İstiqraz
İstiqraz – onun sahibinin onu buraxmış şəxsdən istiqrazda nəzərdə tutulan müddətdə istiqrazın nominal dəyərini və ya başqa əmlak ekvivalentini almaq hüququnu təsdiqləyən qiymətli kağızdır. İstiqraz onun sahibinə həmçinin istiqrazın nominal dəyərindən faiz almaq hüququ və ya digər əşya hüquqları verə bilər.
İstiqrazlar- onları buraxan qurumlardan gəlir əldə etmək hüququ verən qiymətli kağızlardır. İstiqrazlar təkrar bazarda təkrar satıla bilər. Daha sadə dildə belə izah edə bilərik:
– istiqrazlar – müəyyən edilmiş məbləği vaxtında ödəmək öhdəliyini əks etdirən sənəddir.
– istiqrazlar üzrə ödəniləcək məbləğ, onların alınmasına sərf olunan məbləğdən çoxdur.
– istiqrazlar təkrar satıla bilər, bu halda onların müəyyən etdiyi məbləği ödəyəcək şəxs dəyişmir. Əksinə – vəsaiti alacaq şəxs dəyişir.
İstiqrazların emitenti kimdir?
İstiqrazların emitenti dedikdə, onları buraxan şəxs nəzərdə tutulur.
İnvestisiya
İnvestisiya (ing. investment) — gəlir (mənfəət) və ya sosial səmərə əldə etmək məqsədilə sahibkarlıq və digər fəaliyyət növləri obyektlərinə qoyulan maliyyə vəsaitindən, habelə maddi və intellektual sərvətlərdən ibarətdir. Bunlara pul vəsaiti, məqsədli bank əmanətləri, kreditlər, paylar, səhmlər və digər qiymətli kağızlar və s. aiddir.
İnvestisiya fəaliyyəti investorların investisiya qoyuluşu və onun həyata keçirilməsi ilə əlaqədar bütün hərəkətlərinin məcmusudur. Maliyyə aktivlərinə investisiya qoyuluşu qiymətli kağızlara və digər maliyyə aktivlərinə (ssudalara, digər müəssisələrin nizamnamə fondlarına və s.) qoyuluşları əks etdirir. Onlar ölkə və xarici maliyyə aktivlərinə investisiyaları birləşdirir.
İnvestisiyalar — mənfəət əldə etmək və (və ya) başqa bir faydalı effekt əldə etmək üçün sahibkarlıq və (və ya) digər fəaliyyət obyektlərinə qoyulmuş pul dəyəri, pul hüquqları olan digər hüquqlar da daxil olmaqla pul, qiymətli kağızlar, digər əmlak. C. R. McConnell və S. L. Bryu, İqtisadiyyat kitablarında investisiyanı istehsal və istehsal vasitələrinin yığılması ilə birlikdə mal ehtiyatlarının artması kimi dəyərləndirdilər.
Monetar pul nəzəriyyəsi baxımından vəsait istehlaka və ya qənaətə sərf edilə bilər.
Aşağı səviyyəli dil
Aşağı səviyyəli dil (en. low-level language) – adətən, az sayda idarəetmə komandaları və verilənlər tipləri olan maşından-asılı proqramlaşdırma dili. Aşağı səviyyəli dildə (məsələn, assemblerdə) yazılmış proqramın hər bir deyimi, adətən, bir maşın komandasına uyğun olur.
== Nümunə ==
Assembler dilində n-ci Fibonaççi ədədini hesablayan kod
Sehvdi bunlari hamisi
== Ədəbiyyat ==
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Yüksək səviyyəli domenlər
Yüksək səviyyəli domenlər (ing. Top-level domain (TLD) — DNS iearxiyasında ən yuxarı səviyyədə olan domenlərdir. Top - level domenlər aşağı səviyyədəki domenlərin tərkib hissəsidir. Məsələn, www.example.com domenində .com top level domendir.
İlk dəfə olaraq ICANN təşkilatı tərəfindən yüksək səviyyəli 250 domen yaradılmışdır. Bunlardan 243-ü ölkələrə məxsus yüksək səviyyəli milli domenlər və 7-si yüksək səviyyəli ümumi istifadəli domenlərdir. Domenlər ingilis hərflərindən, rəqəm və defisdən ibarət ola bilər. Defis adın əvvəlində və axırında gələ bilməz, domen adın minimum uzunluğu zonadan asılı olaraq 2-3-simvol, maksimal uzunluğu isə 63 olmalıdır .
Hazırda milli domenlərin ümumi sayı 250-dir. Onların sayı ISO 3166-1 beynəlxalq standartı kimi qəbul edilən dövlətlərin iki hərfli koduna uyğun gəlir.
İnvestisiya bankı
İnvestisiya bankı (ing. Investment bank) — iri şirkətlərin və hökumətlərin qlobal maliyyə bazarlarında kapital toplamasını təşkil edən, eyni zamanda səhmlər və istiqrazlar, ticarəti sahəsində lider vasitəçi olmaqla, müəssisələrin alqı-satqısı, vasitəçilik xidmətləri göstərən bir maliyyə qurumu, valyutalar və əmtəələr, həmçinin fəaliyyət göstərdiyi bütün bazarlar barədə analitik hesabatlar verir.
ABŞ bankları 1930-cu illərdə Böyük Depressiya səbəbiylə ticarət və investisiya banklarına ayrıldı. Lakin 1999-cu ildə Qlass — Stiqoll qanunu ləğv edildi və kommersiya banklarına yenidən investisiya bankçılığı ilə məşğul olmağa icazə verildi.
