Lüğətlərdə axtarış.

Şəbəkəli livedo (ing. Livedo reticularis) – dərinin bənövşəyi rəngli, şəbəkəli eritematozudur. Solğun həlqələr qan cərəyanının azalması və periferiyada oksigenin aşağı gərginliyi ilə bağlıdır. Dəri biopsiyası dəyişikliksizdır. Tipləri: fizioloji ("mərmər" dəri, cavan qadınlarda aşağı ətraflarda, soyuqda güclənir, istidə itir), adəti (istidə itmir), idiopatik (daimi, "ağacşəkilll" livedonun erkən mərhələsi ola bilər), amantadin qəbulu ilə bağlı.

Kompüter şəbəkəsi — Rabitə xətləri və xüsusi proqram təminatı ilə bir-birilə əlaqəli kompüterlər və periferiya avadanlıqları sistemindən ibarətdir. İnformasiyanın əldə olunması, ötürülməsi və istifadəçilərin mövcud informasiyadan birgə istifadəsini təmin etmək üçün kompüter şəbəkələrinin olması vacib şərtdir. Məsafədən asılı olaraq, rabitə xətləri kimi kabeldən, telefon xətlərindən, radiorabitədən, peyk rabitəsindən və optik lifli xətlərdən istifadə olunur. Ən populyar kompüter şəbəkəsi internetdir. Kompüter şəbəkələrinin əsas komponentləri aşağıdakılardır: kompüterlər; kommunikasiya avadanlıqları; şəbəkə əməliyyat sistemləri; şəbəkə tətbiqləri (network applications); əlaqə kanalları. == Kompüter şəbəkəsi: əsas anlayışları == Kompüter şəbəkələrinin əsas anlayışları aşagıdakılardır: Server — şəbəkənin işini mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə edən və yaxud şəbəkənin digər kompüterlərinə öz resurslarını (fayl, printer, kartic, və s.) istifadəyə verən, müvafiq proqram təminatı ilə təchiz olunmuş, xüsusi ayrılmış yüksək məhsuldarlığa malik olan kompüterdir. Kliyent kompüteri — (kliyent, işçi stansiyası) serverin resurslarına (serverə) giriş əldə edən şəbəkə istifadəçisinin kompüteridir. Proqram-server – verilmiş kompüterin resurslarına şəbəkənin digər kompüterlərindən giriş sorğularina xidmət üçün təyin edilmiş proqramdır. Proqram-kliyent — uzaqda yerləşən resurslara giriş üçün sorğuların yaradılması və göndərilməsi, həmçinin sorğuya uyğun olaraq istifadəçinin kompüterində informasiyanın alınması və əks etdirilməsi üçün təyin edilmiş proqramdır (misal, vebbrauzer). Konsentrator — bir neçə əlaqə kanalını bir kanala kommutasiya edən qurğudur.

Kompüter şəbəkəsi — Rabitə xətləri və xüsusi proqram təminatı ilə bir-birilə əlaqəli kompüterlər və periferiya avadanlıqları sistemindən ibarətdir. İnformasiyanın əldə olunması, ötürülməsi və istifadəçilərin mövcud informasiyadan birgə istifadəsini təmin etmək üçün kompüter şəbəkələrinin olması vacib şərtdir. Məsafədən asılı olaraq, rabitə xətləri kimi kabeldən, telefon xətlərindən, radiorabitədən, peyk rabitəsindən və optik lifli xətlərdən istifadə olunur. Ən populyar kompüter şəbəkəsi internetdir. Kompüter şəbəkələrinin əsas komponentləri aşağıdakılardır: kompüterlər; kommunikasiya avadanlıqları; şəbəkə əməliyyat sistemləri; şəbəkə tətbiqləri (network applications); əlaqə kanalları. == Kompüter şəbəkəsi: əsas anlayışları == Kompüter şəbəkələrinin əsas anlayışları aşagıdakılardır: Server — şəbəkənin işini mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə edən və yaxud şəbəkənin digər kompüterlərinə öz resurslarını (fayl, printer, kartic, və s.) istifadəyə verən, müvafiq proqram təminatı ilə təchiz olunmuş, xüsusi ayrılmış yüksək məhsuldarlığa malik olan kompüterdir. Kliyent kompüteri — (kliyent, işçi stansiyası) serverin resurslarına (serverə) giriş əldə edən şəbəkə istifadəçisinin kompüteridir. Proqram-server – verilmiş kompüterin resurslarına şəbəkənin digər kompüterlərindən giriş sorğularina xidmət üçün təyin edilmiş proqramdır. Proqram-kliyent — uzaqda yerləşən resurslara giriş üçün sorğuların yaradılması və göndərilməsi, həmçinin sorğuya uyğun olaraq istifadəçinin kompüterində informasiyanın alınması və əks etdirilməsi üçün təyin edilmiş proqramdır (misal, vebbrauzer). Konsentrator — bir neçə əlaqə kanalını bir kanala kommutasiya edən qurğudur.

Rele şəbəkəsi — adətən simsiz şəbəkələr barəsində işlənir, bu, elə bir şəbəkə formasıdır ki, mənbə və son nöqtə bir neçə düyünlər vasitəsilə qarşılıqlı əlaqələndiriliblər. Belə şəbəkədə mənbə və son nöqtə bir-biri ilə birbaşa olaraq əlaqə saxlaya bilmir, çünki onlar arasında məsafə onlar arasında məlumat ötürülən yoldan daha uzun olur. Ona görə də araqlıq düyünlərdən rele şəbəkəsi vasitəsilə istifadə olunur.

Tor (internet) — internetdə senzuradan yayınma alətlərindən biridir

Tədqiqat şəbəkəsi (ing. Research network) – elmi işlərə dəstək məqsədi daşıyır. Əksər tədqiqat şəbəkələri bir-biri ilə birləşib qlobal tədqiqat şəbəkəsi yaradır. R. Əliquliyev, T.Fətəliyev. Vətəndaş Elmi. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2018, 150 s.

Utrext şəbəkəsi (ing. Utrecht Network) — Avropanın universitet şəbəkəsi. Mənzil-qərargahı Böyük Britaniyanın Kinqston-apon-Hall şəhərində yerləşir. Prezidenti Sabine Pendldır. 1987-ci ildə qurulan bu şəbəkə yay məktəbləri təşkil edir, tələbə və kadr mübadiləsi həyata keçirir və birgə dərəcə ilə ali təhsil beynəlxalq yaradır. 2015-ci ilin iyul ayına olan məlumata görə şəbəkəyə 27 ölkədən 32 ali məktəb üzvdür.

