Təmizləyici qurğular, atmosferdə tullantıları azaldır, bəzən sənaye tul-lantılarını təmizləmək və tutulan qazlardan kimyəvi birləşmələr almaq üçün ist
Bofort şkalasına görə gücü 9 bal və sürəti 20,8-24,4 m/san olan külək. Küləyin gücü 9 baldan artıq olanda şiddətli qasırğa adlanır
Ətraf mühitdə rütubətin bolluğu şəraitində temperaturun aşağı olması ilə əlaqədar bitki köklərinin suyu sorma qabiliyyətinin azalması
xüsusi süzücü ağız apparatının köməyi ilə sudan aldığı kiçik plankton orqanizmlər və asılı hissəciklərlə (detrit) qidalanan su heyvanları
Hündür qayalı sahilləri olan dar və dərin körfəz.
(alm. Firn) qar sərhədindən yuxarıda, buzlağın qidalanma sahəsində düşən qarın günəş şüasının təsiri altında əriməsi və gecə donması nəticəsində əmələ
dib florası, bitki bentosu su hövzələrinin dibində yaşayan bitki orqanizmlərinin məcmusu. F.-un tərkibi (əsasən yosunlar) suyun axarından, duzluluğund
Bitkilər arasında (ot örtüyündə, ağac çətirlərində) yaranan meteoroloji şərait. Bitki örtüyünün növündən, yaşından, sıxlığından asılı olaraq işıqlanma
Bitkilərin əmələ gətirdiyi, bakteriyaların, mikroskopik göbələklərin, ibtidailərin böyüməsini və inkişafını saxlayan bioloji aktiv maddələr
su qatının günəş enerjisi olan hissəsində (dünya okeanında orta hesabla 200 m dərinliyə qədər) yayılan planktonun bitki hissəsi (evfotik zona)
su hövzələrinin qruntunda və ya qumlu sahilində yaşayan bitkilərin məcmusu (əsasən yosunlar, bakteriyalar)
fiziki-coğrafi rayonlaşdırma vahidi; bir fiziki-coğrafi vilayətin bir hissəsi; relyefin morfostrukturu, iqlim, dağlarda isə yüksəklik qurşaqlığın xara
fiziki-coğrafi rayonlaşdırmanın yüksək taksonomik vahidləri; coğrafi qabığın ən iri bölgüsü. İstilik balansına görə bu və ya digər dərəcədə bir-birinə
coğrafi qabıqda və landşaftda təbii hadisələrin ardıcıl dəyişməsi; maddələr, enerji və informasiya mübadiləsi vasitəsilə müşayiət olunur və landşaftın
Yerin coğrafi qatı və onun struktur hissələri haqqında elm. Əsasən, yerşünaslıq və landşaftşünaslıq hissələrinə bölünür
hər hansı bir mühitdə müxtəlif fiziki faktorların təbii normasının artmağa doğru dəyişməsi: istilik, səs-küy, elektromaqnit, radiasiya və s
abiotik geosferdən (litosfer, hidrosfer, atmosfer) ibarət Yer sferi.
güclü işıqlanmadan çəkinən kölgəsevər orqanizmlər, məs., bütün yeraltda yaşayan heyvanlar, həmçinin Dünya okeanının dərinsu zonasında məskən salan orq
günəş şüasının təsirindən atmosferdə yayılmış maddələrdən yeni maddələrin əmələ gəlməsi.
atmosferdə işığın təsirilə azot oksidlərindən və karbohidrogenlərdən yaranan kimyəvi birləşmələrin ümumi adı
canlı orqanizmlərin günün uzunluğuna qarşı reaksiyası.
Yer səthinin kartoqrafik məqsədlər üçün hazırlanmış dəqiq fotoqrafik planı. Xüsusi cihazlarda üfiqi vəziyyətə və eyni miqyasa gətirilmiş fotoşəkilləri
ulduz (o cümlədən günəş) atmosferinin ən dərin və sıx təbəqəsi; Günəşin F.-nin qalınlığı 500 km-ə yaxın, temperaturu 4500-6000°S olub olduqca güclü iş
Bitkilərin, yaşıl yosunların, bakteriyaların və fotosintez edən mikroorqanizmlərin vasitəsilə günəşin şüa enerjisinin üzvi maddələrinin kimyəvi enerji
diametri 1 mm-dən kiçik olan dib çöküntülərinin ölçüsünü təyin etmək üçün istifadə edilən cihaz.
