i. fortune-telling; (rəml) augury, soothsaying; əl ~ı, ələ baxıb ~ açma palmistry, chiromancy; kart ~ı, kart ilə ~ açma cardreading, cartomancy; ~ açmaq, ~a baxmaq to tell* fortunes; kart ilə ~a baxmaq / ~ açmaq to tell* fortunes by cards; bir kəsin ~ına baxmaq to tell* smb.’s fortune; qəhvə tortası ilə ~ açmaq ◊ to read* the tea-leaves, to make* wild guesses
Fal
Fal — gələcəklə bağlı məlumat əldə etmək məqsədilə fövqəltəbii qüvvələrlə təmas qurmağı nəzərdə tutan ritual; Sehrin fərqli növü; Gələcək həqiqətləri və ya sadəcə bilinməyən faktları öyrənməyə imkan verən və bir çox millətlərin mədəniyyətlərində mövcud olan okkultik metodları və ritualları özündə birləşdirir.
== Tarixi ==
Türk xalqlarında falın yaranmasının tarixi çox qədimlərə gedir. Şərqi Türküstanda tapılmış VIII əsrə aid edilən “Irq bitik” faldan bəhs edən ən mükəmməl əlyazma hesab olunur. Zərlə fala baxmanın prinsiplərinin verildiyi bu kitab ilk arifmomantika nümunəsi sayılır. Türk xalqlarında qədimdə nisbətən sadə, bəsit fala baxma üsullarından (məsələn, odla, oxla, heyvan içalatı ilə və s.) istifadə olunmuşdur.
İslam dinində falçılıq müsbət qəbul olunmamış, hətta bu işlə məşğul olmaq kafirliyə bərabər tutulmuş, dua yazmaq, cadu etmək, paltarın üstündə dua-pitik gəzdirmək, gələcəkdən xəbər vermək Allahın işinə qarışmaq kimi qəbul olunmuş və belə adamların qırx gecəlik namazının qəbul olunmadığına inanılmışdır. Dünyasını dəyişmiş falçıları torpağın qəbul etməməsi haqqında rəvayətlər bu gün də xalq arasında dolaşmaqdadır. Bu mənfi münsibətlərə baxmayaraq, islam dini falçılığı məişətdən təcrid edə bilməmişdir.
Qədimdə xalq məişətində çox güclü mövqeyi olan fal icra vasitələrinə görə aşağıdakı növlərə ayrılır: Piromantiya (odla fala baxma); Hidromantiya (su ilə fala baxma); Nekromantiya (ruhları çağırmaqla fala baxma); Ornitomantiya (quşların uçuşu ilə fala baxma); Xiromantiya (əl çizgilərinə görə fala baxma); Astrologiya (ulduzlarla fala baxma); Arifmomantiya (rəqəmlərlə fala baxma).
== Fal Azərbaycanda qeyri-maddi mədəni irs nümunəsi kimi ==
Azərbaycanda “fala inanma, faldan da qalma” məsəli əslində falçılığın Azərbaycan məişətində nə qədər geniş yayıldığının bir göstəricisidir.
Elephas falconeri
Elephas falconeri (lat. Elephas falconeri) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin xortumlular dəstəsinin fillər fəsiləsinin asiya fili cinsinə aid heyvan növü.
1867-ci ildə Corc Busk Elephas falconeri növünün təsnixatını və xariçi görünüşü barədə məlumat vermişdir. Bu filllərin belə kiçik olmasının səbəbi ada şəraitindən doğmuşdur. Onlar çox gumanki, dünya okeanın suyunun səviyəsin tərəddüdü zamanı adalarda yerləşmişlər. Onların erkəkləri 1 mertr hündürlüyə malik olurmuşlar.
Emilia fallax
Emilia fallax (lat. Emilia fallax) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin emilia cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Senecio fallax Mattf.
Erigeron falconeri
Erigeron falconeri (lat. Erigeron falconeri) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
Falco rufigularis
Yarasa qızılquş (lat. Falco rufigularis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falco rupicoloides
Böyük qızılquş (lat. Falco rupicoloides) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falco rupicolus
Qaya qızılquşu (lat. Falco rupicolus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falco rusticolus
Şunqar (lat. Falco rusticolus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falco severus
Şərq qızılquşu (lat. Falco severus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falco sparverius
Amerika qızılquşu (lat. Falco sparverius) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falco subbuteo
Qarağöz qızılquş (lat. Falco subbuteo) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.
== Təsviri ==
Göyərçin boydadır. Quyruğu uzundur. Bel tərəfi tünd-boz, başı qaramtıl, qarın tərəfi cizgili açıq rəngli, boğazı ağdır. Quyruğunun altı və "tumanı" kürəndir. "Bığları" aydın görünür.
== Yayılması ==
Avropa, Asiya və Şimal-Qərbi Afrikada yayılıb. Azərbaycanda ilk yayılması ağac olan hər yeri əhatə edib.