Vəziyyət 2007-2009 böhranı ilə əlaqədar olaraq dəyişməyə başladı: İngiltərə və ABŞ daxil olmaqla bir çox ölkə investisiya bankçılığını kommersiya bankçılığından ayırmaq məsələlərini müzakirə edir.
== Fəaliyyət növləri ==
Tipik investisiya bankı aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir:
Anderraytinq və qiymətli kağızlar ticarəti;
Xüsusi və institusional investorlara broker xidmətləri təklif etmək;
Birləşmə və satın almalar xidmətləri;
Maliyyə analitikası və tədqiqatı;
Müəyyən qiymətli kağız növləri üçün marketmeykerlər.
== Birləşmələr və satın almalar ==
İnkişaf etmiş maliyyə bazarı olan bir ölkədə fəaliyyət göstərən bir investisiya bankı üçün birləşmə və birləşmələr çox vaxt əsas gəlir sahəsinə çevrilir. Bir çox Rusiya müəssisəsi və maliyyə qrupu, birləşmə və birləşmələri həyata keçirmək üçün bir investisiya bankının xidmətlərinə ehtiyac olduqda hələ inkişaf səviyyəsinə çatmamışdır. Rus şəraitində birləşmə və satınalma çox vaxt böyük hissə blokları ilə əməliyyatlar kimi başa düşülür. Bununla birlikdə, ayrı-ayrı müəssisələrin alqı-satqısı, birləşmə və birləşmə ilə eyni deyil.
İnvestisiya fondu
İnvestisiya portfeli investisiya fondunun malik olduğu aşağıda göstərilən tələblərə cavab verən investisiyaların məcmusudur:
açıq investisiya fondu üçün xalis aktivlərinin dəyərinin 15 faizə qədəri, qapalı investisiya fondu üçün isə xalis aktivlərinin dəyərinin 25 faizə qədəri bir emitentin qiymətli kağızları olan emissiya qiymətli kağızlarına investisiya oluna bilər. Dövlət, yaxud bələdiyyə orqanları tərəfindən buraxılan qiymətli kağızlara açıq investisiya fondunun xalis aktivlərinin 25 faizə qədəri, qapalı investisiya fondunun xalis aktivlərinin isə 35 faizə qədəri investisiya oluna bilər,açıq investisiya fondu bir emitentin qiymətli kağızlarının qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada qeydiyyata alınmış ümumi məbləğinin 15 faizə qədərini, qapalı investisiya fondu isə 25 faizə qədərini ala bilər.
== İnvestisiya fondunun nizamnamə kapitalı ==
1. İnvestisiya fondunun nizamnamə kapitalının minimum məbləğini və onun formalaşdırılmasının xüsusiyyətlərini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.
2. Nizamnamə kapitalı artırıldıqda səhmdarların yeni emissiya edilən səhmlərin alınmasında üstün hüquqları yoxdur.
== İnvestisiya fondunun afilə edilmiş şəxsləri ==
İnvestisiya fondunun afilə edilmiş şəxsləri aşağıdakılardır:
onun müdiriyyəti (müdiri) və müdiriyyətin (müdirin) afilə edilmiş şəxsləri;
investisiya fondunun vəzifəli şəxsləri;
investisiya fondunun bütün səhmlərinin 5 faizindən artıq hissəsinə sahib olan fondun səhmdarları;
nizamnamə kapitalında investisiya fondunun payı 5 faizdən artıq olan səhmdar cəmiyyətləri.
Fondun müdiriyyətinin (müdirinin) afilə edilmiş şəxsləri onun müdiriyyətinin vəzifəli şəxsləri və iştirakçılarıdır, habelə qiymətli kağızların idarə edilməsi üzrə fəaliyyət göstərən digər subyektlərdir.
İnvestisiya payı
İnvestisiya payı — investisiya fondunu təşkil edən əmlakın mülkiyyətində onun sahibinin payını, idarəedici şirkətdən pay investisiya fondunun düzgün idarə edilməsini tələb etmək hüququnu, etibarlı idarəetmə müqaviləsinə xitam verildikdə pul kompensasiyası almaq hüququnu təsdiq edən adlı qiymətli kağız pay investisiya fondunun bu pay investisiya fondunun investisiya paylarının bütün sahibləri ilə (pay investisiya fondunun fəaliyyətinə xitam verilməsi).
Açıq paylı investisiya fondunun investisiya payı həm də bu pay sahibinin idarəedici şirkətdən investisiya payının geri alınmasını və bununla əlaqədar onun payına uyğun pul kompensasiyasının ödənilməsini tələb etmək hüququnu təsdiq edir. bu paylı investisiya fondunu təşkil edən əmlaka ümumi mülkiyyət hüququ, istənilən iş günü.
İnvestisiya payı səhm qiymətli kağızı deyil.
İnvestisiya payı ilə təsdiq edilmiş hüquqlar sənədsiz formada qeydə alınır.
Açıq və interval vahid investisiya fondlarının idarəetmə şirkətləri tərəfindən buraxılan investisiya paylarının sayı məhdudlaşdırılmır. Qapalı paylı investisiya fondunun idarəedici şirkəti tərəfindən buraxılmış investisiya paylarının sayı bu pay investisiya fondunun etibarlı idarə edilməsi qaydalarında göstərilir.
İnvestisiya payının nominal dəyəri yoxdur.
Bir mülkiyyətçiyə məxsus olan investisiya vahidlərinin sayı kəsr sayı kimi ifadə edilə bilər.
Qiymətli kağızların investisiya vahidlərindən törəmə alətlərin buraxılmasına yol verilmir.