Çay şəbəkəsi — Öz dərələri ilə ərazini parçalamış iri və xırda çay sistemlərinin məcmusuna deyilir. Çay şəbəkəsinin əsas göstəricisi onun sıxlığıdır.Çay sıxlığı hövzənin bütün çaylarının uzunluğu kəmiyyətini hövzənin sahəsi kəmiyyətinə bölməklə müəyyən edilir.

Giriş şəbəkəsi və ya çıxış şəbəkəsi — abunəçiləri bilavasitə xidmət təminatçısı ilə birləşdirən telekommunikasiya şəbəkəsinin bir növü. Bu, lokal provayderləri bir-birinə bağlayan əsas şəbəkə ilə ziddiyyət təşkil edir. Giriş şəbəkəsi əlavə olaraq qidalandırıcı qurğu və ya paylama şəbəkəsi ilə buraxıcı qurğu və ya kənar şəbəkə arasında bölünə bilər. == Giriş haqqı == Giriş haqqı lokal mübadilə daşıyıcısı tərəfindən mübadilələrarası daşıyıcı tərəfindən uzaq mübadilə məntəqəsinə ondan aparılan şəbəkə trafikinin yaranması və ya dayandırılması kimi məqsədlər üçün lokal mübadilə vasitələrinin istifadəsi üçün edilən ödənişdir. Bəzi giriş haqları birbaşa mübadilə daşıyıcılarına hesablansa da, bütün giriş haqlarının əhəmiyyətli faizi lokal son istifadəçilər tərəfindən ödənilir. == Mobil giriş şəbəkələri == GERAN UTRAN E-UTRAN CDMA2000 GSM UMTS 1xEVDO voLTE WiMAX-də Wi-Fi == Optik paylama şəbəkəsi == Passiv optik paylama şəbəkəsi (PON) xarici zavodda birrejimli fiber-optikdən, şüa bölücülərdə və optik paylayıcı çərçivələrdən istifadə edir. Bu, dupleksləşir ki, həm yuxarı, həm də aşağı axın siqnalları ayrı-ayrı dalğa uzunluqlarında eyni lifi paylaşsın. Daha sürətli PON standartları, bir qayda olaraq, hər bir PON üzrə istifadəçilərin daha yüksək bölünmə nisbətini dəstəkləyir, lakin əlavə əhatə dairəsi tələb olunduğu yerlərdə əhatə dairəsini genişləndirənlərdən də istifadə edə bilər. Giriş şəbəkələri adətən telefon stansiyasına xüsusi keçid əldə etmək üçün hər hansı xarici zavod ayırıcıdan yan keçən Ethernet kimi "point-to-point" texnologiyalarını dəstəkləməlidir. Bəzi PON şəbəkələri ütün splitterlər mərkəzdə yerləşdirilsin deyə yolkənarı şkafların yalnız peç panellərdən ibarət olduğu "evdə işləmə" topologiyasından istifadə edir.

Kontakt şəbəkəsi — elektrikləşdirilmiş dəmir yollarının və digər nəqliyyat növlərinin (metro, tramvay, trolleybus, funikulyor) texniki strukturu olub, elektrik enerjisini dartma yarımstansiyalarından elektrik vaqonuna ötürməyə xidmət edir. Bundan əlavə, əlaqə şəbəkəsinin köməyi ilə dartıcı olmayan dəmir yolu istehlakçılarının təchizatı təmin edilir (stansiyaların, keçidlərin işıqlandırılması, yol alətləri üçün enerji təchizatı). Həmçinin, portal kranlar kimi bəzi qaldırıcı maşınlar kontakt şəbəkəsindən qidalana bilər.

Telekommunikasiya şəbəkəsi — qovşaqlar arasında mesaj mübadiləsi üçün istifadə olunan, telekommunikasiya əlaqələri ilə bir-birinə bağlanan qovşaqlar qrupu. Bağlantılar mesajları və siqnalları ötürmək üçün dövrə kommutasiyası, mesajların dəyişdirilməsi və ya paket kommutasiyası metodologiyalarına əsaslanan müxtəlif texnologiyalardan istifadə edə bilər. Birdən çox qovşaq mesajı başlanğıc qovşağından təyinat qovşağına çoxlu şəbəkə atlamaları vasitəsilə ötürmək üçün əməkdaşlıq edə bilər. Bu marşrutlaşdırma funksiyası üçün şəbəkədəki hər bir qovşağın identifikasiyası və şəbəkədə yerləşdirilməsi üçün şəbəkə ünvanı təyin edilir. Şəbəkədə ünvanlar toplusu şəbəkənin ünvan məkanı adlanır. Telekommunikasiya şəbəkələrinə misal olaraq kompüter şəbəkələri, internet, ictimai telefon şəbəkəsi (PSTN), qlobal "Telex" şəbəkəsi, aviasiya ACARS şəbəkəsi və mobil telefon telekommunikasiya provayderlərinin simsiz radio şəbəkələrini göstərmək olar. Ümumiyyətlə, hər bir telekommunikasiya şəbəkəsi konseptual olaraq üç hissədən və ya müstəvidən ibarətdir (onlar ayrı-ayrı üst-üstə düşən şəbəkələr kimi düşünülə bildiyinə görə belə adlandırılır): Verilənlər müstəvisi (həmçinin istifadəçi təyyarəsi, daşıyıcı müstəvi və ya yönləndirici müstəvi) şəbəkə istifadəçilərinin trafikini, faktiki faydalı yükü daşıyır. Nəzarət müstəvisi idarəetmə məlumatını daşıyır (siqnal kimi də tanınır). Menecment müstəvisi şəbəkənin idarə edilməsi üçün tələb olunan əməliyyatları, administrasiya və menecment trafikini daşıyır. Menecment müstəvisi bəzən nəzarət müstəvisinin bir hissəsi hesab olunur.

