I
сущ. парламент (высший представительный законодательный орган в некоторых государствах). Parlament üzvləri члены парламента, парламентарии
II
прил. парламентский. Parlament seçkiləri парламентские выборы, parlament fraksiyası парламентская фракция, parlament komissiyaları парламентские комиссии
Parlament
Parlament (ing. parliament, fr. parlement, parler — "danışmaq" kəliməsindən) — hakimiyyət bölgüsü mövcud olan dövlətlərdə ali səlahiyyətli və qanunverici orqan.
Bu gün dünyanın əksər ölkələrində parlament sistemi mövcuddur. Adları müxtəlif olsa da, parlamentlərin funksiyası bütün ölkələrdə oxşardır.
Struktur etibarilə müasir parlamentlər bir və iki palatalı olur. Tarixdə 3 və 4 palatalı parlamentlərə də rast gəlinir (CAR, Fransa). Lakin bu tip parlamentlərin fəaliyyəti uzun sürməyib. Çünki çoxpalatalı sistem qanunun qəbul olunması prosesini uzadır, bürokratiya dərinləşir və operativlik azalır. Buna görə də 21-ci əsrdə parlamentlər maksimum 2 palatadan ibarətdir.
E-parlament
Elektron parlament – vətəndaşların idarəetmədə iştirakınının təmin olunması, tələb və təkliflərinin nəzərə alınması zərurəti ilə parlamentin fəaliyyətində informasiya kommunikasiya texnologiyalarının tətbiq edilməsini nəzərdə tutur. Vətəndaşların parlament qərarlarının qəbulu prosesində iştirakının təmin edilməsi elektron demokratiyanın əsas prinsiplərindən biri hesab olunur.
Bəzən elektron parlament anlayışı sadəcə olaraq parlamentdə elektron sənəd dövriyyəsinin və elektron səsvermə sisteminin mövcudluğu kimi anlaşılır. Lakin, bu iki amil elektron parlamentin bir hissəsi kimi qəbul edilə bilər. Bu anlayış daha geniş anlamda insanların parlamentin fəaliyyətində aktiv iştirakını özündə ehtiva edir.
== Mənbə ==
Əhmədova, İnformasiya Cəmiyyətində İnsan hüquqlarının reallaşma imkanları // Ekspress-İnformasiya, "İnformasiya Texnologiyaları" nəşriyyatı, 2009
Aygün Əhmədova, Elektron parlament, "Gömrük işində informasiya sistemləri və texnologiyaları" 1-ci beynəlxalq elmi-praktiki konfrans, s.72-73, Bakı 2009.
Elektron parlament
Elektron parlament – vətəndaşların idarəetmədə iştirakınının təmin olunması, tələb və təkliflərinin nəzərə alınması zərurəti ilə parlamentin fəaliyyətində informasiya kommunikasiya texnologiyalarının tətbiq edilməsini nəzərdə tutur. Vətəndaşların parlament qərarlarının qəbulu prosesində iştirakının təmin edilməsi elektron demokratiyanın əsas prinsiplərindən biri hesab olunur.
Bəzən elektron parlament anlayışı sadəcə olaraq parlamentdə elektron sənəd dövriyyəsinin və elektron səsvermə sisteminin mövcudluğu kimi anlaşılır. Lakin, bu iki amil elektron parlamentin bir hissəsi kimi qəbul edilə bilər. Bu anlayış daha geniş anlamda insanların parlamentin fəaliyyətində aktiv iştirakını özündə ehtiva edir.
== Mənbə ==
Əhmədova, İnformasiya Cəmiyyətində İnsan hüquqlarının reallaşma imkanları // Ekspress-İnformasiya, "İnformasiya Texnologiyaları" nəşriyyatı, 2009
Aygün Əhmədova, Elektron parlament, "Gömrük işində informasiya sistemləri və texnologiyaları" 1-ci beynəlxalq elmi-praktiki konfrans, s.72-73, Bakı 2009.
Parlament (siqaret)
Parlament — Philip Morris tərəfindən satılan siqaret markasıdır. Ən yüksək bazar payına malik ölkələr Səudiyyə Ərəbistanı, Yaponiya, Argentina, İsrail, Qazaxıstan, Türkiyə, Rusiya, Monteneqro, Ukrayna və ABŞ-dır. 1931-ci ildə yaradılmışdır.
Ermənistan parlament binası
Ermənistan parlament binası (erm. Հայաստանի Ազգային ժողովի շենքը; Hayastani Azqayin Joğovi Şenk) - İrəvanda Bağramyan prospektində yerləşir. Memarı Mark Qriqoryan olmuşdur.
Macarıstanın parlament binası
Macarıstanın parlament binası (mac. Országház — Orsaqxaz) — Macarıstan Parlamentinin Budapeşt əyalətindəki Dunay körfəzindəki iqamətgahı.
1843-cü ildən etibarən Macarıstan parlamentinin Peştin binasını qurma qərarı verildi. Ancaq macar inqilabı tezliklə başlayan və Macar xalqının hakimiyyət orqanları tərəfindən təzyiq rejiminin basdırılmasından sonra qurulan plana görə plan həyata keçirilmədi.
Parlament binasının qurulması qərarı 1873-cü ildə Budanın və Pestin birləşməsindən sonra qəbul edilmişdir. Müsabiqə məşhur neogotika meraklıları Imre Steindl tərəfindən qazandı. Bu sayt Budapeştdə — Szecheny zəncir körpü və Margit körpüsündən olan ilk iki körpü arasında Dunayın şərqində seçilib.
Parlament (film, 1996)
Film müstəqil Azərbaycan Respublikası parlamentinin keçdiyi beşillik tarixi yolunu, siyasi problemlərini əks etdirir.
Ucu-bucağı görünməyən boş düzənlikdə salınmış çadır şəhərciyi...
Haradasa eşidilən saz-qopuz havası çadırların arasında var-gəl edən, dərdli-dərdli boylanan adamların çöhrələrində dolaşır və kinokamera solğun çöhrələrdə, kədərli gözlərdə o səsi axtara-axtara çadırlardan birinə "baş vurur".
