MEXANİZM

Mexanizm — bir elementin hərəkəti başqalarının məcburi hərəkətini yaradan, hissələrdən ibarət kompleksdır. Bu halda sistemin bütün nöqtələrinin sürətləri və təcilləri təyin oluna bilir. Mexanizmlər hərəkəti ötürmək üçün tətbiq olunurlar. Mexanizmlərin hərəkəti cütlərlə təyin olunur. Menanizmdə bir-biri ilə əlaqədə olan elementlərə kinematk cütlər deyilir. Cütlər isə öz növbəsində bəndlərdən təşkil olunur. Məsələn, prizmatik kanalda oturdulmuş bənd irəli geri hərəkət edə bilir, ona görə də onlar birlikdə cüt təşkil edirlər. Silindrik oymaqda oturdulmuş içlik kinematik cütdürlər. Vint və qayka da kinematik cüt kimi baxıla bilər. Mexanizmlər ötürmələrin bir növüdür.

Qazpaylayıcı mexanizm- daxili yanma mühərriklərinin silindrlərinə karbüratordan gələn qaz qarışığının vaxtında paylanması və iş prosesində yaranan qazların xaric edilməsinə xidmət edir. Bu, silindrlərin sorma və xaricetmə klapanalarının paylayıcı valın dirsəkləri ilə idarəsi sayəsində yerinə yetirilir. Paylayıcı val, dirsəkli valla dişli qayış və ya zəncir ötürməsinin köməyi ilə əlaqələndirilərək onunla sinxronlaşdırlmış hərəkət icra edir. Qazpaylayıcı mexanizm paylayıcı valın vəziyyətindən asılı olaraq iki növə bölünürlər: Yuxarıda (silindr başlığında) yerləşmiş vallı, Aşağıda (mühərrik blokunda) yerləşmiş vallı. Şəkildə üst hissədə yerləşmiş qazpaylayıcı mexanizm təsvir edilmişdir. Paylayıcı val iş tsiklinə uyğun dirsəkli valdan aldığı fırlanma hərəkəti zamanı dönərək dirsəkləri ilə klapanları ardıcıl olaraq itələyir. Klapanın geriyə qayıtması mexanizmdə quraşdırılmış güclü yayların hesabına baş verir. Paylayıcı val ya bir başa klapanın başında yerləşmiş itələyiciyə, ya da ox ətrafında dönən lingdən istifadə edilir. İkinci quruluş daha çox altda yerləşmiş paylayıcı valldan istifadə zamanı tətbiq olunur. Dördtaktlı mühərriklərdə klapanlar yüksək temperaturda işləyir.

Avtomat — nisbətən öz-özünə işləyən maşın və ya əməliyyatlar ardıcıllığını avtomatik izləmək və ya əvvəlcədən müəyyən edilmiş təlimatlara cavab vermək üçün nəzərdə tutulmuş idarəetmə mexanizmi. Bəzi avtomatlar, məsələn, mexaniki saatlarda zəng vuranlar, təsadüfən baxan şəxsə mexaniki robot kimi öz gücü və ya iradəsi ilə işlədikləri illüziyasını vermək üçün nəzərdə tutulub. Termin uzun müddətdir hərəkət edən insanlara və ya heyvanlara bənzəyən, insanları heyran etmək və/və ya əyləndirmək üçün hazırlanmış avtomatlaşdırılmış kuklalarla əlaqələndirilir. Animatronik, tez-tez filmlərdə və əyləncə parklarında personajların və ya canlıların təsviri üçün istifadə olunan elektronika ilə müasir avtomat növüdür. == Etimologiya == "Avtomat" sözü qədim yunanca "öz iradəsi ilə hərəkət edən" (q.yun. αὐτόματον) sözünün latın dilinə tərcüməsidir. Bu söz ilk dəfə Homer tərəfindən qapının avtomatik açılmasını və ya təkərli ştativlərin avtomatik hərəkətini təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Əsasən qeyri-elektron hərəkət edən maşınları, xüsusən də insan və ya heyvan hərəkətlərinə bənzəmək üçün hazırlanmış maşınları, məsələn, köhnə açıq saatlardakı jakları və ya ququ quşlu saatdakı quşu və hər hansı digər cizgi fiqurlarını təsvir etmək üçün istifadə olunur. == İstinadlar == == Xarici keçidlər == The Automata and Art Bots mailing list home page Modern Automata Museum The House of Automata – The largest online gallery of automata J. Douglas Bruce, 'Human Automata in Classical Tradition and Mediaeval Romance', Modern Philology, Vol. 10, No.

