BAŞ

I
сущ.
1. голова:
1) часть тела. Adam (insan) başı человеческая голова, başını bağlamaq повязать голову, başım ağrıyır у меня голова болит, başını tərpətmək качать головой
2) ум, сознание, рассудок. Başı boş пустая голова, başı işləyir kimin голова работает у кого
3) в значении единицы счёта (скота). Yüz başdan ibarət sürü стадо в сто голов
2. головка:
1) утолщенная или выступающая часть, конец чего-л. , шляпка. Boltun başı головка болта
2) шарообразный плод некоторых растений. Bir baş soğan головка лука, bir baş sarımsaq головка чеснока
3) пищевой продукт в виде шара или конуса ( в сочет. с числит. ). Bir baş qənd головка сахара, iki baş pendir две головки сыра, xaşxaş başı маковая головка
3. душа (о человеке – обычно при указании количества членов семьи). İki baş külfət семья из двух душ, из двух человек
4. вершина, верхушка, макушка. Dağın başı вершина горы, ağacın başı верхушка (макушка) дерева
5. начало, передняя часть, перёд. Dəstənin başı передняя часть отряда, tarlanın başı начало поля
6. заголовок. Məqalənin başı заголовок статьи
7. почётное место (в комнате, за столом и т.п. ), красный угол. Qonaqları başda əyələşdirdilər гостей усадили на почётном месте
8. верховье, исток (реки, ручья). Çayın başı верховье реки, bulağın başı исток родника
9. причина, первопричина. Hər işin (işlərin) başı одур всему причина он
II
прил.
1. головной:
1) относящийся к голове. Baş ağrısı головная боль
2) предназначенный для головы. Baş geyimi головной убор
3) находящийся в верхней, передней или начальной части чего-л. Baş qurğu головное сооружение, baş vaqon головной вагон
2. главный:
1) старший по положению, возглавляющий что-л. Baş həkim главный врач, baş aqronom главный агроном, baş mühəndis главный инженер, baş redaktor главный редактор
2) центральный, головной. Baş şəhərlərarası telefon stansiyası главная междугородная телефонная станция, baş korpus главный корпус, baş kanal главный канал, baş nəqliyyat prokurorluğu главная транспортная прокуратура, baş avtomobil müfəttişliyi главная автомобильная инспекция, baş tikinti idarəsi главное строительное управление, строит. baş balka главная балка, baş fasad главный фасад, лингв. cümlənin baş üzvləri главные члены предложения, baş cümlə главное предложение
3. заглавный. Baş hərf заглавная буква
4. старший (стояший выше других по знанию, по служебному положению). Baş çoban старший чабан, baş müəllim старший преподаватель, baş elmi işçi старший научный сотрудник, baş leytenant старший лейтенант
5. верховный. Baş komandanlıq верховное командование
6. генеральный. Baş katib генеральный секретарь, baş prokuror генеральный прокурор, baş direktor генеральный директор, baş qərargah генеральный штаб, baş xətt генеральная линия, baş plan генеральный план, BMT Baş Məclisi Генеральная Ассамблея ООН, baş konsul генеральный консул
7. подушный. Baş vergisi подушный налог; baş məkələ передовая статья (передовая, передовица), baş sətir красная строка, baş yoldaşı: 1. муж, супруг; 2. жена, супруга; baş ağartmaq nədə зубы съесть на чём , набирать опыт в чём, где , baş ağrıtmaq причинять беспокойство; başını ağrıtmaq kimin морочить голову, докучать, надоедать к ому; baş alıb getmək идти, уходить куда глаза глядят; baş almaq говорить всё, что приходит на язык; baş alıb gəlmək стекаться, сходиться, съезжаться в одно место; baş aparmaq выходить из подчинения, из повиновения; başını aparmaq kimin надоедать, докучать бесконечными разговорами, шумом и т.п. к ому; baş atmaq см. baş aparmaq; baş açmaq1 рвать на себе волосы, оплакивать покойника; baş açmaq2 kimdən, nədən разобраться в ком-, чём; baş açmaq3 колоситься, цвести; baş bağlamaq быть привязанным к кому-л.; baş vermək случаться, случиться, возникать, возникнуть, происходить, произойти. Dəyişikliklər baş vermişdir произошли изменения; möcüzə baş verdi случилось чудо; baş vurmaq1: 1. стричь голову; 2. отсекать, отсечь голову; baş vurmaq2 бить выше цели; baş vurmaq3 преувеличивать, говорить необоснованные вещи; baş vurmaq4 нырять, окунаться (в воду); baş qaldırmaq: 1. поднять голову (о людях); 2. вырастать, вырасти (о растениях); baş qarışdırmaq заваривать кашу; baş qatmaq
1) заниматься чем-л., чтобы как-нибудь провести время
2. отвлекать, отвлечь внимание (разговорами); baş qaçırmaq nədə n:
1. отвиливать, отвильнуть; увиливать, увильнуть; уклоняться, уклониться от чего-л. , отлынивать от работы
2. отделываться, отделаться, освободиться, избавиться от чего-л. ; baş qaşımağa vaxtı olmamaq быть крайне занятым, перегруженным делами; baş qırxmaq обманом выманивать у кого-л. деньги; обманывать, надувать кого ; baş qoymaq nəyin, kimin yolunda пожертвовать собой, отдать жизнь, сложить голову за кого ; baş qoşmaq kimə, nəyə :
1. обращать, обратить внимание на кого-, что; уделять, уделить внимание кому, чему
2. придавать значение
3. связываться, связаться с кем-л.
4. вмешиваться, вмешаться в чьи-л. дела, отношения и т.д.; baş dolandırmaq стараться как-нибудь прожить, провести время; не проявлять интереса, серьёзного отношения к чему-л.; baş endirmək преклонять, преклонить голову; baş əymək склонять, склонить голову в знак уважения; baş işlətmək вникать во что , разбираться в чём , шевелить мозгами; baş kəsmək дорого продавать; baş götürüb qaçmaq kimdən, nədən, haradan убежать куда глаза глядят; baş saxlamaq коротать дни кое-как; baş sındırmaq nəyin üzərində ломать голову над чём; baş soxmaq hara, nəyə совать свой нос куда, во что , проявлять излишнее любопытство; baş tapmaq понимать, соображать, ориентироваться, разбираться в чём-л. ; baş tovlamaq добиваться своего, обманывая кого-л., морочить, заморочить голову к ому - л.; baş tutmaq: 1. состояться, осуществиться; 2. удаваться, удаться, получиться; 3. сбываться, сбыться. Ümidlərim baş tutmadı надежды мои не сбылись; baş üstə: 1. есть, будет сделано; 2. слушаюсь, повинуюсь; 3. с удовольствием; baş çapmaq (vurmaq) устар. наносить себе раны в области лба, в день “ашуры” (10-й день месяца “махаррам”); baş çəkmək haraya, kimə
1. наведываться, наведаться; навещать, навестить кого-л.
2. посещать, посетить; baş çıxartmaq kimdən, nədən
1. понимать, быть сведущим в чём-л. , быть знатоком, ценителем чего-л.
