Lüğətlərdə axtarış.

Telekommunikasiya şəbəkəsi — qovşaqlar arasında mesaj mübadiləsi üçün istifadə olunan, telekommunikasiya əlaqələri ilə bir-birinə bağlanan qovşaqlar qrupu. Bağlantılar mesajları və siqnalları ötürmək üçün dövrə kommutasiyası, mesajların dəyişdirilməsi və ya paket kommutasiyası metodologiyalarına əsaslanan müxtəlif texnologiyalardan istifadə edə bilər. Birdən çox qovşaq mesajı başlanğıc qovşağından təyinat qovşağına çoxlu şəbəkə atlamaları vasitəsilə ötürmək üçün əməkdaşlıq edə bilər. Bu marşrutlaşdırma funksiyası üçün şəbəkədəki hər bir qovşağın identifikasiyası və şəbəkədə yerləşdirilməsi üçün şəbəkə ünvanı təyin edilir. Şəbəkədə ünvanlar toplusu şəbəkənin ünvan məkanı adlanır. Telekommunikasiya şəbəkələrinə misal olaraq kompüter şəbəkələri, internet, ictimai telefon şəbəkəsi (PSTN), qlobal "Telex" şəbəkəsi, aviasiya ACARS şəbəkəsi və mobil telefon telekommunikasiya provayderlərinin simsiz radio şəbəkələrini göstərmək olar. == Şəbəkə quruluşu == Ümumiyyətlə, hər bir telekommunikasiya şəbəkəsi konseptual olaraq üç hissədən və ya müstəvidən ibarətdir (onlar ayrı-ayrı üst-üstə düşən şəbəkələr kimi düşünülə bildiyinə görə belə adlandırılır): Verilənlər müstəvisi (həmçinin istifadəçi təyyarəsi, daşıyıcı müstəvi və ya yönləndirici müstəvi) şəbəkə istifadəçilərinin trafikini, faktiki faydalı yükü daşıyır. Nəzarət müstəvisi idarəetmə məlumatını daşıyır (siqnal kimi də tanınır). Menecment müstəvisi şəbəkənin idarə edilməsi üçün tələb olunan əməliyyatları, administrasiya və menecment trafikini daşıyır. Menecment müstəvisi bəzən nəzarət müstəvisinin bir hissəsi hesab olunur.

Telekommunikasiya — məftil, radio, optik və ya digər elektromaqnit sistemləri vasitəsilə müxtəlif növ texnologiyalar ilə məlumatların ötürülməsi. Bu, insan səsi ilə mümkün olandan daha böyük məsafədə, lakin buna bənzər məqsədəuyğunluq miqyası ilə ünsiyyət qurmaq istəyindən yaranmışdır. Buna görə də poçt sistemi kimi vasitələr bu sahədən xaric edilir. Telekommunikasiyada ötürmə vasitələri mayaklardan və digər vizual siqnallardan (məsələn, tüstü siqnalları, semafor teleqrafları, siqnal bayraqları və optik helioqraflar) elektrik kabelinə və elektromaqnit şüalanmasına qədər texnologiyanın çoxsaylı mərhələləri vasitəsilə inkişaf etmişdir. Bu cür ötürmə yolları əksər hallarda çoxlu paralel kommunikasiya seanslarının multipleksləşdirilməsinin üstünlüklərini təmin edən kommunikasiya kanallarına bölünür. Müasir dövrdən əvvəl formalaşmış uzaq məsafəli ünsiyyətin digər nümunələrinə zərb alətlərinin kodlu ritmləri, musiqi aləti kimi istifadə olunan buynuzlar və yüksək səsli fitlər kimi səsli mesajlar aiddir. Uzun məsafəli rabitə üçün XX və XXI əsr texnologiyaları adətən elektrik və elektromaqnit texnologiyalarını əhatə edir. Bunlara teleqraf, telefon, televiziya və teleprinter, şəbəkələr, radio, mikrodalğalı ötürücü, optik lif və kommunikasiya peykləri daxildir. İlkin telekommunikasiya şəbəkələri siqnal ötürülməsi üçün fiziki vasitə kimi metal məftillər ilə yaradılmışdır. Uzun illər bu şəbəkələr teleqraf və səs xidmətləri üçün istifadə edilmişdir.

Azərbaycanda telekommunikasiya — Azərbaycanı televiziya, radio, internet, mobil rabitə, sabit xətlərlə təmin edən ümumi anlayış. Azərbaycanın sürətli iqtisadi inkişafı sayəsində Azərbaycanın informasiya və telekommunikasiya sektoru da inkişaf etməkdədir. Buna baxmayaraq hələ də problemlər ortaya çıxmaqdadır. Bunun səbəbi bu sahənin hələ cavan və tam inkişaf etməmiş olmasıdır. Azərbaycan Respublikası Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi Aztelekom vasitəsilə Azərbaycanda telekomunikasiya inkişafına nəzarət etməkdədir. == Tarixi == === 1881-ci ilə qədərki dövr === Azərbaycanda yazılı məlumatların qasidlər vasitəsilə mübadiləsi qədimdən məlumdur. Rabitə əlaqələri müxtəlif qasidlər, çaparlar, dəvə karvanları və s. formada mövcud olmuşdur. Dövlət səviyyəsində poçtun əsası 1501-ci ildə Səfəvilər dövlətinin başçısı Şah İsmayıl Xətai tərəfindən qoyulmuşdur. Müasir formada poçtun yaranması isə XIX əsrin 1-ci qərinəsinə təsadüf edir.

