Lüğətlərdə axtarış.

Aqarta — Tibet və Mərkəzi Asiya mədəniyyətlərində qeyd olunan Asiyada yerləşən sıra dağlardakı əfsanəvi yeraltı dünyası. Aqartaya məxsus tunellərin ABŞ, Braziliya və Türkiyədə yerləşdiyi irəli sürülür. Aqartaya inanan insanların düşüncələrinə görə aqartalılar bizdən daha yüksək texnologiyaya sahibdirlər və UFO-ları da əslində onlar hazırlayıblar. Həmçinin Hitler bu mövzu üzrə araşdırmalar etmişdir. == Yaranışı == Aqarta teosoflara görə Mu və Atlantidadan köç edən rahiblər tərəfindən qurulub və sonralar gizli qalmaq üçün dağ və mağaranın içərilərinə çəkilmişdir. Bəziləri Aqartaya qarşı qurulmuş Şambala adlı varlığın mövcudluğunu irəli sürsələr də Aqartanın Tibet mədəniyyətindəki digər adı Şambaladır.

Ağakar — Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında dağ adı. == Toponimkası == Azərbaycan dilində Ağa (şəxs adı ya titul) və türk dillərində qar "alınmaz (sıldırım mənasında) qaya" sözlərindəndir. Cənubi Qafqazda bir sıra qaya və dağ adlarında qar (kar) sözünü erməni tədqiqatçıların erməni dilində kar — "daş", "qənbər", "qaya" sözü hesab edərək nə vaxtsa oralarda ermənilərin yaşadıqlarını yazmaları tamamilə səhvdir. Azərbaycanda ikinci komponenti qar, kar sözündən ibarət çoxlu dağ adı vardır: Buzuduxqar (Kəlbəcər rayonu), Kəçələqar (yenə orada) Qoşqar, Qoşunaqar (Gədəbəy rayonu), Qoşunkar (Oğuz rayonu), Ləzgiqar (Şəmkir rayonu), Lölükqar (Daşkəsən rayonu), Çinqar (Xanlar rayonu), Çoxqar (Şəki rayonu), Şıxqar (Kəlbəcər rayonu), İnqar (İsmayıllı rayonu) və s. XIX əsrda Borçalı bölgəsində Babakar, Yastıqar, Əyriqar, Tünkar, Qazax qəzasında Siskar və Şarkar dağ adları vardı. Qazaxıstanda Zanqar, Türkmənistanda Qızılqar və b. dağ adları da bu sıraya aiddir. Ola bilsin oronim ərəbcə əxi (Sufi ordeninə mənsub dərviş və s.) və qar "mağara" sözlərindən ibarətdir.

Sonchus (lat. Sonchus) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Azərbaycan Milli Aerokosmik Agentliyi — Azərbaycanın kosmik tədqiqat proqramlarını idarə edən dövlət qurumu. Agentlik 1974-cü ildən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının tərkibində "Kaspiy" Elmi Mərkəzi kimi fəaliyyət göstərib. 1981-ci ildə "Kaspiy" Elmi Mərkəzinin bazasında Kosmik Kəşfiyyat Elmi İstehsalat Birliyi yaradılıb. Azərbaycan Milli Aerokosmik Agentliyi 1992-ci ildə Ayaz Mütəllibovun 580 saylı fərmanı ilə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının "Kaspiy" Elmi Tədqiqat mərkəzinin yerinə təsis edilmişdir. == Tarixi == Azərbaycan kosmik proqramı daha çox Sovet İttifaqı dövründə olduğu kimi beynəlxalq əməkdaşlıq yolu ilə həyata keçirilir. Bir neçə Azərbaycan zavodu Sovet İttifaqının kosmik layihələri üçün avadanlıq istehsal edirdi, lakin həmin müəssisələr indi köhnəlib. Proqrama həm milli, həm də digər xalqlarla iş birliyində bir sıra peyk missiyaları daxil edilmişdir. 2006-cı ildə Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyinə verilmişdir. 2009-cu ildə Azərbaycan kosmik sənayesi, İlham Əliyevin sərəncamından sonra kosmik sənayenin inkişafı üzrə dövlət proqramı çərçivəsində inkişaf etdi. Proqram çərçivəsində, 2013-cü ilədək VSAT (Çox Kiçik Apertur Terminalı) yığımı və istehsalı üçün təkliflər verilməsi planlaşdırıldı.