İçəridəki kişilər, arvad-uşaq yuxarı başdakı televizorda cavan ozan Araz Elsəsin "Ya azadlıq, ya ölüm" harayına diqqətlə qulaq asırlar. Mahnı-haray qəfil kəsilir və telekranda diktor görünür. Diktor:-Diqqət, hörmətli tamaşaçılar! Bir neçə dəqiqədən sonra Azərbaycan Ali Sovetinin fövqəladdə iclası birbaşa translyasiya ediləcəkdir...
Müstəqil Azərbaycanın beşillik tarixi olan parlament öz dövrünü, fəaliyyətini başa vurur.. İndiki parlamenti ümumən necə xarakterizə etmək olar? Gələcək parlamenti necə görmək istərdik?
Ermənistanda Parlament seçkiləri (1919)
Ermənistanda Parlament seçkiləri — 21–23 iyun 1919-cu il tarixlərində Ermənistanda keçirilən seçkilər. İstifadə edilən seçki sistemi bir ümumi bölgədə D'Hondt metodundan istifadə edilərək partiya siyahısına mütənasib təmsilçilik idi. Nəticədə, 80 yerdən 72-sini Daşnaksutyun Partiyası qazandı. Azərbaycanlıları təmsil edən Müsəlmanların Partiyasız İttifaqı isə 3 yer qazandı. Lakin seçkilər Sosial Demokrat Hnçak Partiyası və xalqçılar tərəfindən boykot edildi. Seçici fəallığı% 71,2 idi. İlk Ermənistan Respublikası Sovet Rusiyası tərəfindən işğal edildikdən sonrakı illərdə çox partiyalı seçkilər keçirilmədi. İlk çox partiyalı seçki isə ancaq müstəqilliyin əldə edilməsindən sonra, 1995-ci ilə keçirildi.
Gürcüstan Milli Parlament Kitabxanası
İlya Çavçavadze adına Gürcüstan Milli Parlament Kitabxanası (gürc. საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა ) — Tbilisi şəhərində yerləşən Gürcüstanın aparıcı dövlət mədəniyyət, təhsil və elmi informasiya qurumu. Kitabxana 2000-ci ildən gürcü şairi İlya Çavçavadzenin adını daşıyır. Şəhərin mərkəzində Lado Qudiaşvili küçəsindəki üç binada - keçmiş Gürcüstan İrsi Torpaq Bankının binasında, keçmiş Volqa-Kama Bankının Tiflis filialının binasında və keçmiş Dövlət Bankının binasında; dördüncü bina S.Tsintsadze küçəsindəki Saburtaloda yerləşir. 2012-ci ildə Avlabar mətbəəsinin muzeyi binası (Kaspi küçəsi, 7) kitabxanaya verilmişdir.
== Tarixi ==
Əhalinin bütün təbəqələri üçün əlçatan olan kitabxana, 1846-cı ildə, General-Qubernatorluğun binasında Tiflis Xalq Kitabxanası yaradıldıqdan sonra mümkün oldu.
1848-ci ildə görkəmli ictimai xadim Dmitri Kipianinin təşəbbüsü ilə yaradılan "Şəxsi əlaqəli kitabxana" kolleksiyası yeni yaradılan kitabxananın fonduna daxil oldu. 1852-ci ildə kitabxanaya Qafqazda çap olunan bütün nəşrlərin iki pulsuz nüsxəsini almaq hüququ verildi.
1859-cu ilə qədər Tiflis Xalq Kitabxanasının fondu 19 dildə 13.260 nüsxə nəşrdən ibarət idi. Kitab kolleksiyası böyüdükcə, General-Qubernatorluğun binası artıq tələblərə cavab verə bilmədi və 1851-ci ildə kitabxana üçün yeni bir bina inşa edildi.
Gürcüstan parlament seçkiləri (2012)
2012-ci il Gürcüstan Respublikası Parlament seçkilər — 1 oktyabr 2012 tarixində keçirilib.
== Seçkilər ==
150 deputat Parlamentə 4 illik müddətə seçilirdi. Bunlardan 73 nəfər majoritar, 77 nəfər isə proporsional sistemə uyğun olaraq seçilməli idi. Seçkilərdə əsas mübarizə prezident Mixail Saakaşvilinin sədrlik etdiyi iqtidarı təmsil edən Vahid Milli Hərəkat Partiyası və Bidzina İvanişvilinin yenicə yaratdığı Gürcü arzusu — Demokratik Gürcüstan müxalif bloku arasında gedirdi. Seçkilərin nəticələrinə əsasən "Gürcü Arzusu" qalib gəldi və parlamentin yeni çağırışında 85 mandat qazandı. Vahid Milli Hərəkat isə parlamentdə 65 təmsilçi qazandı. Gürcü Arzusunun sədri Bidzina İvanişvili yeni parlament tərəfindən Gürcüstan Respublikasının 10-cu baş naziri seçildi.
== Nəticələr ==
== Seçkidən sonra ==
Seçkilərə əsasən yalnız iki partiya parlamentdə yer ala bildi. Gürcü Arzusu 85, Vahid Milli Hərəkat isə 65 yer aldı. Mixail Saakaşvili seçkilərdə məğlubiyyətini tanıdı və müxalifətə keçdiyini bildirdi.
Gürcüstanda Parlament seçkiləri (2012)
2012-ci il Gürcüstan Respublikası Parlament seçkilər — 1 oktyabr 2012 tarixində keçirilib.
== Seçkilər ==
150 deputat Parlamentə 4 illik müddətə seçilirdi. Bunlardan 73 nəfər majoritar, 77 nəfər isə proporsional sistemə uyğun olaraq seçilməli idi. Seçkilərdə əsas mübarizə prezident Mixail Saakaşvilinin sədrlik etdiyi iqtidarı təmsil edən Vahid Milli Hərəkat Partiyası və Bidzina İvanişvilinin yenicə yaratdığı Gürcü arzusu — Demokratik Gürcüstan müxalif bloku arasında gedirdi. Seçkilərin nəticələrinə əsasən "Gürcü Arzusu" qalib gəldi və parlamentin yeni çağırışında 85 mandat qazandı. Vahid Milli Hərəkat isə parlamentdə 65 təmsilçi qazandı. Gürcü Arzusunun sədri Bidzina İvanişvili yeni parlament tərəfindən Gürcüstan Respublikasının 10-cu baş naziri seçildi.
