ümumi cərrahiyyə — qida borusu, mədə, nazik bağırsaq, yoğun bağırsaq, qaraciyər, mədəaltı vəzi, öd kisəsi, apendiks, öd yolları və çox vaxt qalxanabənzər vəzi də daxil olmaqla qarın boşluğuna diqqət yetirən cərrahi ixtisas. Ümumi cərrahiyyə həmçinin dəri, sinə, yumşaq toxuma, travma, periferik arteriya xəstəlikləri və yırtıqları əhatə edən xəstəliklərlə məşğul olur və qastroskopiya, kolonoskopiya və laparoskopiya kimi endoskopik əməliyyatları həyata keçirir.
Ümumi cərrahlar aşağıdakı fənlərdən biri və ya bir neçəsi üzrə ixtisaslaşa bilərlər:
Şimali Amerika, Avstraliya və Böyük Britaniya da daxil olmaqla dünyanın bir çox yerlərində travmaya qulluq üçün ümumi məsuliyyət ümumi cərrahiyyənin üzərinə düşür. Bəzi ümumi cərrahlar bu sahədə təkmil təlim və cərrahi reanimasiya üzrə ixtisaslaşdırılmış sertifikatdan keçirlər.
Ümumi cərrahlar demək olar ki, hər hansı bir təcili cərrahi əməliyyatı idarə edə bilməlidirlər. Onlar çox vaxt ağır xəstələr və ya ağır yaralı xəstələr üçün ilk müraciət yeridir və bu xəstələri stabilləşdirmək üçün müxtəlif prosedurları yerinə yetirməlidirlər, məsələn, torakostomiya, krikotiroidotomiya, kompartman fasiotomiyaları və qanaxmaya nəzarət etmək üçün təcili laparotomiya və ya torakotomiya. Onlar həmçinin cərrahi reanimasiya və ya travma reanimasiya şöbələrinə dəvət olunurlar.
Bütün ümumi cərrahlar təcili cərrahiyyə üzrə təhsil alırlar. Qanaxma, infeksiyalar, bağırsaq keçməzliyi və orqan perforasiyası onların qarşılaşdıqları əsas problemlərdir.
Xolesistektomiya (öd kisəsinin cərrahi çıxarılması) — bütün dünyada ən çox görülən cərrahi əməliyyatlardan biridir.
Ümumi marja
Ümumi marja — gəlirlə satılan məhsul və ya xidmətin dəyəri arasındakı fərq. Nəzərə almaq lazımdır ki, ümumi mənfəət əməliyyat mənfəətindən (vergilər, cərimələr və faizlər ödənilməzdən əvvəl mənfəət, kreditlər üzrə faizlər) fərqlənir.
İstehsalçı üçün ümumi mənfəət:
Ümumi mənfəət = Gəlir — Amortizasiya daxil olmaqla məhsul və ya xidmətlərin satışının dəyəri.
Pərakəndə satış üçün ümumi mənfəət:
Ümumi marja = Gəlir — Satılan malların dəyəri
Ümumi mənfəət məlumatlarına əsaslanaraq, əməliyyat mənfəətini hesablaya bilərsiniz:
Əməliyyat mənfəəti = Ümumi mənfəət — Əməliyyat xərcləri (işçilərin maaşları, ofis icarəsi, səyahət xərcləri və s.)
və xalis gəliri:
Xalis mənfəət = Əməliyyat mənfəəti — vergilərin, cərimələrin və cərimələrin, kreditlər üzrə faizlərin məbləği.
İstehsal və ticarət üçün satılan malların dəyəri fərqli hesablanır. Ümumiyyətlə, bu göstərici dolayı xərclər nəzərə alınmadan əməliyyat üzrə mənfəəti əks etdirir.
İstehsalçı üçün birbaşa məsrəflər məhsul yaratmaq üçün xammal, məsrəf materialları və elektrik enerjisi xərcləridir. Məsələn, bir maşını idarə etmək üçün elektrik enerjisi xərcləri çox vaxt birbaşa xərc hesab edilir, maşın otağının işıqlandırılması isə çox vaxt əlavə xərc hesab olunur. Əgər işçilərə istehsal olunan məhsul vahidi üçün qiymət ödənilirsə, əmək haqqı da birbaşa xərclər ola bilər. Bu səbəbdən, xidmətlərini saatlıq əsasda satan xidmət sənayeləri çox vaxt əmək haqqını birbaşa xərc kimi qəbul edirlər.