2. разбираться, разобраться в чём-л. ; baş çıxarılası deyil тёмный лес для кого ; başa batmaq быть понятным, пониматься, усваиваться; başa bəla açmaq причинять неприятности, создавать дополнительные трудности; başa bəla olmaq быть причиной забот, неприятностей, становиться, стать обузой; başa vermək: 1. доводить, довести до конца; 2. обращаться с кем-л. хорошо, относиться к кому-л. с уважением; başa vurmaq: 1. докончить, завершить; 2. попрекать кого ; başa qaxmaq попрекать кого , напоминая о сделанном благодеянии; başa düşmək: 1. понимать, понять; 2. сознавать; başa keçirmək kimi: 1. усадить, посадить на почётное место за столом кого ; 2. выдвигать на высокую должность; başa yetirmək nəyi доводить, довести до конца, довершать, довершить; başa yetmək завершаться, завершиться; başa gəlmək осуществляться в жизнь; baha başa gəldi kimə nə дорого стоило, дорого обошлось кому что; ucuz başa gəlmək обойтись дёшево; başa gətirmək осуществлять, осуществить; претворять, претворить в жизнь; başa mindirmək kimi см. başa çıxartmaq; başa salmaq kimi
1. разъяснять, разъяснить, объяснять, объяснить
2. растолковать
3. вбивать в голову кому; başa salınmaq объясняться, быть объяснённым, разъясняться, быть разъяснённым; başa çatdırılmaq доводиться, быть доведённым до конца; заканчиваться, быть законченным, доканчиваиться, завершаться, быть завершённым; başa çatdırmaq доводить, довести до конца, завершить, окончить; осуществить полностью; başa çatmaq завершаться, завершиться, заканчиваться, закончиться; доводиться, быть доведённым до конца; başa çəkmək: 1. kimi выдвигать, оказывать уважение, почёт, повышать в должности кого ; предложить белее почётную работу; 2. nəyi пить сразу, залпом; başa çıxarmaq kimi чересчур, не в меру баловать, посадить себе на голову; başa çıxmaq: 1. сесть на голову кому, обнаглеть, стать наглым, дерзким; 2. закончиться, завершиться, быть доведённым до конца; başdan aşmaq быть в большом количестве, в избытке; başı ayazımaq nədən освободиться от хлопот, обрести покой; başı ayılmaq nədən: 1. прийти в себя, прийти в нормальное состояние; 2. безл. проясниться (в голове); başı ağırlıq edir (bədəninə, çiyninə) (о человеке, рискующем головой); başı ağarmaq (bir işdə) седеть, поседеть (на какой-л. работе); başı açılmaq1 nəyin, kimin приходить большими группами; başı açılmaq2 освободиться, разгрузиться от работы, от забот; başı aşağı: 1. с опущенной головой, с повинной головой; 2. воды не замутит; başı aşağı olmaq: 1. испытывать смущение, чувствовать себя виновным; 2. быть тихим, скромным; başı aşağı etmək kimi выставить виноватым, заставить покраснеть кого перед кем-л.; başı bağlanmaq быть закрепленным, забронированным за кем-л.; başı böyümək nədən: 1. терять, потерять голову от чего ; 2. не находить себе места; başdan eləmək kimi, nəyi отделаться от кого, от чего ; başı batsın kimin ни дна ни покрышки кому, чтоб пусто было кому; başı bəla(-lar) çəkmək иметь трудную судьбу, много испытать на своём веку; başı bənd olmaq быть связанным с чем-л.; başı boşdur kimin пустоголовый кто, у кого солома в голове, пустая голова, дырявая голова, голова как решето у кого; başı qarışmaq быть занятым, поглощённым какой-л. работой; углубиться в какую-л. работу, başı qızışmaq сильно увлечься чем-л., с головой погрузиться во что-л. ; başı qovğalı olmaq быть втянутым в какие-л. сомнительные, неприятные истории; başı daşdan daşa dəymək много испытывать, испытать в жизни, видать виды; başı əlində deyil kimin видимо, погиб; пропала голова чья ; başı ətlənmək: 1. становиться самостоятельным; 2. разбогатеть; başı ilə cavab vermək отвечать головой; başı yastığa enmək (yetişmək) слечь в постель, заболеть; başı ilə işarə etmək кивать, кивнуть головой; başı gicişmək искать приключений, лезть в драку; başını yemək kimin погубить, вогнать в гроб кого; başı uca olmaq высоко держать голову, иметь незапятнанную репутацию; başı üstündə durmamaq не стоять на ногах, быть пьяным; başı salamat olmaq быть целым и невредимым, быть живым и здоровым; başı xarab olmaq терять, потерять голову, сходить, сойти с ума; başı çıxmaq nədən понимать, разбираться, знать толк в чём ; başı şişmək окончательно закрутиться; başı çatmır kimin в голове шариков не хватает у кого ; başı çıxmamaq nədən ничего не смыслить, ни в зуб ногой; başı çatlayır kimin голова трещит; başıma (başına, başınıza) dəysin грош цена чему , выеденного яйца не стоит, гроша ломаного не стоит; başına yeritmək kimin вдалбливать, вдолбить в голову кому-л. ; başına ağıl qoymaq kimin наставлять, вразумлять кого; öz başına buraxmaq: 1. kimi, nəyi давать волю кому, чему; 2. kimi оставить без надзора, бросить на произвол судьбы, давать свободу действий; başına and olsun! клянусь твоей головой, клянусь тобой!; başına at təpmək сходить, сойти с ума; терять, потерять голову; başına vurmaq ударить в голову (о спиртных напитках); başlı-başına qalmaq: 1. быть брошенным на произвол судьбы, оставаться без хозяина, быть безнадзорным; 2. быть запущенным; 3. быть в изобилии; başına qəza gəlmək попадать, попасть в тяжёлое положение (в беду); başında qiyamət qoparmaq kimin показать кузькину мать, показать где раки зимуют к ому; başına qiymət kəsilib чья-л. голова оценена; başına qiymət qoymaq kimin оценивать голову чью ; başıma daş düşsün, əgər … разрази меня гром, если …; başına dən düşmək kimin седеть, стареть; başına dolanmaq kimin души не чаять в ком , обожать; окружать вниманием и заботой кого ; başına dolanım (dönüm) мой милый, любимый, дорогой; başına pərvanə tək dolanmaq виться вьюном вокруг кого , кружиться мотыльком; başına ip salmaq kimin вить вёревки из кого , başına iş gəlmək попасть в неприятное положение, попасть в беду; başına iş qəhət olmaq не знать, чем заняться, переливать из пустого в порожнее; başına iş gətirmək kimin сыграть злую шутку с кем ; başına yığmaq собирать, собрать вокруг себя кого; başına yeritmək kimin nəyi втолковывать, втолковать, растолковывать, растолковать, разжевать и в рот положить что кому; başına yerləşdirmək вдолбить, вбить себе в голову что-л. ; başına ip salıb gəzdirmək водить на нос; başına müsibət gətirmək (açmaq) подвергнуть издевательству кого; навлечь беду на кого ; задавать, задать перцу (головомойку) кому; закатить сцену к ому; başına torba salmaq идти, пойти сумой, пойти по миру; başına gəldi kimin nə произошло, случилось с кем что ; başına(-ma) girmir nə не лезет в голову, не укладывается в голове что ; başına götürüb хоть отбавляй (очень много); başına götürmək кричать во всё горло, криком кричать; başına mindirmək kimi посадить на свою голову кого , давать волю к ому; başına pislik açmaq kimin изнасиловать кого ; başına hava gəlmək помешаться, потерять рассудок; сходить, сойти с ума; başına çarə qılmaq найти выход из положения, принять меры; başına çıxmaq1 kimin садиться, сесть на голову к ому; başına çıxmaq2 см. başına vurmaq (о напитках); başına tac qoymaq kimin венчать на царство; başına-gözünə döyə-döyə в хвост и в гриву; başına and içmək kimin клясться, поклясться чьей головой, чьей жизнью; başın üçün клянусь твоей головой (тобой); başına çəkmək nəyi залпом выпить; başında qoz sındırmaq kimin держать в ежовых рукавицах; başında durmaq kimin, nəyin стоять во главе чего ; başında gəzdirmək kimi на руках носить кого, обожать кого; başında tərs dəyirman işlətmək kimin измываться, издеваться над к ем, ч ем; başından çıxarmaq kimi, nəyi выбросить, выкинуть из головы кого, что ; başından basmaq kimin проходу не давать кому, başından bir tük əskik olsa если хоть один волосок упадёт с чьей головы, не дай бог, если что-нибудь случится с кем ; başından böyük iş tutmaq заниматься делом выше своего разумения, замахнуться на недосягаемое; браться за непосильное дело; ввязываться не в своё дело; başından eləmək kimi, nəyi сбывать, сбыть с рук кого, что ; отделаться, отвязаться от кого, от чего; başından keçmək kimin, nəyin yolunda пожертвовать собой ради кого, чего ; başımdan keçərəm дам голову на отсечение; başından tutmaq хвататься за голову; не знать что делать; başından rədd etmək kimi, nəyi отстранить от себя, отдалить от себя кого, что ; порвать связи, отношения; başından rədd olmaq: 1. убраться восвояси; 2. оставить кого-л. в покое; başından tüstü çıxmaq сильно рассердиться; başından çıxarmaq забыть, выкинуть из головы, изгнать из памяти; başdan çıxarmaq kimi сбивать с правильного пути, выбивать из колеи кого ; başını ağartmaq см. baş ağartmaq; başını ağrıtmaq см. baş ağrıtmaq; başını aşağı etmək kimin осрамить, опозорить, унизить кого; başını aşağı salmaq: 1. поникнуть головой, повесить голову; 2. заниматься своим делом, ограничиться своими заботами, не затрагивать интересов других; başını bağlamaq1 nəyin