Telekommunikasiya Afrika, Amerika və Asiya regionlarında tüstü siqnalları və barabanların istifadəsi ilə başlamışdır. 1790-cı illərdə Avropada ilk sabit semafor sistemləri ortaya çıxdı; Ancaq 1830-cu ilə qədər elektrik telekommunikasiya sistemlərinin ortaya çıxması başladı. Bu məqalədə telekommunikasiya tarixçəsi və bu gün telekommunikasiya sistemlərində əməyi keçən şəxslər təsvir edilir. Telekommunikasiyanın tarixi geniş kommunikasiya tarixinin vacib hissəsidir. == Qədim sistemlər və optik teleqrafiya == Erkən ünsiyyətdə duman siqnalları və barabanlar vardı. "Danışan barabanlar", Afrikadakı yerlilər tərəfindən,həmçinin Şimali Amerika və Çində də siqnallar istifadə edirdi. Bu sistemlər çox vaxt yalnız bir hərbi düşərgənin varlığını elan etmək üçün istifadə edirdilər. Rəbbin Yahudiliyində, başçı kahinlər və ya bayraqlarla yüksək rahibə geri dönərkən fasilələrlə bir siqnal verildi. Ev göyərçinləri ara-ara fərqli mədəniyyətlər tərəfindən istifadə edildiyi, göyərçin postunun Fars köklərinə sahib olduğunu və daha sonra Romalılar tərəfindən hərbi Yunan hidravlik semafor sistemlərini istifadə etdikləri məlum idi.Əsrin əvvəllərində, gəmilərlə və vizual siqnallarla çalışan vizual semaforlarla çalışan hidravlik semaforlar istifadə edilirdi, ancaq çox məhdud sayda əvvəlcədən müəyyən mesajlar istifadə edilirdi,ancaq bütün bu fikirlər optik sistemlərində təkminləşdiriliməyə başlandı. Orta əsrlərdə, məkanların zəncirləri bir siqnalın ötürülməsi vasitəsi kimi hilltoplarda istifadə olunurdu.

Long-term evolution (LTE, azərb. uzunmüddətli təkamül‎) — telekommunikasiyada GSM/EDGE və UMTS/HSPA standartlarına əsaslanan mobil cihazlar və məlumat terminalları üçün simsiz genişzolaqlı rabitə standartı. Fərqli radio interfeysi və əsas şəbəkə təkmilləşdirmələrindən istifadə etməklə bu standartların tutum və sürətini yaxşılaşdırır. LTE həm GSM/UMTS şəbəkələri, həm də CDMA2000 şəbəkələri olan operatorlar üçün təkmilləşdirmə yoludur. LTE tezlikləri və diapazonları ölkədən ölkəyə fərqli olduğuna görə onun dəstəkləndiyi bütün ölkələrdə yalnız çoxzolaqlı telefonlar LTE-dən istifadə edə bilər. == Siyahı == Aşağıda 2019-cu ilin fevral və mart aylarında OpenSignal.com tərəfindən ölçülən 4G LTE əhatə dairəsinə görə ilk 10 ölkənin siyahısı verilmişdir. == Tezlik diapazonları == LTE standartı bir sıra müxtəlif diapazonları əhatə edir, onların hər biri həm tezlik, həm də diapazon nömrəsi ilə təyin olunur: Şimali Amerika – 600, 700, 850, 1700, 1900, 2300, 2500, 2600, 3500, 5000 MHz (bands 2, 4, 5, 7, 12, 13, 14, 17, 25, 26, 28, 29, 30, 38, 40, 41, 42, 43, 46, 48, 66, 71) Mərkəzi Amerika, Cənubi Amerika və Karib hövzəsi – 600, 700, 800, 850, 900, 1700, 1800, 1900, 2100, 2300, 2500, 2600, 3500, 5000 MHz (bands 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 12, 13, 14, 17, 20, 25, 26, 28, 29, 38, 40, 41, 42, 43, 46, 48, 66, 71) Avropa – 450, 700, 800, 900, 1500, 1800, 2100, 2300, 2600, 3500, 3700 MHz (bands 1, 3, 7, 8, 20, 22, 28, 31, 32, 38, 40, 42, 43) Asiya – 450, 700, 800, 850, 900, 1500, 1800, 1900, 2100, 2300, 2500, 2600, 3500 MHz (bands 1, 3, 5, 7, 8, 11, 18, 19, 20, 21, 26, 28, 31, 38, 39, 40, 41, 42) Afrika – 700, 800, 850, 900, 1800, 2100, 2500, 2600 MHz (bands 1, 3, 5, 7, 8, 20, 28, 41)[mənbə göstərin] Okeaniya (Avstraliya və Yeni Zelandiya) – 700, 850, 900, 1800, 2100, 2300, 2600 MHz (bands 1, 3, 5, 7, 8, 28, 40) Nəticədə bir ölkənin telefonları digər ölkələrdə işləməyə bilər. İstifadəçilərə beynəlxalq rouminq üçün çox diapazonlu telefon lazımdır. == Patentlər == Avropa Telekommunikasiya Standartları İnstitutunun (ETSI) əqli mülkiyyət hüquqları (IPR) verilənlər bazasına əsasən, 2012-ci ilin mart ayına olan məlumata görə, 50-yə yaxın şirkət LTE standartını əhatə edən əsas patentlərə malik olduğunu bəyan etmişdir. Bununla belə, ETSI bəyannamələrin düzgünlüyünə dair heç bir araşdırma aparmışdır.