== Nəticələr ==
== Seçkidən sonra ==
Seçkilərə əsasən yalnız iki partiya parlamentdə yer ala bildi. Gürcü Arzusu 85, Vahid Milli Hərəkat isə 65 yer aldı. Mixail Saakaşvili seçkilərdə məğlubiyyətini tanıdı və müxalifətə keçdiyini bildirdi.
Parlament proseduru
Parlament proseduru — iclaslarda və ictimai təşkilatların, siyasi partiyaların, klubların, dini icmaların, qanunvericilik məclislərinin və digər ictimai məclislərin gündəlik işlərində istifadə olunan prosedur, etik və ənənəvi qaydalar toplusudur. Parlament proseduru, Birləşmiş Krallıq Parlamentinin İcmalar Palatasının praktikasında kökləri olan adət hüququnun bir qoludur.
ABŞ və Avropada parlament proseduru termini ilə yanaşı, parlament hüququ, məclis qaydaları və prosedur qaydaları terminləri də istifadə olunur. Rusiyada ən yaxşı qurulmuş ifadə, yəqin ki, görüş qaydalarıdır. Parlament prosesinin əsasını azlıqların hüquqlarına hörmət ilə əksəriyyət qaydası təşkil edir. Parlament prosedurunun əsas vasitəsi bu məsələlərə dair ağlabatan iclas qərarının hazırlanması məqsədi ilə təşkilatı maraqlandıran məsələlərin hərtərəfli müzakirəsidir. Özünü idarəetmə təşkilatları ən az müqavimət göstərərək qarşılıqlı məqbul həlləri müzakirə etmək, inkişaf etdirmək və həyata keçirmək üçün parlament prosedurundan istifadə edirlər.
Parlament proseduru qaydaları bir neçə mənbədən tərtib edilmişdir. Birincisi, bunlar öz spesifikliyi əsasında təşkilat tərəfindən hazırlanmış və qəbul edilən qaydalardır. Müəyyən bir təşkilata xas olan bu qaydalar ümumiyyətlə standart bir prosessual məcmuə ilə tamamlanır: cəmiyyətdə məclisin keçirilməsini tənzimləyən qaydalar toplusundan biri.
Parlament respublikası
Parlamentli respublika — icra hakimiyyətinin (hökumətin) qanunvericilik orqanından (parlament) qanuniliyini əldə etdiyi və ona cavabdeh olduğu parlament idarəetmə sistemi altında fəaliyyət göstərən respublika. Hökumətin təşkilində də ölkənin idarə edilməsi kimi onun rolu nominal xarakter daşıyır. Baş nazirin başçılıq etdiyi hökumət parlament tərəfindən formalaşdırılır və onun qarşısında siyasi məsuliyyət daşıyır (məsələn, parlament hökumətə etimadsızlıq göstərə bilər ki, bu da hökumətin istefasına gətirib çıxarır). Bununla bərabər parlamentli respublikada dövlət başçısı parlamenti vaxtından əvvəl buraxa bilər. Lakin bu bir qayda olaraq prezidentin şəxsi təşəbbüsü ilə deyil, hökumətin tələbi ilə baş verir. Belə ki, İtaliya prezidenti (parlamentli respublika) ölkənin Konstitusiyasına müvafiq olaraq iki müxtəlif pilləli parlamentlərin sədrlərini dinləyərək hər iki, yaxud bir palatam buraxa bilər. Bu hal onların mövqelərində qarşısıalınmaz ziddiyyətlərin mövcud olduğu halda mümkündür. Hal-hazırda parlamentli respublika, artıq adı çəkilən İtaliyadan başqa, Gürcüstan, Almaniya, Avstriya və s. bu kimi ölkələr hesab olunur.
Təkpalatalı parlament
Bir palatalı parlament və ya unikameralizm — vahid bir qanunverici hakimiyyət və ya parlamentin mövcud olduğu idarəetmə formasıdır. Bir palatalı parlamentlərin mövcud olduğu dövlətlərin çoxu kiçik və homogen dövlətlər hesab olunur. Azərbaycan Respublikası, həmçinin Türkiyə də bir parlamentli dövlətlərə nümunə göstərilə bilər.
Dünyanın suveren dövlətlərinin təqribən yarısı bir palatalı parlament sisteminə malikdir və bunlara həm ən populyar (Çin Xalq Respublikası), həm də cırtdan (Vatikan) dövlətlər daxildir.
Ölkələrin bir çox inzibati vahidində bir palatalı qanunvericilik mövcuddur. Bunlara, məsələn, ABŞ-dakı Nebraska, Guam və Virgin adaları, bütün Rusiya bölgələri, Hong Kong, Kanadanın bütün əyalətləri və əraziləri, bütün Alman torpaqları, bütün İtaliya bölgələri və bütün İspan muxtar icmaları daxildir.
Birləşmiş Krallıqda Şotlandiya Parlamenti, Uels Milli Assambleyası və Şimali İrlandiya Məclisi bir palatalıdır.
Parlament fraksiyası
Parlament fraksiyası və ya parlament qrupu — parlamentdə deputatlar qrupu. Fraksiyaya bir siyasi partiyadan və ya bir neçə partiyadan olan deputatlar daxil ola bilər. Deputatlar fraksiyada birləşərək ortaq siyasi xətt yürüdürlər. Hər bir ölkədə parlament fraksiyalarının yaradılması qaydaları fərqlidir. Bu, adətən parlament haqqında xüsusi qanun və parlament reqlamenti ilə tənzimlənir.
