provayder

İnternet xidmət provayderi (ing. Internet service provider, ISP) — internetə daxil olmaq, ondan istifadə və idarə etmək və ya orada iştirak etmək üçün xidmətlər göstərən təşkilat. ISP-lər müxtəlif formalarda təşkil edilə bilər. Məsələn, bu, kommersiya, icmaya məxsus, qeyri-kommersiya və ya başqa şəkildə özəl mülkiyyətə sahibdir. Adətən ISP-lər tərəfindən təmin edilən internet xidmətlərinə internetə çıxış, internet tranziti, domen adının qeydiyyatı, veb-hostinq, "Usenet" xidməti və kolokasiya daxil ola bilər. İnternet xidmət provayderi adətən istifadəçiyə internetdə mövcud olan hər şeyə çıxışı təmin edən giriş nöqtəsi və ya şlüz kimi xidmət edir. Belə bir şəbəkəni göz alma şəbəkəsi də adlandırmaq olar. İnternet (orijinal olaraq ARPAnet) dövlət tədqiqat laboratoriyaları və universitetlərin iştirakçı şöbələri arasında şəbəkə kimi hazırlanmışdır. Digər şirkətlər və təşkilatlar onurğa sütununa birbaşa əlaqə ilə, ya da digər əlaqəli şirkətlər vasitəsilə, bəzən UUCP kimi "dial-up" alətlərindən istifadə edərək qoşulurdular. 1980-ci illərin sonlarında internetdən kommersiya məqsədli istifadəsi baş tutmuşdur.

İnternet xidmət provayderi (ing. Internet service provider, ISP) — internetə daxil olmaq, ondan istifadə və idarə etmək və ya orada iştirak etmək üçün xidmətlər göstərən təşkilat. ISP-lər müxtəlif formalarda təşkil edilə bilər. Məsələn, bu, kommersiya, icmaya məxsus, qeyri-kommersiya və ya başqa şəkildə özəl mülkiyyətə sahibdir. Adətən ISP-lər tərəfindən təmin edilən internet xidmətlərinə internetə çıxış, internet tranziti, domen adının qeydiyyatı, veb-hostinq, "Usenet" xidməti və kolokasiya daxil ola bilər. İnternet xidmət provayderi adətən istifadəçiyə internetdə mövcud olan hər şeyə çıxışı təmin edən giriş nöqtəsi və ya şlüz kimi xidmət edir. Belə bir şəbəkəni göz alma şəbəkəsi də adlandırmaq olar. İnternet (orijinal olaraq ARPAnet) dövlət tədqiqat laboratoriyaları və universitetlərin iştirakçı şöbələri arasında şəbəkə kimi hazırlanmışdır. Digər şirkətlər və təşkilatlar onurğa sütununa birbaşa əlaqə ilə, ya da digər əlaqəli şirkətlər vasitəsilə, bəzən UUCP kimi "dial-up" alətlərindən istifadə edərək qoşulurdular. 1980-ci illərin sonlarında internetdən kommersiya məqsədli istifadəsi baş tutmuşdur.

Şəbəkə xidməti provayderi (ing. Network Service Provider; NSP) — Milli İnformasiya İnfrastrukturunda (Mİİ) planında müəyyən edilmiş rollardan biri. Bu qurum internetin ABŞ-nin federal nəzarətindən özəl sektorun idarəçiliyinə keçidini idarə edirdi. 1968–1992-ci illərdə bu sahədə tək ödəyici iqtisadiyyatdan rəqabətli bazar iqtisadiyyatına keçid baş tutmuşdur. Plan şəbəkə xidməti provayderlərini topdansatış təbəqəsi kimi nəzərdə tuturdu. Onlar şəbəkəyə giriş nöqtələrində (sonradan "internet mübadiləsi nöqtələri" adlanmışdır) istehsal olunan internet bant genişliyini internet xidmət provayderlərinə köçürməli idilər. İnternet xidmət provayderləri öz növbəsində onu son istifadəçi müəssisələrinə və ya evlərində fərdi son istifadəçilərə satacaq internet giriş provayderlərinə (IAPs) satırdılar. Əslində, orijinal şəbəkə xidməti provayderləri 1990-cı illərin ortalarına qədər internet xidmət provayderləri və internet provayderləri ilə şaquli şəkildə inteqrasiya etmişdir. Bunun nəticəsində konqlomeratlar yaranmış və rəqabət azalmışdır. İndiki dövrdə bu termin telekommunikasiya şirkətlərinə, məlumat daşıyıcılarına, simsiz rabitə provayderlərinə, internet xidmət provayderlərinə və internetə çıxış təklif edən kabel televiziyası operatorlarına aid edilir.