Telekommunikasiya avadanlığı, həmçinin telekommunikasiya qurğuları — telekommunikasiya məqsədləri üçün istifadə olunan avadanlıq növü. 1990-cı illərdən bəri telekommunikasiya avadanlığı və IT avadanlıqları arasındakı sərhəd internetin böyüməsi və onun telekommunikasiya verilənlərinin ötürülməsində artan rolu nəticəsində bulanıqlaşmışdır. == Sertifikatlaşdırılması == Telekommunikasiya Vasitələrinin və Qurğularının (TVQ) sertifikatlaşdırılmasının əsas məqsədi, respublikada telekommunikasiya vasitələri və qurğuları bazarının qurulması və saxlanmasıdır. Bu, TVQ-nin Azərbaycan Respublikasının qarşılıqlı əlaqədə olan telekommunikasiya şəbəkələrinin (QTŞ) tələblərinə, milli, beynəlxalq, dövlətlərarası və digər normativ sənədlərin tələblərinə cavab verməsinin təmin edilməsi üçün mümkündür. Telekommunikasiya vasitələrinin sertifikatlaşdırılması "Telekommunikasiya haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin № 175 saylı 21 avqust 1998-ci il tarixli Qərarı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasında telekommunikasiya vasitələri və qurğularının sertifikatlaşdırılması Qaydalarının (AZ 031.01)" tələblərinin yerinə yetirilməsini təmin edir. "Telekommunikasiya qaydalarına" əsasən TVQ-lərin sertifikatlaşdırılması mərkəzi olan Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyindən (hazırki Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyindən) TVQ-lərin sertifikatlaşdırılması işləri üzrə bəzi funksiyaların "AzInTelecom" MMC-yə ötürülməsi Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin № 0010 saylı 13 fevral 2017-ci il tarixli Əmri ilə təsdiq edilib. TVQ-lərin sertifikatlaşdırılması prosesini "AzInTelecom" MMC-nin Əməliyyatlar departamentinin Sertifikatlaşdırma şöbəsi yerinə yetirir. Bu şöbədə Sınaq laboratoriyası bölməsi və İstismara nəzarət və sertifikatların hazırlanması bölməsi daxildir. Sertifikatların verilməsi Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilir. TVQ-lərin sertifikatlaşdırılmasına TVQ-lərin uyğunluq sınaqlarının aparılması, uyğunluğun qiymətləndirilməsi və nəticələrinin sənədləşdirilməsi daxildir.

Kompüter şəbəkəsi — Rabitə xətləri və xüsusi proqram təminatı ilə bir-birilə əlaqəli kompüterlər və periferiya avadanlıqları sistemindən ibarətdir. İnformasiyanın əldə olunması, ötürülməsi və istifadəçilərin mövcud informasiyadan birgə istifadəsini təmin etmək üçün kompüter şəbəkələrinin olması vacib şərtdir. Məsafədən asılı olaraq, rabitə xətləri kimi kabeldən, telefon xətlərindən, radiorabitədən, peyk rabitəsindən və optik lifli xətlərdən istifadə olunur. Ən populyar kompüter şəbəkəsi internetdir. Kompüter şəbəkələrinin əsas komponentləri aşağıdakılardır: kompüterlər; kommunikasiya avadanlıqları; şəbəkə əməliyyat sistemləri; şəbəkə tətbiqləri (network applications); əlaqə kanalları. == Kompüter şəbəkəsi: əsas anlayışları == Kompüter şəbəkələrinin əsas anlayışları aşagıdakılardır: Server — şəbəkənin işini mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə edən və yaxud şəbəkənin digər kompüterlərinə öz resurslarını (fayl, printer, kartic, və s.) istifadəyə verən, müvafiq proqram təminatı ilə təchiz olunmuş, xüsusi ayrılmış yüksək məhsuldarlığa malik olan kompüterdir. Kliyent kompüteri — (kliyent, işçi stansiyası) serverin resurslarına (serverə) giriş əldə edən şəbəkə istifadəçisinin kompüteridir. Proqram-server – verilmiş kompüterin resurslarına şəbəkənin digər kompüterlərindən giriş sorğularina xidmət üçün təyin edilmiş proqramdır. Proqram-kliyent — uzaqda yerləşən resurslara giriş üçün sorğuların yaradılması və göndərilməsi, həmçinin sorğuya uyğun olaraq istifadəçinin kompüterində informasiyanın alınması və əks etdirilməsi üçün təyin edilmiş proqramdır (misal, vebbrauzer). Konsentrator — bir neçə əlaqə kanalını bir kanala kommutasiya edən qurğudur.

