Narın-Qala
Narınqala və ya İçqala — Dərbənd qalasının mərkəzini təşkil edən islamdan əvvəlki dövrə aid qədim qəsrdir. Sasanilər imperiyasının Kaspi qapısını bağlayan qoşa qala divarları vasitəsi ilə Xəzər dənizi ilə əlaqələndirilmişdir. Abidə UNESCO Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.
== Etimologiya ==
Qalanın adının mümkün tərcümələrindən biri “Günəşli qala” kimi qeyd edilir. Digər məlumata görə, qala Sasani şahının qızının şərəfinə “Narın” – “incə”, “gözəl” adlandırılmışdır.
== Tarixi ==
Dərbənd, Böyük Qafqaz dağlarının Xəzər dənizinə yaxınlaşaraq 3 km-lik ensiz düzən formalaşdırdığı Böyük Qafqaz keçidinin ən zəif müdafiə olunan ərazisində yerləşir. Dərbənd qalası Cənubi Qafqaz (xüsusilə Qafqaz Albaniyası) və Ön Asiya xalqlarınıköçəri türk xalqlarının hücumlarından qoruyan nəhəng müdafiə sisteminin bir hissəsidir. Müdafiə sisteminə Narınqala ilə yanaşı Dərbənd qala divarları, Dağ barısı, Gilgilçay səddi, Beşbarmaq səddi və Çıraqqala da daxildir.Qərb tərəfdən Dərbənd divarları Narınqala qəsrinə birləşir, qəsrin inşa edilməsinə kimi, həmin hündür təpə ərazisində düşmənin yaxınlaşmasını bildirən tonqallar qalanırdı.Dərbənd qalasının inşasına VI əsrdə Sasani şahı I Xosrov Ənuşirəvanın göstərişi ilə Calqan vadisində başlanılmışdır. 735-ci ildə Dərbənd və Narınqala Ərəb Xilafətinin Dağıstanda hərbi-inzibati mərkəzinə çevrilməklə, həm də İslamın bu ərazilərdə yayılma mənbəyi olmuşdur.Orta əsrlərdə Dərbənd ərazisi Dərbənd əmirliyinin, Şirvanşahlar dövlətinin və Səfəvilər imperiyasının tərkibinə daxil olmuşdur. Rusiyanın Xəzəryanı bölgələrə hərbi yürüşü (1722-1723) zamanı Dərbənd qalası ələ keçirilərək müvəqqəti olaraq Rusiya imperiyasının tərkibinə qatılmışdır.