Birpalatalı parlament
Bir palatalı parlament və ya unikameralizm — vahid bir qanunverici hakimiyyət və ya parlamentin mövcud olduğu idarəetmə formasıdır. Bir palatalı parlamentlərin mövcud olduğu dövlətlərin çoxu kiçik və homogen dövlətlər hesab olunur. Azərbaycan Respublikası, həmçinin Türkiyə də bir parlamentli dövlətlərə nümunə göstərilə bilər.
Dünyanın suveren dövlətlərinin təqribən yarısı bir palatalı parlament sisteminə malikdir və bunlara həm ən populyar (Çin Xalq Respublikası), həm də cırtdan (Vatikan) dövlətlər daxildir.
Ölkələrin bir çox inzibati vahidində bir palatalı qanunvericilik mövcuddur. Bunlara, məsələn, ABŞ-dakı Nebraska, Guam və Virgin adaları, bütün Rusiya bölgələri, Hong Kong, Kanadanın bütün əyalətləri və əraziləri, bütün Alman torpaqları, bütün İtaliya bölgələri və bütün İspan muxtar icmaları daxildir.
Birləşmiş Krallıqda Şotlandiya Parlamenti, Uels Milli Assambleyası və Şimali İrlandiya Məclisi bir palatalıdır.
Parlament üzvü
Deputat — Parlament üzvləri. Məlum olduğu kimi, hakimiyyətin bölgüsünə əsasən, qanunverici hakimiyyət parlamentin əlində cəmləşir. Parlament üzvləri müxtəlif dövlətlərdə müxtəlif cür adlandırılır. Məsələn, Böyük Britaniyada, ABŞ-də yalnız aşağı palatanın üzvləri parlament üzvü hesab olunur. Onlar ABŞ-də konqresmen adlandırılır. Bolqarıstanda parlament üzvləri xalq nümayəndəsi, Türkiyədə isə millət vəkili adlanır. Azərbaycanda isə parlamenti (Milli Məclis) Azərbaycan Respublikasının deputatları təşkil edir. "Deputat" termini serb sözü olub hərfi mənası "elçi göndərilmiş" deməkdir. Deputatların əsas vəzifəsi qanunvericilik prosesində iştirak etmək və qanunda göstərilmiş funksiyaları həyata keçirməkdir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına (Maddə 4) görə, yalnız və yalnız prezidentin və deputatların (xalqın seçdiyi səlahiyyətli nümayəndələrin) xalq adından danışmaq və müraciət etmək hüququ vardır.
Beynəlxalq Parlament Stipendiya
Beynəlxalq Parlament Təqaüdü — (İPS) (alm. Internationales Parlaments-Stipendium) Almaniya Bundestaqının Mərkəzi, Şərqi, Cənubi Avropadan, ərəbdilli ölkələrdən, Fransa, İsrail, Kanada eləcə də ABŞ-dən olan 120-ə yaxın gənc üçün hər il təşkil etdiyi təqaüd proqramıdır . 2007-ci ilə kimi proqram Beynəlxalq Parlament Praktikası (İPP) adını daşıyırdı .
== Tarixi ==
Almaniya Bundestaqı Beynəlxalq Parlament Təqaüdü proqramını 1986-cı ildən bəri təşkil edir və bu layihə öz başlanğıcını “Bundestags-Internship-Programm”-dan (BİP) götürüb. BİP sözügedən proqramdan fərqli olaraq yalnız Birləşmiş Ştatlardan olan gənc akademiklər üçün nəzərdə tutulmuşdu. 1986-dan 1988-ə kimi illik olaraq 20 təqaüd verilirdi.
1989-cu ildə Fransa ilə birlikdə BİP nümunəsində “Alman-Fransız Parlament Praktikası” adlı proqram yaradılır. BİP-dən fərqli olaraq bu layihə qarşılıqlı prinsiplər əsasında təşkil edilir, belə ki, alman akademiklər də Fransa Milli Məclisində praktika keçmək imkanına sahib idilər. Bundan əlavə proqramın 10 aylıq dövrü əhatə edirdi. Təqaüdü qazanmış fransızlar hazırlıq məqsədi ilə Berlin Humbolt Universitetində bir semestr dərslərə qatılırdı, Almaniyadan olan təqaüd sahibləri isə ”Sciences Po Paris”-də bir semestr keçirirdilər.
Beynəlxalq Parlament Təqaüdü
Beynəlxalq Parlament Təqaüdü — (İPS) (alm. Internationales Parlaments-Stipendium) Almaniya Bundestaqının Mərkəzi, Şərqi, Cənubi Avropadan, ərəbdilli ölkələrdən, Fransa, İsrail, Kanada eləcə də ABŞ-dən olan 120-ə yaxın gənc üçün hər il təşkil etdiyi təqaüd proqramıdır . 2007-ci ilə kimi proqram Beynəlxalq Parlament Praktikası (İPP) adını daşıyırdı .
== Tarixi ==
Almaniya Bundestaqı Beynəlxalq Parlament Təqaüdü proqramını 1986-cı ildən bəri təşkil edir və bu layihə öz başlanğıcını “Bundestags-Internship-Programm”-dan (BİP) götürüb. BİP sözügedən proqramdan fərqli olaraq yalnız Birləşmiş Ştatlardan olan gənc akademiklər üçün nəzərdə tutulmuşdu. 1986-dan 1988-ə kimi illik olaraq 20 təqaüd verilirdi.
1989-cu ildə Fransa ilə birlikdə BİP nümunəsində “Alman-Fransız Parlament Praktikası” adlı proqram yaradılır. BİP-dən fərqli olaraq bu layihə qarşılıqlı prinsiplər əsasında təşkil edilir, belə ki, alman akademiklər də Fransa Milli Məclisində praktika keçmək imkanına sahib idilər. Bundan əlavə proqramın 10 aylıq dövrü əhatə edirdi. Təqaüdü qazanmış fransızlar hazırlıq məqsədi ilə Berlin Humbolt Universitetində bir semestr dərslərə qatılırdı, Almaniyadan olan təqaüd sahibləri isə ”Sciences Po Paris”-də bir semestr keçirirdilər.