1. описать имущество, наложить арест на чьё имущество
2. закрепить за собой, дать задаток; başını bağlamaq2 kimin женить, связать кого узами брака; başını batırmaq kimin загубить кого , убить и скрыть следы; başını bənd etmək kimin женить, привязать к семье и семейным заботам; başını bədənindən ayırmaq kimin снять голову с кого, кому; başını bir yerə yığmaq: 1. kimin женить кого ; 2. подытоживать, подытожить; başını bişirmək kimin
1. уговаривать, уговорить кого
2. обводить, обвести вокруг пальца кого ; başını böyütmək kimin задать работу к ому, причинить много хлопот кому; başını bulamaq качать, покачать головой (в знак неодобрения или отрицания чего-л. ), выражать своё несогласие; başını vermək kimin, nəyin uğrunda положить голову, отдать жизнь за кого, за что ; başını vurdurmaq постричься, дать остричь голову; başını vurmaq1: 1. kimin рубить, отрубить голову кому, казнить кого ; 2. подстричь; başını vurmaq2 nəyin срезать верхушку растения, чеканить; başını qaldırmaq поднять голову; başını qaldıra bilməmək не знать, куда глаза девать; başını qarışdırmaq: 1. заниматься чем-нибудь, убивать время; 2. kimin занимать кого чем-л., отвлекать внимание, мешать сосредоточиться, зубы заговаривать кому; başını qatmaq kimin см. başını qarışdırmaq; başını qınına çəkmək прятаться в кусты, прятаться до поры до времени, уходить в себя; başını qoymaq kimin, nəyin uğrunda сложить голову за что , положить жизнь за кого, за что ; başını qorumaq: 1. оберегать себя, стараться сохранить себя; 2. как-нибудь просуществовать; başını qurban vermək заплатить головой за что ; başını qurtarmaq nədən освободиться от чего ; вырваться из когтей чего-л. опасного; başını daşa döyür(-sən) выражение недовольства чьим-л. поступком; başını divara döyür см. başını daşa döyür; başını dolandırmaq перебиваться кое-как, существовать; başını doldurmaq1 nəyin доливать, долить; досыпать что; başını doldurmaq2 kimin наговорить на кого кому, прожужжать уши кому, доносить, донести кому на кого; набивать голову кому чем; başını əkmək kimin
1. спровадить кого , освободиться от чьего-л. присутствия
2. убрать (убить); başını əzmək kimin разбить наголову, разнести в пух и в прах; başını itirmək терять, потерять голову; başını yastıqlamaq kimin усыпить бдительность чью, кого; başını yemək kimin
1. вгонять, вогнать в гроб кого
2. пережить (прожить дольше) кого ; başını yerə qoymaq: 1. слечь в постель (тяжело заболеть); 2. сложить голову, погибнуть, умереть; başını it başı kimi əzmək kimin убивать, убить как собаку; başını kəndirə salmaq совать голову в петлю; başını külləmək kimin уговаривать, уговорить, успокаивать, успокоить; başını götürüb qaçmaq убежать без оглядки, убежать куда глаза глядят, унести ноги; başını sallamaq вешать, повесить голову, понурить голову; başını saxlamaq жить кое-как; başını tutmaq1 держаться за голову, хвататься за голову; başını tutmaq2 опознать краденую вещь или кого-л.; находить, найти украденное; başını uca tutmaq высоко держать голову; başını uca eləmək kimin возвысить, поднять чьё-л. имя, поднять чей-л. авторитет в глазах людей; başının ağası kimin хозяин чей ; başının altına yastıq qoymaq умышленно ввести в заблуждение, усыпить бдительность; başının altına yastıq qoyub yatmaq быть, пребывать в блаженном неведении; başının vinti çatmır kimin винтика в голове не хватает у кого; başının üstünü almaq kimin заставать, застать врасплох кого , нагрянуть на кого ; başının üstündə durmaq kimin
1. стоять над душой
2. контролировать; başının üstünü kəsmək kimin стоять над чьей душой, пристать с ножом к горлу; başının üstündən kimin (nə etmək) через чью голову ( что-л. делать); başının üstündən kim əskik olmasın дай бог, чтобы кто всегда был жив и здоров; başının tüklərini yolmaq рвать на себе волосы (приходить, прийти в отчаяние, горевать)
BASTARD
BAŞ-AYAQ
OBASTAN VİKİ
Heydər Baş
Heydər Baş (28 yanvar 1947, Trabzon – 14 aprel 2020, Trabzon) — Türkiyə siyasətçi, yazıçı, maarifçisi. == Həyatı == Bağımsız Türkiyə Partiyasınin qurucusu və başkanıdır. İlk, orta və lisey təhsilini Trabzonda tamamladı. 1970-ci ildə Kayseri Yüksək İslam İnstitutinu bitirdi. Magistr və doktorluğunu "Veda Hutbesinde İnsan Hakları" mövzusunda tezi (disertasiyası) ilə Bakı Dövlət Universitetində tamamlamışdır. Akademik çalışmalarına eyni universitetdə davam eden Heydər Baş "İslam və Mövlanə", "Təsəvvüf Tarixi", "Din Sosialogiyası" və "Din Psixologiyası" mövzularındaki araşdırmaları nəticəsində "Professor" unvanını da almışdır. == Əsərləri == Milli İqtisad Modeli Sosyal Devlet / Milli Devlet Imam-i Ali Fatima Veda Hutbesinde İnsan Hakları Alemlere Rahmet Muhammed 2 Cilt Dini ve Milli Bütünlüğümüze Yönelik Tehditler İslam’da Kadın Hakları Makalat Mektubat İslam ve Mevlana Islam’da Zikir Islam’da Tevhid Iman ve Insan Insan-ı Kamil ve Nefs Mertebeleri Hacc’ın Hikmetleri Hıristiyanlık ve Yahudilik Hikmetin Sırları Din Tahripçilerine Kur’an-ı Kerim’in Cevabı Dua ve Evrad Birliğe Doğru Veda Hutbesi ve Evrensel Beyanname Nefs Terbiyesi Varoluşun Gayesi: Zikrullah Yaşayan Kur`an: Sünnet Dar Bölge Yaygın Kalkınma Modeli Das Nationale Wirtschaftsmodell (Milli Ekonomi Modeli Almanca) Oluş Sırrı Hadikatü`l Cennah (Dua Kitabi) Niçin Türkiye?
Ağ Baş
Ağ Baş — Gərnibasar mahalında kənd. == Tarixi == Tarixi Qərbi Azərbaycan torpaqları olan, müasir Ermənistan ərazisində bir neçə kənd olmuşdur: Yuxarı Ağ Baş Qəmərli rayonunda (İndi Artaşat r.) kənd. Kəndin digər adı Xaraba Ağ Baş idi. Digər Ağ Baş kəndi (qışlağı) Allahverdi rayonunda (indi: Tumanyan r.) yerləşirdi. Aşağı Ağbaş kəndi də Qəmərli (Artaşat) rayonunda kənd adı olmuşdur. Kəndin indiki adı 1945-ci ildən Arevşatdır. == Ağ Baş və qədim türk tayfaları == Məlum olduğu kimi qədim türk tayfaları üçün fərqləndirici əlamətlərdən biri onların geyimi olmuşdur. Odur ki, müxtəlif nəsil, soy, tayfa həmin bu geyimin bəzi səciyyəvi əlamətlərinə görə adlandırılmışdır. Yurdumuzun yer adları işərisində belə adlar xüsusi qat təşkil edir. Müqayisə üçün: Ağ Köynək, Sarı Baş, Şişpapaqlı, Qara Donlu, Qara Dolaq, Yekəqurşaqlı, Alabaşlı və s.
Baş Daşağıl
Baş Daşağıl (лезг. Таш Аул) — Azərbaycan Respublikasının Oğuz rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. XIX əsrin ortalarında Aşağı Daşağıl kəndi yarandıqdan sonra nisbətən yuxarıda yerləşən eyni adlı kənd Baş Daşağıl adını almışdır. == Tarixi == Bu kənd Baş Daşağıl kənd inzibati ərazi vahidliyinin mərkəzidir. Rayon mərkəzindən 25 kilometr şimal-qərbdə, Daşağılçayın sağ sahilində, Baş Qafqaz silsiləsinin cənub ətəyindədir. "Daşağıl" oroqrafik obyekt adı bildirən oykonimdir. Sözün mənşəyi uzaq keçmişlərə gedib çıxır, odla, işıqla, Günəşlə bağlıdır. "Daş" — bərkimiş, Yerin qabığını "deşmiş", bətnindən "daş"mış, sönmüş, "daşlaşmış od"dur. "Dış Oğuz", "dışarı" sözlərindəki "dış"ın daşıdığı "çöl, bayır, xaric" mənaları da məhz "daş"ın bu ilkin mənasından yaranmışdır. Ulu Zərdüştün adındakı "düşt" (üşt, işt, aşt, daş) də Günəş (bərkimiş od) məzmunlu "daş" dır.
Baş Dizə
Baş Dizə — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda bir kənd. Aza kənd bələdiyyəsinin tərkibindədir. Rayonun mərkəzindən 25 km qərbdə, Arazın sol sahilindədir. Əhalisi 458 nəfər(2000); Bağçılıq, əkinçilik və heyvandarlıqla məşğuldur. Orta məktəbi, kulubu, tibb məntəqəsi var. Ərazisindəki qəbiristanlıqda orta əsrlərə aid qəbirüstü qoç daş heykəllər olmuşdur. == Tarixi == Baş Dizə Ordubad rayonunun Aza inzibati ərazi vahidində kənd. Zəngəzur silsiləsinin ətəyindədir. Oykonim "Böyük Dizə" deməkdir. Dizə komponenti türkdilli xalqların toponimiyasında "kənd", İran dillərində "hasar", "qala divarı", "qala" mənalarını ifadə edir.