(yun. phrear - quyu) – Yerin aşağı (dərin) qatlarındakı çatları və kapilyarları dolduran yeraltı sular
(yun. phrear - quyu) – Qrunt sularının hesabına yaşayan bitkilər; dərin kök sisteminə (3-15 m) malik olurlar
soyuducular – flüorlu doymuş karbohidrogenlərdir. Tərkibində xlor və bəzən də brom olur. Ən geniş yayılanları diflüordixlormetan CF2 Cl2, flüortrixlor
dağlıq ölkələrdə, temperaturu xeyli yüksək və nisbi rütubəti alçaq, güclü və bəzən şiddətlənən küləklər
Günəşin üfüq arxasında olub görünmədiyi müddətə deyilir. G.-nin uzunluğu fəsillərdən və həmin yerin coğrafi mövqeyindən asılıdır
bütün Yer üzərində (qütblərdən başqa) həm gecə, həm də gündüzün uzunluğunun 12 saata bərabər olduğu vaxtdır
ekologiyanın bir sahəsi; biosfer də daxil olmaqla ekosistemləri (geosistemləri) yüksək səviyyədə tədqiq edir
(geo və yun. Kryos-soyuqluq, şaxta, buz və dogos-elm) kriosferin bir hissəsi olan donmuş torpaq və süxur zonaları haqqında elmdir
bu və ya digər geoloji epoxanın və ya dövrün, yaxud ümumiyyətlə geoloji keçmişin iqlimi.
Yer səthinin relyefi haqqında elm. Qurunun, okean və dəniz dibinin relyefini, xarici görünüşünü, mənşəyini (genezisini), yaşını, inkişaf tarixini və m
(geo... və.. yun. spharia - kürə) yer maddələrindən əmələ gəlmiş konsentrik qatlar. G.-ə atmosfer, biosfer, hidrosfer, litosfer və ya Yer qabığı, mant
yer qabığının xeyli geniş bir hissəsinin uzun zaman ərzində çökərək dəniz çöküntüləri ilə dolmuş, qeyri-sabit sahəsinə deyilir
coğrafi landşaftın geomorfoloji, iqlim və hidroloji elementlərini, həmçinin ekosistemi Yer səthinin müəyyən bir sahəsində birləşdirən fundamental stru
Sərbəst atmosferdə sürtünmənin təsiri nəzərə alınmadıqda, hava hissəciklərinin təcilsiz hərəkətinə G
Yerin dərinliklərindən səthə çıxan sular. Yüksək temperatura və özünəməxsus kimyəvi tərkibə malikdir
istilik gətirən külək. Qış fəslində əsən belə külək qarın vaxtından əvvəl əriməsinə səbəb olur. (Astara, Lənkəran, Masallı rayonları)
1 saniyə ərzində axının en kəsimindən keçən asılı və yuvarlanan dib gətirmələrin miqdarı. Kq/s ilə ifadə olunur
dağ çaylarının mənsəb hissələrində qırıntı materiallarından əmələ gəlmiş relyef formasıdır. G.g. zirvəsi yamaca doğru durmuş, hamar yarımkonus formada
onların aşağıdakı əsas fiziki və kimyəvi xassələrini təcəssüm etdirir: 1. Həndəsi ölçüsü; 2. Hissəciyin şəkli; 3
Azərbaycanda, əsasən, Abşeron yarımadasına xas olan cənubdan, cənubi-şərqdən əsən külək. Xəzriyə nisbətən istidir
quru çökəkliklərində yerləşən təbii su hövzəsi. Ətalətli su dövranına malikdir. G. çökəklikləri tektonik, buzlaq, çay, vulkan və s
su, enerji, kimyəvi maddələr, peloidlər, biokütlə və s. G.e.-nın mühüm təsərrüfat əhəmiyyəti var.
bax. Limnologiya.
avtoxton, alloxton və bəzən də antropogen mənşəli olub gölün dibində toplanır. Bir sıra göllərdə dib çöküntülərinin qalınlığı gölün maksimal dərinliyi
göl çalası və su kütləsinin ölçü kəmiyyətləri. Əsas morfometrik elementlərə aiddir: su səthinin sahəsi, su kütləsinin həcmi, maksimal və orta dərinliy