Elman şəbəkəsi — rekurrent şəbəkələrin bir növüdür. Çoxlaylı perseptronlardan təşkil olunmuşdur. Əksəlaqələrin təmin olunması ilə işləyir. Əlaqələr şəbəkənin çıxışından deyil, daxili neyronların çıxışından yaranır. Bu da müşahidə olunan proseslər haqqında tam məlumat almağa və düzgün idarəetmə strategiyası yaratmaq üçün informasiya toplamağa imkan verir. Bu şəbəkələr hərəkət edən obyektlərin idarəetmə sistemlərində istifadə oluna bilər. Belə ki, onların əsas xüsusiyyəti ardıcıllığın yadda saxlanmasıdır.

Hidrometeoroloji müşahidə şəbəkəsi−Azərbaycanda ilk meteoroloji müşahidələr 1843-cü ildə Naxçıvanda başlanılmış, 1847-ci ildə Lənkəranda, 1848-ci ildə Şuşa və Bakı şəhərlərində, 1872-ci ilə indiki Gəncə şəhərində, 1872-ci ildə Zaqatala və Şəkidə, 1879-cu ildə Göytəpədə aparılmışdır. Respublikanın ilk hidrometeoroloji məntəqələri Kür çayı üzərində qurulmuşdur. 1888 – ci ildə Yevlax, Zərdab və Sabirabadda, 1898 –ci ildə isə Salyanda təşkil edilmişdir. == Giriş == Milli Hidrometeorologiya Departamentinin hidrometeoroloji müşahidə şəbəkəsində struktur üzrə 54 Hidrometeoroloji stansiya, 1 Aqrometeoroloji Stansiya, 1 İxtisaslaşdırılmış Göl Stansiyası, 2 Dəniz Hidrometeoroloji Stansiya, 6 Radiometeoroloji Stansiya, 1 Aeroloji Stansiya , 32 Hidrometeoroloji məntəqə, 28 hidroloji məntəqə, 1 buzlaq məntəqəsi, 15 meteoroloji məntəqə, 8 Dəniz Hidrometeoroloji məntəqə ,4 Aqrometeoroloji məntəqə fəaliyyət göstərir. Respublika ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizi akvatoriyasında meteoroloji, hidroloji, aqrometeoroloji, aktinometrik müşahidələr, dəniz hidrometeoroloji müşahidələrin fasiləsiz olaraq aparılması təmin edilir. == Hidrometeoroloji müşahidə şəbəkəsinin avtomatlaşdırılması == Avtomat meteoroloji stansiyalar Milli Hidrometeorologiya Departamentinin hidrometeoroloji müşahidə şəbəkəsinin avtomatlaşdırılmasına 2005-2006-cı illərdən başlanılmış, indiyə qədər 68 sayda avtomat tipli meteoroloji stansiyaların qurulması ilə meteoroloji müşahidə şəbəkəsinin avtomatlaşdırılması tam təmin olunmuşdur Bu stansiyaların 34 ədədi Finlandiya istehsalı olan VAİSALA MAWS-310 tipli, 16 ədədi MAWS-301 tipli, 18 ədədi isə WXT-520 tipli avtomat meteoroloji stansiyalardır. Personalsız fəaliyyət göstərən avtomat meteoroloji stansiyaların sayı 17-yə çatdırılmışdır. Bu avtomat meteoroloji stansiyalarda havanın faktiki, minimal və maksimal temperaturu, şeh nöqtəsi, nisbi rütubət, atmosfer təzyiqi, yağıntının miqdarı, torpağın temperaturu, küləyin istiqaməti, küləyin ani və maksimal sürətləri ölçülür. Bundan başqa 2015-ci ilin noyabr ayında hidrometeoroloji məlumatların ötürülməsi və saxlanması prosesinin modernləşdirilməsi məqsədilə Milli Hidrometeorologiya Departamenti tərəfindən Fransanın “COROBOR Systems” şirkətinin MESSIR-COMM məlumatların toplanması-paylanması sistemi və MESSIR-CLIM iqlim məlumat bazası yaradılmışdır. Stansiyalardan daxil olan məlumatlar bu sistem vasitəsi ilə toplanılaraq arxivləşdirilir, beynəlxalq yayıma ötürülür və həmçinin mübadilə edilir.

Hilton Hotels & Resorts daha çox istifadə olunan adıyla Hilton Hotels (ing. Hilton Hotels & Resorts)Hilton Worldwide şirkəti tərkibində iştirak edən Dünya tərəfindən məşhur Turizm şirkəti. Dünya səviyyəsində 3897 otel 642.000 otaq və 91 ölkədə fəaliyyət göstərən beynəlxalq şirkətdir Dünyada turizm sektorunun ən böyük şirkəti olaraq bilinir. == Tarixi == 1919-cu ildə Konrad Hilton tərəfindənHilton Worldwide şirkəti kurulmuştur.Şirkət ABŞ-nin o zaman içində olduğu iqtisadi böhrandanda faydalanaraq çox sürətli bir şəkildə böyümüşdür. Şirkət 1946-cı ildə artıq Amerikada bir çox Otelə sahib idi. Bu otellər bir dam altında toplanaraq Hilton Hotels Corporation America (HHC) qururlar.1967-ci ildə isə artıq Dünyada bir çox hotelə sahib olan Hilton Hotels Co. America, London mərkəzli olaraq dünyadakı digər otellərin bağlı olacağı Hilton İnternationali (HI) qurur daha sonra Hilton International TWAyə arxasından da Ladbroke Groupa satılır. Bu satış hadisəsindən sonra belə bir razılaşma olmuşdur. ABŞ torpaqları içində Hilton markası HHC tərəfindən istifadə ediləcək ABŞ xaricindəki bütün ölkələrdə isə ad haqqı Hiltona aid olması mövzusunda razılaşdırılır müəyyən bir müddət sonra HHC təkrar dünyaya açılmağa qərar verər, təbii ki , Hilton adını işlənilməməsindən ötəri yeni bir marka yaratmaq ehtiyacı hiss edər. Bunun üçün şirkətin qurucu başçısı olan Konrad Hiltonun adından istifadə etməklə 1982-ci ildə Conrad Hotels qurular 1985-ci ildə Conrad Hotels ilk hotelini Avstraliyada Conrad Jupiters, Gold Coast adında otelləri fəaliyyətə başlayar.

