çevrə

Çevrə — müstəvidə verilmiş nöqtədən eyni məsafədə olan nöqtələr çoxluğunun əmələ gətirdiyi həndəsi fiqura deyilir. Həmin nöqtəyə isə çevrənin mərkəzi deyilir. Çevrənin elementləri radius, vətər, diametr və qövsdən ibarətdir. Bir həndəsi cismi formalaşdıran kənarların uzunluqlarının cəmlənməsi ilə əldə edilən bir həndəsi termindir. Çevrənin dərəcə ölçüsü 360°-dir. Çevrə elementar həndəsənin tərkib hissəsidir. Çevrənin mərkəzini onun istənilən nöqtəsi ilə birləşdirən düz xətt parçasina radius deyilir. Çevrənin radiusu diametrinin yarısına bərabərdir. Çevrənin sonsuz sayda radiusu var. Çevrənin istənilən 2 nöqtəsini birləşdirən parçaya vətər deyilir.

Çevrə — müstəvidə verilmiş nöqtədən eyni məsafədə olan nöqtələr çoxluğunun əmələ gətirdiyi həndəsi fiqura deyilir. Həmin nöqtəyə isə çevrənin mərkəzi deyilir. Çevrənin elementləri radius, vətər, diametr və qövsdən ibarətdir. Bir həndəsi cismi formalaşdıran kənarların uzunluqlarının cəmlənməsi ilə əldə edilən bir həndəsi termindir. Çevrənin dərəcə ölçüsü 360°-dir. Çevrə elementar həndəsənin tərkib hissəsidir. Çevrənin mərkəzini onun istənilən nöqtəsi ilə birləşdirən düz xətt parçasina radius deyilir. Çevrənin radiusu diametrinin yarısına bərabərdir. Çevrənin sonsuz sayda radiusu var. Çevrənin istənilən 2 nöqtəsini birləşdirən parçaya vətər deyilir.

Çevrə qövsü — çevrənin üst-üstə düşməyən iki nöqtəsi arasında qalan hissəsidir. Çevrə qövsünün uzunluğunu l ilə, mərkəzi bucağı m ilə, diametri d ilə, radiusu r ilə, çevrənin uzunluğunu L ilə işarə etsək, çevrə qövsünün uzunluğu aşağıdakı kimi hesablanar: l = (m/360 ∘ {\displaystyle \circ } ) ⋅ {\displaystyle \cdot } L = (m/360 ∘ {\displaystyle \circ } ) ⋅ {\displaystyle \cdot } 2 π {\displaystyle \pi } r = (m/360 ∘ {\displaystyle \circ } ) ⋅ {\displaystyle \cdot } π {\displaystyle \pi } d. π {\displaystyle \pi } ≈ {\displaystyle \approx } 3,14 (Pifaqor sabiti. π {\displaystyle \pi } = L / d).

Mexaniki hərəkət — zaman keçdikcə bir cismin (yaxud maddi nöqtənin) digər cismə nəzərən, həmçinin eyni bir cismin ayrı-ayrı hissələrinin bir-birinə nəzərən məkanda yerdəyişməsi. Mexaniki hərəkəti riyazi baxımdan təsvir etmək üçün yerdəyişmə, gedilən yol, sürət, təcil və zaman kimi anlayışlardan istifadə olunur. Hərəkəti öyrənmək, yəni zaman keçdikcə cismin mexaniki yerdəyişməsini müəyyən etmək üçün müvafiq koordinat sistemi seçmək və onu hesablama cisminə bağlamaq lazımdır. Bundan əlavə gedilən yolun uzunluğunu təyin etmək üçün uzunluq etalonuna və zamanı ölçmək üçün ölçü cihazı rolu oynayan saata da ehtiyac vardır. Adətən sadaladığımız bu dörd ünsür — hərəkəti öyrənmək üçün seçdiyimiz cisim ona bağlı koordinat sistemi, uzunluq etalonu və saat birlikdə hesablama sistemi adlandırılır. Hər konkret mexaniki hərəkəti öyrənmək üçün müvafiq hesablama sistemi seçilir. Hərəkətin öyrənilməsi üçün vasitə rolunu oynayan koordinat sisteminin (məsələn, düzbucaqlı dekart koordinat sisteminin) başlanğıcı hesablama cismində yerləşdirilir və hərəkət məhz bu koordinat sisteminə nəzərən öyrənilir. Mexaniki hərəkət zaman keçdikcə cismin fəzada yerdəyişməsi olduğundan zaman və məkan anlayışları ilə yaxından tanış olmaq lazımdır. Klassik mexanikanın banisi Nyuton zaman və məkanı mütləq qəbul etmişdir. Nyutona görə zaman hesabat sistemindən asılı olmayaraq müntəzəm davam edir və bütün hesabat sistemləri üçün eynidir.