Mexanizm dizayn nəzəriyyəsi (ing. mechanism design) — oyunçuların rasional hərəkət etdikləri və iqtisadi aktyorların hərəkətlərinin sosial seçim funksiyası üçün optimal bir həllə səbəb olduğu istədikləri hədəflərə çatmaq üçün mexanizmlər və təşviqlərin yaradılmasına yanaşma olan iqtisadiyyat və oyun nəzəriyyəsi sahəsində bir iş. Bu yanaşma ilk dəfə 1960-cı ildə Leonid Qurviç tərəfindən təklif edilmişdir. Leonid Qurviç 1959-1960-cı illərdə iqtisadi resursların əsas müddəalarını ilk dəfə "Resursların bölüşdürülməsi proseslərindəki optimallıq və informasiya səmərəliliyi" məqaləsində formalaşdırmış, 1973-cü ildə həqiqət xüsusiyyətini, daha sonra identifikasiya prinsipini formalaşdırmış və 2006-cı ildə birlikdə Stanley Reiter [ru] ilə "İqtisadi Mexanizmlərin Dizaynı [en]" mexanizmlərinin dizaynı haqqında bir kitab nəşr olundu. Erik Maskin 1980-1984-cü illər üçün məqalələrində "tətbiqetmə nəzəriyyəsi" deyilən bir sənəd hazırladı: lazımi xüsusiyyətlərə sahib olması üçün belə bir protokolun tərtib edilməsi. Və Roger Myerson 1979-1985-ci illər üçün sənədlərində bu yanaşmanı auksionlara tətbiq etmişdir . İsveç Kral Elmlər Akademiyası, 2007-ci ildə Alfred Nobel İqtisadiyyat Memorial Mükafatını Leonid Gurviç, Eric Maskin və Roger Myerson'a "optimal qaynaq bölgüsü mexanizmləri nəzəriyyəsinin təməlini qoyduğuna görə" verdi. İqtisadi mexanizmlərin dizaynı - ayrı-ayrı iqtisadi agentlərin hərəkətlərinin sosial seçim funksiyası üçün optimal bir həllə gətirib çıxardığı qarşılıqlı əlaqə mexanizmi yaradan yanaşmadır. Mexanizm - iqtisadi agentlərin qarşılıqlı əlaqəsidir, strateji oyun formasıdır. Oyun oyunçuların (iqtisadi agentlərin) hərəkətlərinin təsviri və bir sıra hərəkətlərin nəticəsidir.

Yeni İqtisadi Mexanizm — 1968-ci ildə Macarıstanda başlayan geniş ölçülü iqtisadi islahatdır. İslahatın təsiri 1972–1978-ci illər arasında Şərq blokunun ortaq siyasəti nəticəsində azaldı, amma 1989-cu il inqilabları sona çatana qədər islahat şərtləri vurğulanmasa da, Macarıstan iqtisadiyyatına təsir etməyə davam etdi. İslahat səbəbiylə 1980-ci illərdə Macarıstan bazar mexanizmlərini mərkəzi planlamaya nisbətən yüksək tutdu. Bu, sovet iqtisadiyyatından olduqca fərqli bir yol izləməsinə və eyni zamanda siyasi çətinliklərə səbəb oldu. Qərb qaynaqları islahatların təsiri altındakı macar iqtisadiyyatının Şərq bloku ölkələrindən daha yaxşı performans göstərdiyini bildirdilər. 1956–1968-ci illər arasında Mərkəzi Avropada islahatlar başladı. Bu islahatların başlanğıcı 1956-c il Macarıstan inqilabından başladı. İnkişafı Yanoş Kadarın Macarıstan liderliyinə gəlməsi və Macarıstan Sosialist Fəhlə Partiyasının yaranması ilə nəticələndi. Kadarın 1961-ci ildə "Bizə qarşı olmayanların bizimlə olduğunu" söyləyərək birləşmiş Macarıstan yaratmaq hədəfini yaratdı. Sosial barışa çatan Kadar əsas diqqətini iqtisadi inkişafa yönəltdi.