Ümumi mülkiyyət
Ümumi mülkiyyət — əmlakın ayrı-ayrı şəxslərin və ya təşkilatın üzvlərinin adına deyil, bölünməz şəkildə təşkilatın, müəssisənin, iki və ya daha çox şəxsin və ya icmanın istifadəsində, sahibliyində və sərəncamında olması ilə səciyyələnən mülkiyyət forması.
Distillə olunmuş su
Distillə edilmiş su — mineral duzlardan, üzvi maddələrdən və orada həll olunan digər çirklərdən distillə yolu ilə təmizlənmiş su. Beləliklə, distillə edilmiş su təmizlənmiş su növüdür.
İçməli su dəniz suyundan ən azı təxminən eramızdan 200 il əvvəl distillə edilmişdir, bu proses Afrodisiyalı Aleksandr tərəfindən aydın şəkildə təsvir edilmişdir. Aristotelin Meteorologica əsərində bir keçid kimi suyun distillə edilməsinə aid hissələr vardır. "Dostluq" gəmisi kapitanı İsrael Uilyams (1797) suyu distillə etmək üçün bir üsul yaratdığı haqqında jurnalında məlumat yayımlatdırmışdır.
Distillə edilmiş suyun elektrik keçiriciliyi aşağıdır (GOST R 58144 0,43 mS/m-dən çox tələb etmir).
Atmosfer qazları: oksigen, azot, arqon, karbon qazı və az miqdarda başqaları distillə edilmiş suda həll olunur. Həll edilmiş karbon qazına görə distillə edilmiş su bir az turşu mühitə malikdir və pH 5,0-7,0 təşkil edir. Tamamilə neytral su əldə etmək üçün karbon qazı tamamilə çıxarılana qədər qaynadılır (30 dəqiqə) və hava keçirməyən qabda saxlanılır.
Çox təmiz olduğundan, xarici mexaniki çirklərin olmadığı halda, qaynama nöqtəsindən yuxarı qızdırıla bilər və ya faza keçidi olmadan donma nöqtəsindən aşağı soyudula bilər.
Restrukturizasiya olunmuş kredit
Restrukturizasiya olunmuş kredit (ing. Rescheduled loan) - Ödəniş vaxtının uzadılması, faiz dərəcələrinin aşağı salınması və bir hissəsinin və ya hamısının bağışlanması kimi tədbirlərə məruz qalan kreditlər.
Türklərin islamı qəbul etməsi
Türklərin islamı qəbul etməsi — türklərin tenqriçilik inanclarından dönüb islama kütləvi şəkildə inanmağa başlaması. Təqribən X əsrədək tenqriçilik türk xalqları arasında ən geniş yayılan inanc olmuşdur. Türklərin islam ilə ilk əlaqəsi şiə və ələvilərin dördüncü imam kimi qəbul etdikləri Zeynülabidinin türklər tərəfindən Xorasana aparılması olmuşdu. İslamaqədərki dövrdə türklər ilə müsəlman ərəblərin ilk qarşılaşması VII əsrdəki Xilafət—İmamət toqquşmalarıyla baş vermişdir.
Peyğəmbərin vəfatından sonra meydana gəlmiş Siffeyn döyüşünü mütəaqibən Əməvilərin dövründə islam, əsasən, ərəb milliyyətçiliyi ətrafında formalaşan bir din idi. İslam dövləti yeni fəthlərlə genişlənmiş, torpaqları ələvilər və şiələrin dəstəyi ilə Mavəraünnəhrədək çata bilmişdir.
VIII əsrin əvvəllərində cihad elan edərək türklərin məskunlaşdığı şəhərlərə daxil olan ərəb-islam dövləti Əməvilər xilafətinin komandirlərindən olan Qüteybə ibn Müslüm hücum elədiyi yerlərdə müsəlman olmayan türklərə qarşı sərt mücadilələr göstərdi. Çox sayda insanı öldürüb şəhərləri taladıədan sonra əldə etdiyi qənimətlərlə irəliləyən Qüteybə ibn Müslüm, baxmayaraq, ölümünədək fəaliyyətlərini davam etdirmiş və İslamı tanıtmışdı, onun elədikləri türklərin İslamı qəbulu ilə sonuclanmamışdır.
Ömər ibn Əbdüləzizin hər yerdə karvansaralar, xəstəxanalar tikmək və ədalətli bir idarə qurma ideyası tətbiq olunsa idi türklər islamı daha öncədən qəbul edəcəkdi. Talama və qənimət vərdişindən öyürü cihad anlayışının ikinci plana atılması və zülmə üstünlük verilməsi ərəb zülmünün Əməvilər vasitəsilə davam etdiyinin dəlili olmuş, ancaq buna bənzər hadisələrə baxmayaraq türklər dolayı yolla islamı qəbul etməyə başlamışlar.