İnvestisiya büdcəsi
İnvestisiya büdcəsi — müəssisənin investisiya fəaliyyəti üçün vəsaitlərin bütün daxilolmalarını və xaricələrini əks etdirən büdcə icmal büdcənin tərkib hissəsidir .
== Məzmunu ==
İnvestisiya büdcəsinə aşağıdakılar daxil ola bilər:
strateji inkişaf planında nəzərdə tutulmuş fəaliyyətlər (bax: Strateji idarəetmə);
dövlət orqanlarının tələbi ilə tamamlanmalı olan layihələr;
cari büdcələrin icrası ilə bağlı layihələr;
fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılmasına yönəlmiş layihələr.
Bütün fəaliyyətləri başlamış və yeni başlayan layihələrin davamı kimi bölmək olar.
İnvestisiya büdcəsinə, əgər şirkətin qarşıdan gələn büdcə dövründə inkişaf strategiyası ilə nəzərdə tutulmuşdursa, portfel investisiyaları da daxildir.
İnvestisiya büdcəsi tərtib edilərkən, maliyyələşdirmə mənbələri üzrə məcburi bölmə ilə investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə yönəlmiş şirkətin maliyyə imkanları diqqətlə təhlil edilir. İnvestisiya büdcəsinə yalnız maliyyələşdirilə bilən layihələr daxildir. Əgər maliyyə imkanları məhduddursa, seçim etməlisiniz və üstünlük aşağıdakılara verilir:
dövlət orqanlarının tələblərinin ödənilməsinə yönəlmiş layihələr;
həyata keçirilməməsi müəssisənin dayanmasına səbəb ola biləcək layihələr;
artıq layihələrə start verilib.
Artıq başlanmış layihələr üçün məbləğlər əvvəllər tamamlanmış işlər nəzərə alınmaqla bu büdcə dövrü üçün nəzərdə tutulan işlərə əsasən müəyyən edilir. Büdcəyə daxil olan hər bir investisiya layihəsi üçün bu layihənin maliyyələşdiriləcəyi mənbə göstərilməlidir. İnvestisiya büdcəsinin nəticələri PVH büdcəsinin tərtibində və balans hesabatının tərtibində nəzərə alınır.
Eko-investisiya
Eko-investisiya və ya yaşıl sərmayə (ing. Eco-investing) — ekoloji baxımdan təmiz məhsullar və təcrübələr təklif edən və ya onları dəstəkləyən şirkətlərə yönələn sosial məsuliyyətli investisiya növüdür. Bu sərmayələr, karbon asılılığını azaltmağa kömək edən və dayanıqlı alternativlərə keçidi dəstəkləyən yeni texnologiyaların inkişafını təşviq edir. Belə şirkətlər yalnız ekoloji məsuliyyəti artırmaqla kifayətlənmir, həm də çox vaxt bu prosesdə gəlir əldə edirlər. Yaşıl maliyyə "daha yaxşı ekoloji nəticəni təmin etmək üçün yaradılmış istənilən strukturlaşdırılmış maliyyə fəaliyyətidir".
Sənayelərin ətraf mühitə təsirləri mövzusunda getdikcə daha çox aydınlıq əldə edildikcə, yaşıl məsələlər təkcə pop-mədəniyyətdə deyil, eyni zamanda maliyyə sektorunda da əsas mövzulardan birinə çevrilib. 1990-cı illərdən başlayaraq, bir çox investorlar öz yatırımlarını ətraf mühitə təsir baxımından rəqiblərindən daha yaxşı çıxış edən şirkətlərə yönəltməyə başladılar. O vaxt investorlar əsasən ən zərərli çirkləndiricilərdən qaçmaqla maraqlanırdılar. Ancaq müasir dövrdə bir çox investorlar üçün vurğu dəyişib və diqqət pulun necə istifadə edildiyinə yönəlib. Onlar artıq yalnız çirkləndiricilərdən uzaq durmaqla kifayətlənmir, həm də investisiyalarından müsbət, transformasiyaedici təsir yaratmaq üçün istifadə etməyə çalışırlar.
İnvestisiya menecmenti
İnvestisiya menecmenti (ing. Investment management) — maliyyə vəsaitlərinin səmərəli idarə edilməsi, sərmayə qoyuluşunun planlaşdırılması və portfelin optimallaşdırılması prosesidir. Bu sahə fərdi şəxslər, şirkətlər, pensiya fondları, sığorta şirkətləri və digər investorlar üçün sərmayələrin dəyərləndirilməsini və artırılmasını hədəfləyir.
== İnvestisiya menecmentinin iqtisadiyyata təsiri ==
Maliyyə bazarlarının dərinləşməsini təmin edir.
Şirkətlərə kapital toplamaq üçün əlavə imkanlar yaradır.
İqtisadi artım və məşğulluq səviyyəsini artırır.
İnvestisiya menecmenti düzgün idarə olunduqda həm fərdi, həm də ümumi iqtisadi inkişaf üçün əhəmiyyətli rol oynayır.
== İnvestisiya menecmentinin problemləri və riskləri ==
=== Bazar riskləri ===
İqtisadiyyatda baş verən dəyişikliklər investisiyaların dəyərini mənfi təsirləndirə bilər. Menecment üçün ödənilən komissiyalar ümumi gəliri azalda bilər. Sürətli şəkildə pula çevrilməsi çətin olan aktivlərdə sərmayə qoyuluşu.
Yüksək səviyyəli ölkə domenləri
Ölkələrin İnternet Kodları ölkə və ya müstəqil ərazi tərəfindən istifadə edilən domen kodlarıdır. Bu kodlar iki hərfdən ibarət olub, əksəri İSO 3166–1 alfa-2 ölkə kodlarına uyğun gəlir.