Bir palatalı parlament
Bir palatalı parlament və ya unikameralizm — vahid bir qanunverici hakimiyyət və ya parlamentin mövcud olduğu idarəetmə formasıdır. Bir palatalı parlamentlərin mövcud olduğu dövlətlərin çoxu kiçik və homogen dövlətlər hesab olunur. Azərbaycan Respublikası, həmçinin Türkiyə də bir parlamentli dövlətlərə nümunə göstərilə bilər.
Dünyanın suveren dövlətlərinin təqribən yarısı bir palatalı parlament sisteminə malikdir və bunlara həm ən populyar (Çin Xalq Respublikası), həm də cırtdan (Vatikan) dövlətlər daxildir.
Ölkələrin bir çox inzibati vahidində bir palatalı qanunvericilik mövcuddur. Bunlara, məsələn, ABŞ-dakı Nebraska, Guam və Virgin adaları, bütün Rusiya bölgələri, Hong Kong, Kanadanın bütün əyalətləri və əraziləri, bütün Alman torpaqları, bütün İtaliya bölgələri və bütün İspan muxtar icmaları daxildir.
Birləşmiş Krallıqda Şotlandiya Parlamenti, Uels Milli Assambleyası və Şimali İrlandiya Məclisi bir palatalıdır.
Buxarest Parlament Sarayı
Buxarest Parlament sarayı (rum.Palatul Parlamentului və ya Casa Poporului) - Rumıniyanın paytaxtı Buxarestdə Rumıniyanın iki məclisinə ev sahibliyi edən saray. Ginnesin Rekordlar Kitabına görə dünyanın ən ağır, ən böyük idarə, ən bahalı idarə binasıdır. Saray Seauşescu rejimi zamanı tikilmişdir. Seauşescu binanı "Respublika evi" (Casa Republicii) qoymuş, ancaq rumınlar hələ də sarayı (Casa Poporului) olaraq adlandırırlar.
Sarayın 1100 otağı və 2 yeraltı avtoparkı ilə birlikdə 12 mərtəbəyə sahipdir. Həmçinin 2-i yeraltı olmaq üzrə 4 mərtəbəsinin inşaası davam etməkdədir.
== Memarlıq ==
Saray neoklassik üslubda tikilmişdir. Sarayın tikilməsində ancaq rumın materiallardan istifadə olunmuşdur. Transilvaniyadan 1 milyon m3 mərmər, güzgü, 1409 çılçıraq və 408 şamdan üçün 3500 ton kristal, böyük qapılar, sütunlar, şamdanlar üçün için 700.000 ton polad və bürünc, parket üçün qoz, palıd, albalı, qaraağac, çinardan ibarət %95-i yerli olan 900.000 m³ taxta, müxtəlif boylarda 200,000 m² yun xalça istifadə olunmuşdur.
== Tikilməsi ==
Bu parlament sarayı Spirii təpəsi, Uran Təpəsi və ya Arsenal təpəsi kimi adlandırılan, Unirii bulvarının qərbindəki ərazidə tikilmişdir.
Parlament evi (Malta)
Parlament Evi (malta Dar il-Parlament) — Malta Parlamentinin Valletta şəhərində yerləşən iclas yeridir. Bina 2011-ci ildən 2015-ci il arasında Renzo Piano tərəfindən yeni bir şəhər darvazasının inşası və Kral Opera Evinin xarabalıqlarını açıq hava teatrına çevirmək də daxil olmaqla "City Gate" Layihəsi çərçivəsində dizayn edilərək qurulmuşdur. Parlament Evinin inşası, binanın müasir dizaynı və inşaat dəyərinin təxminən 90 milyon avro arasında olması bir çox mübahisələrə səbəb oldu.
1921-1976-cı illərdə Malta Parlamentinin iclas yeri Vallettada Grandmaster Sarayının Tapşırıq Palatası olmuşdur. 1976-cı ildə eyni sarayın köhnə əşyaları yeni məclisə çevrildi və görüşlər 4 May 2015-ci ildə məqsədli qurulmuş Parlament Evinin açılışına qədər orada keçirildi.
Parlament Evi Vallettanın girişində, City Gate-in yaxınlığındakı Respublika Prospektində yerləşir. Bina Müqəddəs İakov kavaleri və Kral Opera Evininə bitişik, City Gate Shopping Arcade və Ferreriya sarayı ilə isə üzbəüz yerləşir.
Hazırda Parlament Evi tərəfindən tutulan ərazidə əvvəlcə evlər, daha sonra isə Malta Dəmiryolunun Valletta Stansiyası yerləşirdi. Ərazi II Dünya Müharibəsi zamanı bombardman edildi və stansiya və ətraf binalar 1960-cı illərdə Valletta girişinin yenidən qurulması layihəsi çərçivəsində söküldü. Ərazi Azadlıq Meydanı (malta Misraħ il-Ħelsien) adlanan alış-veriş arkasaı ilə əhatə olunmuşdur.
İki palatalı parlament
İki palatalı parlament və ya bikameralizm — iki qanunverici hakimiyyət ya da parlamentin olduğu idarəetmə formasıdır. Türkiyədə bu idarəetmə forması iki dövlət çevrilişi arasındakı müddət ərzində (1961–1980) Millət Məclisi və Türkiyə Respublikası Senatı olaraq fəaliyyət göstərmişdir. Müasir dövrdə ABŞ və Birləşmiş Krallıq iki palatalı parlament ölkələrinə nümunə göstərilə bilərlər. Amerikada Senat və ABŞ Nümayəndələr Palatası, Böyük Britaniyada İcmalar Palatası və Lordlar Palatası, Rusiyada Rusiya Federasiyası Dövlət Duması və Rusiya Federasiyası Şurası, Almaniyada Bundestaq və Bundesrat buna nümunə göstərilə bilər.
Gürcüstanda parlament seçkiləri (2024)
Gürcüstanda parlament seçkilərinin 2024-cü ildə keçirilməsi planlaşdırılır.
== Seçki sistemi ==
Gürcüstan parlamenti dörd il müddətinə seçilən 150 üzvdən ibarətdir.