Bartlbi və çevrəsi (isp. Bartleby y compañía) — Enrike Vila-Matasın romanı. == Məzmun == “Bartlbi və çevrəsi” həm roman, həm də sənədli essedir. Əsərdə müxtəlif səbəblərə görə yazmağı atmış yazıçılardan bəhs edilir. Vila-Matasın çevrəsinə həm real (Servantes, Moppassan, Rembo, Selincer, Pinçon və b.), həm də səksəndən artıq uydurma müəllif daxildir. Qeydlər formasında yazılmış romanda Bartlbi “niyə yazırıq, niyə mövcuduq?” kimi suallara cavab axtarır. Cavablar isə elə əsərin özündədir: bu cavablar qadınlar barədə bəxti gətirməyən, yazmağı bacarmayan qozbel Bartlbinin dilindən söylənilir. O, fəlsəfi gözəlliyə malik, dolaşıq düşüncələrə sahib bir insandır. Oxucuları “Yox cərəyanı” ədəbiyyatının labirintlərinə başgicəlləndirici səyahət gözləyir. == Tərcümə və nəşr == Roman ATV Kitab layihəsi çərçivəsində Nicat Məmmədov və Qismət Rüstəmov tərəfindən ispan dilindən azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş və 2016-cı ildə Parlaq İmzalar nəşriyyatı tərəfindən Bakıda nəşr olunmuşdur.

Bartlbi və çevrəsi (isp. Bartleby y compañía) — Enrike Vila-Matasın romanı. == Məzmun == “Bartlbi və çevrəsi” həm roman, həm də sənədli essedir. Əsərdə müxtəlif səbəblərə görə yazmağı atmış yazıçılardan bəhs edilir. Vila-Matasın çevrəsinə həm real (Servantes, Moppassan, Rembo, Selincer, Pinçon və b.), həm də səksəndən artıq uydurma müəllif daxildir. Qeydlər formasında yazılmış romanda Bartlbi “niyə yazırıq, niyə mövcuduq?” kimi suallara cavab axtarır. Cavablar isə elə əsərin özündədir: bu cavablar qadınlar barədə bəxti gətirməyən, yazmağı bacarmayan qozbel Bartlbinin dilindən söylənilir. O, fəlsəfi gözəlliyə malik, dolaşıq düşüncələrə sahib bir insandır. Oxucuları “Yox cərəyanı” ədəbiyyatının labirintlərinə başgicəlləndirici səyahət gözləyir. == Tərcümə və nəşr == Roman ATV Kitab layihəsi çərçivəsində Nicat Məmmədov və Qismət Rüstəmov tərəfindən ispan dilindən azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş və 2016-cı ildə Parlaq İmzalar nəşriyyatı tərəfindən Bakıda nəşr olunmuşdur.

Seneqambiya daş çevrələri — Qambiyanın şimalından və mərkəzi Seneqala qədər uzanır. Ərazinin təxmini sahəsi 30.000 km²-dir və bəzən Vassu (Qambiya) və Sayn-Salum (Seneqal) hissələrinə bölünsə də, bu sadəcə bir milli bölgüdür. UNESCO-ya görə Seneqambiya daş çevrələri "dünyanın hər yerində görülən daş çevrələrin ən böyük konsentrasiyası"dır. "Bu ərazilər, Qambiyadakı Vassu və Kembatç, və Seneqaldakı Vanar və Sayn-Nqayen Qambiya çayı boyunca eni 100 km və uzunluğu 350 km olan ərazidə yayılmış 1000-dən çox daş çevrə və əlaqəli məzarların fövqəladə bir konsentrasiyasını təmsil edir." Seneqal və Qambiyada tapılan daş çevrələr və digər meqalitlər bəzən Seneqalda Sayn-Nqayen və Vanar, Qambiyada isə Vassu və Kembatç olamqla dörd böyük əraziyə bölünür. Tədqiqatçılar bu abidələrin nə vaxt inşa olunduğunu müəyyənləşdirməyiblər. Lakin ümumilikdə qəbul edilmiş müddət eramızdan əvvəl III əsrdən XVI əsrə qədər olan vaxt dilimidir. Arxeoloqlar meqalit dairələrinin ətrafında saxsı qablar, insan məzarları, bəzi qəbir əşyaları və həmçinin metallar tapdılar. Bunların kiçik bir kolleksiyasını müstəmləkə idarəçisi Ser Riçmond Palmer tərəfindən hədiyyə edilən Britaniya muzeyi kolleksiyasında tapa bilərsiniz. Bunlara bir dəmir bilərzik və iki nizə daxildir. Bu dörd əsas sahədə təxminən 29000 daş, 17000 abidə və 2000 fərdi yer var.

Sikkə çevrəsi — sikkə, dairəvi jetonlar, medallar və s. kənarı. Sikkə çevrələri adətən tərtib edilmiş olurlar. Tərtib edilməmiş çevrənin xarici görünüşü sikkənin istehsal texnologiyasından asılıdır. Əvvəlcədən hazırlanmış nümunələr üzrə zərbedilmə işi zamanı o, zəif tərtib edilmiş hamar düz silindrə bənzəyir; sikkə metal zolaqdan kəsildiyi zaman isə zəif tərtib edilmiş çoxüzlüyə oxşayır.