Baş Göynük
Baş Göynük — Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunun eyniadlı inzibati ərazi dairəsində kənd. Şəki rayonunun ən böyük yaşayış məntəqəsidir. == Tarixi == Şin çayının (Əyri-çayın qolu) sol sahilində, Qoçumırıq silsiləsinin Şimal qərb ətəyindədir. Toponim cox vaxt Köynük variantında da işlənir. XIX əsrin əvvəllərində Göynük adlı kənddən bir qrup ailə ayrılaraq 10 km. Aşağıda düzənlik sahədə yeni məntəqə (Aşağı Göynük) yaratdıqdan sonra toponimin əvvəlinə baş sözü əlavə edilmişdır. Ehtimal edilir ki, Göynük yaşayış məntəqəsini orta əsrlərdə Kiçik Asiyada adı çəkilən Göynük mahalından və ya eyniadlı qaladan gəlmiş ailələr salmışlar. Oykonim "yuxarıda yerləşən Göynük kəndi" deməkdir. Göynük/göyrük Azərbaycan toponimiyasında "yaşıl sahə, otlu sahə" mənasını ifadə edir. Köynük variantı isə "kənd, el, məskun yer" mənasını bildirir.
Baş Gözəldərə
Baş Gözəldərə, Yuxarı Gözəldərə — İrəvan quberniyasının Yeni Bayazid qəzasında, indi Qaranlıq (Martuni) rayonunda kənd. == Tarixi == Göyçə gölünün yaxınlığında, Gözəldərə çayının yanında, Gözəldərə başı dağının ətəyində yerləşir. Kəndə həm də Yuxarı Gözəldərə deyilir. Toponim fərqləndirici əlamət bildirən baş (yuxarı) sözü ilə gözəl və dərə sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Orotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. == Əhalisi == Ermənilər buraya 1828-ci ildən sonra Türkiyədən köçürülmüşdür. 1897-ci ildə burada ermənilərlə yanaşı 108 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. XX əsrin əvvəllərində, 1905-1906-cı illərdə azərbaycanlılar ermənilər tərəfindən deportasiya edilmişdir.
Baş Güneypəyə
Baş Güneypəyə — Azərbaycan Respublikasının Ağdərə rayonunun Baş Güneypəyə kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. == Tarixi == Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 13 oktyabr 1992-ci il tarixli, 327 saylı Qərarı ilə ləğv edilmiş Ağdərə rayonunun Baş Güneypəyə kəndi Ağdam rayonunun inzibati tərkibinə verilmişdir. Kənd 1992-ci il martın 12-də Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdur. 2023-cü il sentyabrın 19–20-də Azərbaycan Ordusunun Qarabağda keçirdiyi antiterror əməliyyatı nəticəsində Baş Güneypəyə kəndi Azərbaycanın nəzarətinə qayıtmışdır. 5 dekabr 2023-cü ildə yenidən Ağdərə rayonunun tərkibinə daxil edilib. Baş Güney kəndinin tarixi haqqında əsaslə fakt XX əsr Azərbaycan nəsrinin yaradıcıların olan Məmməd Səid Ordubadinin “Qanlı illər” adlı əsəridir. Həmin əsər uzun illərin siyasi təbəddülatlarından keçmiş tarixi həqiqətlərin üzə çıxarılmasına kömək edən dəyərli bir nümunədir. Bu tarixi mənbədə kəndin adı Göynəpay deyə qeyd olunmuşdur. “3-cü sahə isə Dağbasar köylərindən ibarət olub əksəriyyətdə varlı və sərvət sahibi olan ermənilərin əlində idi. Bu sahədə islam köyləri fəqət Dəmirli, Hacıqərvənd, Çıraqlı, Ümidli, İmarət Qərvənd, Xaçın çayı boyunca Şaxavənd, Köynəpay, Əliağalı, Sırxavənd, İsmayılbəyli kimi sair dağlıq köylərdən ibarətdir ki, Kolanılar adlandırılmışdır” == Toponimikası == Oykonim baş (yuxarı), guney (cənub, gün düşən yer) və pəyə (burada yaşayış məntəqəsi) komponentlərindən düzəlib, "yuxarıda yerləşən Güneypəyə kəndi" mənasındadır.
Baş Gərni
Baş Gərni — İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında, indiki Ellər (Kotayk, Abovyan) rayonunda kənd. == Tarixi == Rayon mərkəzindən 32 km məsafədə yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir.Kənd Gərni çayının mənbəyində salınmışdır. Toponim türk dilində «çayın mənbəyi» mənasında işlənən baş sözü ilə urartu dilində «qala» mənasında işlənən gərini (gərni) sözü əsasında formalaşmışdır. Relyef əsasında əmələ gələn toponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. Erm. SSR AS RH-nin 3.l.1935-ci il fərmanı ilə adı dəyişdirilib Gərni qoyulmuşdur.
Baş Kov
Baş Kov — Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında dağ adı. == Toponimkası == Dağın adı mənbədə Baş Koy kimidir. İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında Baş Kov yaylaq (yenə orada) və Azərbaycanda Qovdağ (İsmayıllı rayonu) adı ilə eynidir. Peçeneqlərin qədim rus salnamələrində Kou (Kov) tayfasının adını əks etdirir. Orta əsrlərdə peçeneqlərin və ya qıpçaqların Kov (Qov) tayfasının adındandır. Rus salnaməsində 1097-ci ilə aid məlumatda peçeneqlərlə yanaşı Berendə, 1146-cı ilə məlumatda Qarabörk, yaxud Qarapapax (rusca yazılışda mənbədə Çernıy klobuk) və 1151-ci ilə aid məlumatda Kou (Kov) tayfalarının adları çəkilmişdir. 1170–1172-ci ilə aid məlumatdan aydın olur ki, kovlar bərəndələrin bir hissəsi idi. N. A. Baskakova görə rus salnaməsində adı çəkilən Tork (Türk), Berende və Kov tayfaları Uz tayfa birləşməsinə mənsub idi. Mənşəcə peçeneqlərə ya da uzlara mənsub olmuş Qov, Bərəndə (Vərəndə) və Qarabörk (Qarapapax) tayfaları Cənubi Qafqazda bir sıra coğrafi adlarda saxlanılmalıdır. Rus mənbələrində Kou kimi yazılmış Qov tayfasının adı Azərbaycanda Qovlar (Sabirabad rayonu) və Qovlar-Sarılı (Xanlar rayonu), Qovdərə (Lerik rayonu) və Qovdağ (İsmayıllı rayonu) adlarında saxlanılmışdır.
Baş Küngüt
Baş Küngüt — Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunda kənd. == Toponimikası == Toponimin "Baş" hissəsi kəndin üst, hündür, yuxarı yerdə (yəni "başda") yerləşməsini əks etdirən sözdür. Toponimin ikinci komponenti olan "Küngüt" isə, XIII əsrdə monqol işğallarında iştirak etmiş kungiyat tayfasının adını əks etdirir. Kəndin adının ümumi mənası da "yuxarı tərəfdə yerləşən Küngüt kəndi" deməkdir. == Tarixi == Kənddəki bəzi məhəllə adları: Həjjərlər, Süvərlər, Papaqçılar, Dəmirçilər, Muradlılar, Bəkirlər və s. === Tarixi abidələri === Ərazisində orta əsrlərə aid Küngüt qalası, alban məbədi, Həzrət Əli qalası və bir sıra tarixi abidələr yerləşir. == Coğrafiyası və iqlimi == Kənd rayon mərkəzindən 27 km şimal-şərqdə, Əyriçayın qolu olan Küngütçayın sahilində, dağlıq ərazidə yerləşir. Kənd şimaldan Böyük Qafqaz dağları, cənubdan Bideyiz, şərqdən Baş Kəldək, cənub-şərqdən isə Oraban kəndləri ilə əhatə olunmuşdur. Küngütçay kəndin şərqindən axır. Əsasən yayın sonu və payızın əvvəlində çayda daşqınlar olur.