Çarxqollu-sürgüqollu mexanizmi porşenin irəli-geri hərəkətini fırlanma hərəkətinə (məsələn: daxili yanma mühərriklərində) və əksinə çevirməyə xidmət edir. Çarxqollu-sürüngəc mexanizmini hissələri iki qrupa bölünür, bunlar hərkətli və hərkətsizdirlər: hərəkətli olanlar: porşen, sırğalarla birlikdə, porşen barmağı, sürgü qolu, dirsəkli val yastıqlarla birlikdə və çarx qolu, nazimçarx. hərəkətsiz olanlar:silindrlər bloku (daxili yanma mühərriklərində baza hissə sayılır), silindrlər başlığı, nazimçarx, mufta, silindrlər blokunun başlığı, bərkidici hissələr, kipləşdiricilər, tutqaclar Daxili-yanma mühərriklərində Qazın təsiri altında porşen aşağıya, dirsəkli vala tərəf hərəkət edir. "Porşen-sürgü qolu" və "sürgü qolu-val" cütlüyünü köməyi ilə porşenin xətti hərkəti dirsəkli valın fırlanma hərkətinə çevrilir. Hidravlik dönmə mexanizmində (əks sxem) Dirskli val xaric momentin təsirindən fırlanma hərkəti icra edir. Onun bu hərkəti "val-sürgü qolu-porşen" zənciri vasitəsilə porşenin xətti hərkətinə çevrilir. Kəngərli, Ayaz Mahmud oğlu. Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi : dərslik / A. M. Kəngərli ; elmi red. S. X. Kərimov. - Bakı : Müəllim, 2004.

Antikitera mexanizmi (yun. Μηχανισμός των Αντικυθήρων) — təqvim və astroloji məqsədlərə görə tutulmaları, həmçinin Olimpiyadaları, Qədim Olimpiya oyunlarının mərhələlərini, astronomik vəziyyətləri proqnozlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş qədim analoq kompüter. Tapıntı 340 mm × 180 mm × 90 mm taxta qutuda yerləşirdi. Bu qurğu bir-birinin üstünə geydirilmiş ən azı 30-a yaxın tunc dişli çarxdan yaradılmış mürəkkəb saat mexanizmidir. Onun qalıqları 82 ayrı-ayrı fraqmentlər şəklində tapılıb, onlardan yalnız yeddi hər hansının dişli çarxları və əhəmiyyətli yazıları olduğu müəyyən edilib. Ən böyük dişli çarxın diametri təxminən 140 mm-dir və ilkin olaraq 223 dişi var idi. Artefakt Andikitira adasının kənarında eramızdan əvvəl birinci əsrin 2-ci yarısında baş vermiş gəmi qəzasının 1900–1901-ci illərdə kəşf olunması ilə bərpa edilib. Cihazın Yunan alimləri tərəfindən işlənib hazırlanması və qurulması və tarixinin eramızdan əvvəl 100–150-ci illərə və ya son araşdırmalara görə eramızdan əvvəl 205-ci ilə aid olması güman edilir. Bu texnologiyaya aid biliklər çox qədim zamanlarda müəyyən hadisələr zamanı məhv olub. On dördüncü əsrdə Avropada mexaniki astronomik saatların inkşafına qədər, onun mürəkkəbliyinə və ustalığına yaxınlaşan texnoloji artefaktlar mövcud olmayıb.

