Dəllər Cırdaxan

Dəllər Cırdaxan — Azərbaycan Respublikasının Şəmkir rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Qeyri rəsmi olaraq Cəfər Cabbarlı kəndi kimi tanınır.

Dəllər Cırdaxan
40°53′52″ şm. e. 46°04′51″ ş. u.
Ölkə
Rayon Şəmkir rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi 3.882 (2014) nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi AZ5737
shamkir-ih.gov.az
Dəllər Cırdaxan xəritədə
Dəllər Cırdaxan
Dəllər Cırdaxan
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Dəllər Cırdaxan Şəmkir rayonunun eyniadlı inzibati ərazi vahidində kənd. Gəncə-Qazax düzənliyindədir. Cırdaxan kəndini keçmış Qazax qəzasında eyniadlı kəndlərdən fərqləndirmək məqsədilə yaxınlıqdakı Dəllər kəndinin adından istifadə olunmuşdur. Oykonim "Dəllər kəndi yaxınlığındakı Cırdaxan kəndi" mənasındadır[1].

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dəllər Cırdaxan yaşayış məntəqəsi kimi hələ XVIII əsrin əvvələrindən mövcuddur. Yalnız XX əsrin 30-cu illərində bir neçə yaylaq və qışlaqların birləşməsi nəticəsində kənd kimi formalaşmışdır.Kəndin ərazisində yerləşən və XVIII–XIX əsrlərə aid olan qəbiristanlıq bunun əyani sübutudur. Kəndin əsasını Mayarlı,Qımırlı,Kosalı,Dəlləkli kimi yerli və qədim türk tayfalarının nümayəndələri qurmuşlar. Bu səbəbdən kəndin bəzi əraziləri "Qımırlı", "Hacıməmmədli" ("Hajımədli") və "Mollalı" adı ilə kənd əhalisin arasında tanınır. SSRİ dövründə kənddə Cəfər Cabbarlı adına sovxoz fəaliyyətə başlamışdır.Buna görə də el arasında bu kənd Cəfər Cabbarlı adlanır.

"Dəllər" oykonimin mənası haqqında müxtəlif mülahizələr mövcuddur.Oykonim özündə qədim türk tayfalarından olan telelərin adını əks etdirir. Telelər VII-VIII əsrlərdə tokuzoğuz adı ilə də adlanmışlar. Qıpçaqların və xəzərlərin tərkibində Azərbaycana gəlmiş telelər dəlilər/dəllər variantında bir cox coğrafi adlarda öz izlərini saxlamışlar. Gürcüstanda Dəllər, Telavi, Ermənistanda Dalar (Dəlilər) oykonimləri də bu tayfanın adı ilə bağlıdır[1].

"Cırdaxan" - Etnotoponimdir. Qızılbaş(Səfəvi) tayfalarından biri olan cırdaxanlıların adındandır. Toponimin arealı Azərbaycanda Tovuz, Bərdə, Xanlar,Yevlax Şəmkir, Qazax rayonlarını əhatə edir.

Dəllər Cırdaxan oykoniminin mənası Dəllər kəndinin (hal-hazırda qəsəbə) yaxınlığında yerləşən Cırdaxan kəndi deməkdir.

Mədəniyyət ,təhsil və səhiyyə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aşıq Dilqəmin büstü
Şahin Əmirov adına Dəllər Cırdaxan kənd orta məktəbi

2001-ci ildə aşıq Yəhya bəy Dilqəmin şərəfinə kənddə abidə ucaldılaraq abidənin ətrafında park salınmışdır.2020-ci ildə Şəmkir rayonu Dəllər Cırdaxan bələdiyyəsi tərəfindən kəndin girişində Şəhidlər bulağı inşa olunmuşdur. Kənddə iki məktəb, bir uşaq bağçası, bir həkim məntəqəsi və bir kitabxana vardır. Şagirdlər Şahin Əmirov adına Dəllər Cırdaxan kənd orta məktəbində təhsil alırlar. Bundan başqa kəndin Qaranüy yaşayış massivində yerləşən Tahir Əliyev adına 9 illik orta məktəb kənd əhalisinin xidmətindədir.

İdman[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kəndi Şəmkir rayon birinciliyində həvəskar futbol klubu təmsil edir.

Coğrafiyası, turizm potensiyalı və iqlimi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dəllər Cırdaxan kəndi rayon mərkəzi Şəmkir şəhərindən 10 km., Dəllər dəmiryolu stansiyasından 5 km. şimalda, dəniz səviyyəsindən 232 metr yüksəklidə yerləşir.Kür çayının sağ sahilindən 5 km aralı,Gəncə-Qazax düzənliyindədir. Kəndin ərazisində "İstisu" adı ilə tanınan müalicəvi mineral bulaq vardır.Kəndin Kür çayı sahilində olan hissəsində meşə zolağı mövcuddur.

İqtisadiyyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas təsərrüfatı taxılçılıq,heyvandarlıq və əkinçilikdir.Kənd əhalisinin bir qismi Rusiya və digər MDB ölkələrində çalışır.

Əhalisi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kəndin əhalisi 3882 nəfərdir.

Görkəmli şəxsləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aşıq Həmayıl - təxminən XIX əsrin birinci yarısında Şəmkir mahalının Dəllər-Cırdaxan kəndində anadan olmuş və həmin əsrdə yaşamış aşıq.

Aşıq Yəhya bəy Dilqəm - XIX əsrdə yaşamış azərbaycanlı aşıq.

Məmmədsadıq Hacı Ələsgər oğlu Axundzadə -XX əsrin əvvəllərində yaşamış xeyriyyəçi, sovet repressiyasının qurbanı.