Falco subniger
Qara qızılquş (lat. Falco subniger) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falco superciliosus
Accipiter superciliosus (lat. Accipiter superciliosus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qırğıkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinin əsl qırğı cinsinə aid heyvan növü.
Falco tinnunculus
Adi qızılquş (lat. Falco tinnunculus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falco vespertinus
Kərkincək qızılquş (lat. Falco vespertinus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.
== Təsviri ==
28–30 sm ölçüdə kiçik yırtıcı quşdur. Erkək fərdlər üçün bozumtul göy rəngli bel və qarın hissə, qırmızımtıl ayaqlar, dimdik və göz ətrafı halqa xarakterikdir. Dişilərdə sinə və qarın hissə narıncı rəngdədir. Göz ətrafı halqa qaradır.
== Yayılması ==
Şərqi Avropada, Qərbi və Mərkəzi Asiyada yuvalayır. Qışlamaq üçün Afrika ölkələrinə köç edir. Azərbaycanda olduqca azsaylı növdür.
Falco zoniventris
Cizgili qızılquş (lat. Falco zoniventris) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü.
Falcon 9
Falcon 9 — ABŞ-də SpaceX tərəfindən dizayn və istehsal edilmiş qismən təkrar istifadə edilə bilən iki mərhələli orbitə orta qaldırıcı daşıyıcı raket. Falcon 9 dünyada ilk təkrar istifadə edilə bilən raket adını qazanmışdır.
== Sərmayə ==
SpaceX Falcon 1-dən fərqli olaraq Falcon 9-u NASA-nın sərmayəsi ilə hazırlamışdır.
SpaceX 2011-ci ildə Falcon 9 v1.0 üçün lazım olan məbləğin 300 milyon dollar olacağını təxmin etmişdi.
SpaceX Falcon 9 və Dragon kapsulu üçün lazım olan maliyyənin 450 milyon dollarını öz büdcəsindən, 396 milyon dollarını isə NASA-nın verdiyi maliyə yardımından istifadə etdi.
Falcon Heavy
Falcon Heavy — SpaceX şirkəti tərəfindən istehsal edilmiş təkrar istifadə edilən uçuş raketi. Falcon Heavy Falcon 9 raketinə əsaslanır.
Falconidae
Qızılquşlar (lat. Falconidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.
Falconiformes
Qızılquşkimilər (lat. Falconiformes) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinə aid heyvan dəstəsi.
Əvvəllər digər gündüz yırtıcı quşları — Qırğıkimilər da bu dəstədə təsnif olunurdu, lakin aparılan genetik analizlərin nəticələrinə əsasən qızılquşların ayrı dəstədə təsnif olunmasına başlanıldı. Hazırda qızılquşlar sərçəkimilər, tutuquşukimilər və seriemlərlə bir kladda (Australaves) qruplaşdırılır.
Qızılquşkimilərə Antarktida istisna olmaqla, dünyanın bir çox yerində rast gəlmək olur. Bu dəstəyə aid bir çox növün nəsli kəsilmək üzrədir. Azərbaycanda Falco cinsindən olan 8 qızılquş növü qeydə alınmış və bunlardan 7-si Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabıbın II nəşrinə daxil edilmişdir.
Falconinae
Qızılquşlar (lat. Falconinae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinə aid heyvan yarımfəsiləsi.
Faldarlı
Faldarlı — Azərbaycan Respublikasının Zaqatala rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
== Əhalisi ==
Əhalinin əsas məşğuliyyəti taxılçılıq, tütünçülük, fındıqçılıq, tərəvəzçilik, bağçılıq və maldarlıqdır.
Faleristika
Faleristika (lat. falerae, phalerae — hərbi fərqlənmə nişanlarından ibarət metal bəzək; yun. φάλαρα — metal nişan) — mükafatları öyrənən köməkçi tarix elmi.
"Falera" Qədim Roma mükafatlarının adıdır, orden, medal və fərqlənmə nişanlarının tarixini öyrənən köməkçi tarix fənni. Ənənəvi olaraq numizmatikaya aid edilir. Müstəqil fənn kimi 20-ci əsrin 60–70-ci illərindən inkişaf edir.
Falerli Demetri
Falerli Demetrius (yun. Δημήτριος Φαληρεύς, lat. Demetrios Phalereus, m. ö. 350 – 283) qədim yunan filosofu, peripatetik məktəbin nümayəndəsi, Teofrastusun tələbəsi.
== Fəaliyyəti ==
Demetrius həm də siyasi xadim kimi tanınmış, bir zaman Afina hökmdarı olmuşdur. Ancaq sonra o, təqiblərə məruz qalmış və Misirə qaçmalı olmuşdur. Demetrius tarix, siyasət, bəlağət və başqa sahələrdə çoxlu əsər yazmışdır, ancaq onların çoxu zamanımıza gəlib çatmamışdır.
Onun bəzi əxlaqa aid fikirlərini Diogenes Laertius qələmə almışdır. O deyirdi ki, gənclər evdə öz ata-anasının, küçədə yoldan keçənlərin, təklikdə isə özlərinin qarşısında abırlarını saxlamalıdırlar.