26 sentyabr 2017-ci ildə Parlament 2024-cü ildə 5%-lik həddi ilə tam proporsional sistemə keçid daxil olmaqla, çox müzakirə olunan konstitusiya dəyişikliklərini qəbul etdi. Əvvəllər 150 yerlik parlament qarışıq sistemlə seçilirdi, 77 yer proporsional (5% baryer) və 73 yer birmandatlı majoritar dairələr üzrə seçilirdi.
2020-ci ildə olduğu kimi, seçkilər 25% gender kvotası ilə keçiriləcək. Siyasi partiyalar öz partiya siyahılarına hər dördüncü yerdə qadınları daxil etməlidirlər.
6 fevral 2023-cü il tarixində Gürcüstan Mərkəzi Seçki Komissiyası əksər seçki məntəqələrində seçicilərin elektron qeydiyyatı və səsvermə sisteminin tətbiqi haqqında fərman qəbul edib.
Ermənistan Parlamentində terror aktı
Ermənistan parlamentinə silahlı hücum və ya sadəcə 27 Oktyabr (erm. Հոկտեմբերի 27, translit. Hoktemberi k’sanyot’) — Nairi Hunanyanın başçılıq etdiyi 5 silahlı şəxs tərəfindən 27 oktyabr 1999-cu ildə paytaxt İrəvanda Ermənistan Milli Məclisinə qarşı törədilmiş, nəticədə ölkənin siyasi rəhbərliyindəki de-fakto qərar qəbul edən baş nazir Vazgen Sarkisyan və parlament spikeri Karen Dəmirçyan daxil olmaqla 8 nəfərin öldürüldüyü terror aktı. Sarkisyan və Dəmirçyanın islahata meyilli koalisiyası həmin ilin mayında keçirilən parlament seçkilərini səs çoxluğu ilə qazanmış və praktiki olaraq prezident Robert Köçəryanı siyasi səhnədən kənarlaşdırmışdı.
Silahlı hücum ölkənin siyasi mənzərəsində ciddi dəyişikliklərə səbəb oldu. Bu, əsasən, terror aktından sonra tez-tez avtoritar olaraq tənqid olunan prezident Köçəryanın daxil olduğu çoxsaylı konspirasiya nəzəriyyələrinin mövzusu olaraq qalır. Sarkisyan və Dəmirçyan ölümlərindən sonra Ermənistan Milli Qəhrəmanı adına layiq görüldülər.
== Silahlı hücum ==
27 oktyabr 1999-cu il tarixində, saat 17:15-də hökumət tərəfindən sual-cavab iclası keçirilərkən jurnalist və keçmiş EİF üzvü Nairi Hunanyanın rəhbərliyi altında uzun paltolarının içərisində gizlədilən Kalaşniov AK-47 avtomatları ilə silahlanmış beş nəfər İrəvanın Bağramyan prospektindəki Milli Məclis binasına girdi. Onlar səkkiz nəfəri güllələyərək öldürdülər:
Vazgen Sarkisyan – Baş nazir
Karen Dəmirçyan – Milli Məclisin sədri
Yuri Baxşyan – Milli Məclisin sədrinin müavini
Ruben Miroyan – Milli Məclis sədrinin müavini
Leonard Petrosyan – Təcili İşlər naziri
Henrik Abrahamyan – Parlamentin üzvü
Armenak Armenakyan – Parlamentin üzvü
Mixail Kotanyan – Parlamentin üzvü
Silahlılar parlamentdə ən az 30 nəfəri yaraladılar.
Hunanyanı qardaşı Karen, əmisi Vram və digər iki nəfər müşaiət etmişdi.
Ermənistan parlamenti
Ermənistan Respublikasının Milli Məclisi (erm. Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, Hayastani Hanrapetyut'yan Azgayin Joğov; Ազգային ժողով, ԱԺ Azgayin Joğov, AJ) — Ermənistan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirən dövlət hakimiyyəti orqanı. Birpalatalı orqan olub (1995-ci ildə) I çağırışda 190 deputatdan ibarət idi, (1999-cu ildə) II çağırışdan etibarən isə 131 deputatdan ibarətdir.Halhazırda 132 deputatdan ibarətdir.
Ermənistan parlamentinə silahlı hücum
Ermənistan parlamentinə silahlı hücum və ya sadəcə 27 Oktyabr (erm. Հոկտեմբերի 27, translit. Hoktemberi k’sanyot’) — Nairi Hunanyanın başçılıq etdiyi 5 silahlı şəxs tərəfindən 27 oktyabr 1999-cu ildə paytaxt İrəvanda Ermənistan Milli Məclisinə qarşı törədilmiş, nəticədə ölkənin siyasi rəhbərliyindəki de-fakto qərar qəbul edən baş nazir Vazgen Sarkisyan və parlament spikeri Karen Dəmirçyan daxil olmaqla 8 nəfərin öldürüldüyü terror aktı. Sarkisyan və Dəmirçyanın islahata meyilli koalisiyası həmin ilin mayında keçirilən parlament seçkilərini səs çoxluğu ilə qazanmış və praktiki olaraq prezident Robert Köçəryanı siyasi səhnədən kənarlaşdırmışdı.
Silahlı hücum ölkənin siyasi mənzərəsində ciddi dəyişikliklərə səbəb oldu. Bu, əsasən, terror aktından sonra tez-tez avtoritar olaraq tənqid olunan prezident Köçəryanın daxil olduğu çoxsaylı konspirasiya nəzəriyyələrinin mövzusu olaraq qalır. Sarkisyan və Dəmirçyan ölümlərindən sonra Ermənistan Milli Qəhrəmanı adına layiq görüldülər.