Dövlət mexanizmi — praktik olaraq dövlət gücünü, dövlətin vəzifələrini və funksiyalarını həyata keçirən dövlət orqanlarının və qurumlarının ayrılmaz bir iyerarxik sistemi. Dövlətin mexanizmi dövlətin mahiyyətinin ayrılmaz hissəsidir: dövlət mexanizmi xaricində və olmadan dövlət mövcuddur və ola da bilməz. == Xüsusiyyətləri == Dürüstlük — dövlətin mexanizmi ayrılmaz bir quruluşdur; bir dövlətin ərazisində və bir dövlət daxilində bir neçə dövlət aparatı mövcud ola bilməz ; Hiyerarşiya — dövlətin mexanizmi koordinasiya və tabelik prinsiplərinə əsaslanır, mürəkkəb bir güc piramidal quruluşunu təmsil edir ; Xüsusi bir tərkib — dövlət mexanizminin strukturuna daxil olan dövlət orqanları və qurumları xüsusi təlim keçmiş insanlardan ibarətdir ; Fəaliyyətin xüsusi məqsədləri — dövlət hakimiyyətinin, dövlətin tapşırıq və funksiyalarının həqiqi icrası ; Maddi və texniki təhlükəsizlik. == "Dövlət mexanizmi" və "dövlət aparatı" anlayışı == "Dövlət mexanizmi" və "dövlət aparatı" anlayışları arasındakı əlaqəyə dair bir neçə fikir vardır: Bu anlayışlar əhatə dairəsi ilə tamamilə üst-üstə düşür, sinonim kimi istifadə olunur. "Mexanizm" termini yalnız aparatın bütövlüyünü, effektiv fəaliyyətə yönəlməsini vurğulayır. Dövlət aparatı birbaşa idarəetmə fəaliyyətini həyata keçirən və bunun üçün səlahiyyət səlahiyyətləri verilən orqanlar sistemi kimi başa düşülür və "dövlət maşını" anlayışına dövlət aparatı, dövlət qurumları və təşkilatları ilə yanaşı dövlət aparatının fəaliyyət göstərdiyi dövlət aparatının (silahlı qüvvələr, polis, cəza müəssisələri və s.) "maddi əlavələri". Dövlətin aparatı statikada dövlətin bütün orqanları və dövlət mexanizmi altında eyni orqanlar olaraq, ancaq dinamik olaraq başa düşülür. Dövlətin aparatını öyrənərkən ilk növbədə bu və ya digər dövlət orqanının məqsədi, formalaşma qaydası, səriştəsi və dövlətin mexanizmi öyrənilərkən birbaşa dövlət orqanlarının fəaliyyəti, əlaqələri haqqında danışılır. dövlətin müəyyən funksiyalarını həyata keçirmə prosesində bir-biri ilə. Dövlətin mexanizmi yalnız işçilərin deyil, həm də dövlət funksiyalarının və vəzifələrinin həyata keçirilməsinə xidmət edən maddi-texniki obyektlərin hamısını özündə birləşdirən daha geniş bir kateqoriyadır.

Elektromaqnit icra mexanizmləri elektrik mühərrikli icra mexanizmlərinə nisbətən kiçik güclüdürlər. Amma onlar konstruksiyalarının sadəliyi, idarəetmə sxemlərinin mürəkkəb olmaması, kiçik ölçülərə və kütləyə malik olması, ucuz olması və yüksək etibarlılığı ilə fərqlənirlər. Elektromaqnit solenoid icra mexanizmlərinin xarakterik (səciyyəvi) xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onlar yalnız iki mövqeli idarəetmə sxemlərində, daha doğrusu tənzimləyici orqan ancaq iki son vəziyyət aldıqda ("açıqdır" yaxud "bağlıdır) tətbiq oluna bilər. Elektromaqnit intiqal həm sabit, həm də dəyişən cərəyanda işləmək xüsusiyyətinə malikdir. Sabit cərəyan elektyromaqnitləri yaxşı xarakteristikaları ilə fərqlənirlər. Eyni ölçülərdə sabit cərəyan elektromaqnitləri böyük dartı qüvvəsi yaradırlar, parametrlərin daha yüksək stabilliyinə malikdirlər, konstruksiyaları sadədir və ucuz başa gəlir. Qida mənbəyi kimi dəyişən cərəyan şəbəkəsindən, solenoid intiqal isə düzləndirici ilə qidalanır. Solenoid silindrik səthə sarınmış cərəyan axan naqildən ibarətdir. Solenoid – yunan sözü olub boruşəkilli, boruya oxşar deməkdir. Xarici maqnit sahəsinə görə solenoid düz sabit maqnitli sahəsinə oxşayır.