Baş Kəldək
Baş Kəldək — Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunun Baş Kəldək kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. == Tarixi == Baş Kəldək kəndi Şəki rayonu ərazisində yerləşən ən qədim kəndlərdən biridir. Bu faktı təkcə kənd ərazisində yerləşən 4 qəbiristanlıq sübut edir ki, burada insan məskənlərinin kökləri çox qədimlərə gedir. Küngüt çayının sahilindədir. Keçmiş adı Kəldək olmuşdur. Kənd Baş Kəldək və Aşağı Kəldək inzibati ərazi vahidlərindən ibarətdir. Kəndin adının qarşısındakı "Baş" sözü kəndin Baş Qafqaz sıra dağlarının ətəklərində yerləşməsi ilə "Aşağı" sözü isə Şəki rayonunun aran-qışlaq ərazisində yerləşməsi ilə əlaqədardır. Aşağı Kəldək yaşayış məntəqəsinin də tarixi çox qədimlərə gedir və burada çox saylı insanların yaşadığına dair kənd ərazisində bir çox sübutlar var ancaq rəvayətə görə təbii fəlakət nəticəsində kənd dağılmışdır. Aşağı Kəldək İsmayıllı Qaraməryəm Şəki magistral yolundan 10 km cənubda yerləşir. Aşağı Kəldəyin qədimliyini sübuta yetirən daha bir fakta M. F. Axundovun komediya əsərindəki adı çəkilən "Mola İbrahim Xəlil Kimyagər" bədii obrazıdır ki bu şəxs reallıqda bu kəndin sakini olub.
Baş Layısqı
Baş Layısqı — Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunun Baş Layısqı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Şəki rayon mərkəzindən təxminən 35 km məsafədə yerləşir. Kənd 3 tərəfdən uca dağlar, sıldırım qayalar ilə əhatələnib. == Etimologiyası == Şin çayının sahilində, Baş Qafqaz silsiləsinin cənub ətəyindədir. Oykonim Baş və Layski (Laskiqaya adından) komponentlərindən düzəlib, "Layski yaşayış məntəqəsinin yuxarı hissəsi" deməkdir. Layski komponenti Laysqi, Laski, Laysıqı variantında da qeydə alınmışdır. 1831-ci il mənbələrində Layısqı kəndinin adı "Layiqsə" kimi qeyd edilmişdir. Belə ki, 1831-ci ildə kənd əhalisindən Balaşağa Əhməd oğlu, Məhəmməd Şəfi oğlu, Oruc İmamqulu oğlu, Məhəmməd Ramazan oğlu, Sofi Yüzbaşı Məhəmməd Əmin oğlu, Abbas Qasım oğlu, Kərim Cabbar oğlu, Kovxa Dərviş oğlu, Kərim Şəfi oğlu, Hümmət balaoğlan oğlu olmaqla ümumilikdə 14 nəfərim imzaları ilə təsdiqlədikləri Azərbaycan türkcəsində ərəb qrafikası ilə yazılmış sənəddə kəndin adı Layısqı deyil, Layiqsə kimi göstərilmişdir. Sənəddə yazılıb: Şəki vilayətinin Köynük mahalının Layiqsə kəndinin nüfus dəftəri. Biz bu aşağıda siyahı üzrə olan adamların xəbəri ilə doğru və dürüstlük olaraq məcmuin bu dəftərə yazdırmışıq.
Baş Nazir
Baş nazir — hökumətin başçısı. Bir sıra ölkələrdə bu dövlət postu praym-ministr adlanır. (Fransızca-le premier—birinci) — birinci, baş nazir. Dövlət başçısı postunun hökumət başçısı postundan ayrı olduğu ölkələrdə hökumət başçısı. Bəzi ölkələrdə baş nazir birbaşa parlament seçkilərində seçilir, bəzilərində dövlət başçısının təqdimatı ilə parlament təsiq edir. Bəzilərində parlamentin təqdimatı ilə dövlət başçısı təsdiq edir.Dualist və parlamentli respublikalarda icra hakimiyyətini Baş nazir həyata keçirir,prezident formal xarakter daşıyır. Türkiyə, Böyük Britaniya, Fransada Baş nazir, Rusiya Federasiyasında hökumətin sədri; Latviyada — nazirlərin prezidenti; Almaniya və Avstriyada — kansler; Bolqarıstanda — nazir - sədr adlanır. == Tarixi == Baş nazir vəzifəsi ilk dəfə XVI — XVII əsrlərdə Qərbi Avropa ölkələrində təsis edilib. Fransada XVI—XVII əsrlərdə baş dövlət naziri vəzifəsi var idi. Türk dövlətlərində müvafiq olaraq vəzir və baş vəzir vəzifələri var idi.
Baş Qafqaz
Baş Qafqaz silsiləsi — Böyük Qafqaz dağlarının əsas suayrıcı silsiləsi. Azərbaycanda ən hündür nöqtəsi Bazardüzü zirvəsidir (4466 m). Baş Qafqaz Qafqaz bərzəxində ən hündür sıra dağlardır. İm.-q.-dən cənub-Şərqə doğru 1100 km. məsafəyə qədər uzanır. Suayrıcı silsiləsi də adlanır. Burada baş sözü "böyük" mənasını ifadə edir.
Baş Qaraçanlı
Baş Qaraçanlı — Azərbaycan Respublikasının Kəlbəcər rayonunun Qaraçanlı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. 1993-cü ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. Kənd 25 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin uğurlu əməliyyatları nəticəsində Azərbaycana qaytarılıb. == Tarixi == Baş Qaraçanlı kəndi Uluxan çayının sahilində, dağətəyi ərazidədir. Etnotoponimdir. Baş türkmənşəli topoformant kimi umumtürk toponimiyasında mürəkkəb toponim yaradıcılığında geniş istifadə olunur. "Əsas", "birinci", "böyük", "ust", "yuxarı" mənalarını bildirir. Baş komponenti dağ, qaya zirvələrinin, çay, bulaq mənbələrinin adlandırılmasında istifadə olunur və Sibir, Cin, Orta Asiya, Qafqaz, Balkanlar, Kicik Asiya, Ukrayna, Volqaboyu, Rusiyanın Mərkəzi Qaratorpaq, Qazaxıstan, Azərbaycan və s. əhatə edən geniş Avrasiya regionunda təsadüf edilir. Konkret olaraq bu oykonim də "yuxarı" mənasına uyğundur.
Məmati Baş
Məmati Baş (– 7 iyun 2012, İstanbul) — Qurdlar Vadisi teleserialının uydurma personajlarından biri. Gürkan Uyğun tərəfindən canlandırılıb. Türkiyədə uşaqlara "Məmati" adının verilməsi qadağan edilib.
Nemət Baş
Nemət Baş (2 mart 1965) — Türkiyənin milli təhsil naziri, siyasətçi və hüquqşünas. Nemət Baş 1965-ci il martın 2-də Türkiyə Respublikası Karaman ilinin Ayrancı kəndində anadan olub. Keçmiş həyat yoldaşı Birol Çubuqçu ilə 15 iyul 2011-ci ildə boşanıb. Bu izdivacdan Çağrı adlı övladı var. 1988-ci ildə İstanbul Universitetinin hüquq fakültəsini bitirib. 1990-cı ildən sərbəst vəkillik fəaliyyətinə başlayıb. İstanbul Vəkillər Kollegiyası uşaq haqları komissiyasında və uşaq məhkəmələrində işləyib. Türkiyənin hakim partiyası AKP-nin qurucu üzvü olan Nemet Çubuqçu 3 noyabr 2002-ci il parlament seçkilərində AKP üzrə İstanbuldan millət vəkili seçilib. 2 iyun 2005-ci ildə qurulan 59-cu hökumətdə qadın və ailə problemləri üzrə dövlət naziri vəzifəsinə təyin olunub. 60-cı hökumətdə yenidən dövlət naziri olub.
Yuxarı Baş
Yuxarı Baş — Azərbaycanın Şəki şəhərinin yuxarı (hündür) tarixi hissəsində tarix-memarlıq qoruğu. Bura Şəki şəhərinin ən qədim hissəsidir. Qoruğun ərazisi 283 hektardır, direktoru isə Təranə Abdullayevadır. Qoruq ərazisinə Şəki xan sarayının da yerləşdiyi Nuxa qalası və karvansarayların və müxtəlif sənət növlərinə aid dükanların yerləşdiyi əsas alış-veriş küçəsi daxildir. Alış-veriş küçəsinin ətrafında hələ də öz qədim adlarını daşıyan məhəllələr yerləşir: Gileyli, Qırıçı, Qullar, Duluzlar, Aqvanlar, Otaq eşiyi, Sarı torpaq və s. Qoruq ərazisində həmçinin Şəkixanovların evi, məscidlər və hamamlar yerləşir. Yuxarı Baş 6 mart 1968-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin qərarı ilə memarlıq qoruğu elan edildi. Şəhərin tarixi hissəsi Şəki xan sarayı ilə birlikdə 2019-cu ildən Ümumdünya İrsidir. Tədqiqatçılar fikirləşirdilər ki, Nuxa qədim Şəki şəhəridir. Ancaq tarixi mənbələrin analizinə və sahə araşdırmalarına əsaslanaraq müəyyən edilib ki, Nuxa və Şəki ayr-ayrı yaşayış məntəqələridir.