Akaba və ya əl-Aqəba (ərəb. العَقبة‎) - İordaniyanın cənubunda, Aqaba körfəzində yerləşən liman-şəhər. Əhalisi təxinən 70.000 nəfərdir.

Aqava (lat. Agave) — aqavakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Gövdəsiz çoxillik bitki olub, qısa ağaclaşmış gövdəsi vardır. Latınca "Agave" adlanır. Ən çox Amerika və Meksikada geniş yayılmışdır. Öz vətənində bitki çox iridir (3 m). Aqavalar ömründə bir dəfə çiçəkləyir. Buna görə də monokarp bitki adlanırlar. Ömrünün 6–10-cu ilində aqavanın mərkəzi yarpaqlarının arasında çiçək oxu əmələ gəlir, inkişaf edərək 10–12 m hündürlüyə qalxır. Saplağın üzərində 4000-ə qədər çiçək olur.

Musa textilis (lat. Musa textilis) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin bromeliyakimilər fəsiləsinin banan cinsinə aid bitki növü. Tropik ölkələrdə lif almaq məqsədilə becərilir. Vətəni Filippin adalarıdır. Abakaya Manila kəndiri (lifi) də deyilir. İspanların lif ixrac etmək məqsədi ilə becərilməsini təşkil etdikləri 1768-ci ildən bəri bu bitki avropalıların həyatına qədəm qoydu. Abakanı ilk olaraq yalnız Filippin becərilirdi, 1920-ci ildən bu yana isə İndoneziya, eləcə də Mərkəzi Amerikada (Kosta-Rika, Honduras) istifadə olunur. Bitkinin lifli hissəsi 18-24 ayda yetişir, bundan sonra lif qabıqdan təmizlənir, günəşdə qurudulur və əlavə emal olunmadan və hətta əyirilmədən istifadə edilə bilər. == Sinonimləri == Musa abaca Perr. nom.

Ağarza Nurməmməd oğlu Qafarov (23 yanvar 1920, Bakı – 5 may 1999) — Azərbaycan-sovet dövlət xadimi, Azərbaycan SSR ticarət naziri (1963–1968). == Həyatı == Ağarza Qafarov 1920-ci ildə fəhlə ailəsində anadan olmuşdur. Azərbaycan Dövlət Universitetini bitirmişdir. 1939–1944-cü illərdə Sovet Ordusunda xidmət edən Ağarza Qafarov Böyük Vətən müharibəsində iştirak etmişdir. 1944–1949-cu illərdə rəhbər komsomol işində, 1949–1954-cü illərdə Azərbaycan SSR Ehtiyat Əmək Qüvvələri İdarəsi rəisinin müavini, Kinolaşdırma İdarəsinin rəisi işləmişdir. 1954-cü ildən Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Bədən Tərbiyəsi və İdman Komitəsinin sədri, 1959–1963-cü illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin (KP MK) işlər müdiri olmuşdur. 1963–1968-ci illərdə Azərbaycan SSR ticarət naziri, 1968-ci ilin iyunundan isə Azərbaycan SSR neftçıxarma sənayesi nazirinin müavini vəzifələrində çalışmışdır. Ağarza Qafarov 1955–1957-ci illərdə Azərbaycan Lenin Kommunist Gənclər İttifaqı Mərkəzi Komitəsi bürosunun üzvü, 1958–1959-cu illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Təftiş Komissiyasının üzvü, 1960–1963-cü illərdə Mərkəzi Komitə üzvlüyünə namizəd, 1964-cü ildən isə Mərkəzi Komitənin üzvü olmuşdur. 7-ci çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilmişdir. == İstinadlar == == Xarici keçidlər == "Кафаров Агарза Нурмамедович" (rus).