Matariki Universitetləri Şəbəkəsi (ing. Matariki Network of Universities – MNU) — tədqiqat və bakalavr tədrisi ilə bağlı əlaqələrin qurulmasına yönəldilmiş universitetlərarası beynəlxalq birlik. == Adı == Maori dilində olan "Matariki" sözü Qədim yunan mifologiyasında "Yeddi Bacı" kimi tanınan "Ülkər" ulduzu deməkdir. Bu Şəbəkənin 7 təsisçisinin olmasında da özünü göstərir. == Tarixi == 2010-cu ildə yaranmışdır. == Fəaliyyəti == Şəbəkənin potensial fəaliyyətinə aşağıdakılar daxildir: inkişaf etmiş tələbə mübadiləsi; birgə magistr proqramları; sosial-məsuliyyət layihələri; tədqiqatlarla bağlı əməkdaşlığı; qarşılıqlı maraq doğuran mövzular üzrə konfranslar və seminarlar; ziyarət təqaüdü; fakültə və heyət mübadiləsi və ezamiyyə; qiymətləndirmə və ən yaxşı təcrübələrin mübadiləsi; mədəni və idman fəaliyyəti.

Starlink, Amerikanın SpaceX peyk şirkəti tərəfindən peyk interneti təmin etmək üçün inşa edilmiş bir peyk şəbəkəsidi. SpaceX rabitə şəbəkəsi xəbərləri ilk dəfə 2015-ci ilin yanvarında ictimaiyyətə təqdim edildi. Bəyanatlarda, bütün yenidən qurulan rabitə trafikinin 50% -ni daşımaq üçün kifayət qədər bant genişliyini dəstəkləyə biləcəyi və sıx şəhərlərdə yerli internet trafikinin 10% -ə qədərini təmin edə biləcəyi ifadə edildi.internet şəbəkəsinin normal çalışması üçün minimum 780 peyk lazımdır. Elon Musk 1-ci mərhələdə Yer kürəsinin orbitində 12.000 ədəd Starlink peyki yelrəşdirməyi planlaşdırır.Kosmosda qurulmağa başlayan bu internet şəbəkəsinin sürətli və sabit işləməsi üçün birinci mərhələdə 12000 peyk, ikinci mərhələdə 30000 peyk göndəriləcəkdir. Elon Musk’ın son hədəfi cəmi 42000 peykdir.Starlink peyklərinin hər biri 260 kq ağırlığında və bir masa ölçüsündədir. Üzərində 4 güclü antena var. Bunların sayəsində bir-biri ilə və dünya ilə əlaqə qura bilərlər. Enerjisini akkordeon şəklində açan günəş panellərindən əldə edir. Bu peyklər ion mühərriklərinin sürətlənməsi ilə hərəkət və manevr edə biləcək. 2022-ci ilin dekabr ayında İlon Maskın şirkəti “Starlink Azerbaijan” MMC adında Bakıda qeydiyyatdan keçib.

İçməli suyu şəbəkəsi — məskunlaşma vahidlərinin su ehtiyaclarının qarşılanması məqsədilə bir su şəbəkəsi üzərindən son istifadəçiyə qədər çatdırılan suyun paylandığı sistemdir.

Optik nəqliyyat şəbəkəsi (ing. optical transport network, OTN) — birdən çox məlumat mənbəyinin eyni kanalda göndərilməsinə imkan vermək üçün verilənlər çərçivələrini əhatə edən rəqəmsal sarğı. Bu hər bir müştəri siqnalı üçün optik virtual şəxsi şəbəkə yaradır. ITU-T optik nəqliyyat şəbəkəsini müştəri siqnallarını daşıyan optik kanalların nəqli, multipleksləşdirilməsi, kommutasiyası, idarə edilməsi, nəzarəti və davamlılıq qabiliyyətini təmin edə bilən, fiber-optik əlaqələri ilə birləşdirilən optik şəbəkə elementlərinin (ONE) dəsti kimi müəyyən edir. ONE vaxtı yenidən gücləndirə, yenidən gücləndirə, yenidən forma verə bilər (3R), lakin onun 3R olması məcburi deyil və sırf fotonik də ola bilər. Fiber-optik əlaqələri ilə birləşdirilmədiyi təqdirdə OTN olmamalıdır. Siqnallar optik lif vasitəsilə daşınmazsa kommutasiya, idarəetmə, nəzarət funksiyaları onu OTN etməməlidir. Çox yüksək səviyyədə olan halda optik kanal qatında OTN avadanlığı tərəfindən işlənən tipik siqnallar aşağıdakılardan: SONET/SDH Ethernet/FibreChannel Paketlər OTN Bu siqnallarda yerinə yetirilən bəzi əsas funksiyalar bunlardır: Bütün siqnalların protokol işlənməsi: OTN olmayan siqnalların OTN siqnallarına daxil və xaric xəritələşdirilməsi və dexəritələməsi OTN siqnallarının multipleksləşdirilməsi və demultipleksləşdirilməsi OTN siqnallarında irəli xəta korreksiyası (FEC). Paketin OTN siqnallarına daxil və xarici xəritələşdirilməsi/dexəritələşdirilməsi ilə birlikdə paket emalı Bütün məlumat sürətlərində OTN siqnalları eyni çərçivə quruluşuna malikdir, lakin məlumat sürəti artdıqca çərçivə müddəti azalır. Nəticədə, SONET/SDH keçid parçalarının tətbiqi üçün "Time-Slot Interchange" (TSI) texnikası birbaşa OTN keçid parçalarına tətbiq edilmir.

İctimai telefon şəbəkəsi (ing. public switched telephone network; PSTN) — milli, regional və ya lokal telefon operatorları tərəfindən idarə olunan dünya telefon şəbəkələrinin məcmusu. Bu ictimai telekommunikasiya üçün infrastruktur və xidmətlər təqdim edir. Şəbəkə telefon xətlərindən, fiber optik kabellərdən, mikrodalğalı ötürmə xətlərindən, mobil şəbəkələrdən, rabitə peyklərindən və mərkəzi ofislər, şəbəkə tandemləri və beynəlxalq şlüzlər kimi kommutasiya mərkəzləri ilə bir-birinə bağlanan sualtı telefon kabellərindən ibarətdir ki, bu da telefon istifadəçilərinin bir-birləri ilə əlaqə saxlamasına imkan verir. Əvvəlcə stasionar analoq telefon sistemləri şəbəkəsi olan PSTN öz əsas şəbəkəsində demək olar ki, tamamilə rəqəmsaldır, mobil və simsiz şəbəkələri əhatə edir. Şəbəkələrin qurulması və müştərilərə xidmətlərin satışı şəbəkə operatorlarının üzərinə düşür. PSTN xidmətləri göstərmək üçün birləşən ilk şirkət ABŞ-də "Bell Telephone Company" olmuşdur. Bununla belə, bəzi ölkələrdə telefon şəbəkələrinin təmin edilməsi işi hökumətin üzərinə düşürdü, çünki tələb olunan sərmayə çox böyük idi və telefon xidmətinin göstərilməsi getdikcə vacib ictimai xidmətə çevrilmişdi. Məsələn, Birləşmiş Krallıqda Baş Poçt İdarəsi bir sıra özəl şirkətləri bir araya gətirərək vahid milliləşdirilmiş şirkət yaratmışdı. Daha son onilliklərdə bu dövlət inhisarları özəlləşdirmə yolu ilə bölünmüş və ya satılmışdır.