Ümumiyyətlə 243 ölkə internet kodları var. Hər ölkə öz domen kodu üçün qaydalar təyin edir. Bəziləri hətta digər istifadəçilərə həmin ölkənin domen kodunan istifadə etməyə icazə verir, məsələn Avstriya (.at) və Kokos adaları (.cc). Digər ölkələr yalnız öz istifadəçılərinə domendən istifadəyə icazə verirlər.
== Domenlərin tipləri ==
Domen adlar iki sinfə bölünür: coğrafi domenlər, fiziki domenlər.
Coğrafi domenlər ölkə adlarına görə yaradılır:
.az, .tr, .ru, .ge və s. – yuxarı səviyyəli coğrafi domenlər;
Fiziki domenlər serverin funksiyasına görə təyin edilir:
.com – kommersiya təşkilatları;
.edu – təhsil müəssisələri;
.gov – hakimiyyət qurumları;
.mil – hərbi qurumlar;
.net – müxtəlif şəbəkə agentlikləri;
.int – beynəlxalq təşkilatlar;
.org – qeyri-kommersiya təşkilatları;
.info – müəyyən çərçivədə informasiya verən qurum;
.biz – biznes qurumları;
.name – fiziki şəxslər, fərdi layihələr;
.museum – muzeylər, mədəniyyət qurumları;
.eco — təbiəti sevənlər.
== Ölkə İnternet Domen Kodlarının siyahısı ==
.ac: Askenson adası
.ad: Andorra
.ae: BƏƏ
.af: Əfqanıstan
.ag: Antiqua və Barbuda
.ai: Angilya
.al: Albaniya
.az: Azərbaycan
.am: Ermənistan
.an: Niderland Antil adaları
.ao: Anqola
.aq: Antarktika
.ar: Argentina
.as: Amerika Samoası
.at: Avstriya
.au: Avstraliya
.aw: Aruba
.be: Belçika
.br: Braziliya
.cy: Kipr
.de: Almaniya
.fi: Finlandiya
.fr: Fransa
.in; Hindistan
.ir: İran
.iq: İraq
.il: İsrail
.it: İtaliya
.kg: Qırğızıstan
.kz: Qazaxıstan
.la: Laos
.lb: Livan
.lt: Litva
.md: Moldova
.mt: Malta
.mx: Meksika
.ro: Rumıniya
.ru: Rusiya
.tr: Türkiyə
.uz: Özbəkistan
.vn: Vyetnam
.bb: Barbados
.bd: Banqladeş
.bf: Burkina Faso
.bg: Bolqarıstan
.bh: Bəhreyn
.bi: Burundi
.bj: Benin
.bm: Bermuda
.bn: Bruney
.bo: Boliviya
.bs: Baham adaları
.bt: Butan
.bv: Buve adası (köhnəlmişdir)
.bw: Botsvana
.by: Belarus
.bz: Beliz
.ca: Kanada
.cc: Kokos adaları
.cd: Konqo Demokratik Respublikası
.cf: Mərkəzi Afrika Respublikası
.cg: Konqo Respublikası
.ch: İsveçrə
.ci: Fildişi Sahili
.ck: Kuk adaları
.cl: Çili
.cm: Kamerun
.cn: Çin Xalq Respublikası
.co: Kolumbiya
.cr: Kosta Rika
.cu: Kuba
.cv: Kabo Verde
.cx: Milad adası
.cz: Çex Respublikası
Dj: Dubai
Dk: Danimarka
Dm: Dominik
Do: Dominik Respublikası
Dz: Cezayir
Ec: Ekvador
Ee: Estoniya
Eg: Misir
Er: Eritreya
Es: İspaniya
Et: Efiopiya
Eu: Avropa Birliyi
Fj: Fici
Fk: Falkland adaları
Fm: Mikroneziya
Fo: Farer adaları
Ga: Qabon
Gb: Birləşmiş Krallıq (Nadir olaraq istifadə edilir, prioritetli olaraq Uk istifadə edilir.)
Gd: Grenada
Ge: Gürcüstan
Gf: Fransız Guyanası
Gg: Guernsey
Gh: Qana
Gi: Gibraltar
Gl: Grönland
Gm: Qambiya
Gn: Qvineya
Gp: Guadeloupe
Gq: Ekvatorial Qvineya
Qr: Yunanıstan
Gs: Güney Georgia və Cənubi Sandwich adaları
Gt: Qvatemala
Gu: Guam
Gw: Qvineya Bisau
Gy: Guyana
Hk: Hong Kong
Hm: Heard adası və McDonald adaları
Hn: Honduras
Hr: Xorvatiya
Ht: Haiti
Hu: Macarıstan
Id: İndoneziya
Ie: İrlandiya
Im: Man Adası
Io: British Indian Okean Torpaqları
Is: İslandiya
Je: Jersey
Jm: Yamayka
Jo: İordaniya
Jp: Yaponiya
Ke: Kenya
Kh: Kamboca
Ki: Kiribati
Km: Komor
Kn: Saint Kitts və Nevis
Kr: Cənubi Koreya
Kw: Küveyt
Ky: Cayman Adaları
Lc: Saint Lucia
Li: Lixtenşteyn
Lk: Şri Lanka
Lr: Liberiya
Ls: Lesoto
Lu: Lüksemburq
Lv: Latviya
Ly: Libya
Ma: Morokko
Mc: Monako
Mg: Madaqaskar
Mh: Marshall adaları
Mk: Makedoniya
Ml: Maliyyə
Mm: Myanmar
Mn: Monqolustan
Mo: Macau
Mp: Şimal Mariana Adaları
Mq: Martinique
Mr: Mauritania
Ms: Montserrat
Mu: Mauritius
Mv: Maldiv adaları
Mw: Malavi
My: Malayziya
Mz: Mozambik
Na: Namibiya
Nc: Yeni Kaledonya
Na: Nijer
Nf: Norfolk Adası
Ng: Nijerya
Ni: Nikaraqua
Nl: Hollandiya
No: Norveç
Np: Nepal
Nr: Nauru
Nu: Niue
Nz: Yeni Zelandiya
Om: Oman
Pa: Panama
Pe: Peru
Pf: Fransız Polinezyası Klipperton Adası ilə birlikdə.