Baş (dəqiqləşdirmə)
Baş
Memati Baş
Məmati Baş (– 7 iyun 2012, İstanbul) — Qurdlar Vadisi teleserialının uydurma personajlarından biri. Gürkan Uyğun tərəfindən canlandırılıb. Türkiyədə uşaqlara "Məmati" adının verilməsi qadağan edilib.
Baş Müfti
Baş Müfti — bir dövlətin bölgə müftilərinin başçısıdır. Məqam erkən müasir dövrdə Osmanlı İmperiyasında meydana gəlib və sonralar bir sıra müasir ölkələrdə qəbul edilib. Baş Müfti adətən dövlət tərəfindən təyin olunan şəxsdir. Baxmayaraq ki, bəzi müasir ölkələrdə o, kollektiv və ya seçkili vəzifə tutur. Müftilər İslam hüququna (şəriətə) dair məcburi olmayan rəy (fətva) vermək səlahiyyətinə malik olan İslam hüquqşünaslarıdır. Osmanlı İmperiyasında 15-ci əsrdə əvvəllər müstəqil alim kimi fəaliyyət göstərən müftilər dini qurumların və alimlərin ierarxik bürokratiyasına inteqrasiya etməyə başlamışlar. XVI əsrin sonlarında hökumətin təyin etdiyi İstanbul müftisi şeyxülislam titulu ilə bu iyerarxiyaya cavabdeh olan baş müfti kimi tanınırdı. Şeyxülislam dini məsələlərdə sultana məsləhət vermək, dövlət siyasətini qanuniləşdirmək, hakimlər təyin etmək kimi bir sıra funksiyaları yerinə yetirirdi. Osmanlı İmperatorluğunun dağılmasından sonra müsəlman dünyasının bir çox ölkəsində baş müftilik vəzifəsi qəbul edilmiş və əksər hallarda hökumət siyasətlərinə dini dəstək vermək rolunu oynayır.
Baş istiqamət
Əgər ikitərtibli əyriyə nəzərən hər hansı istiqamət özünə perependikulyar olan istiqamətlə qoşma olarsa, baş istiqamət adlanır. Başqa sözlə öz qoşma istiqamətinə perependikulyar istiqamət baş istiqamətdir. Qoşmalıq qarşılıqlı olduğundan baş istiqamət perependikulyar olan istiqamətin özü də baş istiqamətdir. ( 0 , i , j ) {\displaystyle (0,i,j)} sistemində p → ( p 1 , p 2 ) {\displaystyle {\vec {p}}(p_{1},p_{2})} baş istiqamət vekorudur. Onda p → ⊥ q → {\displaystyle {\vec {p}}\bot {\vec {q}}} və p → {\displaystyle {\vec {p}}} qoşma q → {\displaystyle {\vec {q}}} olmalıdır. Yəni, 1) p 1 q 1 + p 2 q 2 = 0 {\displaystyle p_{1}q_{1}+p_{2}q_{2}=0} 2) a 11 p 1 q 1 + a 12 ( p 1 q 2 + p 2 q 1 ) + a 22 p 2 q 2 = 0 {\displaystyle a_{11}p_{1}q_{1}+a_{12}(p_{1}q_{2}+p_{2}q_{1})+a_{22}p_{2}q_{2}=0} ödənməlidir. 1)-i nəzərə alsaq, a 11 p 1 q 1 + a 12 ( p 1 q 1 − p 2 q 2 ) + a 22 p 2 q 2 = 0 {\displaystyle a_{11}p_{1}q_{1}+a_{12}(p_{1}q_{1}-p_{2}q_{2})+a_{22}p_{2}q_{2}=0} buradan da a 11 ( p 1 2 − p 2 2 ) + ( a 22 − a 11 ) p 2 p 1 = 0 {\displaystyle a_{11}(p_{1}^{2}-p_{2}^{2})+(a_{22}-a_{11})p_{2}p_{1}=0} alınır. Bu tənlik baş istiqamətlərin müəyyən edilməsinə imkan yaradır. Aşağıdakı hallara baxaq: 1. a 12 ≠ 0 , p 1 ≠ 0 {\displaystyle a_{12}\neq 0,p_{1}\neq 0} olarsa, p → ≠ 0 , k = p 2 p 1 {\displaystyle {\vec {p}}\neq 0,k={\frac {p_{2}}{p_{1}}}} işarə etsək k 2 a 12 + ( a 11 a 22 ) k − a 12 = 0 , k 1 , 2 = a 22 a 11 ± ( a 11 a 22 ) 2 + 4 a 12 2 2 a 12 , k 1 ⋅ k 2 = − 1 {\displaystyle k^{2}a_{12}+(a_{11}a_{22})k-a_{12}=0,k_{1,2}={\frac {a_{22}a_{11}\pm {\sqrt {(a_{11}a_{22})^{2}+4a_{12}^{2}}}}{2a_{12}}},k_{1}\cdot k_{2}=-1} Buradan alınır ki, γ {\displaystyle \gamma } əyrisinə nəzərən yalnız iki baş istiqamət vardır.
Baş vəzir
Baş vəzir, sədrəzəm və ya vəziri-əzəm (osman. صدر اعظم, وزیر اعظم) — İslam dünyasında əsasən erkən və orta əsrlərdə hökumət başçısının daşımış olduğu tarixi titul. == Osmanlıda == Osmanlı dövlətində sultanın adından dövlət işlərini idarə edən ən yüksək dərəcəli şəxsə verilən siyasi rütbədir. Bugünkü baş nazir vəzifəsi ilə eynidir. Osmanlı dövlətinin quruluş dönəmində sadəcə vəzir ünvanı işlədilmişdir. Orxan Qazi səltənətində 4 vəzir elmiyyə sinfindən seçilmişdir. I Murad səltənətində Çandarlılar qazılıqdan vəzirliyə yüksəlmiş, eyni dönəmdə vəzirlərin sayı artdığından əvvəlcə I vəzir, II vəzir ifadələri, daha sonra vəzir-i əzəm və nəhayət Bab-ı Əlinin qurulması ilə sədrəzəm ünvanı işlədilmişdir. 15. əsrin sonlarına qədər vəzir sayı üçü keçməmişdir. Vəzirlər Divan-ı Hümayun məclisi üçün Topqapı Sarayının Qübbəaltı adlanan hissəsində yığışdıqları üçün adətən onlar qübbə vəziri və ya qübbəaltı vəziri adlanırdılar.
Baş daşı
Məzar, qəbir, və ya başdaşı — İnsanların ölərkən basdırıldığı yer. Məzarların toplu olaraq olduğu yer isə məzarlıq və ya qəbiristanlıq adlanır. == Qəbrin növləri == Kurqan Küp qəbir == Dinlərdə qəbir və dəfn == Bir çox dinlərdə qəbir ölən insanın axirətə keçidi üçün mühüm mərhələ hesab olunur.
Baş səhifə
Dünya Başqırdlar Qurultayı
Dünya Başqırdlar Qurultayı (başq. Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы) — başqırdların birliyi; ictimai qurumların etnik və mədəni inkişafını qarşılamaq və problemləri gündəmə gətirmək üçün hazırlanmış beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq quran bir təşkilat. Baş qərargahı Ufa şəhərində yerləşir. == Bütün qurultaylar == İndiyə kimi 4 Qurultay keçirilmişdir. === I Dünya Başqırdlar Qurultayı === I Dünya Başqırdlar Qurultayı 1-2 iyun 1995-ci ildə Ufada keçirilmişdir. Həmin qurultayda Başqırdstandan, Rusiya Federasiyasının 28 subyektindən və 19 xarici ölkədən ümumilikdə təxminən 800 nümayəndə iştirak etmişdir. Qurultay 10 bölmə üzrə keçirilmişdir. Qurultayda Başqırdıstan dövlətçiliyinin gücləndirilməsi və konstitusiya məsələləri, Başqırdıstan və Başqırdıstanın sosial-iqtisadi, siyasi və milli-mədəni inkişafı, respublikanın hüdudlarından kənarda yaşayan başqaları ilə əlaqələr qurmaq və inkişaf etdirmək və sair məsələlər müzakirə olunmuş, beynəlxalq təşkilatlara müraciətlər qəbul edilmişdir. === II Dünya Başqırdlar Qurultayı === II Dünya Başqırdlar Qurultayı 14-15 iyun 2002-ci ildə Ufada keçirilmişdir. Həmin qurultayda Başqırdstandan, Rusiya Federasiyasının 33 subyektindən və 19 xarici ölkədən ümumilikdə təxminən 800 nümayəndə iştirak etmişdir.