Kompüter şəbəkəsi — Rabitə xətləri və xüsusi proqram təminatı ilə bir-birilə əlaqəli kompüterlər və periferiya avadanlıqları sistemindən ibarətdir. İnformasiyanın əldə olunması, ötürülməsi və istifadəçilərin mövcud informasiyadan birgə istifadəsini təmin etmək üçün kompüter şəbəkələrinin olması vacib şərtdir. Məsafədən asılı olaraq, rabitə xətləri kimi kabeldən, telefon xətlərindən, radiorabitədən, peyk rabitəsindən və optik lifli xətlərdən istifadə olunur. Ən populyar kompüter şəbəkəsi internetdir. Kompüter şəbəkələrinin əsas komponentləri aşağıdakılardır: kompüterlər; kommunikasiya avadanlıqları; şəbəkə əməliyyat sistemləri; şəbəkə tətbiqləri (network applications); əlaqə kanalları. == Kompüter şəbəkəsi: əsas anlayışları == Kompüter şəbəkələrinin əsas anlayışları aşagıdakılardır: Server — şəbəkənin işini mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə edən və yaxud şəbəkənin digər kompüterlərinə öz resurslarını (fayl, printer, kartic, və s.) istifadəyə verən, müvafiq proqram təminatı ilə təchiz olunmuş, xüsusi ayrılmış yüksək məhsuldarlığa malik olan kompüterdir. Kliyent kompüteri — (kliyent, işçi stansiyası) serverin resurslarına (serverə) giriş əldə edən şəbəkə istifadəçisinin kompüteridir. Proqram-server – verilmiş kompüterin resurslarına şəbəkənin digər kompüterlərindən giriş sorğularina xidmət üçün təyin edilmiş proqramdır. Proqram-kliyent — uzaqda yerləşən resurslara giriş üçün sorğuların yaradılması və göndərilməsi, həmçinin sorğuya uyğun olaraq istifadəçinin kompüterində informasiyanın alınması və əks etdirilməsi üçün təyin edilmiş proqramdır (misal, vebbrauzer). Konsentrator — bir neçə əlaqə kanalını bir kanala kommutasiya edən qurğudur.

Rele şəbəkəsi — adətən simsiz şəbəkələr barəsində işlənir, bu, elə bir şəbəkə formasıdır ki, mənbə və son nöqtə bir neçə düyünlər vasitəsilə qarşılıqlı əlaqələndiriliblər. Belə şəbəkədə mənbə və son nöqtə bir-biri ilə birbaşa olaraq əlaqə saxlaya bilmir, çünki onlar arasında məsafə onlar arasında məlumat ötürülən yoldan daha uzun olur. Ona görə də araqlıq düyünlərdən rele şəbəkəsi vasitəsilə istifadə olunur.

Tor (internet) — internetdə senzuradan yayınma alətlərindən biridir

Tədqiqat şəbəkəsi (ing. Research network) – elmi işlərə dəstək məqsədi daşıyır. Əksər tədqiqat şəbəkələri bir-biri ilə birləşib qlobal tədqiqat şəbəkəsi yaradır. == Ədəbiyyat == R. Əliquliyev, T.Fətəliyev. Vətəndaş Elmi. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2018, 150 s.

Utrext şəbəkəsi (ing. Utrecht Network) — Avropanın universitet şəbəkəsi. Mənzil-qərargahı Böyük Britaniyanın Kinqston-apon-Hall şəhərində yerləşir. Prezidenti Sabine Pendldır. == Tarixi və fəaliyyəti == 1987-ci ildə qurulan bu şəbəkə yay məktəbləri təşkil edir, tələbə və kadr mübadiləsi həyata keçirir və birgə dərəcə ilə ali təhsil beynəlxalq yaradır. == Üzvləri == 2015-ci ilin iyul ayına olan məlumata görə şəbəkəyə 27 ölkədən 32 ali məktəb üzvdür.

Çay şəbəkəsi — Öz dərələri ilə ərazini parçalamış iri və xırda çay sistemlərinin məcmusuna deyilir. Çay şəbəkəsinin əsas göstəricisi onun sıxlığıdır.Çay sıxlığı hövzənin bütün çaylarının uzunluğu kəmiyyətini hövzənin sahəsi kəmiyyətinə bölməklə müəyyən edilir.