Ağarza Səməndər oğlu Quliyev (26 dekabr 1898, Lənkəran, Lənkəran qəzası – 15 sentyabr 1976, Bakı) — Azərbaycan rejissoru, Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1960). == Həyatı == Ağarza Səməndər oğlu Quliyev 26 dekabr 1898-ci ildə Lənkəranda anadan olub. 1924–cü ildə Azərbaycan Teatr məktəbini, 1927–ci ildə isə Kinofabrikanın nəzdində kino emalatxanasını bitirib. 1936-cı ildə Lətifə Həsənova ilə ailə qurub. Ağarza Quliyev 15 sentyabr 1976-cı ildə Bakıda vəfat edib. == Fəaliyyəti == 1924-cü ildən kinoda fəaliyyətə kinoaktyor kimi başlayıb, 1934-cü ildən kinorejissor kimi fəaliyyətini davam etdirib. Azərbaycan kinosunda 50 illik fəaliyyəti nəticəsində 25-dən çox filmin üzərində işləmiş, rejissor olaraq "Almaz", "Yeni horizont", "Qara daşlar", "Səhər", "Ulduz", "Mən ki gözəl deyildim" tammetrajlı bədii filmlərini çəkmiş, bir neçə filmdə aktyor kimi də çəkilmişdir. Eyni zamanda dublyaj sahəsində də əməyi olan rejissor bir çox filmlərin dilimizə tərcümə edilməsi üzərində işləmişdir. == Mükafatları == Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi fəxri adı — 1960 == Filmoqrafiya == Aktyor kimi Bayquş (film, 1924) (tammetrajlı bədii film) (rol: Əli) Balıqçılar (film, 1927) (qısametrajlı bədii film)(rol: balıqçı) Gilan qızı (film, 1928) (tammetrajlı bədii film) (rol: Əli) İlk komsomol buruğu (film, 1930) (tammetrajlı bədii film) (rol: Məmməd) Qızıl kol (film, 1930) (tammetrajlı bədii film) Əlsiz adamlar (film, 1932) (tammetrajlı bədii film) (rol: Şərif) Тринадцать (On Üç) (film, 1936) (tammetrajlı bədii film) (rol: Quliyev) Bir məhəllədən iki nəfər (film, 1957) (tammetrajlı bədii film) Sən niyə susursan? (film, 1966) (tammetrajlı bədii film) (rol: kənd müəllimi) Mən ki gözəl deyildim (film, 1968) (tammetrajlı bədii film) (rol: Rəhim baba) Sevil (film, 1970) (tammetrajlı bədii film) (rol: Babakişi) Rejissor assistenti kimi Bismillah (film, 1925) (tammetrajlı bədii film) Qızıl kol (film, 1930) (tammetrajlı bədii film) 26 komissar (film, 1932) (tammetrajlı bədii film) Rejissor köməkçisi kimi Hacı Qara (film, 1929) (tammetrajlı bədii film) Rejissor kimi Direktiv bant (film, 1932) (qısametrajlı bədii film) Azərbaycan diviziyasının düşərgələrində (film, 1932) (qısametrajlı sənədli film) Dostlar (film, 1934) (qısametrajlı bədii film) Almaz (film, 1936) (tammetrajlı bədii film) Yeni horizont (film, 1940) (tammetrajlı bədii film) Vətən oğlu (film, 1941) (qısametrajlı bədii film) Bəxtiyar (film, 1942) (qısametrajlı bədii film) Qara daşlar (film, 1956) (tammetrajlı bədii film) Səhər (film, 1960) (tammetrajlı bədii film) Ulduz (film, 1964) (tammetrajlı bədii film) Mən ki gözəl deyildim (film, 1968) (tammetrajlı bədii film) Ssenari müəllifi kimi Ulduz (film, 1964) (tammetrajlı bədii film) Mən ki gözəl deyildim (film, 1968) (tammetrajlı bədii film) == İstinadlar == == Mənbə == Azad, Ə. “Kinostudiyada bir gün” [Reportaj] //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1964.- 13 iyun.

Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasının Aktları (QAKA) (rus. А́кты Кавка́зской археографи́ческой коми́ссии (АКАК)) — Qafqaz Canişini Baş İdarəsi arxivindən əldə edilmiş sənədlərin rəsmi nəşri. Aktlar 12 cilddən ibarətdir (VI cild 2 hissədə olmaqla).

Abak — sütunun yuxarı hissəsinin zolağını təşkil edən düz bir taxta. Onun başlıca funksiyası arxa və ya yuxarıdakı arxitreyv ağırlığını almaq üçün bir dayanma olmaq və kapitaldan daha geniş olmaq üçün böyük dəstəkləyici bir səth təmin etməkdir.

== Sinonim == Agave altissima Zumagl. Agave americana subsp. americana Agave americana var. americana Agave americana var. marginata Trel. Agave americana var. mediopicta Trel. Agave americana var. picta (Salm-Dyck) A.Terracc. Agave americana f.

Akaka soğanı (lat. Allium akaka) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin nərgizçiçəyikimilər fəsiləsinin soğan cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir (VU D2). Azərbaycanın nadir növüdür. == Qısa morfoloji təsviri == Çoxillik ot bitkisidir. Soğanaq yumurtavari və şarvaridir, 1, 5–2, 5 sm yoğunluğunda, boz qınla örtülüdür. Gövdə (4) 8–15 sm hündürlükdə, yoğun, (1) 2 yarpaqlı. Aşağı hissədən pərdəvari, rəngsiz qınla örtülüdür. Yarpaqlar uzun qınlıdır, uzunsov-ellipsivari və ya enli-neştərşəkilli, 2–7 sm enində, təpə hissəsi küt və ya dairəvidir. Çətir yarımşarvari, çoxçiçəkli, 3–5 sm diametrindədir.

Akaba körfəzi ya Əqəbə körfəzi (ərəb. خليج العقبة‎; ivr. ‏מפרץ אילת‏‎) — Qırmızı dənizin şimalında yer alan körfəz. İsraildə Eylat körfəzi adıyla bilinir. Qərbində Sinay yarımadası, şərqində Səudiyyə Ərəbistanı, şimalında isə İsrail və İordaniya yerləşir. Körfəzin sahəsi 239 km², sahil xətdinin uzunluğu 180 km, maksimal dərinliyi 1828 m, şəffalığı 50 m təşkil edir. Şimalında üç əhəmiyyətli liman şəhəri, Taba (Misir), Eylat (İsrail) və Aqaba (İordaniya) var.

Aqapa (rus. Ага́па) — Rusiyanın Krasnoyarsk ölkəsində çay. Pyasina çayının sol qoludur Uzunluğu 396 kilometr, hövzəsinin sahəsi 26 min km²-dir. Aşağı və Yuxarı Aqapa çaylarının birləşməsindən əmələ gəlir. Qar və yağış suları ilə qidalanır. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Географический энциклопедический словарь. Москва. «Советская энциклопедия». 1989. стор.

Aqata Barbara (ing. Agatha Barbara 11 mart 1923 – 4 fevral 2002) — Maltanın dövlət xadimi və siyasətçisi, 1982-1987-ci illərdə Malta prezidenti. == Bioqrafiyası == Karyerasına məktəbdə müəllim kimi başlamışdır (1942-1947). 1946-cı ildən siyasətdə fəal iştirak edir və Leyborist Partiyasına qoşulur. 1947-ci ildə Malta Leyborist Partiyasının İcraiyyə Komitəsinin üzvü olur və Maltanın Nümayəndələr Palatasına seçilir. Ölkədə ilk qadın millət vəkili kimi tarixə düşür. Sonradan 1982-ci ildə deputatlıqdan könüllü istefaya qədər Malta Parlamentinin də istisnasız olaraq bütün seçkilərdə deputat seçilir. 1955-ci ildə təhsil və mədəniyyət nazirinin portfelini təhvil alır. Bununlada ilk Malta qadın naziri olur. Təhsilin geniş əhali üçün daha əlçatan olmasına yönəlmiş bir islahatı həyata keçirir.