Avropa İnvestisiya Bankı
Avropa İnvestisiya Bankı — maliyyə qurumu olaraq 1958-ci ildə Roma Anlaşması ilə Birliyin hədəflərini həyata keçirməsinə kömək edərək investisiyanı maliyyələşdirmək məqsədilə qurulmuşdur. Avropa İnvestisiya Bankı hüquqi və maliyyə muxtariyyətinə sahibdir.
Bankın üzvləri Avropa Birliyi üzvü olan dövlətlərdir. Bankın mərkəzi Lüksemburqdadır. AİB 1994-cü ildə 19,9 milyard ECU həcmində kredit vermiş, beləliklə öndə gələn beynəlxalq maliyyə qurumları arasındakı yerini qüvvətləndirmişdir. AİB-in ən əsas hədəfi Avropa Birliyinin taraz inkişafına kömək etməkdir. Bununla yanaşı Transavropa nəqliyyat və telekommunikasiya sahələrinin inkişafına, ətrafın qorunmasına, enerji mənbələrinin davamlılığının təmin olunmasına və sənayə və kiçik şirkətlərin rəqabət gücünün beynəlxalq aləmdə artırılmasına yönəlmiş layihələri maliyyə ilə təmin edir.
Bank Avropa Birliyi xaricində də birliyin üzvü olmayan ölkələrə yönəlmiş əməkdaşlıq siyasətinin həyata keçirilməsinə kömək edir. Afrika, Karib ölkələri və Sakit okean ölkələrində, Aralıq dənizi hövzəsində, Orta və Şərqi Avropada, Latın Amerikasında və Asiyada fəaliyyət göstərir. Avropa İnvestisiya Bankı mənbələrinin böyük bir hissəsini sərmayə bazarlarından borc alır.
Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi
Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi — Azərbaycanda fəaliyyət göstərən dövlətə məxsus holdinq. 2020-ci il avqustun 7-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Azərbaycan İnvestisiya Holdinqinin yaradılması haqqında Fərmanına əsasən təşkil olunmuşdur.
== Tarixi ==
"Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi" Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2020-ci il avqustun 7-də imzaladığı fərmanla təşkil olunmuşdur. Fərmanla “Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi” publik hüquqi şəxs kimi yaradılıb. “Azərbaycan İnvestisiya Holdinqinin Nizamnaməsi”ndə bildirilir ki, Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi - onun idarəetməsinə verilmiş dövlət şirkətlərinin və müəssisələrinin, dövlət payı olan təsərrüfat cəmiyyətlərinin (dövlət müəssisələri) vahid prinsiplər əsasında idarə edilməsi, fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, o cümlədən həyata keçirdikləri investisiya proqramlarının şəffaflığının və iqtisadi səmərəsinin yüksəldilməsi, onların rəqabət qabiliyyətinin təmin olunması, maliyyə sağlamlığının və dayanıqlılığının yaxşılaşdırılması sahəsində fəaliyyət göstərən publik hüquqi şəxsdir.
“Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi”nin nizamnamə fondu 10 milyon manatdır.
Prezident İlham Əliyev 2021-ci il fevralın 12-də verdiyi sərəncamla “Azərbaycan Hava Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin, “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin, “Bakı Metropoliteni” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin və Bakı Nəqliyyat Agentliyinin tabeliyindəki “BakuBus” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin Azərbaycan İnvestisiya Holdinqinin idarəetməsinə verilməsini təsdiqləyib.
2021-ci il aprelin 27-də Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan İnvestisiya Holdinqinin idarəetməsinə veriləcək dövlət şirkətlərinin və müəssisələrinin, habelə dövlət payı olan təsərrüfat cəmiyyətlərinin siyahısı”nda dəyişiklik edilməsi haqqında 5 noyabr 2020-ci il tarixli fərmanına dəyişiklik edib. Dövlət başçısı bununla bağlı yeni fərman imzalayıb. Fərmana əsasən, Azərkosmos" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti“, eləcə də Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinə məxsus “Aztelekom" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti və “Bakı Telefon Rabitəsi" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti (“Baktelecom”), holdinqin idarəetməsindən çıxarılıb.
Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti
"Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti" ASC (AİŞ) — Azərbaycanda investisiya fəaliyyətinin məqsədini, əsasən, ölkə iqtisadiyyatının qeyri-neft sahələrində fəaliyyət göstərən səhmdar cəmiyyətlərinin və digər kommersiya təşkilatlarının nizamnamə kapitalındakı iştirak payını, o cümlədən səhmlərini almaqla müddətli investisiya qoyuluşunun həyata keçirilməsini təşkil edir.
Prezident İlham Əliyevin 11 oktyabr 2021-ci il tarixli "Sahibkarlığın inkişafına dövlət dəstəyi sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi haqqında" Fərmanına əsasən, İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyindəki Sahibkarlığın İnkişafı Fondu publik hüquqi şəxsin və "Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti" ASC-nin birləşmə formasında yenidən təşkili yolu ilə İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində "Azərbaycan Biznesinin İnkişafı Fondu" publik hüquqi şəxs yaradılıb. Fond Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun və "Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti" ASC-nin hüquqi varisidir, onların hüquq və öhdəlikləri, habelə əmlakı Fonda keçib.