Giriş şəbəkəsi və ya çıxış şəbəkəsi — abunəçiləri bilavasitə xidmət təminatçısı ilə birləşdirən telekommunikasiya şəbəkəsinin bir növü. Bu, lokal provayderləri bir-birinə bağlayan əsas şəbəkə ilə ziddiyyət təşkil edir. Giriş şəbəkəsi əlavə olaraq qidalandırıcı qurğu və ya paylama şəbəkəsi ilə buraxıcı qurğu və ya kənar şəbəkə arasında bölünə bilər. == Giriş haqqı == Giriş haqqı lokal mübadilə daşıyıcısı tərəfindən mübadilələrarası daşıyıcı tərəfindən uzaq mübadilə məntəqəsinə ondan aparılan şəbəkə trafikinin yaranması və ya dayandırılması kimi məqsədlər üçün lokal mübadilə vasitələrinin istifadəsi üçün edilən ödənişdir. Bəzi giriş haqları birbaşa mübadilə daşıyıcılarına hesablansa da, bütün giriş haqlarının əhəmiyyətli faizi lokal son istifadəçilər tərəfindən ödənilir. == Mobil giriş şəbəkələri == GERAN UTRAN E-UTRAN CDMA2000 GSM UMTS 1xEVDO voLTE WiMAX-də Wi-Fi == Optik paylama şəbəkəsi == Passiv optik paylama şəbəkəsi (PON) xarici zavodda birrejimli fiber-optikdən, şüa bölücülərdə və optik paylayıcı çərçivələrdən istifadə edir. Bu, dupleksləşir ki, həm yuxarı, həm də aşağı axın siqnalları ayrı-ayrı dalğa uzunluqlarında eyni lifi paylaşsın. Daha sürətli PON standartları, bir qayda olaraq, hər bir PON üzrə istifadəçilərin daha yüksək bölünmə nisbətini dəstəkləyir, lakin əlavə əhatə dairəsi tələb olunduğu yerlərdə əhatə dairəsini genişləndirənlərdən də istifadə edə bilər. Giriş şəbəkələri adətən telefon stansiyasına xüsusi keçid əldə etmək üçün hər hansı xarici zavod ayırıcıdan yan keçən Ethernet kimi "point-to-point" texnologiyalarını dəstəkləməlidir. Bəzi PON şəbəkələri ütün splitterlər mərkəzdə yerləşdirilsin deyə yolkənarı şkafların yalnız peç panellərdən ibarət olduğu "evdə işləmə" topologiyasından istifadə edir.

Kontakt şəbəkəsi — elektrikləşdirilmiş dəmir yollarının və digər nəqliyyat növlərinin (metro, tramvay, trolleybus, funikulyor) texniki strukturu olub, elektrik enerjisini dartma yarımstansiyalarından elektrik vaqonuna ötürməyə xidmət edir. Bundan əlavə, əlaqə şəbəkəsinin köməyi ilə dartıcı olmayan dəmir yolu istehlakçılarının təchizatı təmin edilir (stansiyaların, keçidlərin işıqlandırılması, yol alətləri üçün enerji təchizatı). Həmçinin, portal kranlar kimi bəzi qaldırıcı maşınlar kontakt şəbəkəsindən qidalana bilər.

Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı (BTI; fr. Union Internationale des Télécommunications) ilk adı "Beynəlxalq teleqraf İttifaqı"'(fr. Union Télégraphique Internationale), Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) tabeliyində olan ixtisaslaşdırılmış qurumu. Beynəlxalq teleqraf İttifaqı kimi 1865-ci ildə yaradılıb 1947-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) ixtisaslaşdırılmış qurumuna çevrilmişdir. == Təsis edilməsi == 1865-ci ildə, 20 avropa dövlətinin qərarı əsasında teleqraf qovşaqlarının birləşdirilməsi və avadanlıqların standartlaşdırılmasının ümumi qaydalarını (hansı ki, onların qarşılıqlı qoşulmasına imkan verir) razılaşdırmaq üçün yaradılmışdır. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