Aqata Meri Klarissa Miller (ing. Agatha Mary Clarissa Miller; 15 sentyabr 1890[…] – 12 yanvar 1976[…]) — ingiltərəli yazıçı, dramaturq, detektiv janrının kraliçası. Daha çox birinci ərinin soyadı ilə Aqata Kristi (ing. Agatha Christie) kimi tanınır. O, dünyanın ən məşhur detektiv yazıçılarından biridir. Aqata Kristinin əsərləri bəşər tarixində (Bibliya və Uilyam Şekspirin əsərlərindən sonra ikinci) ən çox nəşr olunan, eyni zamanda ən çox tərcümə olunan əsərlərdən birinə çevrildi (7236 tərcümə). O, 60-dan çox detektiv romanı, 6 psixoloji romanı (Mary Westmacott təxəllüsü ilə) və 19 hekayələr toplusunu nəşr etdirib. Onun 16 pyesi London teatrlarında tamaşaya qoyulub. Kitabları 4 milyard nüsxədən çox nəşr olunub və 100-dən çox dilə tərcümə olunub. O, həmçinin bir əsərin teatr tamaşalarının maksimum sayına görə rekorda sahibdir.

Aqata mükafatı — Aqata Kristinin şərəfinə ədəbiyyatçılara təltif olunan mükafat. Bundan əlavə bir neçə il mistika janrında dəyərli fəaliyyəti olan fəxri şəxslərə ənənəvi olmayan Poirot mükafatı verildi. Lakin bu davamlı mükafat deyil. Aqata mükafatı mistika və cinayət janrının klassik mistika bölməsində (seksual və zorakılıq səhnəsi olmayan həvəskar detektiv janrı) yazan yazıçılara təltif olunur. Bu mükafat növü adətən hər il Vaşinqtonda Malice Domestic Ltd tərəfindən altı kateqoriyada verilir: Ən yaxşı roman. İlk ən yaxşı mistika. Ən yaxşı tarixi roman. Ən yaxşı qısa hekayə. Ən yaxşı qeyri-bədii əsər. Ən yaxşı uşaq mistikası.

Aqava — yunan mifologiyasında nereida, Nerey və Doridanın qızı.

Ayaka Yamaşita (d. 29 sentyabr 1995) — Yaponiya qadın futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 25 oyun keçirib.

Ağaclara dırmaşmaq — ağaclara dırmaşmaq və bayırda oynamaqla keçirilən saatlar. Ancaq müasir dövrün uşaqları daha çox qapalı yerlərdə vaxt keçirməyə üstünlük verir və bu da onların gözlərini zəiflədir. == Faydaları == Amerikalı elm adamları bu yararın daha çox yaddaş və şüuri fəaliyyətlər üzərində güclü təsirə malik olduğunu bildirirlər. Ağaca dırmaşmaq şüurlu davranışları böyük miqdarda gücləndirir. Araşdırmaçılara görə, oynaqların boşluqdakı mövqeyini, hərəkətini qəbulla bağlı “proprioseptif” adı verilən duyğunu tətikləyən fəaliyyətlər idrak qabiliyyətini artırır. Bunu ABŞ-dəki Şimali Florida Univerisitetinin psixologiya Bölümünün araşdırmaçılar bildiriblər. Araşdırmaçlar 18-59 yaşındakı könüllülərin yaddaşını test etdikdən sonra, onların ağaca dırmaşmaq, taxta üzərində tarazlığı qoruyaraq gəzmək, bəzi nəsnələri yerə salmadan qaşımaq kimi fiziki fəaliyyətlərini yoxlayıblar. Bu cür fəaliyyətlərdən 2 saat sonra iştirakçılarla təkrar yaddaş testi keçirilib. Onların yarısı yaddaş testini daha uğurla başa vurublar. Araşdırmaçı Ross Allovay, düşündürən fəaliyyətlərin həm beyin, həm də bədəni çalışdırdığını vurğulayıb.

