I
сущ. редька:
1. огородное растение сем. крестоцветных, овощ с крупным корнеплодом
2. съедобные толстые корни этого растения, имеющие острый вкус и запах; ağ turp репа (овощ со съедобными утолщенными корнями белого или жёлтого цвета); qırmızı turp редиска, редис (с мякотью белого или красного цвета и красной кожурой)
II
прил.
1. реповый, репный:
1) относящийся к репе. Turp toxumu репные семена
2) приготовленный из репы. Turp şirəsi реповый сок
2. редисочный
◊ başında turp əkmək тешить на голове у кого-л. ; yurdunda (yerində) turp əkmək сровнять с землёй (разорить, опустошить, разрушить до основания) чей-л. дом
Turp
Turp (lat. Raphanus) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Yabanı halda Avropada və Asiyanın mülayim qurşaqlarında bitir.
Becərilən turp, ağ turp, qara turp (lat.
Adi turp
Raphanobrassica (lat. Raphanobrassica) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü.
Ağ turp
Ağ turp (lat. Raphanus sativus subsp. acanthiformis) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin turp cinsinin qırmızı turp növünə aid bitki yarımnövü.
Dadı tünd, acıtəhər-şirindir. Əsasən salatların hazırlanmasında istifadə olunur.
== Tərkibi ==
Tərkibindəki 0,03-0,05% efir yağı ona xüsusi dad verir. Eyni zamanda tərkibində 7%-ə qədər karbohidrat, o cümlədən 6,2%-ə qədər şəkər, 2%-ə qədər zülal, 29 mq% C vitamini, fosfor, dəmir və kükürd duzları vardır.
== Növləri ==
Növlərindən Krayvoronskaya, Odessa-5, yumru ağ qış sortu, yumru qara qış sortu, ağ may, Dunqan və Abşeron ağ turpu və s. göstərmək olar.
Azərbaycanda ən çox 2 sort: yumru ağ qış sortu və Abşeron ağ turpu yayılmışdır.
Becərilən turp
Qırmızı turp (lat. Raphanus sativus) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin turp cinsinə aid bitki növü.
Başqa kökümeyvəlilərə nisbətən çox qısa müddətdə (18-25 günə) yetişir. Həm təbabətdə, həm də müxtəlif salatların hazırlanmasında istifadə olunur.
== Sinonimləri ==
Raphanistrum gayanum Fisch. & C.A.Mey.
Raphanus acanthiformis Morel ex L.Sisley
Raphanus acanthiformis J.M. Morel ex Sasaki
Raphanus acanthiformis var. raphanistroides (Makino) Hara
Raphanus candidus Vorosch.
Raphanus chinensis Mill.
Raphanus gayanus (Fisch.
Qara turp
Qırmızı turp (lat. Raphanus sativus) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin turp cinsinə aid bitki növü.
Başqa kökümeyvəlilərə nisbətən çox qısa müddətdə (18-25 günə) yetişir. Həm təbabətdə, həm də müxtəlif salatların hazırlanmasında istifadə olunur.
Raphanistrum gayanum Fisch. & C.A.Mey.
Raphanus acanthiformis Morel ex L.Sisley
Raphanus acanthiformis J.M. Morel ex Sasaki
Raphanus acanthiformis var. raphanistroides (Makino) Hara
Raphanus candidus Vorosch.
Raphanus chinensis Mill.
Raphanus gayanus (Fisch.
Qırmızı turp
Qırmızı turp (lat. Raphanus sativus) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin turp cinsinə aid bitki növü.
Başqa kökümeyvəlilərə nisbətən çox qısa müddətdə (18-25 günə) yetişir. Həm təbabətdə, həm də müxtəlif salatların hazırlanmasında istifadə olunur.
Raphanistrum gayanum Fisch. & C.A.Mey.
Raphanus acanthiformis Morel ex L.Sisley
Raphanus acanthiformis J.M. Morel ex Sasaki
Raphanus acanthiformis var. raphanistroides (Makino) Hara
Raphanus candidus Vorosch.
Raphanus chinensis Mill.
Raphanus gayanus (Fisch.
TURP (urologiya)
Prostatın transuretral rezeksiyası, qısaca TURP - urologiyada endoskopik minimal invaziv yolla sidik kanalından keçməklə sidikliyin və prostatın patoloji toxumasının kəsilib götürülməsi əməliyyatının adı.
TUR sindromu
Sidik qaçırma
Sidiklik boynunun sklerozu
Retroqrad eyakulyasiya
Erektil disfunksiya
Əsasən uzun sürən TUR əməliyyatlarından sonra baş verir. Səbəb əməliyyat üçün istifadə olunan mannit və sorbit tərkibli lavaj mayesinin qan dövranına düşməsi ilə yranan hipoton hiperhidratasiyadır. Bir saatlıq əməliyyat zamanı 50 mmHg təzyiq altında 2 litrə qər lavaj mayesi rezorbsiya oluna bilir.
Qana həddən ziyadə maye həcminin daxil olması!
Şalğam-turp
Şalğam-turp (lat. Brassica rapa) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü.