Məzmun çatdırılma şəbəkəsi (ing. Content delivery network; CDN) — coğrafi olaraq paylanmış proksi serverlər şəbəkəsi və onların data mərkəzləri. Məqsəd xidməti son istifadəçilərə nisbətən məkan baxımından çatdırmaqla yüksək əlçatanlıq və performans təmin etməkdir. CDN-lər 1990-cı illərin sonlarında İnternetin insanlar və müəssisələr üçün iş baxımından kritik bir mühitə çevrilməyə başladığı vaxtda İnternetin performans boğazlarını (bottleneck) yüngülləşdirmək üçün bir vasitə kimi meydana çıxdı. O vaxtdan bəri CDN-lər veb-obyektlər (mətn, qrafika və skriptlər), yüklənə bilən obyektlər (media faylları, proqram təminatı, sənədlər), proqramlar (e-ticarət, portallar), canlı yayım və sosial media saytları da daxil olmaqla bu gün İnternet məzmununun böyük bir hissəsinə xidmət etmək üçün böyüdü. CDN-lər internet ekosistemində bir təbəqədir. Media şirkətləri və e-ticarətçilər kimi məzmun sahibləri məzmunlarını son istifadəçilərinə çatdırmaq üçün CDN operatorlarına pul ödəyirlər. Öz növbəsində CDN də öz serverlərini məlumat mərkəzlərində yerləşdirmək üçün İnternet xidmət provayderlərinə (ISP), daşıyıcılara və şəbəkə operatorlarına pul ödəyir. CDN müxtəlif məzmun çatdırılması xidmətlərini əhatə edən ümumi termindir: video striminqi, proqram yükləmələri, veb və mobil məzmunun sürətləndirilməsi, lisenziyalı/idarə olunan CDN, şəffaf keş və CDN performansını ölçmək üçün xidmətlər, yük balansı, çoxlu CDN keçidi, analitika və bulud kəşfiyyatı. CDN satıcıları təhlükəsizlik, DDoS qorunması və veb tətbiqi qoruyucu divarları (WAF) və WAN optimizasiyası kimi digər sənaye sahələrinə keçə bilər.

Port və ya port nömrəsi — kompüter şəbəkəsində əlaqənin son nöqtəsini unikal şəkildə müəyyən etmək və məlumatları xüsusi xidmətə yönləndirmək üçün təyin edilmiş nömrə. Proqram səviyyəsində, əməliyyat sistemi daxilində port xüsusi prosesi və ya şəbəkə xidmətinin növünü müəyyən edən məntiqi konstruksiyadır. Hər bir nəqliyyat protokolu və ünvan kombinasiyası üçün proqram səviyyəsində bir port ona təyin edilmiş port nömrəsi ilə müəyyən edilir. Port nömrələrindən istifadə edən ən çox yayılmış nəqliyyat protokolları Transmission Control Protocol (TCP) və User Datagram Protocol (UDP); bu port nömrələri 16 bitlik nömrələrdir. Port nömrəsi həmişə IP ünvanı və rabitə üçün istifadə edilən nəqliyyat protokolunun növü kimi hostun şəbəkə ünvanı ilə əlaqələndirilir. Mesajın təyinat və ya mənşə ünvanını tamamlayır. Xüsusi port nömrələri xüsusi xidmətləri müəyyən etmək üçün qorunur ki, gələn paket asanlıqla işləyən proqrama yönləndirilə bilsin. Bu məqsədlə 1024-dən aşağı olan port nömrələri tarixən ən çox istifadə edilən xidmətləri müəyyən edir və onlara tanınmış port nömrələri deyilir. Daha yüksək nömrəli portlar proqramlar tərəfindən ümumi istifadə üçün mövcuddur və efemer portlar kimi tanınır. Tanınmış portlar (həmçinin sistem portları kimi tanınır) 0-dan 1023-ə qədər nömrələnmiş portlardır.

Kulper casus şəbəkəsi — ABŞ İstiqlal müharibəsi zamanı fəal olan casuslar şəbəkəsi. 1778-ci ildə Nyu-Yorkun Britaniya tərəfindən işğalı zamanı mayor Bencamin Talmec və general Corc Vaşinqton tərəfindən təşkil edilmişdir. "Kulper" adı Corc Vaşinqton tərəfindən təklif edilmiş və Virciniya ştatının Kulpeper dairəsindən götürülmüşdür. Casus halqasının liderləri Abraham Vudhall və Robert Taunsend idi.