== Tarixi ==
Şirkət Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 30 mart 2006-cı il tarixli 1395 nömrəli "İnvestisiya Fəaliyyətinin Təşviqi üzrə Əlavə Tədbirlər haqqında" Sərəncamı ilə yaradılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 oktyabr 2014-cü il tarixli 288 nömrəli "Sənaye məhəllələrinin yaradılması və fəaliyyətinin təşkili haqqında" Fərmanı ilə regionlarda sənaye məhəllələrinin fəaliyyətinin təşkili və tənzimlənməsi "Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti" ASC-yə həvalə edilmişdir.
Eyni zamanda 2007-ci ildə AİŞ, İslam İnkişaf Bankı (İDB), Özəl Sektorun İnkişafı üzrə İslam Korporasiyası (İCD), Küveytin "Saham Holdinq" investisiya fondu və Yəmənin "Al-Ahmar Group" şirkəti tərəfindən Azərbaycanın qeyri-neft sektorunun inkişafına töhfə verilməsi məqsədilə "Xəzər Beynəlxalq İnvestisiya Şirkəti" QSC (XBİŞ) yaradılmışdır. XBİŞ iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində, xüsusilə kənd təsərrüfatı (istixanalar, bağlar, kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı və s.) sahəsində həyata keçirilən layihələrə investisiya yatırmışdır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2014-cü il 8 oktyabr tarixli Fərmanı ilə sənaye məhəllələrinin təşkili və idarə edilməsi AİŞ-ə həvalə edilmişdi.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 yanvar 2021-ci il tarixli müvafiq Fərmanlarına əsasən Neftçala, Masallı, Hacıqabul və Sabirabad sənaye məhəllələri "Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı" MMC-nin əsasında yaradılmış İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyinin tabeliyinə verilib.
== Prinsipləri ==
Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti"nin Nizamnaməsinə əsasən prinsipləri aşağıdakılardır:
Kommersiya səmərəliliyi;
Şirkətin investisiya qoyuluşu üçün müəyyən edilmiş məqsədlərə uyğunluğu;
İnvestisiya obyekti tərəfindən istehsal olunan malların və göstərilən xidmətlərin yüksək əlavə dəyərinin təmin olunması;
İstehsal olunacaq məhsulların (malların və xidmətlərin) rəqabətədavamlı olması;
Obyektin fəaliyyətinin yüksək səviyyədə təşkilini təmin edən və həmin fəaliyyət sahəsində kifayət qədər təcrübəyə malik olan strateji investorun (investorlar qrupunun) olması;
Maliyyə (mühasibat) hesabatlarının Beynəlxalq Standartlara uyğun aparılması və ya onların tətbiqi;
Maliyyə (mühasibat) hesabatlarının kənar auditor tərəfindən yoxlanılması;
İnvestorların, səhmdarların və digər maraqlı şəxslərin hüquqlarının müdafiəsini təmin edən korporativ idarəetmə prinsiplərinin tətbiq edilməsi;
AİŞ-in minoritar paya (30%-dək) sahib olması;
AİŞ-in Müşahidə Şurasında iştirakı (Direktorlar Şurası).
Birbaşa xarici investisiya
Birbaşa xarici investisiya ya da birbaşa xarici sərmayə qoyuluşu (İngiliscə: Foreign direct investment), portfel investisiyalarından başqa, bir və ya birdən artıq beynəlxalq investorun hamısına sahib olaraq və ya yerli bir və ya bir neçə firma ilə müştərək halda qoyula bilinən mənbələrin bir başqa ölkəyə daşınmasıdır.
Birbaşa xarici investisiyalar transmilli şirkətlər vasitəsilə reallaşmaqdadır. Çoxmillətli şirkətlərin digər dövlətlərdə investisiya qoymasını səbəbi, investisiyanın öz ölkələrinə görə daha gəlirli olmasıdır. Ancaq bu investisiya qərarında sadəcə gəlirlilik deyil, investisiya riski də nəzərə alınır. Bu risklər investisiyanın qoyulacağı ölkəyə və zamana bağlı olaraq dəyişməklə bərabər, iqtisadi və siyasi formada da ola bilər.
İnvestisiya səmərəliliyi nisbəti
İnvestisiya səmərəliliyi nisbəti (gəlirliliyin uçot dərəcəsi, investisiyanın gəlirliliyinin uçot dərəcəsi, gəlirin uçot dərəcəsi, qoyulmuş kapitalın gəlirliliyi, maliyyə hesabatı üsulu, ing. Accounting rate of return, ARR) — göstərici investisiyaların uçot gəlirliliyinə təsirini orta illik mənfəətin orta illik investisiyaya nisbəti kimi xarakterizə edir.
== Tərifi ==
Kanadalı professor Entoni Atkinsonun fikrincə, mühasibat uçotu gəlirliliyi orta illik mühasibat xalis mənfəətinin orta investisiya səviyyəsinə nisbətinə bərabər qoyulmuş kapitalın gəlirlilik dərəcəsini təqribən göstərən göstəricidir.
== Hesablama ==
İnvestisiya səmərəliliyi əmsalı - göstərici investisiyaların uçot gəlirliliyinə təsirini orta illik mənfəətin orta illik investisiyaya nisbəti kimi xarakterizə edir:
A
R
R
=
P
N
1
/
2
∗
(
I
+
R
I
)
{\displaystyle ARR={\frac {PN}{1/2*(I+RI)}}}
,
burada
P
N
{\displaystyle PN}
— orta illik mənfəət (nəzərdən keçən dövr üçün investisiya obyektinin orta pul vəsaitlərinin hərəkəti amortizasiya (yəni xalis mənfəət) çıxılmaqla),
I
{\displaystyle I}
- investisiya (sərmayələrin dəyəri (xərc edilmiş kapital) dövr), <math>RI< /math> — ləğvetmə dəyəri (dövrün sonunda investisiya dəyəri).