Akaka soğanı (lat. Allium akaka) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin nərgizçiçəyikimilər fəsiləsinin soğan cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir (VU D2). Azərbaycanın nadir növüdür. == Qısa morfoloji təsviri == Çoxillik ot bitkisidir. Soğanaq yumurtavari və şarvaridir, 1, 5–2, 5 sm yoğunluğunda, boz qınla örtülüdür. Gövdə (4) 8–15 sm hündürlükdə, yoğun, (1) 2 yarpaqlı. Aşağı hissədən pərdəvari, rəngsiz qınla örtülüdür. Yarpaqlar uzun qınlıdır, uzunsov-ellipsivari və ya enli-neştərşəkilli, 2–7 sm enində, təpə hissəsi küt və ya dairəvidir. Çətir yarımşarvari, çoxçiçəkli, 3–5 sm diametrindədir.

Aqata Harkness (ing. Agatha Harkness) — Marvel Comics tərəfindən nəşr edilən ABŞ komikslərində görünən personaj. Yazıçı Sten Li və rəssam Cek Körbi tərəfindən yazılmış personaj, ilk dəfə Fantastik dördlük #94 komiksində (oktyabr, 1969) debüt etmişdir. Güclü cadugər olan Aqata Harkness, Salem cadugər məhkəmələrində iştirak etmiş orijinal cadugərlərdən biridir. Personaj, Frenklin Riçardsın quvernyoru, Fantastik Dördlüyün müttəfiqi kimi təqdim edilmişdir. O, Qırmızı cadugər/Vanda Maksimoffa magiya sənətini öyrətmişdir. Aqata Harkness supercani Nikolas Skretçin anasıdır. Aqata Harkness həm də, "Azadlığın qızları" adlı komandanın üzvü olmuşdur. Əvvəlcə yaşlı qadın kimi təqdim olunsa da, sonradan personaj gəncləşmiş və gücünü artıra bilmişdir. Marvel Kinematoqrafiya Kainatına daxil olan "Vanda/Vijn" miniserialında (2021) Aqata Harkness personajı aktrisa Ketrin Han tərəfindən canlandırılmışdır.

Anam ağaca çıxıb — Azərbaycan qısametrajlı cizgi filmi rejissor Firəngiz Qurbanova tərəfindən 1986-cı ildə çəkilmişdir. Film "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Animasiya filmində göstərilir ki, ana balaca qızına sıyıq yedirtmək üçün ona sehrli nağıllar danışmalı olur. == Məzmun == Animasiya filmində göstərilir ki, ana balaca qızına sıyıq yedirtmək üçün ona sehrli nağıllar danışmalı olur. == Filmin üzərində işləyənlər == Ssenari müəllifi: D. Seyidova Rejissor: Firəngiz Qurbanova Operator: Antonina Korotnitskaya Rəssam: Firəngiz Qurbanova, Elman Mirzəyev Bəstəkar: Cahangir Qarayev == Nümayiş == 2022-ci ildə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə, kuratorunun “ANİMAFİLM” Beynəlxalq Animasiya Festivalının direktoru Rəşid Ağamalıyevin olduğu “Azərbaycan animasiyasının 50 illiyi” adlı proqrama daxil edilmiş digər keçmiş və müasir milli animasiya filmlərilə Özbəkistanın paytaxtı Daşkənddə keçirilən I Daşkənd Beynəlxalq Animasiya Forumunda (Tashkent International Animation Forum) göstərilib. == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər.