i. kim. nitride
Natrium nitrit
Natrium nitrit (natrium nitrit)— NaNO2, natrium və nitrat turşusunun duzu
Natrium nitrit NaNO2 kimyəvi formulu ilə qeyri-üzvi birləşmədir. Suda çox həll olunan və higroskopik olan ağdan bir qədər tünd sarımtıl kristal tozdur. Sənaye baxımından ən vacib nitrit duzudur.Dərman, boyalar və pestisidlər,kimi müxtəlif üzvi birləşmələrdə istifadə edilir, lakin çox güman ki,ətlərdə və (bəzi ölkələrdə) balıq məhsullarında istifadə olunan qida əlavəsi kimi tanınır.
Təmizlənmiş natrium nitrit ağ və ya bir az sarı kristal tozdur. Suda həll olunur və higroskopiklikdir. Havada yavaş-yavaş natrium nitrat NaNO3 qədər oksidləşir. Güclü çözücüdür. Böyük dozada toksikdir.
Natrium nitrit NaNO2 azot turşusunun duzudur və adətən azot oksidlərindən reaksiya ilə alınır:
2
N
a
O
H
+
N
O
+
N
O
2
→
2
N
a
N
O
2
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {2NaOH+NO+NO_{2}\rightarrow 2NaNO_{2}+H_{2}O}}}
Natrium nitritinin istehsalının digər yayılmıçş bir üsulu da bir qurğuşun Pb tozunu natrium nitrat NaNO2 ilə qızdırmaq və ardından meydana gələn bərk maddəni suda həll etməkdir. Dağılma nəticəsində suda həll olunmayan qurğuşun (II) oksidi PbO,a çökəcək və natrium nitrit məhlulda qalacaq:
N
a
N
O
3
+
P
b
→
N
a
N
O
2
+
P
b
O
{\displaystyle {\mathsf {NaNO_{3}+Pb\rightarrow NaNO_{2}+PbO}}}
Natrium nitrit, diazoamin birləşmələrini yaratmaq üçün istifadə olunur.
Nitrit turşusu
Nitrit turşusu (HNO2) — zəif birəsaslı turşu.
Nitrit turşusu normal şəraitdə bərk halda olur. Nisbi molyar kütləsi 47,0134 а.k.v., molyar kütləsi isə 47.0134 q/mol-dur.
Türşü 42,35 °S-də əriyir və maye halda sıxlığı 1.685 q/sm³-dur. Nitrit turşusunun qaynama temperaturu 158 °S-dir.
2
HNO
2
⟷
N
2
O
3
+
H
2
O
⟷
NO
↑
+
NO
2
↑
+
H
2
O
{\displaystyle {\ce {2 HNO2 <-> N2O3 + H2O <-> NO ^ + NO2 ^ + H2O}}}
3
HNO
2
⟷
HNO
3
+
2
NO
↑
+
H
2
O
{\displaystyle {\ce {3 HNO2 <-> HNO3 + 2 NO ^ + H2O}}}
HNO2 zəif turşudur.
H
2
SO
4
+
2
NaNO
2
⟶
Na
2
SO
4
+
2
HNO
2
{\displaystyle {\ce {H2SO4 + 2 NaNO2 -> Na2SO4 + 2 HNO2}}}
HNO
2
+
H
2
O
2
⟶
HNO
3
+
H
2
O
{\displaystyle {\ce {HNO2 + H2O2 -> HNO3 + H2O}}}
HNO
2
+
Cl
2
+
H
2
O
⟶
HNO
3
+
2
HCl
{\displaystyle {\ce {HNO2 + Cl2 + H2O -> HNO3 + 2 HCl}}}
7
HNO
2
+
2
KMnO
4
⟶
2
Mn
(
NO
3
)
2
+
2
KNO
3
+
3
H
2
O
+
HNO
3
{\displaystyle {\ce {7 HNO2 + 2 KMnO4 -> 2 Mn(NO3)2 + 2 KNO3 + 3 H2O + HNO3}}}
2
HNO
2
+
2
HI
⟶
2
NO
↑
+
I
2
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\ce {2 HNO2 + 2 HI -> 2 NO ^ + I2 + 2 H2O}}}
Nitrit turşusunu azot- 3 — oksidini H2O suda həll etməklə:
N
2
O
3
+
H
2
O
⟶
2
HNO
2
{\displaystyle {\ce {N2O3 + H2O -> 2 HNO2}}}
Nitrit turşusunu azot- 4 — oksidini H2O suda həll etməklə:
2
NO
2
+
H
2
O
⟶
HNO
3
+
HNO
2
{\displaystyle {\ce {2 NO2 + H2O -> HNO3 + HNO2}}}
Карапетьянц М. Х., Дракин С. И. Общая и неорганическая химия.
Nitritlər
Nitrittər — nitrit turşusunun duzları. Məsələn, natrium-nitrit bu qrupa aiddir.
Nitritlər rəngsiz kristal maddələrdir. Qızdırıldıqda nitratlara nisbətən tez parçalanır. AgNO2 müstəsna olmaqla hamısı suda yaxşı həll olur. Onlar həm oksidləşdirici, həm də reduksiyaedici kimi təsir göstərə bilir. Əsasən azoboyalar istehsalında işlədilir.