Dəllər (Başkeçid)
Dəllər — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresinin Başkeçid rayonunun inzibati-ərazi vahidində kənd. 1 yanvar 2010-cu il vəziyyətinə görə Oruzman kənd inzibati-ərazi dairəsinə daxildir. == Coğrafiyası == Kənd rayonun inzibati mərkəzi olan Başkeçid şəhərindən 4 km cənub-qərbdə, Maşaver çayının sağ sahilində yerləşir. == Tarixi == Dəllər də türkmənşəli tayfalardan olub, qazaxlarda, başqırdlarda, noqaylarda, qaraqalpaqlarda Tele/Tələ tayfasının adını əks etdirir. == Əhalisi == Kənddə 1926-cı ildə 31 ailədə 253 nəfər azərbaycanlı yaşayırdı. 17-24 yanvar 2002-ci il Ümumgürcüstan əhali siyahıyaalınmasının rəsmi yekunlarına əsasən kənddə yaşayan 313 nəfər (162 nəfəri kişilər, 151 nəfəri qadınlar) əhalinin 100 %-i etnik azərbaycanlılardan ibarətdir. 1 yanvar 2010-cu il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən kənddə 402 nəfər əhali yaşayır. === Tanınmışları === Ramiz Almazov (d. 11 aprel 1960) — Rusiya Daxili xidmət general-leytenantı. == Təhsil == Kənddə ilk dünyəvi məktəb 1923-cü ildə yaradılıb.
Elman Əliyev (baş əsgər)
Elmar Mirzəyev (baş leytenant)
Elmar Vəliyev (icra başçısı)
Elmar Vəliyev (Elmar Rüstəm oğlu Vəliyev; 3 oktyabr 1960, Yevlax) — Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı (2011–2018). == Həyatı == Elmar Vəliyev 3 oktyabr 1960-cı ildə Yevlax rayonunda anadan olmuşdur. 1979–1986-cı illərdə Azərbaycan Texnologiya Universitetində Mühəndis-texnoloq ixtisası üzrə, 1997–2001-ci illərdə isə Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsində Hüquqşünas ixtisası üzrə təhsil alıb. Əmək fəaliyyətinə 1982-ci ildən Yevlax şəhər yol tikinti idarəsində başlayıb. 1983-cü ilə qədər bu müəssisədə təmirçi,1983–1989-cu illərdə Gəncə Tikiş Fabrikində mühəndis, 1989–1994-cü illərdə qədər Azərbaycan Respublikası Həmkarlar İttifaqı Mərkəzi Komitəsində təşkilatçı vəzifəsində işləyib. === Ailəsi === Ailəlidir, 3 övladı var. Azərbaycan Respublikasının Hərbi Prokuroru Xanlar Vəliyevin qardaşıdır. == İctimai-siyasi fəaliyyəti == 1990-cı ildən 1995-ci ilə kimi Yevlax Şəhər Sovetinin deputatı olub. 1994–2001-ci illərdə Yevlax Rayon Gömrükxanasının rəisi, 2001–2004-cü illərdə Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsində rəis müavini, 2004–2011-ci illərdə isə Yevlax Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı vəzifələrində çalışıb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 18 fevral 2011-ci il tarixli sərəncamına əsasən Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçı vəzifəsinə təyin edilib.
Elmir Məmmədov (baş gizir)
Elməddin Nəsibov (baş leytenant)
Elnur Rüstəmov (baş gizir)
Sentyabr döyüşlərində şəhid olan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları — aşağıda 2022-ci ilin 12–15 sentyabr tarixlərində Ermənistan-Azərbaycan sərhədində Ermənistan və Azərbaycan silahlı qüvvələri arasında baş vermiş silahlı toqquşma zamanı həyatını itirən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 80 hərbi qulluqçusu barədə məlumat verilmişdir. Silahlı toqquşma zamanı Quru Qoşunlarının 33 hərbi qulluqçusu, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin 24 hərbi qulluqçusu, Komando Briqadalarının 14 hərbi qulluqçusu və Dövlət Sərhəd Xidmətinin 9 hərbi qulluqçusu şəhid olmuşdur. Hərbi qulluqçuların 79-u hərbi əməliyyatlar zamanı, 1-isə döyüşlərdən sonra müalicə aldığı hospitalda şəhid olmuşdur. Şəhid olanların 14-ü zabit, 19-u gizir, 27-si müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçusu (çavuş və ya əsgər), 20-si isə sıravi əsgər (çağırışçı) idi. Şəhid olanların 32-si 2020-ci ildə Qarabağ müharibəsi zamanı hərbi əməliyyatlarda olmuşdu və müxtəlif orden və ya medallarla təltif edilmişdi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 5 noyabr 2022-ci il tarixində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi uğrunda gedən döyüş əməliyyatlarında şəhid olmuş Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının təltif edilməsi haqqında Sərəncam imzaladı. Sərəncama əsasən Sentyabr döyüşləri zamanı şəhid olan 80 hərbi qulluqçusu "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi. Həmçinin həmin şəhidlərdən 30-u "Azərbaycan Bayrağı" ordeni, 18-i 3-cü dərəcəli "Rəşadət" ordeni, 32-si isə 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni ilə təltif edildi.
Elvin Abbasov (baş çavuş)
Fortuna başcıqlı qaraçöhrə
Fortuna başcıqlı qaraçöhrə (lat. Cephalotaxus fortunei) — bitkilər aləminin çılpaqtoxumlular şöbəsinin i̇ynəyarpaqlılar sinfinin i̇ynəyarpaqlılar dəstəsinin başcıqlı qaraçöhrəkimilər fəsiləsinin başcıqlı qaraçöhrə cinsinə aid bitki növü. Kiçik gövdəli, alçaq boylu koldur. Bitkinin çətiri enli-oval olub, yarpaqları üfüqi cərgələrdə yerləşir, hamardır, uzunluğu 9 sm-ə qədərdir. Yarpaq ayaları dərili və parlaqdır. Yarpağın üst hissəsi yaşıldır, alt tərəfi isə açıq rəngli zoqlarla örtülmüşdür. Başcıqlı qaraçöhrənin cavan bitkiləri soyuqdan əziyyət çəkir, ancaq sonradan normaya düşərək qışda yaxşı böyüyür. Başcıqlı qaraçöhrə rütubətli və soyuq olmayan yerlərdə becərilməlidir. Başcıqlı qaraçöhrə kölgəyə davamlı bitkidir. Ancaq çox günəşli yerlərdə də yaxşı bitir.
Fyodorovka rayonu (Başqırdıstan)
Fyodorovka (başq. Фёдоровка районы) — Rusiya Federasiyası, Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Fyodorovka kəndidir. == Coğrafiyası == Rayon Başqırdıstan Respublikasının cənub-qərbində, Uralın quraq çöl zonasında yerləşir. Qərbdən Orenburq vilayətinin Şarlıkski rayonu ilə, şimaldan Sterlibaş ilə, cənubdan Köyörqəze ilə, şərqdən Mələeuz rayonları ilə həmsərhəddir. Rayonun ümumi sahəsi 1693 km² -dir. Regional mərkəz Ufadan 230 km məsafədə yerləşir. == Əhalisi == Rusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin proqnozuna görə: 2024 - 15,99 min nəfər. 2035 - 13,68 min nəfər. Milli tərkib 2010-cu il Ümumrusiya siyahıyaalmasına görə: tatarlar - 31,9 %, ruslar - 23,1 %, başqırdlar - 20 %, çuvaşlar - 12,2 %, mordvalar — 10,4 %, digər millətlərdən olanlar - 2,4 %.
Fəhlə Həyatının Başlanğıcı (1979)
Fəhlə həyatının başlanğıcı (film, 1979)
Fərid Hüseynov (baş çavuş)
Fərid Nağıyev (baş leytenant)
Gürcüstanın baş naziri
Gürcüstan baş nazirlərinin siyahısı — 26 may 1918-ci ildən sonra ölkədə respublika quruluşu təyin edilmişdi, bu vaxtdan başlayaraq Gürcüstan Respublikasının Baş nazirləri bu siyahıda göstərilib. Bu siyahıda Gürcüstanda 1918-ci ildən 2015-ci ilədək Baş nazir və ya analoji vəzifəni tutan şəxslər təqdim olunub. Gürcüstanın ilk Baş naziri Noy Ramişvili idi, indiki isə Georgi Kvirikaşvilidi. Baş nazir vəzifəsi Gürcüstan Demokratik Respublikasının 1918-ci ildə müstəqillik elan etdikdən dərhal sonra yaradılıb. Gürcüstan Demokratik Respublikasının mövcud olduğu dövrdə vəzifə hökumət sədri (gürc. მთავრობის თავმჯდომარე) adlanırdı. Sovet qoşunlarının Gürcüstan ərazisinə soxulduqdan sonra Baş nazir postu ləğv olundu, lakin onun əvəzinə Xalq Komissarları Sovetinin sədri (gürc. სახალხო კომისართა საბჭოს თავმჯდომარე), daha sonra isə Nazirlər Şurasının sədri (gürc. მინისტრთა კაბინეტის თავმჯდომარე) vəzifələri yaradılmışdı. Müasir anlayışda Baş nazir postu 1991-ci ilin avqustunda bərpa edildi, lakin 1995-ci ilin dekabrında ləğv olundu.