Simsiz sensor şəbəkəsi (SSŞ; ing. Wireless sensor network) — ətraf mühitin fiziki şərtlərini izləyən və qeyd edən, toplanmış məlumatları mərkəzi yerə ötürən məkana görə səpələnmiş və özəl sensorlardan ibarət şəbəkələr. Simsiz sensor şəbəkələri temperatur, səs, çirklənmə səviyyələri, rütubət və külək kimi ətraf mühit şəraitini ölçə bilər. Bunlar simsiz "ad hoc" şəbəkələrə o mənada bənzəyir ki, onlar simsiz əlaqəyə və şəbəkələrin kortəbii formalaşmasına əsaslanır, nəticədə sensor verilənləri simsiz şəkildə nəql edilir. Simsiz sensor şəbəkələri temperatur, səs və təzyiq kimi fiziki şərtləri izləyir. Müasir şəbəkələr iki istiqamətlidir, həm verilənləri toplayır, həm də sensor fəaliyyətinə nəzarət etməyə imkan verir. Bu şəbəkələrin inkişafı döyüş sahəsinə nəzarət kimi hərbi tətbiqlərdən irəli gəlirdi. Belə şəbəkələr sənaye proseslərinin monitorinqi və nəzarəti, maşın sağlamlığının monitorinqi və kənd təsərrüfatı kimi sənaye və istehlakçı tətbiqlərində istifadə olunur. Kompüter elmləri və telekommunikasiya sahəsində simsiz sensor şəbəkələri bir çox seminar və konfransları, o cümlədən Daxili Şəbəkə Sensorları üzrə Beynəlxalq Vorkşop (EmNetS), IPSN, SenSys, MobiCom və EWSN kimi beynəlxalq seminarları dəstəkləyən fəal tədqiqat sahəsidir. 2010-cu ilə qədər simsiz sensor şəbəkələri dünya üzrə təxminən 120 milyon ədəd məsafəli qurğu yerləşdirmişdir.

Şəbəklər – İraqın şimalında yaşayan kürdlərin subetnik qrupu. Hazırda İraqın şimalında Kərkük və Mosul şəhərləri arasında 72 kənddə təxminən 400 min nəfər şəbək yaşadığı ehtimal olunur. Şəbəklərin təxminən 70%-i islamın şiə təriqətinə etiqad edir.

Şəbəkə (zərgərlik) — Zərgərlikdə üsul. Şəbəkə (bürc) — Göyün cənub yarımkürəsində bürc. Şəbəkə (film, 2011) — Qısametrajlı bədii film. Şəbəkə (memarlıq) — Yaxın və Orta Şərq memarlığında və dekorativ tətbiqi sənətində bədii konstruktiv forma olan qeyri-maddi mədəni irs nümunəsi. Kompüter şəbəkəsi — Rabitə xətləri və xüsusi proqram təminatı ilə bir-birilə əlaqəli kompüterlər və periferiya avadanlıqları sistemi.

Kompüter şəbəkəsi — Rabitə xətləri və xüsusi proqram təminatı ilə bir-birilə əlaqəli kompüterlər və periferiya avadanlıqları sistemindən ibarətdir. İnformasiyanın əldə olunması, ötürülməsi və istifadəçilərin mövcud informasiyadan birgə istifadəsini təmin etmək üçün kompüter şəbəkələrinin olması vacib şərtdir. Məsafədən asılı olaraq, rabitə xətləri kimi kabeldən, telefon xətlərindən, radiorabitədən, peyk rabitəsindən və optik lifli xətlərdən istifadə olunur. Ən populyar kompüter şəbəkəsi internetdir. Kompüter şəbəkələrinin əsas komponentləri aşağıdakılardır: kompüterlər; kommunikasiya avadanlıqları; şəbəkə əməliyyat sistemləri; şəbəkə tətbiqləri (network applications); əlaqə kanalları. == Kompüter şəbəkəsi: əsas anlayışları == Kompüter şəbəkələrinin əsas anlayışları aşagıdakılardır: Server — şəbəkənin işini mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə edən və yaxud şəbəkənin digər kompüterlərinə öz resurslarını (fayl, printer, kartic, və s.) istifadəyə verən, müvafiq proqram təminatı ilə təchiz olunmuş, xüsusi ayrılmış yüksək məhsuldarlığa malik olan kompüterdir. Kliyent kompüteri — (kliyent, işçi stansiyası) serverin resurslarına (serverə) giriş əldə edən şəbəkə istifadəçisinin kompüteridir. Proqram-server – verilmiş kompüterin resurslarına şəbəkənin digər kompüterlərindən giriş sorğularina xidmət üçün təyin edilmiş proqramdır. Proqram-kliyent — uzaqda yerləşən resurslara giriş üçün sorğuların yaradılması və göndərilməsi, həmçinin sorğuya uyğun olaraq istifadəçinin kompüterində informasiyanın alınması və əks etdirilməsi üçün təyin edilmiş proqramdır (misal, vebbrauzer). Konsentrator — bir neçə əlaqə kanalını bir kanala kommutasiya edən qurğudur.

Lokal şəbəkə yaxud LAN (ing. Local Area Network) — yaşayış yeri, məktəb, laboratoriya, universitet şəhərciyi və ya ofis binası kimi məhdud sahədə kompüterləri birləşdirən kompüter şəbəkəsi. Əksinə, genişmiqyaslı şəbəkə (WAN) sadəcə daha böyük coğrafi məsafəni yox, həm də ümumiyyətlə icarəyə götürülmüş telekommunikasiya sxemlərini əhatə edir. Ethernet və Wi-Fi lokal şəbəkələr üçün istifadə edilən ən çox yayılmış iki texnologiyadır. Tarixi şəbəkə texnologiyalarına ARCNET, "Token Ring" və "AppleTalk" daxildir. == Topologiyalar == === Şin topologiyası === Şin topologiyalı lokal şəbəkələr ən sadə struktura malikdirlər. Bu topologiyada bütün kompüterlər paralel olaraq şinə qoşulurlar. Şin, kompüterləri bir-birinə bağlayan kabel sistemidir. İnformasiya paketlər şəklində şinlə hər iki tərəfə ötürülür. İnformasiya göndərmək istəyən kompüter (şəbəkə adapteri) şinin boş olub-olmamasını (yəni şinlə digər kompüterlərin informasiya göndərib-göndərməməsini) yoxlayır.

Neyron şəbəkələr — Çıxıntılar vasitəsilə impulsları ötürən neyronlar öz aralarında qarşılıqlı təsirdə olmaqla neyron şəbəkələr əmələ gətirirlər. Adətən neyron şəbəkələrin, strukturalarına və təyinatlarına görə fərqlənən üç əsas tipini göstərirlər. Birinci tip ierarx şəbəkələr adlanır. Belə şəbəkələrdə məlumat ierarxiyanın bir səviyyəsindən digərinə ardıcıl keçirilməklə ötürülür. Neyron şəbəkələrin ikinci tipinə məhdud təsir dairəsinə malik olan neyronlardan formalaşmış lokal şəbəkələr aiddir. Bu tip lokal şəbəkənin neyronları erarxiyanın bir səviyyəsi çərçivəsində məlumatı emal edirlər. Bu zaman funksional lokal şəbəkə özünü nisbi izoleolunmuş ləngidici və yaxud da həyəcanlandırıcı struktura kimi təqdim edir. Neyron şəbəkələr əsas olaraq 3 hissəyə ayrılırlar: 1. Tam əlaqəli şəbəkələr; 2. Çoxlaylı neyron şəbəkələri; 3.