== Tarixçə == Araz Supermarketlər Şəbəkəsi 2011-ci ildə 4 mağaza ilə fəaliyyətə başlamışdır. Araz-ın əsas prinsipi qida və qeyri-qida məhsullarını yüksək keyfiyyətlə və ən sərfəli qiymətlə istehlakçıya çatdırmaqdır. Supermarket modelinin Azərbaycanda ilk təmsilçilərindən olan "Araz" öz portfelində 600-dən çox şəxsi məhsula malikdir, eyni zamanda bir çox özəl və yerli brend məhsullarını müştərilərinə təqdim etməyi hədəfləyir. Araz Supermarketlər Şəbəkəsi 2022-ci ilin yanvarına Azərbaycan üzrə 170-dən artıq mağaza ilə xidmət göstərir. O, həmçinin "İstehlak Malları Forumu"nun – (İstehlak Malları Forumu) üzvüdür. Ətraf mühitin mühafizəsinə həssaslıqla yanaşan şirkət, uzunmüddətli istifadə üçün qarğıdalı və kartofdan hazırlanmış ECO çantaları istehlakçılara təqdim edir. Araz Supermarketi Yenidənqurma və İnkişaf Bankları ilə əməkdaşlıq edir. Nüfuzlu "Retail Asia" təşkilatı Sinqapur Pərakəndəçilər Assosiasiyası (Singapore Retailers Association — SRA) ilə birlikdə Asiya qitəsi üzrə dayanıqlı inkişaf nümunəsi göstərən və müştərilərinə unudulmaz təcrübə yaşadan 38 şirkətin siyahısını açıqladı. Pandemiyanının fəsadlarını fürsətə çevirməyi bacaran, yeni mağaza konspetini tətbiq edən, müştəri mərləzli və fərdiləşdirilmiş xidmət konsepsiyasını ortaya qoyan, şəxsi markalarını genişləndirən və elektron kommersiyaya investisiya qoyan şirkətlər arasında "Retail Asia Awards-2021"-in qalibləri müəyyən olundu. 12–16 iyul tarixinlərində keçirilən tədbirdə "Araz Supermarket" MMC Azərbaycan üzrə "İlin qida və içki pərakəndəçisi" mükafatına layiq görüldü.

Elman şəbəkəsi — rekurrent şəbəkələrin bir növüdür. Çoxlaylı perseptronlardan təşkil olunmuşdur. Əksəlaqələrin təmin olunması ilə işləyir. Əlaqələr şəbəkənin çıxışından deyil, daxili neyronların çıxışından yaranır. Bu da müşahidə olunan proseslər haqqında tam məlumat almağa və düzgün idarəetmə strategiyası yaratmaq üçün informasiya toplamağa imkan verir. Bu şəbəkələr hərəkət edən obyektlərin idarəetmə sistemlərində istifadə oluna bilər. Belə ki, onların əsas xüsusiyyəti ardıcıllığın yadda saxlanmasıdır.

Hidrometeoroloji müşahidə şəbəkəsi−Azərbaycanda ilk meteoroloji müşahidələr 1843-cü ildə Naxçıvanda başlanılmış, 1847-ci ildə Lənkəranda, 1848-ci ildə Şuşa və Bakı şəhərlərində, 1872-ci ilə indiki Gəncə şəhərində, 1872-ci ildə Zaqatala və Şəkidə, 1879-cu ildə Göytəpədə aparılmışdır. Respublikanın ilk hidrometeoroloji məntəqələri Kür çayı üzərində qurulmuşdur. 1888 – ci ildə Yevlax, Zərdab və Sabirabadda, 1898 –ci ildə isə Salyanda təşkil edilmişdir. == Giriş == Milli Hidrometeorologiya Departamentinin hidrometeoroloji müşahidə şəbəkəsində struktur üzrə 54 Hidrometeoroloji stansiya, 1 Aqrometeoroloji Stansiya, 1 İxtisaslaşdırılmış Göl Stansiyası, 2 Dəniz Hidrometeoroloji Stansiya, 6 Radiometeoroloji Stansiya, 1 Aeroloji Stansiya , 32 Hidrometeoroloji məntəqə, 28 hidroloji məntəqə, 1 buzlaq məntəqəsi, 15 meteoroloji məntəqə, 8 Dəniz Hidrometeoroloji məntəqə ,4 Aqrometeoroloji məntəqə fəaliyyət göstərir. Respublika ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizi akvatoriyasında meteoroloji, hidroloji, aqrometeoroloji, aktinometrik müşahidələr, dəniz hidrometeoroloji müşahidələrin fasiləsiz olaraq aparılması təmin edilir. == Hidrometeoroloji müşahidə şəbəkəsinin avtomatlaşdırılması == Avtomat meteoroloji stansiyalar Milli Hidrometeorologiya Departamentinin hidrometeoroloji müşahidə şəbəkəsinin avtomatlaşdırılmasına 2005-2006-cı illərdən başlanılmış, indiyə qədər 68 sayda avtomat tipli meteoroloji stansiyaların qurulması ilə meteoroloji müşahidə şəbəkəsinin avtomatlaşdırılması tam təmin olunmuşdur Bu stansiyaların 34 ədədi Finlandiya istehsalı olan VAİSALA MAWS-310 tipli, 16 ədədi MAWS-301 tipli, 18 ədədi isə WXT-520 tipli avtomat meteoroloji stansiyalardır. Personalsız fəaliyyət göstərən avtomat meteoroloji stansiyaların sayı 17-yə çatdırılmışdır. Bu avtomat meteoroloji stansiyalarda havanın faktiki, minimal və maksimal temperaturu, şeh nöqtəsi, nisbi rütubət, atmosfer təzyiqi, yağıntının miqdarı, torpağın temperaturu, küləyin istiqaməti, küləyin ani və maksimal sürətləri ölçülür. Bundan başqa 2015-ci ilin noyabr ayında hidrometeoroloji məlumatların ötürülməsi və saxlanması prosesinin modernləşdirilməsi məqsədilə Milli Hidrometeorologiya Departamenti tərəfindən Fransanın “COROBOR Systems” şirkətinin MESSIR-COMM məlumatların toplanması-paylanması sistemi və MESSIR-CLIM iqlim məlumat bazası yaradılmışdır. Stansiyalardan daxil olan məlumatlar bu sistem vasitəsi ilə toplanılaraq arxivləşdirilir, beynəlxalq yayıma ötürülür və həmçinin mübadilə edilir.