Azərbaycan operatorlar və provayderlər siyahısı — Azərbaycanda fəaliyyət göstərən telekommunikasiya operatorları və provayderlərin təsnifat və siyahısı bərəsində məlumatı əhatə edən siyahı. Məqalədə ölkədə mövcud olan əsas operator və təminatçıların adları, təklif etdiyi xidmətlər və şəbəkə əhatəsi kimi məlumatlar verilir. Bu siyahı telekommunikasiya sahəsindəki təzahür edən dinamikaya və ölkədəki operator və provider sahəsindəki inkişafa uyğun olaraq daim yenilənir. Təsdiq edilmiş 427 saylı Qərar əsasında, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin təyin etdiyi tədbirlər çərçivəsində, internet telekommunikasiya xidməti təmin edən operatorlar və provayderlər, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinə müraciət edərək uçot tətbiq etməlidirlər. Bu prosesi yerinə yetirmək üçün "Elektron Hökumət" portalından istifadə edilir. Həmçinin, operatorlar və provayderlər özlərini bu uçot tətbiqinə əlavə etmək və işlətmək üçün "Elektron Hökumət" portalına müraciət edə bilərlər. Bu, ölkədə elektron hökumət xidmətlərinin sürətli və effektiv şəkildə yerinə yetirilməsini təmin etmək məqsədilə təyin edilmişdir. Əməliyyatın rahat və sürətli aparılması üçün operatorlar və provayderlər bu prosesdə müvafiq sənədləri və təsdiq edilmiş məlumatları əks etdirməlidirlər. Bu, səlahiyyətli orqanlar və təşkilatlar üçün əhəmiyyətli məlumatları təmin edir və texnologiya sahəsində daha geniş inkişaf üçün əsaslı bir addım təşkil edir. == Terminlər == Operator, provayder, host provayderləri və internet provayderləri telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sahəsində müxtəlif rolları ifadə edən anlayışlardır.

Azərbaycan operatorlar və provayderlər siyahısı — Azərbaycanda fəaliyyət göstərən telekommunikasiya operatorları və provayderlərin təsnifat və siyahısı bərəsində məlumatı əhatə edən siyahı. Məqalədə ölkədə mövcud olan əsas operator və təminatçıların adları, təklif etdiyi xidmətlər və şəbəkə əhatəsi kimi məlumatlar verilir. Bu siyahı telekommunikasiya sahəsindəki təzahür edən dinamikaya və ölkədəki operator və provider sahəsindəki inkişafa uyğun olaraq daim yenilənir. Təsdiq edilmiş 427 saylı Qərar əsasında, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin təyin etdiyi tədbirlər çərçivəsində, internet telekommunikasiya xidməti təmin edən operatorlar və provayderlər, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinə müraciət edərək uçot tətbiq etməlidirlər. Bu prosesi yerinə yetirmək üçün "Elektron Hökumət" portalından istifadə edilir. Həmçinin, operatorlar və provayderlər özlərini bu uçot tətbiqinə əlavə etmək və işlətmək üçün "Elektron Hökumət" portalına müraciət edə bilərlər. Bu, ölkədə elektron hökumət xidmətlərinin sürətli və effektiv şəkildə yerinə yetirilməsini təmin etmək məqsədilə təyin edilmişdir. Əməliyyatın rahat və sürətli aparılması üçün operatorlar və provayderlər bu prosesdə müvafiq sənədləri və təsdiq edilmiş məlumatları əks etdirməlidirlər. Bu, səlahiyyətli orqanlar və təşkilatlar üçün əhəmiyyətli məlumatları təmin edir və texnologiya sahəsində daha geniş inkişaf üçün əsaslı bir addım təşkil edir. == Terminlər == Operator, provayder, host provayderləri və internet provayderləri telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sahəsində müxtəlif rolları ifadə edən anlayışlardır.