Gəncə Baş Polis İdarəsi
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi — Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin əsasnaməsi və strukturunun təsdiq edilməsi haqqında" dövlət başçısının 2001-ci il 30 iyun tarixli fərmanına dəyişiklik edilməsi barədə 25 iyun 2011-ci il tarixində imzaladığı fərmana əsasən Gəncə Şəhər Polis İdarəsi Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi adlandırılmışdır.
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi — Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin əsasnaməsi və strukturunun təsdiq edilməsi haqqında" dövlət başçısının 2001-ci il 30 iyun tarixli fərmanına dəyişiklik edilməsi barədə 25 iyun 2011-ci il tarixində imzaladığı fərmana əsasən Gəncə Şəhər Polis İdarəsi Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi adlandırılmışdır.
Gərginlik baş ağrısı
Gərginlik baş ağrısı(GBA) — geniş yayılmış birincili baş ağrısı formasıdır. Kişilərdə – 42%, qadınlarda isə 49% hallarda müşahidə olunur. GBA miqrenlə müqayisədə mülayimdir. == Ümumi məlumat == Adi hallarda GBA zamanı BA aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir: ikitərəfli lokalizasiya sıxıcı və ya təzyiqedici xarakter ağrılar yüngüldən orta ağırlıq dərəcəsinə qədər ürəkbulanma və ya qusma yoxdur adi fiziki gərginlik zamanı artmır perikranial əzələlərin ağrıları, işığa və ya səs-küyə qarşı artmış həssaslıqla müşahidə oluna bilər GBA-nın səbəbləri tam aydın deyil, lakin onun əmələ gəlməsinə gətirən amillər müəyyən edilmişdir. Onların sırasına aşağıdakılar aiddir: emosional (həyəcan, depressiya, ailədə və həyatda stress və münaqişə vəziyyətləri) əmək və asudə vaxt rejiminin pozulması (işdə və ya təhsildə monoton əmək və ya artıq iş yükü, dincəlmə müddətinin yetərliolmaması) cinsi problemlər yuxunun pozulması havanın dəyişməsi gicgah-çənə oynağının disfunksiyası ənsə-alın və ənsəaltı əzələlərin spastik yığılması, əzələ gərginliyinə anadangəlmə meyililik Gərginlik baş ağrısı diaqnozu nevroloji müayinələrin nəticələrinin normal olması ilə yanaşı əmək qabiliyyətinin itirilməsinə gətirməyən ikitərəfli baş ağrısı olan xəstələrə qoyulmalıdır. === Əsas məqamlar === Gərginlik tipli baş ağrısı baş ağrılarının ən çox rast gəlinən səbəbidir. Lakin, bu patologiyanın əsasında duran mexanizm hələ də dəqiq məlum deyil. Gərginlik tipli baş ağrısına həm əzələ gərginliyi, həm də emosional stress səbəbindən baş verən baş ağrıları daxildir. Əzələlərin palpasiyasında qeyd edilən tapıntılar baş ağrısının yaranması ilə uzlaşmır. Mürəkkəb hallarda gərginlik tipli baş ağrısı miqrenlə yanaşı gedə bilər.
Iduk Baş döyüşü
Iduk Baş döyüşü — Çinlə İkinci Göytürk xaqanlığı arasında baş vermis döyüş. == Arxa plan == Tanq imperatoriçası Vu Zetianın qurduğu Zhou sülaləsi (690-705) və İkinci Göytürk xaqanlığı arasındakı döyüşlər 693-cü ildə Qapağan xaqan və Ayqucı Tonyukukun şimali Çinə axınları ilə başladı. Bu Göytürk-Tanq müharibəsinin müxtəlif səbəbləri var idi. Bunların əsasında Qapağan xaqanın dövləti gücləndirin böyütmə istəyi dururdu. Qapağan xaqanın bir qızını Vu Zetianın hakimiyyətdən uzaqlaşdırdığı Tanq xülaləsindən şahzadə ilə evləndirmək istəməsi, lakin Vu Zetianın bu istəyi geri çevirin, öz ailəsindən birini namizəd olaraq göndərməsi müharibə üçün yetərli bəhanəni yaratdı. == Döyüş == Edilən bir çox axından sonra 701 və 702-ci illərdə, yəni Kül Tigin 16 yaşında ikən, Göytürk ordusu şimali Şindəki Qansu bölgəsinin şimal-şəqinə axın təşkil etdi. Qumilyov ilə Giraudun bu hücumun Məvaraünnəhrə edildiyini irəli sürməsinə baxmayaraq, əksər tarixçilər hücum yerinin Qansu-Ordos bölgəsi olduğu fikirindədir. Bu hücuma Kül Tigin və Bilgə xaqan da qatılmışdılar. Orxon yazılarında Iduk Baş (Müqəddəs Yer) olaraq keçən yer də Göytürk ordusu Onq Tutuk komandanlığındakı 50 minlik Zhou ordusu ilə döyüşdü. Kül Tigin piyada olaraq döyüşdə iştirak etmiş və şəxsən Onq Tutukun qayınını öldürmüşdür.
Kamal Cəfərov (icra başçısı)
Kamal Cəfərov (tam adı: Cəfərov Kamal Camal oğlu) — Naxçıvan Muxtar Respublikası Şərur rayonunun İcra hakimiyyətinin başçısı. == Siyasi fəaliyyəti == Kamal Cəfərov Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin sədri vəzifəsində işləmişdir. O, bu vəzifədən 1 iyun 2017-ci il tarixində azad edilmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Şərur rayonu İcra hakimiyyətinin başçısı vəzifəsində işləyir. O, bu vəzifəyə 1 iyun 2017-ci il tarixində təyin edilmişdir.
Kamran Fərəcov (baş əsgər)
Koordinat başlanğıcı
Koordinat başlanğıcı — Evklid fəzasında hesablamanın başlanğıcı — O hərfiylə adətən ifadə edilən xüsusi nöqtədir. Bütün qalan nöqtələr üçün hesablama nöqtəsi kimi istifadə olunur. Evklid həndəsəsində koordinatların başlanğıcı istənilən sərbəst seçilmiş nöqtə ola bilər. Koordinatların başlanğıcından keçirilmiş vektor başqa nöqtəyə nəzərən radius-vektor adlanır. == Dekart koordinat sistemi == Dekart koordinat sistemində, koordinat başlanğıcı — bütün koordinat oxlarının kəsişdiyi nöqtədir. Bu isə o deməkdir ki, bu nöqtənin bütün koordinatları sıfıra bərabərdir. Məsələn, səthdə o (0,0) koordinatlarına malikdir, amma üçölçülü sahədə isə — (0,0,0).
Köhnə hind başlanğıcı (şahmat)
Şahmat terminlərinin lüğəti — Şahmat ədəbiyyatında tez-tez rast gəlinən əsas şahmat anlayışları və terminləri verilir. == A == Axmaq matı — şahmatda ən tez mümkün olan mat növü. Alyoxin müdafiəsi Armaqedon Avanpost == B == Batareya (şahmat) == C == Cənub qambiti — İlk dəfə olaraq 1867-ci ildə danimarkalı usta Fromen və isveç şahmatçısı Lindek tərəfindən praktikaya tətbiq edilmişdir. Cinah — Şahmat taxtasının bir hissəsi sol cinah ağlar üçün vəzir, qaralar üçn isə şah cinahı adlandırılır. == Ç == Çevrilən piyada — Sonuncu xanaya çataraq şahdan başqa istənilən fiqura çevrilən piyadaya deyilir. Çəngəl — Piyadanın və ya atın eyni vaxtda iki fiqura və ya piyadaya hücumu. == D == Daimi şah — "Şah"ların ardıcıl seriyasıdır ki, şah özünə sığınacaq tapa bilmir. Dəyirman — Topun və filin iştirakı ilə açıq silsilə şahlar elan edən kombinasiyanın adı. Dəyişmə — Bir-birinə bərabər olan fiqurların dəyişməsi gedişidir. Düzgün olmayan başlanğıc — Bir sıra az işlənən və nəzəriyyəcə zəif işlədilmiş başlanğıcların (1.d3-Andersson debütü; 1.e3-van Kruysa debütü; 1.c3-Saraqossa başlanğıcı; 1.d3-Mizes başlanğıcı) və adsız başlanğıcların (1.b3, 1.

Значение слова в других словарях