Orta illik xalis mənfəət əlavə gəlir və layihə ilə bağlı xərclər (təhlil olunan kapital qoyuluşları) arasındakı fərq kimi hesablanır.
Əgər mühasibat uçotu gəlirlilik dərəcəsi hədəf gəlir dərəcəsinin dəyərindən böyükdürsə, o zaman layihə qəbul edilir. ARR nə qədər yüksək olsa, bu layihənin cəlbediciliyi bir o qədər yüksəkdir.
== Tənqidi ==
ARR nisbəti pul vəsaitlərinin hərəkətinin vaxt aspektini, kapitalın qiymətini nəzərə almır və aktivlərin fəaliyyət müddətindəki fərqləri nəzərə almır. Göstərici pul vəsaitlərinin hərəkətinin məbləğini nəzərə almır, lakin xalis mənfəət əsasında hesablanır. Göstərici məlumatları ortalaşdırır və pul vəsaitlərinin hərəkətinin zamanla bölüşdürülməsi haqqında məlumat vermir, lakin bütün dövrlərdə pul vəsaitlərinin hərəkətini və məhsulun gəlirliliyini nəzərə alır.
Arktika İnvestisiya Protokolu
Arktika İnvestisiya Protokolu (AİP) — Arktika regionunda investisiya fəaliyyəti həyata keçirən şirkətlər və korporasiyalar üçün tövsiyələr və standartlar toplusu. Protokol ESG meyarlarına və BMT-nin məsuliyyətli investisiya prinsiplərinə əsaslanır və Arktikada davamlı iqtisadi inkişafı stimullaşdırmaq üçün yaradılıb. Onun yaradılmasında yerli xalqların, dövlət və özəl sektorların, elmi ictimaiyyətin nümayəndələri iştirak edirdi. AİP hüquqi cəhətdən məcburi deyil və “yumşaq hüquq” nümunəsidir.
== Tarixi ==
Arktika İnvestisiya Protokolu 2015-ci ildə nəşr edilmişdir. O, İsveçrənin Davos şəhərində keçirilən Dünya İqtisadi Forumu çərçivəsində Arktikada Qlobal Gündəlik Şurası tərəfindən hazırlanıb. Dünya İqtisadi Forumu daha sonra 2017-ci ildə protokolu Arktika İqtisadi Şurasına (AEC) ötürdü. AİP Arktika ərazilərinin məsuliyyətli iqtisadi inkişafı üçün beynəlxalq alətə çevrilmişdir. 2016-cı ildə protokolu ilk imzalayanlardan biri investisiya şirkəti Guggenheim Partners idi. 2021-ci ildə Arktika İqtisadi Şurası və Arktika Parlamentarilərinin Konfransı Arktika İnvestisiya Protokolunu təşviq etmək üçün anlaşma memorandumu imzaladı.
Mubadala İnvestisiya Şirkəti
Mubadala İnvestisiya Şirkəti (ərəb. شركة مبادلة للاستثمار) — gələcəyə investisiya fondu kimi təsnif edilə bilən Birləşmiş Ərəb Əmirliyinin dövlət holdinqi. O, 2017-ci ilin yanvarında Mubadala İnkişaf Şirkəti ilə Beynəlxalq Neft İnvestisiya Şirkətinin birləşməsi nəticəsində yaradılıb. Fond bütünlüklə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Əbu-Dabi əmirliyinin hökumətinə məxsusdur.
Mubadalanın missiyası Əbu-Dabi iqtisadiyyatının şaxələndirilməsinə töhfə verməkdir. Əsas diqqət əmirlik üçün yüksək maliyyə gəlirləri və maddi sosial faydalar təmin etmək məqsədi daşıyan uzunmüddətli investisiyaların idarə edilməsinə yönəlib.
== Tarixi ==
1984-cü ildə ilk suveren fond olan Beynəlxalq Neft İnvestisiya Şirkəti (IPIC) Əbu-Dabi hökuməti tərəfindən neft gəlirlərini neft ehtiyatları tükəndikdə əmirliyin sakinlərinin gələcəyini təmin edə biləcək investisiyalara yatırmaq üçün yaradılmışdır. Fond enerji sənayesində ixtisaslaşmışdır.
2002-ci ildə ikinci suveren fond olan "Mubadala Development Company" yaradıldı. IPIC əvvəlcə əmirliyin xaricdəki neft aktivlərini idarə etmək üçün nəzərdə tutulduğu halda, Mubadala İnkişaf Şirkəti yeni sənaye sahələrinə investisiya qoymaq və əmirliyin iqtisadiyyatını şaxələndirmək üçün yaradılmışdır.
Beynəlxalq investisiya mövqeyi
Beynəlxalq investisiya mövqeyi (BİM) — ölkənin qeyri-rezidentlər qarşısında maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin ümumi həcmini və strukturunu ifadə edən makroiqtisadi konsepsiya. Beynəlxalq investisiya mövqeyi kapital hesabının elementlərindən biridir və səhmlər, istiqrazlar, daşınmaz əmlak və s. kimi aktiv növlərini təmsil edir.
Xalis beynəlxalq investisiya mövqeyi ölkənin aktivləri və öhdəlikləri arasındakı fərqdir. Həm tədiyə balansı, həm də beynəlxalq investisiya mövqeyi (BİM) ölkənin digər ölkələrlə iqtisadi əlaqələrini qiymətləndirmək üçün faydalı məlumat verir.