== Silahlı hücum ==
27 oktyabr 1999-cu il tarixində, saat 17:15-də hökumət tərəfindən sual-cavab iclası keçirilərkən jurnalist və keçmiş EİF üzvü Nairi Hunanyanın rəhbərliyi altında uzun paltolarının içərisində gizlədilən Kalaşniov AK-47 avtomatları ilə silahlanmış beş nəfər İrəvanın Bağramyan prospektindəki Milli Məclis binasına girdi. Onlar səkkiz nəfəri güllələyərək öldürdülər:
Vazgen Sarkisyan – Baş nazir
Karen Dəmirçyan – Milli Məclisin sədri
Yuri Baxşyan – Milli Məclisin sədrinin müavini
Ruben Miroyan – Milli Məclis sədrinin müavini
Leonard Petrosyan – Təcili İşlər naziri
Henrik Abrahamyan – Parlamentin üzvü
Armenak Armenakyan – Parlamentin üzvü
Mixail Kotanyan – Parlamentin üzvü
Silahlılar parlamentdə ən az 30 nəfəri yaraladılar.
Hunanyanı qardaşı Karen, əmisi Vram və digər iki nəfər müşaiət etmişdi.
Finlandiya parlamenti
Finlandiya parlamenti (fin Suomen eduskunta; isv. Finlands riksdag) — 1906-cı ilin mayın 9-da qurulan Finlandiyanın təkpalatalı ali qanunverici orqanı. Finlandiya konstitusiyasına görə suverenlik xalqa məxsusdur və bu güc parlamentin öhdəliyinə verilib. Parlament 200 üzvdən ibarətdir. Onlardan 199-u Dhondt metodununa uyğunlaşdırılaraq 7–36 istifadə edilərək 13 müxrəlif üzv bölgədən 4 illiyə seçilirlər. Aland adalarından bir üzv də parlamentdə buranı təmsil edir.
Qanun vericilik ya hökumət ya da parlament üzvlərindən biri tərəfindən başladıla bilər. Parlament qanunları qəbul edir, dövlət büdcəsinə, beynəlxalq müqavilələrə qərar verir və hökumətin fəaliyyətlərinə nəzarət edir. Parlament hökuməti istefaya göndərmə, prezident seçkilərini yenidən keçirmə və konstitusiyanı dəyişdirmə hüququna sahibdir. Konstitusiyada dəyişikliklər etmək üçün dəyişikliklər aradakı seçki siklı ilə iki ardıcıl hökumət tərəfindən qəbul edilməli ya da fövqaladə vəziyyət qanunu kimi məclisdən 166/200 çoxluğu ilə keçməliydi.
Gürcüstan Demokratik Respublikası parlamentində təmsil olunan müsəlmanlar
Gürcüstan Demokratik Respublikası parlamentində təmsil olunan müsəlmanlar — 1918-ci ilin 26 may tarixində Gürcüstan Milli Şurası tərəfindən Gürcüstanın müstəqilliyi elan olunduqdan sonra 13 sentyabr 1918-ci il tarixli qanunla milli azlıqların nümayəndələrinə bu ilk qanunverici orqanda təmsilçilik kvotaları ayrılır. Buna uyğun olaraq Azərbaycan türklərinə 4 yer ayrılır. Qanuna görə, sözügedən kvotalar milli azlıqların Gürcüstan ərazisində fəaliyyət göstərən milli şuralarının nümayəndələri hesabına doldurulmalı idi. Buna uyğun olaraq, 29 sentyabr 1918-ci ildə Tiflisdə toplanan Gürcüstan Müsəlmanlarının Milli Şurası Əbdürrəhim Haqverdiyev, Əbdüləziz Şərifov, Mirzə Hüseyn Həsənzadə və Əliheydər Qarayevə parlamentdə təmsilçilik mandatını verir.
== Parlamentin yaradılması və fəaliyyəti ==
26 may 1918-ci il tarixində müstəqilliyini elan etmiş Gürcüstan Demokratik Respublikası mövcud olduğu 33 aylıq dövr ərzində milli dövlət quruculuğu prosesinə böyük önəm verərək bu istiqamətdə bir sıra mühüm islahatlara imza atmışdır. Bu islahatlar çərçivəsində demokratik təsisatların yaradılmasına xüsusi diqqət ayrılmış, ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında gizli və azad səsvermə yolu ilə keçirilmiş ümumxalq seçkiləri nəticəsində ali qanunverici orqan – Müəssislər Məclisi və yerli özünüidarəetmə orqanları — "eroba"lar formalaşdırılmışdır.
Gürcüstanda ali qanunverici orqan rolunu oynayacaq Müəssislər Məclisinin çağırılması barədə ilk təşəbbüs 1917-ci ilin sonlarında, hakimiyyətdə və idarəetmədə boşluq yarananda irəli sürülsə də, bəzi səbəblərə görə təxirə salınmışdı. Gürcüstanın müstəqilliyi elan olunduqdan sonra bu məsələ yenidən aktuallaşaraq ölkə gündəminə daşınan ilk mövzulardan biri olur. Gürcüstan Milli Şurası 1918-ci ilin yayında Müəssislər Məclisi seçimi qaydaları və seçki əsasnaməsinin hazırlanması üzərində işləməyə başlayır. 22 noyabr 1918-ci il tarixində o zaman artıq parlament adlanan Milli Şura 10 bənddən və 119 maddədən ibarət "Müəssislər Məclisinə seçkilər barədə Əsasnamə"ni təsdiq edir.
Gürcüstan Parlamenti binası
Gürcüstan Parlamenti binası (gürc. საქართველოს პარლამენტის შენობა) — Tbilisi şəhərində yerləşən və Gürcüstan Parlamentinin toplaşdığı binadır. Bina, Rustaveli prospekti 8 ünvanında, Mtatsminda dağının ətəyinə yaxın yerləşir.
== Tarixi ==
Bina kompleksi Gürcüstan SSR-in Hökumət Evi kimi, dağıdılmış Aleksandr Nevski kafedralının və 1921-ci ildə Bolşeviklərin Tbilisiyə hücumu zamanıı həlak olmuş gürcü kadetlərinin dəfn edildiyi kilsə həyətinin yerində inşa edilmişdir.