Məmmədyusif Hacı Ələsgər oğlu Axundzadə -görkəmli riyaziyyatçı, mexanik, texnika elmləri doktoru, professor.Məmmədsadıq Axundzadənin qardaşı.

Məhəmmədnəbi Hacı Ələsgər oğlu Axundzadə - filologiya elmləri namizədi. Məmmədsadıq Axundzadənin qardaşı.

Oruc Musayev -ingilis dili mütəxəssisi, filologiya elmləri doktoru, professor.

Edison İmran oğlu Hacıyev - Azərbaycan Dillər Universitetinin İngilis dilinin qrammatikası kafedrasının dosenti, professor.

Mikayıl Qarayev -Azərbaycanın tanınmış teatr və televiziya aktyoru, ikinci rejissor, Azərbaycanın xalq artisti (2006), "Qızıl Dərviş" mükafatı laureatı, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdüçüsü Yasin Qarayevin atası.

Şəhidləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Aqil Ənvər oğlu İsmayılov - 1968-ci ildə anadan olmuşdur. Kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra texniki peşə məktəbində təhsilini davam etdirmişdir. 1986-cı ildə orduya çağrılmış, Penza vilayətində hərbi qulluqda olmuşdur. Ordudan tərxis olunduqdan sonra yenicə təşəkkül tapan Azərbaycan Milli Ordusu sıralarına yazılaraq Vətənin müdafiəsinə yollanmışdır. 1994-cü il iyulun 4-də Gədəbəy rayonunun Qalakənd kəndi uğrunda gedən döyüşdə qəhrəmancasına şəhid olmuşdur. Evli idi. Bir qızı və bir oğlu var .
  • Mübariz İdris oğlu Namazov - 1971-ci ildə dünyaya gəlmişdir. Qaranüy kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra texniki peşə məktəbinə daxil olmuşdur. 1989-cu ildə ordu sıralarına çağırılmış və Arxangelsk vilayətində hərbi qulluqda olmuşdur. Ordudan tərxis olunduqdan sonra vətənə qayıtmış, bu dəfə vətənin bütövlüyünü qorumaq üçün cəbhəyə yollanmışdır. Döyüş yolu Füzuli bölgəsində başlamış, elə orada da sona yetmişdir. 1993-cü il yanvarın 5-də Füzuli uğrunda gedən döyüşlərin birində qəhrəmancasına həlak olmuşdur.
  • Fərrux Mayıl oğlu Məmmədov - 1970-ci il mayın 20-də anadan olmuşdur. 1987-ci ildə kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra C.Cabbarlı adına sovxozda fəhlə işləmişdir. 1988-ci ildə həqiqi hərbi xidmətə çağırılmış, iki il sonra tərxis olunmuşdur. Bir müddət Dəllər avtonəqliyyat birliyində çilingər işləmişdir. Vətənin ağır günlərində oğulluq borcunu ödəmək üçün cəbhəyə yollanmışdır. Gədəbəyin Şınıx cəbhəsində vuruşmuş, cəmi iki ay döyüşdükdən sonra – 1992-ci il avqustun 30-da qəhrəmancasına həlak olmuşdur.
  • Rizvan İdris oğlu Məmmədov - 1966-cı il yanvarın 10-da anadan olmuşdur. 1984-cü ildə hərbi xidmətə çağırılmış, Xarkov şəhərində hərbi məktəbə təyinat almışdır. Məktəbi leytenant rütbəsi ilə bitirdikdən sonra bir müddət Dnepropetrovsk şəhərində hərbi hissədə işləmişdir. Azərbaycan Milli Ordusunun yaranması ilə əlaqədar Vətənə qayıtmış, Dəllər batalyonunda döyüşmüşdür. Hərbi bilik bə bacarığına, Başkənd uğrunda gedən döyüşlərdə fərqləndiyinə görə kapitan rütbəsinə layiq görülmüşdür. 1992-ci il avqustun 15-də Gədəbəyin Şınıx bölgəsində gedən şiddətli döyüşdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur.
  • Tahir Ələddin oğlu Əliyev - 1973-cü ilin oktyabrında anadan olmuşdur. Qaranüy kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra texniki peşə məktəbində təhsilini davam etdirmişdir. 1992-ci ildə rayon hərbi komissarlığı tərəfindən Füzuli bölgəsinin müdafiəsinə göndərilmişdir. 1992-ci il oktyabrın 30-da Füzuli cəbhəsində qəhrəmancasına həlak olmuşdur.

Şəkilləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Rayon mərkəzindən kəndə gedən yol

    Rayon mərkəzindən kəndə gedən yol

  • Kəndin girişi

    Kəndin girişi

  • şəhidlər bulağı

    şəhidlər bulağı

  • Dəllər Cırdaxanın girişi

    Dəllər Cırdaxanın girişi

  • Kəndin şimal hissəsi

    Kəndin şimal hissəsi

  • Qaranüy yaşayış massivinə gedən yol

    Qaranüy yaşayış massivinə gedən yol

  • Kənddə Cəfər Cabbarlının büstü

    Kənddə Cəfər Cabbarlının büstü

  • Kəndin mərkəzi

    Kəndin mərkəzi

  • Dəllər Cırdaxan kənd poçtu

    Dəllər Cırdaxan kənd poçtu

  • Dəllər Cırdaxan həvəskar futbol klubu

    Dəllər Cırdaxan həvəskar futbol klubu

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 "Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti". İki cilddə. I cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007.
Vikianbarda Dəllər Cırdaxan ilə əlaqəli mediafayllar var.
Şəmkir rayonu  Şəmkir rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Kənd  Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.