Ölkənin xarici aktivləri və öhdəlikləri haqqında hesabat vermək üçün ümumi qəbul edilmiş çərçivə olan Beynəlxalq investisiya mövqeyi (BİM) rəsmi olaraq 1993-cü ildə BVF-nin Ödəniş Balans Təlimatının beşinci nəşrində təqdim edilmişdir.
BİM müəyyən bir anda iqtisadiyyatın xarici maliyyə aktivlərinin və öhdəliklərinin həcmini göstərən statistik hesabatdır. Müəyyən bir vaxtda bu həcmlər cari bazar dəyəri ilə (cari bazar qiymətləri və valyuta məzənnələri ilə) qiymətləndirilən xarici əməliyyatlar və digər amillərin (məsələn, silinmə və təsnifatdakı dəyişikliklər) təsiri nəticəsində formalaşır.
Çoxtərəfli investisiya zəmanəti agentliyi
Çoxtərəfli İnvestisiyalar üzrə Zəmanət Agentliyi və ya MİGA — 1988-ci ildə yaradılıb və 157 üzvü var. Ölkə MİGA-ya üzv olmaq üçün ilk öncə BYİB-ə üzv olmalıdır. Təşkilatın maliyyə mənbəyini üzvlük kapitalı təşkil edir. İndiyə qədər buraxılan zəmanətlərin ümumi həcmi 10,4 milyard dollara bərabərdir. Zəmanət verilən birbaşa xarici investisiyaların həcmi isə 30 milyard dollara bərabər olmuşdur. 2002-ci il fiskal ilində 1,4 milyard dollar həcmində zəmanət buraxılmışdır.
MİGA-nın yaradılmasında əsas məqsəd az inkişaf etmiş ölkələrə birbaşa xarici investisiyaların yönəldilməsinin artırılması yolu ilə bu ölkələrdə insanların yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və yoxsulluğun azaldılmasıdır.
Təşkilatın vəzifələri aşağıdakılardır:
· üzv ölkəyə digər üzv ölkədən qoyulmuş investisiyalarda mövcud olan qeyri-kommersiya risklərinə qarşı zəmanət verilməsi, o cümlədən investisiyaların birgə sığortası və təkrar sığortası;
· inkişaf etməkdə olan ölkələrə investisiya axınının artırılması üçün digər müvafiq əlavə fəaliyyətlərin həyata keçirilməsi.
· təşkilat tərəfindən yalnız inkişaf etməkdə olan ölkələrə investisiya qoyuluşuna zəmanət verilir.
MİGA-nın dəstəklədiyi layihələr ölkələrə hərtərəfli fayda gətirir: yeni iş yerləri açılır, vergi gəlirləri yaranır, təcrübə və texnoloji nou-hau transfer olunur.
İnvestisiya edilmiş kapitalın rentabelliyi
İnvestisiya edilmiş kapitalın rentabelliyi (ing. cash return on capital invested, CROCI) — ilkin olaraq 1996-cı ildə Deutsche Bank-ın kapital tədqiqat departamenti tərəfindən hazırlanmış korporativ gəlirliliyin qabaqcıl ölçüsü (hazırda DWS Qrupunun bir hissəsidir). Bu nisbət vergilərdən sonra və ödənilən faizdən əvvəl pul vəsaitlərinin hərəkətini istifadə edilmiş kapitalın ümumi dəyəri ilə müqayisə edir və şirkətin investisiyalarından pul gəlirləri əldə etmək qabiliyyətinin faydalı ölçüsüdür.
Nisbət ROE-yə bənzəyir, lakin sərbəst pul vəsaitlərinin hərəkəti nəzərə alınmaqla və şirkətin qiymətli kağızlarının bütün sahibləri tərəfindən maliyyələşdirilən aktivlər nəzərə alınmaqla şirkətin dəyəri əsasında hesablanır.
== Hesablama ==
CROCI, aktivlərin bütün köhnəlmə müddəti ərzində kapitalın ümumi dəyərini (yatırılan ümumi kapital) investisiya etdikdən sonra şirkətin sərəncamında qalan vergidən sonrakı ümumi pul vəsaitlərinin hərəkətinin daxili gəlir dərəcəsi kimi hesablanır. Riyazi olaraq, amortizasiyanın iqtisadi amortizasiya olduğunu (şirkətin aktivlərinin faktiki olaraq nə qədər davam edəcəyinin təxmininə əsaslanaraq) və kapital məsrəflərinin yalnız texniki xidmət xərclərini əhatə etdiyini fərz etsək, bu, müəyyən bir il üçün sərbəst pul axınının istifadə edilmiş xalis kapitala nisbətinə bərabərdir.
CROCI = Sərbəst Pul Hərəkəti/İnvestisiya edilmiş Kapital = Sərbəst Pul Hərəkəti/Cəmi Kapital + Ümumi Öhdəliklər - Cari Öhdəliklər - Həddindən artıq pul vəsaitləri
CROCI, Deutsche Bank tərəfindən hesablanmışdır:
CROCI = EBITDA/Kapitalın ümumi dəyəri = EBITDA/Şirkət dəyəri - Borc öhdəlikləri - Nəzarət hüququ olmayan səhmdarların öz (kapital) vəsaitləri - İmtiyazlı səhmlərin dəyəri + Pul və pul ekvivalentləri
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
Costantini, Pascal. Cash Return on Capital Invested: Ten years of Investment Analysis with the CROCI Economic Profit Model, 1st edition. Butterworth-Heinemann. 2006.