Neyron şəbəkələr — Çıxıntılar vasitəsilə impulsları ötürən neyronlar öz aralarında qarşılıqlı təsirdə olmaqla neyron şəbəkələr əmələ gətirirlər. Adətən neyron şəbəkələrin, strukturalarına və təyinatlarına görə fərqlənən üç əsas tipini göstərirlər. Birinci tip ierarx şəbəkələr adlanır. Belə şəbəkələrdə məlumat ierarxiyanın bir səviyyəsindən digərinə ardıcıl keçirilməklə ötürülür. Neyron şəbəkələrin ikinci tipinə məhdud təsir dairəsinə malik olan neyronlardan formalaşmış lokal şəbəkələr aiddir. Bu tip lokal şəbəkənin neyronları erarxiyanın bir səviyyəsi çərçivəsində məlumatı emal edirlər. Bu zaman funksional lokal şəbəkə özünü nisbi izoleolunmuş ləngidici və yaxud da həyəcanlandırıcı struktura kimi təqdim edir. Neyron şəbəkələr əsas olaraq 3 hissəyə ayrılırlar: 1. Tam əlaqəli şəbəkələr; 2. Çoxlaylı neyron şəbəkələri; 3.

Genişmiqyaslı şəbəkə və ya qısaca WAN (ing. Wide area network) — böyük coğrafi əraziyə yayılan telekommunikasiya şəbəkəsi. Bu şəbəkə tez-tez icarəyə götürülmüş telekommunikasiya sxemləri ilə qurulur. Bizneslər, eləcə də məktəblər və dövlət qurumları məlumatları dünyanın müxtəlif yerlərindən olan işçilərə, tələbələrə, müştərilərə, alıcılara və təchizatçılara ötürmək üçün genişmiqyaslı şəbəkələrdən istifadə edirlər. Əslində bu telekommunikasiya rejimi biznesə yerindən asılı olmayaraq gündəlik funksiyasını səmərəli şəkildə yerinə yetirməyə imkan verir. İnternet genişmiyqaslı şəbəkə hesab edilə bilər. Ancaq WAN adətən müəyyən bir təşkilat üçün qurulur və özəldir. WAN-lar lokal şəbəkələrdən (LAN) ayrıla bilər, çünki LAN fiziki cəhətdən proksimal şəbəkələrə aiddir. WAN-ın dərslik tərifi coğrafi bölgələri əhatə edən kompüter şəbəkəsidir. Rabitə protokollarının və konsepsiyalarının tətbiqi baxımından WAN-lara məlumatların uzun məsafələrə və müxtəlif şəbəkələr arasında ötürülməsi üçün istifadə olunan kompüter şəbəkəsi texnologiyaları kimi baxmaq daha yaxşı olar.

Sosial şəbəkə xidmətləri — insanların oxşar şəxsi və ya karyera məzmununu, maraqlarını, fəaliyyətlərini, keçmişlərini və ya real həyat əlaqələrini paylaşan digər insanlarla sosial şəbəkələr və ya sosial əlaqələr qurmaq üçün istifadə etdikləri onlayn sosial media platformasının növü. Sosial şəbəkə xidmətləri formatına və funksiyalarının sayına görə dəyişir. Onlar masaüstü kompüterlərdə və notbuklarda, planşetlər və smartfonlar kimi mobil cihazlarda işləyən bir sıra yeni informasiya və kommunikasiya vasitələrini birləşdirə bilərlər. Buna rəqəmsal foto/video/paylaşım və gündəlik qeydləri onlayn (bloq yazmaq) daxil edilə bilər. Onlayn icma xidmətləri bəzən tərtibatçılar və istifadəçilər tərəfindən sosial şəbəkə xidmətləri hesab edilir. Daha geniş mənada sosial şəbəkə xidməti adətən fərdi mərkəzli xidmət təqdim edir, lakin onlayn icma xidmətləri qrup mərkəzlidir. Ümumiyyətlə "müxtəlif məzmun növlərini onlayn mübadilə etmək üçün əlaqə şəbəkəsinin qurulmasını asanlaşdıran veb-saytlar" qarşılıqlı əlaqənin şəxsi əlaqələrdən kənarda davam etməsi üçün yer təmin edir. Kompüter vasitəçiliyi ilə qarşılıqlı əlaqə müxtəlif şəbəkələrin üzvlərini əlaqələndirir. Bu, yeni sosial və peşəkar münasibətlərin yaradılmasına, saxlanmasına və inkişafına kömək edə bilər. Sosial şəbəkə saytları istifadəçilərə ideyalar, rəqəmsal foto və videolar, yazılar paylaşmağa və sosial şəbəkə daxilindəki insanlarla onlayn və ya real dünyadakı fəaliyyətlər və hadisələr haqqında başqalarına məlumat verməyə imkan verir.

Şəbəkədə Tək (pol. «S@motność w Sieci») — məşhur polyak yazıçısı Yanuş Leon Vişnevskinin 2001-ci ildə nəşr edilmiş ilk romanıdır. Roman adsız və "@" işarəsi ilə qeyd edilmiş on fəsil və epiloqdan ibarətdir. Romanda hadisələr XX əsrin 90-cı illərinin ortalarında baş verir. Romanın əsas qəhrəmanları qlobal internet şəbəkəsi, elektron poçt və ICQ vasitəsiylə tanış olurlar. Onlar söhbət edirlər, bir-birinə vurulurlar və narahatlıq yaşayırlar. Müəllif həm də onların hər ikisinin "şəbəkədən kənar" həyatını dost, ailə, iş, musiqi zövqlərini təsvir edir. Uzun müddət davam edən virtual münasibətdən sonra qəhrəmanlar Parisdə görüşürlər, bu görüşdən sonra isə onların münasibətlərində və hər birinin həyatında mühüm rol oynayan sınaqlar başlayır. Romanın əsas hissəsi qəhrəmanların internetdə yazışmalarından ibarətdir. Müəllif yalnız əsas qəhrəmanlardan birinə — oğlana Yakub adını vermişdir.