== Elementar sirkulyasiya mexanizmləri == Multanovskinin yaratdığı elmi məktəbin ideaları B.L.Dzedzeyevskinin tədqiqatlarında öz əksini tapmışdır. Dzedzeyevski şimal yarımkürəsində baş verən makro proseslərin təsnifatını vermişdir. O yer səthində baş verən proseslərin dinamikasını təhlil etdiyi zaman müəyyən etmişdir ki, müxtəlif sirkulyasiya situasiyaları tez-tez təkrarlanır. Həmin situasiyaları sonradan Dzedzeyevski elementar sirkulyasiya mexanizmləri adlandırmışdır. == Elementar sirkulyasiya mexanizmlərinin fəaliyyət müddəti == Elementar sirkulyasiya mexanizmlərinin fəaliyyət müddəti 1-10 günə bərabərdir. ESM dəyişilməsi sıçrayışla baş verdiyi müəyyən olmuşdur. Təhlil zamanı Dzedzeyevski 1899-1948 ilə kimi ABŞ-də nəşr olunan sinoptik xəritələrin və 1949-cu ildən başlayaraq isə SSRİ hidrometeoroloji mərkəzinin Mərkəzi Proqnozlar İnstitutunun çap etdiyi xəritədəki məlumatlardan istifadə etmişdir. == Elementar sirkulyasiya mexanizmlərinin əsas tipləri == Elementar sirkulyasiya mexanizmlərinin tipləşdirməsi zamanı onların aşağıdakı xassələrindən istifadə edilmişdir: Polyar hövzədən daxil olan əsas hava kütlələrinin sayı və istiqaməti Tropik zonadan daxil edilən hava kütlələri (cənub kütlələr) Dzedzeyevski müəyyən etdiyi 4 elementar sirkulyasiya mexanizmlırini 13 əsas tipdə birləşdirmişdir. Apardığı tədqiqatlar nəticəsində alim şimal yarımkürəsində baş verən makroproseslərini ümumiləşdirərək 4 qrup sirkulyasiyaya ayırmışdır: Zonal sirkulyasiya. 1-2 tipləri əhatə edir Zonallığın olmadığı sirkulyasiya.

Girişin idarə edilməsi mexanizmi− avtomatlaşdırılmış sistemlərdə icazəsiz girişi aşkarlayan, onun qarşısını alan və qanuni girişə icazə verən avadanlıq və ya proqram təminatı, sistem proseduru, administrator proseduru və onların müxtəlif kombinasiyalarıdır. == Ədəbiyyat == İmamverdiyev Y.N, "İnformasiya təhlükəsizliyi terminlərinin izahlı lüğəti", 2015,“İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı,160 səh.

Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi — maşın və mexanizmlərin tədqiqi və layihələndirilməsinin ümumi üsulları haqqında elmdir. Bu sahə ilk dəfə olaraq alman alimi Rölo tərəfindən fənn kimi ali təhsil sisteminə daxil edilmişdir. Mexanizmlər nəzəriyyəsində →maşın, aparat və →cihazların konkret tətbiq sahəsindən asılı olmayaraq bütün hallar üçün eyni olan mexanizmlərin xassələri öyrənilir (məsələn: dişli çarxlar). Elmin digər sahəsini, müxtəlif sahə maşınları üçün ümumi olan tədqiqat və layihələndirmə üsullarını öyrənən maşınlar nəzəriyyəsi təşkil edir. Mexanizmlər istənilən maşının əsasını təşkil etdiyindən bu iki sahə bir -biri ilə sıx əlaqədədir. == Məqsədi == Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsinin məqsədləri müxtəlifdir. Bunları aşağıdakı əsas qruplarda birləşdirmək mümkündür: mexanizmlərin sintezi, maşın və mexanizmlərin dinamikası (dinamik analiz) və maşın-avtomatlar nəzəriyyəsi. Sintez methodu ilə mexanizmin verilmiş hərəkətin icrası üçün lazım olan parametrləri tapılır. Mexanizmlərin dinamikasının araşdırılması onun bəndlərinin xarici qüvvələrin təsiri altında hərəkətinin öyrənilməsinə xidmət edir. Maşın-avtomatlar nəzəriyyəsinin əsasında onların ayrı-ayrı mexanizmlərinin uyğunlaşdırılmış şəkildə qurulma sxemləri və optimal iş şəraitinin təminatı durur.

