HƏRFİ

Hərfi tərcümə – tərcümə edilmiş sözün və ya cümlənin tərcümə edildiyi dilin qrammatika və orfoqrafiya qaydalarına əməl edilmədən tərcümə edilməsi üsuludur. Əsasən hər bir sözün cümlə daxilindəki roluna fikir verilmədən, sadəcə olaraq sözün növünə müvafiq olaraq lüğətdəki birinci mənası əsas götürülərək edilmiş motamot tərcümə üsuludur.

𐔱 (səslənməsi: /b/; transkripsiyası: B, b) — Alban əlifbasının ikinci hərfi. Matenadaran MS 7117 əlyazmasında hərfin adı erm. Ոդեթ (Odet) kimi verilmişdir. Tədqiqatçılar Jost Gippert və Wolfgang Schulzenin fikrincə, hərfin əsl adı "bet" olmalıdır, erməni müəllifin əsas səhvi isə böyük ehtimal alb. 𐔰𐔾𐔸𐕒͞𐔱𐔴𐔸 (alto͞bet — Əlifba) sözünü yanlış oxumuşdur. Gürcü dilçi Roman Lolua və erməni tədqiqatçı Aşot Abramyanın fikrincə erməni əlifbasındakı Բ hərfinin invers formasıdır. Akaki Şanidzenin fikrincə isə bu hərfin orijinal adı "balt" idi və gürc. ერტი ალთას და მეორე ბალთას (ert’i altas da meore baltas — Kim altdır, kim baltdır) deyimi alban dilindən götürülmüşdü. Alban əlifbasında [b] səsinin qarşılığı kimi işlənilib.

𐔲 (səslənməsi: /g/; transkripsiyası: G, g) — Alban əlifbasının üçüncü hərfi. Matenadaran MS 7117 əlyazmasında hərfin adı erm. Զիմ (Zim) kimi verilmişdir. Tədqiqatçılar Jost Gippert və Wolfgang Schulzenin fikrincə, hərfin əsl adı "gim" olmalıdır, erməni müəllif isə Զ və Գ hərflərini səhv salmışdır. Erməni tədqiqatçı Aşot Abramyanın fikrincə bu hərf gürcü əlifbasındakı Ⴂ hərfinin modifikasiya edilmiş formasıdır. Bu düşüncə Georgi Klimov və Voroşil Qukasyan tərəfindən də dəstəklənmişdir. Alban əlifbasında [g] səsinin qarşılığı kimi işlənilib.

𐔺 (səslənməsi: /j/; transkripsiyası: Y, y) — Alban əlifbasının 11-ci hərfi. Matenadaran MS 7117 əlyazmasında hərfin adı erm. Յուդ (Yud) kimi verilmişdir. Tədqiqatçılar Jost Gippert və Wolfgang Schulzenin fikrincə bu hərfin adı doğrudur. Erməni tədqiqatçı Aşot Abramyan və gürcü dilçi Roman Lolua bu hərfi gürcü əlifbasının Ⴈ hərfinin bir forması sayır. Fonetik olaraq Azərbaycan dilindəki Y hərfi ilə eyni səsi bildirir. Bu hərf həm də tez-tez 𐔼 (İrb) hərfi və aşağı saitlər arasındakı mövqedə tələffüz olunan fonemik olmayan sürüşməni təmsil edir.

𐔹 (səslənməsi: /tɕʼ/; transkripsiyası: Ć̣, ć̣) — Alban əlifbasının onuncu hərfi. Matenadaran MS 7117 əlyazmasında hərfin adı erm. Ճա́ (Çá) kimi verilmişdir. Tədqiqatçılar Jost Gippert və Wolfgang Schulzenin fikrincə, hərfin əsl adı "ć̣a" olmalıdır. Erməni tədqiqatçı Aşot Abramyan və Georgi Klimov bu hərfi "ž" qrafei ilə ifadənin tərəfdarı olsalar da, Muravyev və Gippert "ć̣" transkripsiyasını daha məqsədəuyğun saymışdır. Bu düşüncə Georgi Klimov və Voroşil Qukasyan tərəfindən də dəstəklənmişdir. Fonetik olaraq küylü yuvaq samitdir. Müasir udi əlifbasında "č'" samitinə çevrilmişdir.

𐔽 (səslənməsi: /ˁ/; transkripsiyası: ˁ) — Alban əlifbasının 14-cü hərfi. Matenadaran MS 7117 əlyazmasında hərfin adı erm. Շա (Şa) kimi verilmişdir. Tədqiqatçılar Jost Gippert və Wolfgang Schulzenin fikrincə bu hərf əslində udlaq samitidir. Onların fikrincə Udi dilindən fərqli olaraq, burada udlaqlaşma kök hecalardan əlaqəli morfemlərə qədər uzanan saitlərin supraseqmental xüsusiyyəti kimi qəbul edilməlidir. Erməni tədqiqatçı Aşot Abramyan bu hərfi ermənicə լ hərfinə, շ hərfinə və nəhayət gürcücə Ⴊ hərfinə bənzətmişdir. Rəqəm dəyəri 50-dir. Müasir Udi dilində itmiş, əsasən Ş hərfi ilə birləşmişdir.

Է, է — (Səslənməsi: e, erm. է) — erməni əlifbasının yeddinci hərfi. Orta əsrlərdə «yerkatagir», «qraçagir», «notrgir», «şxagir» yazı üslublarında istifadə edilmişdir.