Hilton Hotels & Resorts daha çox istifadə olunan adıyla Hilton Hotels (ing. Hilton Hotels & Resorts)Hilton Worldwide şirkəti tərkibində iştirak edən Dünya tərəfindən məşhur Turizm şirkəti. Dünya səviyyəsində 3897 otel 642.000 otaq və 91 ölkədə fəaliyyət göstərən beynəlxalq şirkətdir Dünyada turizm sektorunun ən böyük şirkəti olaraq bilinir. == Tarixi == 1919-cu ildə Konrad Hilton tərəfindənHilton Worldwide şirkəti kurulmuştur.Şirkət ABŞ-nin o zaman içində olduğu iqtisadi böhrandanda faydalanaraq çox sürətli bir şəkildə böyümüşdür. Şirkət 1946-ci ildə artıq Amerikada bir çox Otelə sahib idi. Bu otellər bir dam altında toplanaraq Hilton Hotels Corporation America (HHC) qururlar.1967-ci ildə isə artıq Dünyada bir çox otelə sahib olan Hilton Hotels Co. America, London mərkəzli olaraq dünyadakı digər otellərin bağlı olacağı Hilton İnternationali (HI) qurur daha sonra Hilton International TWAyə arxasından da Ladbroke Groupa satılır.Bu satış hadisəsindən sonra belə bir razılaşma olmuşdur. ABŞ torpaqları içində Hilton markası HHC tərəfindən istifadə ediləcək ABŞ xaricindəki bütün ölkələrdə isə ad haqqı Hiltona aid olması mövzusunda razılaşdırılır müəyyən bir müddət sonra HHC təkrar dünyaya açılmağa qərar verər, təbii ki ,Hilton adını işlənilməməsindən ötəri yeni bir marka yaratmaq ehtiyacı hiss edər. Bunun üçün şirkətin qurucu başçısı olan Konrad Hiltonun adından istifadə etməklə 1982-ci ildə Conrad Hotels qurular 1985-ci ildə Conrad Hotels ilk otelini Avstraliyada Conrad Jupiters, Gold Coast adında otelləri fəaliyyətə başlayar. 2000-ci ilə gəlindiyində HHC təkrar Hiltonu satın alır.5 İyul 2007 günü şirkət Hilton Worldwide adı altında 26 milyard dollara Blackstone şirkətinin damı altında toplandı.

Matariki Universitetləri Şəbəkəsi (ing. Matariki Network of Universities – MNU) — tədqiqat və bakalavr tədrisi ilə bağlı əlaqələrin qurulmasına yönəldilmiş universitetlərarası beynəlxalq birlik. == Adı == Maori dilində olan "Matariki" sözü Qədim yunan mifologiyasında "Yeddi Bacı" kimi tanınan "Ülkər" ulduzu deməkdir. Bu Şəbəkənin 7 təsisçisinin olmasında da özünü göstərir. == Tarixi == 2010-cu ildə yaranmışdır. == Fəaliyyəti == Şəbəkənin potensial fəaliyyətinə aşağıdakılar daxildir: inkişaf etmiş tələbə mübadiləsi; birgə magistr proqramları; sosial-məsuliyyət layihələri; tədqiqatlarla bağlı əməkdaşlığı; qarşılıqlı maraq doğuran mövzular üzrə konfranslar və seminarlar; ziyarət təqaüdü; fakültə və heyət mübadiləsi və ezamiyyə; qiymətləndirmə və ən yaxşı təcrübələrin mübadiləsi; mədəni və idman fəaliyyəti.

Starlink, Amerikanın SpaceX peyk şirkəti tərəfindən peyk interneti təmin etmək üçün inşa edilmiş bir peyk şəbəkəsidi. SpaceX rabitə şəbəkəsi xəbərləri ilk dəfə 2015-ci ilin yanvarında ictimaiyyətə təqdim edildi. Bəyanatlarda, bütün yenidən qurulan rabitə trafikinin 50% -ni daşımaq üçün kifayət qədər bant genişliyini dəstəkləyə biləcəyi və sıx şəhərlərdə yerli internet trafikinin 10% -ə qədərini təmin edə biləcəyi ifadə edildi.internet şəbəkəsinin normal çalışması üçün minimum 780 peyk lazımdır. Elon Musk 1-ci mərhələdə Yer kürəsinin orbitində 12.000 ədəd Starlink peyki yelrəşdirməyi planlaşdırır.Kosmosda qurulmağa başlayan bu internet şəbəkəsinin sürətli və sabit işləməsi üçün birinci mərhələdə 12000 peyk, ikinci mərhələdə 30000 peyk göndəriləcəkdir. Elon Musk’ın son hədəfi cəmi 42000 peykdir.Starlink peyklərinin hər biri 260 kq ağırlığında və bir masa ölçüsündədir. Üzərində 4 güclü antena var. Bunların sayəsində bir-biri ilə və dünya ilə əlaqə qura bilərlər. Enerjisini akkordeon şəklində açan günəş panellərindən əldə edir. Bu peyklər ion mühərriklərinin sürətlənməsi ilə hərəkət və manevr edə biləcək. == Starlink Azərbaycanda == 2022-ci ilin dekabr ayında İlon Maskın şirkəti “Starlink Azerbaijan” MMC adında Bakıda qeydiyyatdan keçib.