Qlobal Biyo Müxtəliflik Məlumat Mexanizmi (GBIF) — biomüxtəliflik haqqında elmi məlumatların veb xidmətlərindən istifadə edərək İnternet vasitəsilə İnternetə çıxarılmasına yönəlmiş beynəlxalq bir təşkilatdır. Məlumatlar dünyanın bir çox qurumu tərəfindən verilir; GBIF-in informasiya arxitekturası bu məlumatları tək bir portal vasitəsilə əlçatan və axtarışa imkan yaradır. GBIF portalı vasitəsilə əldə edilən məlumatlar, ilk növbədə dünya üçün bitki, heyvan, göbələk və mikroblara dair yayım məlumatları və elmi adlardır. GBIF-in vəzifəsi davamlı inkişafa dəstək olmaq üçün dünya miqyasında bioloji müxtəliflik məlumatlarına pulsuz və açıq girişi təmin etməkdir. İştirakçılığın təşviqi və tərəfdaşlar arasında işləməyə vurğu edilən prioritetlər arasında biomüxtəliflik məlumatlarının səfərbər edilməsi, elmi bütövlüyü və qarşılıqlı fəaliyyətin təmin edilməsi üçün protokol və standartların hazırlanması, müxtəlif məlumatlar növlərinin ayrı mənbələrdən bir-birinə bağlanmasına imkan yaratmaq üçün bir informatika arxitekturasının qurulması, potensialın artırılması və katalizləşdirilməsidir. təkmilləşdirilmiş qərar qəbuletmə üçün analitik vasitələrin inkişafı. GBIF, genlərdən ekosistemlərə qədər bioloji təşkilatın spektrindən rəqəmsal məlumat mənbələri arasında məlumat əlaqələri yaratmağa və georeferans və CİS vasitələrindən istifadə edərək bunları elm, cəmiyyət və davamlılıq üçün vacib olan məsələlərlə əlaqələndirməyə çalışır. Həyat Kataloqu, Biomüxtəliflik Məlumat Standartları, Həyat Barkodu Konsorsiumu (CBOL), Həyat Ensiklopediyası (EOL) və GEOSS kimi digər beynəlxalq təşkilatlarla ortaq şəkildə işləyir. 2002-2014-cü illərdə GBIF, biomüxtəliflik informatikası sahəsində illik 30.000 Avro dəyərində olan Ebbe Nielsen Mükafatına layiq görülən qlobal bir mükafat verdi. 2018-ci ildən etibarən GBIF Katibliyi iki illik mükafat təqdim edir: GBIF Ebbe Nielsen Challenge və Gənc Tədqiqatçılar Mükafatı.

Zəlzələnin yaranma mexanizmi — Zəlzələqabağı hansı əlamətlərin yaranacağını qabaqcadan müəyyənləşdirə bilən nəzəriyyədir ki, bu da zəlzələlərin proqnozlaşdırılması üçün mühümdür. Hələ də belə bir dürüst nəzəriyyə olmadığindan, zəlzələnin proqnozlaşdırılması məsələsi həll edilməmişdir. Zəlzələ — Yer qabığında və yuxarı mantiya qatında deformasiyanın möhkəmlik həddinə çatması nəticəsində müəyyən hissələrdə baş verən qirilmanı müşayiət edən titrəyişdir. Qırılma, sınma təsadüfı hadisə olduğundan bu modelə görə zəlzələnin proqnozu mümkün deyil nəticəsi çıxır. Zəlzələnin proqnazlaşdırılması — zəlzələnin nə vaxt, harada hansı güclə olacağını qabaqcadan bildirməkdir. Bu problemi həll etmək üçün zəlzələnin bir qırılma hadisəsi olması ideyasından əl çəkilməlidir. Zəlzələnin hansı əlamətlərinin olacağını qabaqcadan söyləyə bilən qravitasiya qüvvələrinə xəssas geoblokların rəqsi modelini yaratmaq lazım olduğu söylənilir. Ramiz Hüseynov. Bir daha zəlzələnin proqnozlaşdırılması haqqında. Elm və həyat jurnalı.