Akaki Rostomoviç Sereteli (gürc. აკაკი წერეთელი; 9 (21) iyun 1840, Sxvitori[d], İmereti vilayəti[d], Rusiya imperiyası – 26 yanvar 1915, Saçxere, İmereti) — gürcü şairi, yazıçı, ictimai xadim. == Həyatı == Firudin bəy Köçərli yazır: "Akaki Sereteli məşhur İmeret knyazlarının nəslindəndir. Onun babaları sabiqdə İmeret padşahlarına müqərrib olub, vətənlərinə və millətlərinə böyük xidmətlər göstərmişlər. Knyaz Akaki anadan olubdur Kutais quberniyasının Şorapel uyezdində özünə mütəəlliq Saçxeri adlanan məhəldə, miladın 1840-cı sənəsində iyunun 9-da. Akakinin valideyni Qafqazın knyaz və nücəbaları arasında qədimdən işlənən adətə görə öz körpə balalarını tərbiyə üçün bir rəiyyət evində süd anasına tapşırıblar".

Georgi Sereteli (gürc. გიორგი ვასილის ძე წერეთელი; 8 (21) oktyabr 1904 və ya 1904, Tianeti, Tiflis quberniyası – 9 sentyabr 1973 və ya 1973, Tbilisi) — Sovet alimi, Gürcüstan şərqşünaslıq elmi məktəbinin qurucusu, ərəbşünas, Tbilisi Dövlət Universitetinin (TSU) Şərq fakültəsinin təsisçisi, Gürcüstan SSR Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutunun təsisçisi və ilk direktoru, Gürcüstan SSR Elmlər Akademiyasının akademiki, Gürcüstan SSR əməkdar elm xadimi, filologiya elmləri doktoru, professor. SSRİ Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü (1968). == Bioqrafiya == Georgi Sereteli 1904-cü ildə Tianeti (Şərqi Gürcüstan) kəndində anadan olmuşdur. Atası Şahzadə Vasili Sereteli (1862-1937) məşhur gürcü həkimi, jurnalist və xeyriyyəçi, əmisi isə Mixail Sereteli (1878-1965) görkəmli tarixçi idi. 1927-ci ildə Sereteli TDU-ni bitirir. 1928-1931-ci illərdə SSRİ Elmlər Akademiyasının aspirantı, 1931-1933-cü illərdə Leninqrad Dövlət Yaşayan Şərq Dilləri İnstitutunun dosenti olmuşdur. 1933-1973-cü illərdə Tiflis Dövlət Universitetində dosent (1933-1942) və professor (1942-1973) olur. 1933-1937-ci illərdə Gürcüstan Dövlət Muzeyində baş elmi işçi işləyir. 1940-1960-cı illərdə Sereteli Gürcüstan Elmlər Akademiyası Dilçilik İnstitutunda Şərq dilləri şöbəsinin müdiri olur.

Mixail Sereteli (gürc. მიხეილ გიორგის ძე წერეთელი; 23 dekabr 1878 – 2 mart 1965, Münxen, Bavariya, Qərbi Almaniya) — Gürcü şahzadəsi, tarixçi, filoloq, sosioloq, publisist və diplomat. Şahzadə ailədəndir. Vasili Sereteli onun kiçik qardaşıdır (1862-1937). Heidelberg Universitetini bitirir (1911). 1913-cü ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə edir. 1914-1918-ci illərdə Heidelberg Universitetində dərs demişdir. Eyni zamanda 1914-1917-ci illərdə Gürcüstanın İstiqlal Komitəsinin rəhbərlərindən biri olmuşdur. Bu vəzifədə gürcü menşeviklərinin lideri Noy Jordaniya ilə görüşmək üçün gizli olaraq Gürcüstana səfər etdi. 1918 -ci ildə Gürcüstanın müstəqilliyini elan etdikdən sonra Gürcüstan Demokratik Respublikasının İsveç və Norveçdəki səfiri olur.

Səfərəli Yaqub oğlu Babayev (15 mart 1923, Naxçıvan rayonu, Naxçıvan MSSR – 2003) – coğrafiya elmləri doktoru (2002), professor, Naxçıvan MR Əməkdar müəllimi, Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü (2003). Səfərəli Babayev 1923-cü ildə Naxçıvan MR-nın Babək rayonunun Əznəbürd-Təzəkənd kəndində anadan olmuşdur. 1940-cı ildə Naxçıvan Pedaqoji Texnikumunu, sonralar Naxçıvan Dövlət Müəllimlər İnstitutunu bitirmişdir. 1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Qiyabi Pedaqoji İnstitutunun Coğrafiya fakültəsini və Azərbaycan KP MK yanında Respublika Partiya Məktəbini fərqlənmə diplomları ilə bitirmişdir. 1959-cu ildə Azərbaycan EA Coğrafiya İnstitutunun dissertantı olmuşdur. 1968-ci ildə "Naxçıvan MSSR-in təbii şəraiti və landşaftı" mövzusunda namizədlik müdafiə etmişdir. 2002-ci ildə isə "Naxçıvan MR-da Dədə-Qorqud toponimləri" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. 1937–1938-ci illərdə Babək rayonu Xıncab kənd yeddiillik məktəbində işləmişdir. 1948-ci ildə Azərbaycan LKGİ Naxçıvan Vilayət Komitəsinin katibi seçilmişdir. 1950–1952-ci illərdə Azərbaycan KP MK yanında İkiillik Partiya məktəbinin dinləyicisi olmuşdur.

Məmmədov Səfərəli İbrahim oğlu (30 dekabr 1929, Əhən, İsmayıllı rayonu – 22 mart 2010, Bakı) — Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, SSRİ Dövlət Mükafatı Laureatı, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar inşaatçısı, Bakı şəhərinin fəxri vətəndaşı, Prezident təqaüdçüsü Səfərəli Məmmədov 30 dekabr 1929-cu ildə İsmayıllı rayonunun Əhən kəndində anadan olub. 1947-ci ildən Azərbaycan Sənaye Tikinti Nazirliyinin 4 nömrəli trestinin 48 nömrəli tikinti idarəsində 48 il çalışıb. Trestdə fəhləlikdən trestin Həmkarlar İttifaqının sədri vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. Səfərəli Məmmədov 22 mart 2010-cu ildə vəfat etmişdir.