İçməli suyu şəbəkəsi — məskunlaşma vahidlərinin su ehtiyaclarının qarşılanması məqsədilə bir su şəbəkəsi üzərindən son istifadəçiyə qədər çatdırılan suyun paylandığı sistemdir.

Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı (BTI; fr. Union Internationale des Télécommunications) ilk adı "Beynəlxalq teleqraf İttifaqı"'(fr. Union Télégraphique Internationale), Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) tabeliyində olan ixtisaslaşdırılmış qurumu. Beynəlxalq teleqraf İttifaqı kimi 1865-ci ildə yaradılıb 1947-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) ixtisaslaşdırılmış qurumuna çevrilmişdir. == Təsis edilməsi == 1865-ci ildə, 20 avropa dövlətinin qərarı əsasında teleqraf qovşaqlarının birləşdirilməsi və avadanlıqların standartlaşdırılmasının ümumi qaydalarını (hansı ki, onların qarşılıqlı qoşulmasına imkan verir) razılaşdırmaq üçün yaradılmışdır. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

Şəbəkəli livedo (ing. Livedo reticularis) – dərinin bənövşəyi rəngli, şəbəkəli eritematozudur. Solğun həlqələr qan cərəyanının azalması və periferiyada oksigenin aşağı gərginliyi ilə bağlıdır. Dəri biopsiyası dəyişikliksizdır. Tipləri: fizioloji ("mərmər" dəri, cavan qadınlarda aşağı ətraflarda, soyuqda güclənir, istidə itir), adəti (istidə itmir), idiopatik (daimi, "ağacşəkilll" livedonun erkən mərhələsi ola bilər), amantadin qəbulu ilə bağlı.

Avropa Telekommunikasiya Standartları İnstitutu (beynəlxalq qısa adı - ETSI) 32 dövlət tərəfindən formalaşdırılmış bir qurumdur. ETSI-nin gördüyü işlər Avropada informasiya şəbəkələrinin yaradılması və inkişafı problemlərini əhatə edir. Məsələn, İnstitut rəqəmli Avropa simsiz rabitə, GSM “mobil rabitə üzrə qlobal sistemini” və yerli şəbəkədə küyəbənzər siqnalların istifadəsinin standartlarını hazırlayıb. İnstitut mürəkkəb çoxnizamlı funksional profillərin və Euro-ISDN şəbəkəsinin işlənib hazırlanması üzrə vacib işlər aparır. ETSI aşağıdakı standartları hazırlayıb: rəqəmli simsiz avropa rabitəsi; ümumavropa TETRA radiomagistralı.

Azerspace/Africasat-1A Rabitə Peyki (ing. Azerspace/Africasat-1A Satellite) — Azərbaycanın ilk rabitə peyki, Amerikanın "Orbital Sciences Corporation" şirkəti tərəfindən inşa olunmuşdur. Azerspace-1 peyki orbitə 2013-cü il 8 fevral tarixində, Fransız Qvianasında (Cənubi Amerika) yerləşən Kuru kosmodromundan Fransanın Arianespace şirkəti tərəfindən Ariane-5 daşıyıcı raketi ilə buraxılmışdır. == Peyk == Çəkisi: 6521 kq. Ölçüləri: Tam açılmış halda peykin ölçüləri: 23,6 m x 8,9 m x 5,6 m-dir. "Azerspace-1" peyki teleradio yayımı və telekommunikasiya xidmətlərinin göstərilməsi, eləcə də korporativ və hökumət müştərilərinin tələblərinə cavab verən keyfiyyətli və dayanıqlı rabitə platformaların təmin edilməsi üçün nəzərdə tutulub. Peyk üzərindən 100-ə yaxın televiziya və radio kanalı yayımlanır. "Azerspace-1"-in istismar müddəti isə azı 15 ildir. Telekommunikasiya peyki olan Azerspace-1-dən səs, məlumat bazası, internet, TV və radio yayım xidmətləri məqsədilə istifadə edilə bilər. Peykin verəcəyi bir neçə qiqabitlik İnternet alternativ kimi fors-major situasiyalarda faydalı ola bilər.