Barbarea derchiensis S.S. Ying
Brassica amplexicaulis Hochst. ex A.Rich. [Illegitimate]
Brassica antiquorum H.Lév.
Brassica asperifolia Lam.
Brassica asperifolia var. esculenta Gren. & Godr.
Brassica asperifolia var.
Bulbophyllum turpe
Bulbophyllum turpe (lat. Bulbophyllum turpe) — səhləbkimilər fəsiləsinin bulbofillium cinsinə aid bitki növü.
Turpabənzər kəpənəkçiçəyi
Turpabənzər kəpənəkçiçəyi (lat. Aconitum napellus) — bitkilər aləminin qaymaqçiçəklilər dəstəsinin qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinin kəpənəkçiçək cinsinə aid bitki növü.
Aconitum alatum Wender.
Aconitum amoenum Rchb.
Aconitum ampliflorum Rchb.
Aconitum anglicum Stapf
Aconitum bavaricum Starm.
Aconitum braunii Rchb.
Aconitum caeruleum Dulac
Aconitum canescens Schleich. ex Rchb.
Aconitum clusii Rchb.
Turpəng
Turpəng (lat. Barbarea) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Turpəng toxumlarında 33-42% yarımquruyan yağ (yod ədədi 110-111) vardır. Bu yağ xüsusiyyətlərinə görə raps yağına yaxındır. Amma tərkibindəki eruk turşusu onun qidalılıq dəyərini azaldır. Qida məqsədilə saflaşdırılmış yağı və ya tərkibində eruk turşusu az olan sortlardan alınan yağlar istifadə edilir. Belə yağlar yüksək dad keyfiyyətinə malik olurlar. Turpəng yağı sənayenin müxtəlif sahələrində texniki məqsədlər üçün istifadə edilir. Ondan sabunbişirmədə, lak - boyaq sahəsində metallurgiyada və başqa sahələrdə istifadə olunur.
Jmıxın tərkibində 40 % -ə qədər tam keyfiyyətli zülal vardır ki, bu da heyvandarlıqda yaxşı konsentrat yem kimi istifadə olunur.
Turpəng kəpənəyi
Turpəng kəpənəyi (lat. Pieris rapae) — buğumayaqlılar tipinin pulcuqqanadlılar dəstəsinin ağcalar fəsiləsinə aid olan növ
Kiçik ölçülü ağ rəngli kəpənəklərdir.
Növün arealından asılı olaraq nəsilvermə qabiliyyəti müxtəlifdir. Belə ki, Sankt-Peterburq və Moskva vilayətlərində bu zərərverici 2 nəsil verir. Aşağı Povoljyevdə və Qafqazda bu növ 4-5 nəsil verir. Zaqafqaziya və Qara dəniz sahillərinin subtropik zonasında 5 nəsil verməsi mümkün hüsab olunur. Baykal ətrafında 3 nəsil verir.
Turpəng kəpənəyinin aparılan tədqiqatlar nəticəsində pup mərhələsində qışladığı müəyyən olunmuşdur. Quba-Xaçmaz bölgəsində ilk kəpənəklər aprel ayının III ongünlüyündə uçmağa başlayır. Kəpənəklərin kütləvi uçuşu may ayının II yarısında müşahidə edilir.
Turneps (Yem turpu)
Turneps (Yem turpu) — kələmkimilər (Brassicaceae) fəsiləsinə daxil olan ikiillik çarpaztozlanan bitki.
Yem turpu (turneps) insanlar tərəfindən çox qədim zamanlardan becərilən, tezyetişən, soyuğadavamlı, yüksək məhsuldar, az tələbkar bitkidir. Yem turpu yabanı turpdan əmələ gəlmiş və Avroasiyada geniş yayılmışdır. Onun Rusiya ərazisində qida üçün becərilməsi şüurlu əkinçiliyin başlandığı vaxtdan hesab edilir. XIX əsrin əvvəllərindən isə yem bitkisi kimi becərilməyə başlanmışdır. Bu vaxtdan da şalğam bitkisinin iki adı yaranmışdır: 1) şalğam (qida kimi istifadə edilən, məhsuldarlığı aşağı, ancaq nisbətən şirin sortları), 2) turneps (yem kimi istifadə edilən, məhsuldar, az dadlı sortları). Yem turpunun əsas əkinləri Rusiyanın Qeyriqaratorpaq zonasında cəmlənmişdir. Soyuğadavamlılığı və vegetasiya müddətinin qısa olması onun Qütb dairəsinin riskli əkinçilik rayonlarınıda da müvəffəqiyyətlə becərilməsinə imkan verir. Hektardan 500–600 sentnerə qədər kökümeyvə məhsulu verə bilir. Orta məhsuldarlığı isə 300–400 s/ha-dır.
Turpinia
Fulcaldea (lat. Fulcaldea) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Dolichostylis Cass.
Turpinia Bonpl.
=== Heterotipik sinonimləri ===
Voigtia Spreng.
== Növləri ==
Fulcaldea laurifolia (Bonpl.) Poir.