1991–1992-ci illərin hərbi kompaniyası zamanı bina qismən zədələnmişdir. Həmin hadisələr çərçivəsində mühasirəyə alınmış prezident Zviad Qamsaxurdiya yeraltı dövlət bunkerinə sığınmışdı. Bu hadisələrdən sonra binada yenidənqurma və bərpa işləri aparılmış və 1997–2012-ci illərdə bina Gürcüstan Parlamenti binası kimi istifadə edilmişdir. 2012-ci ildə parlament, Gürcüstanın ikinci mühüm şəhəri olan Kutaisidə yerləşən yeni parlament binasına köçürülmüşdür.
2014-cü ildən parlament komitələrinin toplantıları Tbilisidəki binada, parlament sessiyaları isə Kutaisidəki binada keçirilir. 2014-cü ildə qəbul edilmiş və 2018-ci ilin dekabrından qüvvəyə minmiş Konstitusiya düzəlişində Gürcüstan Parlamentinin toplanış yeri kimi Kutaisi göstərilməmiş və 2018-ci ilin yanvarından Gürcüstan Parlamenti tamamilə paytaxta köçmüşdür.
Gürcüstan parlamenti
Gürcüstan parlamenti ― Gürcüstanın ən yüksək milli qanunverici orqanı. Hal hazırda 150 üzvdən ibarət bir palatalı parlamentdir; bunlardan 120-si mütənasib nümayəndələr, 30-u öz dairələrini təmsil edən tək üzvlü dairə çoxluğu sistemi vasitəsilə seçilir.
Parlamentin bütün üzvləri ümumi seçki hüququ əsasında dörd il müddətinə seçilirlər. Gürcüstan Konstitusiyası Gürcüstan Parlamentinə Acarıstan və Abxaziya muxtar respublikalarının qanunları ilə məhdudlaşdırılan mərkəzi qanunverici səlahiyyət verir.
== Tarix ==
Kral hakimiyyətini məhdudlaşdırmaq və parlamentli bir idarəetmə orqanı yaratmaq ideyası, 12-ci əsr Gürcüstan Krallığında, ilk gürcü qadın hökmdarı Kral Tamarın dövründə, aristokratlar və vətəndaşlar arasında yaranmışdı. Kraliça Tamarın müxalifətçiləri və onların lideri Qutlu Arslanın (gürcü Simon de Montfort) fikrincə, ilk Gürcüstan Parlamenti iki " Palatadan " ibarət olmalı idi:
Darbazi — ya da zaman-zaman görüşəcək aristokratların və nüfuzlu vətəndaşların məclisi. ölkədə baş verən proseslər, monarx üzərində qurulan bu qərarların icrası ilə bağlı qərar qəbul etmək üçün vaxt keçdikcə
Karavi — Darbazinin iclasları arasındakı daimi iclasda iştirak edən bir orqan.
Qarşıdurma kral hakimiyyəti tərəfdarlarının qələbəsi ilə başa çatdı. Qutlu Arslan Kralın əmri ilə həbs edildii. Kral Tamarın hakimiyyəti dövründə monarx üçün qanun təklif edə biləcək bir müşavirə otağı olsa da, ancaq qanunlar və ölkənin necə idarə olunacağı ilə bağlı son fikirləri yox idi.
Hindistan Parlamenti
Hindistan Parlamenti (Hindcə: भारत की संसद) 1919-cu ildə yaradılmışdır. Hindistanın rəsmi qanunverici orqanıdır. İki palatalı quruluşa malikdir. İki alt qrupa ayrılır: Rajya Sabha (Əyalətlər Şurası) və Lok Sabha (Xalq Məclisi). 790 üzvü vardır. Üzvləri 5 ildən bir seçkilər yolu ilə seçilirlər.
Hindistan Parlamenti ölkədəki bütün siyasi orqanlar üzərində qanunverici səlahiyyətə malikdir. Beləliklə, ölkədə fövqəladə səlahiyyətlərə malik olan qüvvədir.
Ingiltərə Parlamentində qanunvericilik prosesi
Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının monarxı - Böyük Britaniyanın dövlət başçısı.
Monarx dövlət başçısı olaraq icra hakimiyyətinə malik deyildir. Hökumət Britaniyanın 2 partiyalı sistemi hesabina parlamentə də xeyli dərəcədə təsir edir. Monarx millətin birliyinin və dövlətin varisliyinin simvoludur. O, cəmiyyətdə sabitliyin təminatçısıdır. Monarxın ənənə və konstitusiya adətləri ilə müəyyən olunmuş, bəzən məhkəmə presedentləri ilə müəyyən olunmuş, bəzən presedentləri ilə təsbit edilmiş və parlamentin iradəsindən asılı olaraq olmayan müstəsna hüquqları var. O, qanunları imzalayır və veto hüquqlarına malikdir (1707-ci ildən istifadə etmir). O, paralament iclaslarına xüsusi dəvətlə gələ bilər. O, parlamentin illik sessiyasını nitq söyləyərək açır. Monarx baş nazirin hazırladığı nitqi oxuduğundan heç nə dəyişə bilməz.
Macarıstan parlamenti
Macarıstan Milli Məclisi (mac. Országgyűlés) — Macarıstanın birpalatalı nümayəndəsi və qanunvericilik orqanı (parlament).
Birpalatalı orqan 4 il müddətinə seçilmiş 199 deputatdan (1990-cı ildən 2014-cü ilədək — 386 deputatdan) ibarətdir. Üzvlərin seçilməsi, tək mandatlı və çox mandativ seçki dairələrində seçkilər daxil olmaqla, qarışıq seçki sisteminə əsaslanır. Siyasi partiyalar və ya birliklər məclisə getmək üçün səslərin ümumi sayının 5%-ni keçməlidirlər, lakin bu birmərəfli seçki dairələrində özünü göstərən namizədlərə tətbiq edilmir. Milli Məclisdə 25 daimi komitə var. Macarıstan Konstitusiya Məhkəməsi qanuna qarşı konstitusiyaya zidd olduğunu əsas gətirib etiraz etmək hüququna malikdir. Bu görüş 1902-ci ildən Budapeştdə Macarıstan parlamentinin binasında toplanıb.
== Tarixi ==
"Dövlət Assambleyası" (mac. Országgyűlés) orta əsr Macarıstanın 1290-cı illərdən bəri qanunvericilik qurumudur.